MAATA tikai te au tumatetenga i runga i te nuti. Maata ua atu te tangata tei mate i roto i te au tumatetenga tukeke i to mua ana. Kua ripoti mai te Ngai Kimikimianga Maata no te Epidemiology no te au Tumatetenga, i Peretiumu, e i te mataiti 2010 e 373 tumatetenga tei tupu, e mei te 296,000 tangata tei mate.

Te numero no te au tumatetenga tei ripotiia kua kake atu i te au rau ngauru mataiti i topa. Ei akaraanga, mei te mataiti 1975 ki te 1999, i raro ake i te 300 tumatetenga tei rekotiia i te au mataiti tataki tai. Inara, mei te mataiti 2000 ki te 2010, kua vaitata atu te avereti ki te 400 i te mataiti. Penei ko koe tetai e umere ana e, ‘Eaa ra i maata ai te tumatetenga i teianei?’

Noatu e manako ua ana te tangata e e “au angaanga na te Atua” taua au tumatetenga ra, kare te reira i te mea tika. Kare na te Atua e akatupu nei i teia au tumatetenga e takino ra i tangata i teia tuatau. Tera ra, kua akakite mai te Pipiria e ka tupu te au tumatetenga i to tatou tuatau. Ei akaraanga, ia Mataio 24:7, 8, ka tatau tatou i te tuatua a Iesu e: “E onge oki, e te maki-mate, e ngaruerue te enua i tera ngai, i tera ngai. E momua anake teia katoa au mea nei no te mate.” Eaa ra a Iesu i totou ei i teia au tupuanga, e eaa te aiteanga no tatou?

Te pau ra a Iesu, te Tamaiti a te Atua, i te uianga tei uiia mai kiaia: “E akakite mai koe ia matou i . . . te akairo o toou aerenga mai, e te openga o teianei ao.” (Mataio 24:3) Kua tuatua aia no runga i te au apinga tukeke te ka tupu, kapiti mai te au tumatetenga mei tei akakiteia i runga akenei. E kua tuatua katoa aia e: “Kia akara kotou i taua au mea nei i te tupu anga, kua vaitata ïa te basileia o te Atua, kia kite oki kotou.” (Luka 21:31) E aiteanga puapinga to taua au tumatetenga natura ra no tatou. Te tou ra te reira ki tetai tuatau tauianga maata e vaitata ua maira.

No reira, manganui te tangata i ui e, Me kare na te Atua i akatupu i te au tumatetenga, koai i reira me kore eaa ra te akatupu nei i te reira? Ka marama ua tatou i te pauanga me kite tatou i tetai tumu puapinga tei akakiteia i roto i te Pipiria:  “E te vai ua nei rai to te ao ravarai i raro ake i taua vaerua kino ra.” (1 Ioane 5:19) Te akaari maira teia irava e kare ko te Atua te akatupu nei i te au turanga kino i te ao, mari ra i roto i te au turanga e manganui, ko tona enemi, “te vaerua kino”​—tei akakiteia i roto i te Pipiria e ko “te diabolo.”​—Apokalupo 12:9, 12.

No tona uaorai anoano tika kore, manako teia enemi o te Atua e e mea puapinga kore ua te tangata. I te mea e tei raro ake teianei ao i tana akaaereanga, kua akatupu aia i taua vaerua ra ki roto i te tangata. Tika rai, te tou ra te Pipiria ki teia na te totou anga e i te “tuatau openga ra,” ka riro te tangata ei “akaperepere ia ratou uaorai, ei noinoi, ei akatietie, ei nengonengo.” (2 Timoteo 3:1, 2) No reira, kare i te mea poitirere e kua akanoo te Tiaporo i tetai akatereanga i te ao katoa, tei akauua mai i taua au tu ra e tetai atu au tu akono kore i te Atua. Akamaroiroi aia i te tu karapii e te noinoi, te riro ua ana ei takino i te tangata.

Na teea mataara te au angaanga noinoi o teia tuatau i te akatupu anga i te au tumatetenga? Akakite mai tetai ripoti a te United Nations no runga i te au tumatetenga i te ao katoa e: “Maataanga te taime e tukuia ana te tangata ki te au ngai kino e puke ua ana te vai. Tetai katoa, riro te takoreanga i te au vaorakau e te au ngai vai ei akakino i te angaanga a te enua i te paruru i te au tumatetenga. Tei maata rava atu, ko te kino ta te tauianga reva i te ao katoa ka akatupu, e te kakeanga te vaito o te tai no te maata o te gas poitini . . . tei akatupuia e te au angaanga a te tangata.” Noatu no te puapinga o te pae moni te maataanga o teia “au angaanga a te tangata,” te tikaanga ra e tu anoano tika kore teia e te noinoi, te totoa ua nei i teia ao.

I te openga, e manganui te au tangata karape i teia tuatau tei kite mai e, kua riro te au angaanga a te tangata ei akapakari roa atu i te kino ta te au tumatetenga e akatupu nei. Ko te tika, te turuturu nei te tangata i tetai akatereanga e taangaanga ra te Tiaporo, ei akamaata atu i te mamae o te tangata i roto i te au tumatetenga.

Te kite nei i reira tatou e, e manganui te au tumatetenga tei tupu mai no te au angaanga kino a te tangata. Kare tetai au tumatetenga e kino roa atu naringa i tupu i tetai ngai ke. Maata te au enua, tei takino roaia atu te au turanga o te tumatetenga natura e te au angaanga a te aronga kino me kore, no tei maroia te tangata kia noo i roto i te au ngai kino no te tuke o te turanga pae moni me kore te pae pirianga tangata tei matauia i teianei ao. E tika, e mamae ana tetai aronga no te tumatetenga, kare no te apa me kore tu mako kore o tetai tangata, no te ‘tuatau ra, e te manuia ua, o te tangata katoa ra.’​—Koheleta 9:11.

Noatu eaa te tumu, me ko koe te tangata tei o atu ki roto i te tumatetenga natura, akapeea koe me akakoromaki? I teianei, ka akara tatou e eaa te ka rave kia akaiti mai i te manamanata me tupu taua au tumatetenga ra.