Kua Kite Ainei Koe?

Eaa te reo ta Iesu i tuatua?

Kare e rotai ana te manako o te aronga apiipii e ko teea te reo ta Iesu i tuatua. Inara, ei tangata tei noo ana i runga i te enua, i te akaraanga, penei kua tuatua a Iesu i tetai reo Epera e tetai reo Arama. I to Iesu aere mai anga ki Nazereta i Galilea e kua tomo atu aia ki roto i te tunako, kua tatau aia i te totou a Isaia, papu e kua tataia no roto mai i te reo Epera. Kare te Pipiria i karanga ana e kua uri a Iesu i teia irava ki roto i te reo Arama.​—Luka 4:16-21.

No runga i te reo i tuatuaia i Paretaina i to Iesu Karaiti tuatau i runga i te enua, kua akakite mai te Poropeta ko G. Ernest Wright e: “Papu e ko te nga reo i tuatua matauia ana ko te reo Ereni e te reo Arama . . . penei ka akarongoia te reo Ratino i roto i te pukapuka anga a te au vaeau o Roma e te aronga opita, e pera katoa penei ka tuatua te au ngati Iuda tikai i tetai tu reo Epera ma etai ki etai.” No reira rai a Pilato i patiatia ai i te akakiteanga ki runga i te rakau tamamae o Iesu tei tataia i roto i nga reo e toru​—ko te reo Epera, reo Ratino, e te reo Ereni.​—Ioane 19:20.

Kua akakite mai a Alan Millard i roto i tana puka Discoveries From the Time of Jesus e: “I roto i ta ratou au angaanga i te au ra ravarai, kua tuatua tikai te au kavana Roma i te reo Ereni, e penei kua pau mai a Iesu i te au uianga a Pilato i tona akavaanga, i roto i te reo Ereni.” Noatu ra, kare ra te Pipiria i akakite mai ana e i akapera ana rai te reira, e e mea umere i te kite e kare i taikuia mai ana tetai tangata uri reo no teia pukapukaanga.​—Ioane 18:28-40.

Kia tau ki te Poropeta Wright, “kare i papu ia tatou e me kua tuatua a Iesu i te reo Ereni me kore i te reo Ratino, inara i roto i tana apiianga orometua kua tuatua putuputu aia i te reo Arama me kore i tetai reo Epera mei te reo Arama rai te tu, ta te au tangata i tuatua ana.”​—Biblical Archaeology, 1962, kapi 243.

Mei teaa te mamaata o te au toka o te iero i Ierusalema?

I to ratou tuatua anga kia Iesu no runga i te iero i Ierusalema, kua karanga te au pipi e: “E te Orometua, ka akara na i te tu o teianei au toka e te are i te mamaata.” (Mareko 13:1) Mei teaa te mamaata o etai o taua au toka ra?

Kia tae ki te tuatau ia Iesu i te enua nei, kua akamaatamaata ravaia atu e te Ariki ko Heroda te ngai o te Iero i runga i te Maunga, e rua taime te mamaata me akaaiteia atu ki te iero i te tuatau o Solomona. Ko te papa mamaata rava atu te reira tei maaniia e te tangata i roto i te ao taito, te vaito anga mei te 480 mita te roroa e e 280 mita te atea. Kua ripotiia mai e ko etai o taua au toka o te are, e tai ngauru ma tai mita te roa, e rima mita te atea, e e toru mita te teitei. Ko tetai au toka tere atu e e 50 tane te teimaa. Okotai toka vaitata e e 400 tane e “kare e aiteia te maata ki tetai ua atu ngai i te ao taito,” ta tetai tangata apiipii i akakite mai.

I te pauanga i te tuatua a tana au pipi, kua karanga a Iesu e: “Te akara nei koe i te au are mamaata nei? kare rava tetai toka e vaioia ki rungao i tetai, e ope rava ïa i te uriia ki raro.” (Mareko 13:2) E maata teia au toka mamaata ka kitenaia i teia tuatau i te ngai i topa ai te reira i muri ake i te ko ko anga e te uriia anga te reira e te au vaeau o Roma i te mataiti 70 T.N.

[Tutu i te kapi 26]

Uriia mai te au toka o te iero mei runga mai i te maunga, i Ierusalema