TEIA tuatau ka kiteaia te au tutu e te au tuatua no te ainga i te au ngai ravarai​—runga i te tivi, roto i te teata, e te au akakitekiteanga. Te akaraanga ko te ngai ua rai e manakoia ana teia tumu manako e e mea tau kore, koia oki i rotopu i te au metua e te tamariki. “Vare ua atu au e kua kite te au metua e, mei teaa tikai te ngata e te akama kia tuatua kia ratou no runga i te ainga,” i karanga ai tetai mapu i Kanata tona ingoa ko Michael. “Ngoie atu te tuatua ki tetai oa.”

E emiemi ana te au metua, mei te tamariki rai, i te tuatua no runga i teia tumu manako. Roto i tana puka Beyond the Big Talk, kua karanga te puapii no te oraanga kopapa ko Debra W. Haffner e: “Maata te au metua tei akakite mai kiaku e kua oko ratou i tetai puka na ta ratou tamaiti no runga i te pirianga ainga me kore i te mapuanga mai, kua tuku ki roto i te pia o te tamaiti e kare i uriuri akaou atu i te reira.” Karanga a Haffner e te taka ua ra te karere ki te tamariki: “Inangaro matou ia kotou kia kite no runga i to kotou kopapa e no runga i te ainga; kare ra oki matou e inangaro i te tuatua no runga i te reira.”

Me e metua koe, ka inangaroia koe kia akatuke i toou tu. Ae, e mea puapinga tikai e naau uaorai e tuatua ki taau tamariki no runga i te ainga. Akamanako ana e toru au tumu:

1. Kua tuke te akamaramaanga a te tangata no runga i te ainga. “Kare te tangata e manako akaou ana i te ainga ei mea​—i rotopu ua i te tane e te vaine akaipoipo,” i karanga ai a James e 20 ona mataiti. “Teianei, ko te ainga na roto i te vaa, te ainga na roto i te ara repo, te tuku tutu e te karere ainga na roto i te komupiuta (cybersex), e te tuku karere ainga na roto i te tereponi apaipai (sexting).”

2. Kare e kore e ka akakiteia te au tuatua tarevake ki ta kotou tamariki i te ou anga rai. “Me akamata ana ratou te aere ki te apii, ka rongo ratou no runga i te ainga,” i karanga ai tetai mama ko Sheila, “kare ratou e kite i te manako e inangaro ra koe ia ratou kia kite.”

3. E au uianga ta te tamariki no runga i te ainga kare ra oki e inangaro e na ratou e ui mai kia koe. “Ko te tika, kare takiri au i kite e ka akapeea  au me tuatua atu ki toku nga metua no runga i te ainga,” i karanga ai a Ana e 15 mataiti, no Paratiri.

Tika anga tikai, ko te tuatua anga ki taau tamariki no runga i te ainga naau na te metua tera apainga, no ko mai i te Atua. (Ephesia 6:4) Tika rai e penei ka ngata, noou e no ratou. Te mea meitaki ra, maata te mapu e akatika ra i ta Danielle e 14 mataiti e karanga ra e, “Inangaro matou i te kite no runga i te ainga na roto mai i to matou au metua—kare e na roto mai i tetai puapii me kore i tetai porokaramu tivi.” Ka akapeea i reira koe me tuatua ki taau tamariki no runga i teia tumu manako puapinga e te ngata? *

Ka rongo te tamariki no runga i te ainga i te tamariki anga rai, mari ua me te noo ra ratou i tetai ngai mamao ko ratou ua. Te mea manamanata roa atu koia oki i teia “tuatau openga” ka ‘maata atu’ te tupuanga o te aronga kino. (2 Timoteo 3:1, 13) Te mea taitaia ra, e manganui te tamariki e takinga kinoia nei e te aronga mamaata no te akakoroanga peu ainga viivii.

No reira e mea puapinga tikai kia akamata koe i te apii i taau tamariki koi rikiriki ei. “Me tiaki koe kia mapu mai ratou,” i karanga ai tetai mama i Tiamani ko Renate, “penei ka emiemi ratou i te tuatua mai no te akama no te mea kua mapu.” Te taviri koia oki kia akakite ki te tamariki i teia au mea kia tau ki to ratou mataiti.

No te tamariki kare i akamata i te apii tua tai:

Akamou ki runga i te apii anga i te au ingoa tikai o te au mero ainga, akapapu atu e kare tetai ua atu tangata e akatikaia kia amiri i teia au mero. “Kua akamata au i te apii i taku tamaiti iaia e toru rai mataiti,” i karanga ai tetai mama i Meiko ko Julia te ingoa. “Manamanata tikai au i te mea kua kite au e ka rauka ua i tetai au puapii, tetai aronga tiaki tamariki me kore tetai tamariki mamaata ake i te takino iaia. Ka anoanoia aia kia kite e akapeea aia i te paruru anga iaia mei tetai ua atu tangata.”

No te tamariki apii tua tai:

Akariro i teia au mataiti ei tuatau no te akamaata marie atu i te kite o taau tamaiti. “I mua ake ka tuatua atu ei no runga i teia tumu manako, akara e eaa ta ratou i kite e me ka inangaro ratou kia kite i tetai au mea ke mai,” i akakite ei tetai papa ko Peter. Eiaa e maro atu. Kare e kore e me papa ratou ka tuatua ua mai ratou me akapou putuputu koe i tetai taime ki taau tamariki.

No te tamariki e mapu maira:

Teia te taime i te akapapu e kua rava te marama o taau tamaiti no te au tuanga pae kopapa, manako ngakau, e te au tuanga no te tu tau o te ainga. “Te tamariki tamaroa e te tamariki tamaine i taku apii kua akamata takere i te pirianga ainga kangakanga ua (hooking up),” i karanga ai a Ana e 15 mataiti tei taikuia i mua ua akenei. “Toku manako, ei Kerititiano, ka anoanoia kia rava toku marama no runga i teia tumu manako. Noatu te akama me tuatua no runga i te ainga, ko tetai apinga ra teia ka inangaroia kia kite au.” *

Akamatakiteanga: Penei ka tapupu te au mapu i te uiui mai no te mea te mataku ra ratou e ka tarotokaka to ratou metua ia ratou i te tu tau kore. Te reira ta tetai papa ko Steven te ingoa, i kite. “Emiemi ta maua tamaiti i te tuatua mai no runga i te ainga,” i karanga ai aia. “I muri mai ra  oki, kua kitea mai e maua e te manako ra aia e ka tarotokaka maua iaia. Kua akapapu atu maua e kare maua e uriuri nei i teia au tumu manako no te mea te tarotokaka ra maua iaia; inangaro ua maua i te akapapu e kua kite meitaki aia e akapeea me patoi atu i te au akakeuanga kino.”

Te tuatua anga ki taau tamaiti no runga i te ainga, penei ko tetai ia o te au angaanga ngata roa atu a te metua, taau ka aro atu. Inara ka pauna meitakiia taau tautaanga. “Te tuatau ka aereia,” i karanga ai tetai mama ko Diane, “ka ngaro te tu ngata, e ka riro te tuatua anga ki taau tamaiti no runga i te ainga ei tuatau no te akaketaketa i to korua pirianga.” Te akatika ra rai a Steven tei taikuia i mua ake. “Ka mama roa atu i te uriuri i te au tumu manako ngata mei te ainga, me akanoo koe i tetai peu matau no te tuatua maoraora ua no runga i tetai ua atu manako ka tupu mai i roto i te pamiri,” i karanga ai aia, ma te kapiti katoa mai e: “Kare te tu ngata e ngaro takiri, ko te mea puapinga roa atu ra ka anoanoia no tetai pamiri Kerititiano matutu, ko te komunikeiti maoraora anga.”