Neke ki te tumu manako rikiriki

Neke ki te ngai o te au tumu tuatua

Te Akakite Maira Ainei te Pipiria i to Iesu Tua Katoa kia Tatou?

Te Akakite Maira Ainei te Pipiria i to Iesu Tua Katoa kia Tatou?

Ka tano ainei e kare a Iesu i mate i Golagota, mei ta te Pipiria e karanga ra, mari ra te ora ua ra? Kua akaipoipo tikai ainei aia ia Maria i Magadala e kua anau tamariki nana? Me e tangata piri kore aia ki te tangata no tona irinakianga akonoanga tei kopae i te au mea mataora o te oraanga i te enua nei? Ka tau ainei e e tuke tana au apiianga mei ta tatou e tatau ana i roto i te Pipiria?

TAUA au tamanakoanga ra, no te au mataiti ua akenei i tupu ei ki te maata, no te mea te turuturu ra te au teata e te au puka i teia au manako. Kapiti mai te au tua maani ua, e maata katoa te au puka e te au atikara e tuatua ana no runga i te au tataanga pikikaa mei te rua e te toru anere mataiti T.N., tei karanga e te akakite maira ratou i tetai au tuatua no runga ia Iesu tei akarukeia ki vao mei roto i te au Evangeria. E tika ainei taua au tuatua ra? Ka rauka ainei ia tatou kia irinaki e te akakite maira te Pipiria i te katoaanga o te tika no runga i to Iesu tua?

E rauka ai te pau i taua au uianga, ka tauturu maataia tatou kia akamaara e toru au tumu manako. Mea mua, ka anoanoia tatou kia kite i tetai au akakiteanga puapinga no runga i te au tangata tata o te au papaanga Evangeria, e inaea ratou i tata ai i te reira; te rua, ka anoanoia tatou kia kite e naai i akanoo i te papaanga o te au Tuatua Tapu e i akapeea; te toru, ka inangaro tatou i tetai au tuatua no runga i te au tataanga e i akapeea ratou i tuke ei mei te au tataanga i roto i te papaanga. *

Inaea te Au Tuatua Tapu Ereni Kerititiano i Tataia ai, e Naai i Tata?

Kia tau ki tetai aronga, no te varu o te anere mataiti i muri ake i te matenga o Karaiti mei te 41 T.N., i tataia ai te Evangeria a Mataio. E maata te aronga kite tei manako e no muri roa nei i tataia ai te reira, inara te akatika ra te maataanga e i tataia te au Tuatua Tapu Ereni Kerititiano i te anere mataiti mua T.N.

Te ora ra rai te aronga i kite mata i to Iesu oraanga, tona matenga e te tuakaouanga i taua taime ra; rauka ia ratou i te akapapu mai i te au papaanga o te Evangeria. Ka rauka ngoie ua ia ratou i te akakite atea mai i tetai ua atu au tarevake. Te karanga ra te Poropeta ko F. F. Bruce e: “Tetai o te au manako puapinga i roto i te tutuanga a te apotetoro, koia oki ko te akapapuanga ta te aronga e akarongo ra i kite; kare anake ua ratou i tuatua e, ‘E au kite matou no teia au mea nei,’ mari ra, ‘kua kite katoa oki kotou uaorai.’ (Angaanga 2:22).”

Kua rave te apotetoro ko Paulo i te au temeio, e te akatuakaouanga, tei oronga mai i tetai akapapuanga ririnui e te turu ra te vaerua o te Atua iaia e tana au tataanga

Koai ma te aronga tata o te au Tuatua Tapu Ereni Kerititiano? Te kapiti maira te reira i etai o te au apotetoro 12 a Iesu. Teia aronga e etai atu aronga tata Pipiria, mei ia Iakobo, Iuda, e penei e Mareko, tei reira ratou i te ra o te Penetekote i te mataiti 33 T.N. i te akatumu angaia te putuputuanga Kerititiano. Pouroa te aronga tata tei kapiti mai ia Paulo, taokotai tikai ratou ki te pupu akaaere mua o te putuputuanga Kerititiano, tei o mai te au apotetoro e te aronga pakari i Ierusalema.​—Angaanga 15:2, 6, 12-14, 22; Galatia 2:7-10.

Kua akaue a Iesu ki tana au pipi kia rave i te angaanga tutuanga e te apiianga tana i akamata. (Mataio 28:19, 20) Kua akakite katoa atu aia e: “Ko tei akarongo mai ia kotou na, kua akarongo mai ïa iaku.” (Luka 10:16) Tetai, kua taputou aia e ka oronga te vaerua tapu o te Atua me kore tona mana ririnui i te tauturu tei anoanoia no ratou kia rave i taua angaanga ra. No reira me no ko mai taua au tataanga ra i te au apotetoro me kore i to ratou au oa angaanga​—e au tangata tei akapapu tikai e kua akamanaia ratou e te vaerua tapu o te Atua—​kua kite ua te au Kerititiano o mua ana i te tu tiratiratu o teia au puka.

Tetai aronga tata Pipiria kua akapapu mai ratou e na te Atua i akamana e i akauru i to ratou au oa tata. Ei akaraanga, kua tuatua te apotetoro ko Petero no runga i te au reta a Paulo e kua taiku mai i te reira ei tuanga no “te au tuatua ravarai i tataia.” (2 Petero 3:15, 16) Kua ariki katoa a Paulo e ko te au apotetoro e etai atu au peroveta Kerititiano, kua akauruia ratou e te Atua.​—Ephesia 3:5.

No reira e akapapuanga ngaueue kore tikai ta te au rekoti Evangeria no runga i te tu tiratiratu e te tika o te reira. Kare te reira i te au tuatua taito ua e te au tua maani ua. E au tuatua enua te reira tei rekoti meitakiia, tei akatumuia ki runga i te akapapuanga a te aronga tei kite mata, tei tataia e te au tangata tei akauruia e te vaerua tapu o te Atua.

Naai Iki i te Papaanga Pipiria?

Kua karanga tetai aronga tata puka e, no te au anere mataiti i muri mai i ikiia ai te papaanga o te au Tuatua Tapu Ereni Kerititiano e tetai akonoanga tei akamanaia i raro i te akatereanga a te Emepera ko Constantine. Inara, e tuke rai ta te au tika e akaari maira.

Ei akaraanga, akamanako ana eaa ta te Poropeta Tuatua Enua o te Akonoanga ko Oskar Skarsaune e akakite ra: “Ko teea au tataanga tei kapitiia atu ki roto i te Koreromotu Ou, e ko teea tei kore i kapitiia, kare rava i riro ana e na tetai konitara akonoanga me kore na tetai tangata okotai i iki . . . Takataka ua te kaveinga e te tau: Te au tataanga mei te anere mataiti mua T.N. tei irinakiia e na te au apotetoro me kore na te au oa angaanga, kua irinakiia rai te reira ei mea tiratiratu. Kare etai atu au tataanga, au reta, me kore au ‘evangeria’ tei tataia i muri mai i kapitiia atu . . . Kua akaotiia teia au angaanga puapinga i mua roa atu ia Constantine e i mua roa atu ka akanoo ei te akonoanga i tona mana. Na te au Kerititiano tei takinokinoia no to ratou akarongo, i oronga mai i te Koreromotu Ou kia tatou, e kare na te akonoanga tei akanoo i tona uaorai mana.”

Kua akakite a Ken Berding, e poropeta tauturu i roto i te tuanga apii no te au Tuatua Tapu Ereni Kerititiano, e akapeea te papaanga i rauka mai ei: “Kare na te akonoanga i iki i te au puka ta ratou i inangaro ei tuanga no te papaanga; e tau atu kia tuatua e kua ariki te akonoanga i te au puka ta te au Kerititiano e irinaki ua ana ei Tuatua tiratiratu no ko mai i te Atua.”

Inara, na taua au Kerititiano akaaka ua ainei o te anere mataiti mua i iki i te papaanga? Te akakite maira te Pipiria kia tatou e e apinga puapinga maata atu tetai​—e te ririnui—​te o maira.

Kia tau ki te Pipiria, tetai o te au apinga aroa temeio o te vaerua tei orongaia mai i te au raungauru mataiti mua o te putuputuanga Kerititiano koia oki “ko te kite vaerua.” (1 Korinetia 12:4, 10) Kua orongaia ki taua au Kerititiano ra te kite tei maata atu i to te tangata, kia kite i te tuke i rotopu i te au tuatua ta te Atua tikai i akauru mai, e tei kore i akauruia. No reira ka rauka i te au Kerititiano i teia tuatau kia irinaki tikai e e mea akauruia mai te au Tuatua Tapu tei kapitiia mai ki roto i te Pipiria.

No reira te taka ua ra e, i akanooia te papaanga i mua roa atu, i raro i te aratakianga a te vaerua tapu. Mei te tuanga openga mai o te rua anere mataiti T.N., kua tuatua mai tetai aronga tata no runga i te papaanga o te au puka Pipiria. Kareka ra, kare na teia aronga tata i iki e eaa te ka tukuia ki roto i te papaanga; ta ratou ua rai, e akakite i ta te Atua i ariki ke ana na roto i tona au mata, tei aratakiia e tona vaerua.

Te oronga katoa maira te au tataanga taito i te au akapapuanga ngaueue kore i te turu i te papaanga tei arikiia e te maataanga i teia tuatau. Tere atu i te 5,000 au tataanga o te au Tuatua Tapu Ereni i roto i te reo mua, tetai papaki no te rua e te toru anere mataiti. Ko teia au tataanga nei, e kare ko te au tataanga pikikaa, tei arikiia ei au mea tiratiratu i te au anere mataiti mua T.N. e no reira kua kopiia e kua akatotoa aereia.

Inara, ko te akapapuanga ka kiteaia i roto i te papaanga, ko te akapapuanga puapinga roa atu ia. Te rotai ra te au tataanga o te papaanga ki “te tu o te au tuatua memeitaki” ta tatou ka kite i roto i te toenga o te Pipiria. (2 Timoteo 1:13, NW) Te raurau maira te reira i te aronga tatau kia aroa, kia akamori, e kia tavini ia Iehova, e te akamatakite maira te reira i te peu purepure, angaanga temoni, e te akamori i te au mea angaia. Kua tupu tika tikai te reira i roto i te tuatua enua, e e au totou tika tikai to roto. Te akamaroiroi ra te reira i te aronga tatau kia aroa atu i to ratou au tangata tupu. E au akairo taka meitaki ua to te au puka o te au Tuatua Tapu Ereni Kerititiano. Mei te reira ainei te au tataanga pikikaa?

Akapeea te Au Tataanga Pikikaa i Tuke Ei?

E tuke rai te au tataanga pikikaa mei te au tataanga o roto i te papaanga. Ko teia au puka pikikaa i akamata mai mei te rua o te anere mataiti, no muri roa mai i te au tataanga o te papaanga. Ko te akaraanga ta ratou i oronga mai no runga ia Iesu e te akonoanga Kerititiano, kare te reira e rotai ana ki te au Tuatua Tapu akauruia.

Ei akaraanga, e maata te au tuatua tuke ake rai ta te tataanga pikikaa o te Evangeria a Thomas i karanga e na Iesu, mei te tuatua rai tana i karanga e ka akariro a Iesu ia Maria ei tane, kia tae aia ki te Patireia o te rangi. Kua karanga te Infancy Gospel a Thomas e e tamaiti kino a Iesu tei akakoro i te tamate i tetai tamaiti ke mai. Kua akateiaa mai te tataanga a te au Angaanga a Paulo e te au Angaanga a Petero e kia akakore takiriia te au pirianga ainga, e kua akatutu katoa mai ia raua e akamaroiroi ra i te au vaine kia akaruke i ta ratou au tane. Te akatutu maira te Evangeria a Iuda ia Iesu e kata ra i tana au pipi no te pure ra ki te Atua no ta ratou kai. Kare taua au manako ra e tau ana ki te ka kiteaia i roto i te au puka o te papaanga.​—Mareko 14:22; 1 Korinetia 7:3-5; Galatia 3:28; Ebera 7:26.

E maata te au tataanga pikikaa e akaata maira i te au irinakianga o te Gnostics, tei irinaki e kare Tei Anga mai koia oki ko Iehova, i te Atua meitaki. Irinaki ratou e kare e tuakaouanga i roto i te kopapa, e e kino te au mea pouroa o te kopapa, e na Satani i akatumu i te akaipoipoanga e te anau tamariki.

E maata te au puka pikikaa tei karangaia e na te au tangata i roto i te Pipiria, inara e pikikaa ua rai. Na tetai aronga orureau ainei i akaruke i teia au puka mei roto i te Pipiria? Kua akakite a M. R. James e tangata kite no runga i te au tataanga pikikaa e: “Te taka ua ra e kare e tangata i orureau ana kia kore e kapitiia atu te au puka pikikaa ki roto i te Koreromotu Ou: na taua au tataanga uaorai i rave i te reira.”

Akamatakite Mai te Aronga Tata Pipiria i te Akarukeanga ka Tupu

I roto i te au tataanga o te papaanga, e maata ta tatou akamatakiteanga ka kite no runga i te akarukeanga e vaitata maira, te ka takino i te putuputuanga Kerititiano. Kareka ra, kua akamata ke ana teia akarukeanga i te anere mataiti mua, inara kua riro te au apotetoro ei arai kia kore te reira e totoa. (Angaanga 20:30; 2 Tesalonia 2:3, 6, 7; 1 Timoteo 4:1-3; 2 Petero 2:1; 1 Ioane 2:18, 19; 4:1-3) Kua riro taua au akamatakiteanga ei akataka meitaki mai no runga i taua au tataanga ra tei akamata mai i muri ake i te matenga o te au apotetoro, e au tataanga teia tei patoi i te au apiianga a Iesu.

E tika, penei e akaraanga taito taua au tataanga e te akangateiteiia e tetai aronga kite e pera te au tangata tuatua enua. Inara e akamanako ana: Peea me ka akaputu mai te aronga kite i tetai au tataanga papu kore no teia tuatau ua i neneiia ai, penei e no roto mai i te au makatini urutoe tangata e te au puka a tetai au akonoanga, e oti kua topiri ki roto i tetai ngai ngaro? Ka tau ainei kia karangaia e e au tataanga tika e te tiratiratu te reira no te mea ua nei e kua roa te tuatau? Muri ake i tetai 1,700 mataiti, ka riro ainei te au pikikaa e te au tuatua puapinga kore i roto i taua au tataanga ra ei mea tika no te mea ua nei e e au tataanga taito te reira?

Kare! Aiteite rai te reira ki te au tuatua pikikaa e kua akaipoipo a Iesu ia Maria i Magadala, e tetai atu au tuatua akakino mei taua au puka pikikaa ra. Eaa ra ka irinaki atu ei i taua au puka ra mei te mea e e au puka tiratiratu tetai e vai ua nei? Te au mea ravarai ta te Atua e inangaro nei ia tatou kia kite no runga i tana Tamaiti, tei roto ua i te Pipiria​—e rekoti te ka rauka ia tatou kia irinaki.

^ para. 4 Te kupu “papaanga” te tuatua ra no runga i te au puka o te Pipiria tei oronga mai i te akapapuanga tikai e e mea akauruia mai e te Atua. E 66 puka tei arikiia e te maataanga ei tuanga no te papaanga, e ei tuanga tumu e te puapinga maata no te Tuatua a te Atua.