Neke ki te tumu manako rikiriki

Neke ki te ngai o te au tumu tuatua

Kua Kite Ainei Koe?

Kua Kite Ainei Koe?

Kua Kite Ainei Koe?

Eaa te akapapuanga kare no roto i te Pipiria tei akakite mai e, e tangata tika tikai a Iesu i roto i te tuatua enua?

E maata te aronga tata tei noo ana vaitata atu ki te taime o Iesu, tei taiku tika mai ana iaia. Tetai ia ratou ko Cornelius Tacitus, tei rekoti i te tuatua enua o Roma i raro ake i te au emepera. No runga i te ai tei akapou ia Roma i te mataiti 64 T.N., kua akakite a Tacitus e kua tae te rongo e na te emepera na Nero i akatupu i taua tumatetenga ra. Karanga a Nero e, kua titau a Tacitus i te akaapa i tetai pupu ta te tangata i kapiki e, e au Kerititiano. Kua tata a Tacitus e: “I rauka mai te ingoa o te au Kerititiano mei roto ia Karaiti, ko tei tamateia e te kavana ko Ponotio Pilato i te tuatau e tutara ra a Tiberio.”​—Annals, XV, 44.

Kua taiku katoa mai te tangata tuatua enua ngati Iuda ko Flavius Josephus ia Iesu. I te uriuri anga i te au mea tei tupu i rotopu i te taime i mate ei a Festus, te kavana Roma o Iudea mei te mataiti 62 T.N., e te taime i akamanaia ai tona mono ko Albinus, kua karanga a Josephus e “kua uipa mai te [Taunga Teitei ko Anania] i te au akava o te Suneteri e kua apai mai i tetai tangata ko Iakoba tona ingoa, te teina o Iesu ko tei karangaia e ko te Karaiti, e etai atu ki mua ia ratou.”​—Jewish Antiquities, XX, 200 (ix, 1).

Eaa a Iesu i kapikiia ai e ko Karaiti?

Te akakite ra te papaanga o te au Evangeria e i te mama mai anga te angera kia Maria i te akakite e ka nui aia, kua akakite aia kiaia e kia tapa i te ingoa o tana tamaiti, ko Iesu. (Luka 1:31) E ingoa noa ua teia i rotopu i te ngati Iuda i te au tuatau o te Pipiria. Kua tata te tangata ngati Iuda tuatua enua ko Josephus no runga i te au tangata e 12, i te pae mai i te aronga tei taikuia i roto i te au Tuatua Tapu, tei tapaia taua ingoa ra. Te tamaiti a Maria, kua tapaia e “ko Iesu i Nazareta,” ei akataka e koia a Iesu no Nazareta mai. (Mareko 10:47) Kua kitea katoaia aia e ko “te Mesia,” me kore ko Iesu Karaiti. (Mataio 16:16) Eaa ra te aiteanga o teia?

Ko te kupu Papaa ko “Karaiti” no roto mai i te kupu Ereni ko Khri·stosʹ, tei aiteite rai ki te kupu Epera ko Ma·shiʹach (Mesia). Te aiteanga tikai o teia nga tuatua koia oki “Tei Akatainuia.” Te tau ua ra kia taangaangaia teia tuatua ki etai ke atu o mua atu ia Iesu. Ei akaraanga, kua karangaia e kua akatainuia a Mose, a Aarona, e te Ariki ko Davida, tera te aiteanga kua akamanaia ratou kia apai i te au taoonga angaanga e te mana akaaere no ko mai i te Atua. (Levitiku 4:3; 8:12; 2 Samuela 22:51; Ebera 11:24-26) Ko Iesu te Mesia tei totouia mai, te mata mana ngateitei o Iehova. No reira, kua tau rai kia rauka ia Iesu te taoonga ‘te Mesia, ko te Tamaiti a te Atua ora’.​—Mataio 16:16; Daniela 9:25.

[Tutu i te kapi 15]

Tutu a te tangata peni no Flavius Josephus