Neke ki te tumu manako rikiriki

Neke ki te ngai o te au tumu tuatua

E Tupu Tika Ana Rai te au Temeio?—E Toru au Patoianga Matauia

E Tupu Tika Ana Rai te au Temeio?—E Toru au Patoianga Matauia

E Tupu Tika Ana Rai te au Temeio?​—E Toru au Patoianga Matauia

PATOIANGA 1: Kare te au temeio e tupu ana no te mea te patoi ra te reira i te au ture natura. To tatou marama no runga i te au ture e akaaere nei i te au mea natura, i akatumuia te reira ki runga i ta te au taineti i kite i roto i to tatou ao natura. Aite taua au ture ra ki te au kaveinga o te karama o tetai reo​—penei no tetai papaki, kare te ture e tau no ratou. Penei kare tatou i marama tikai i teia au “ture.” (Iobu 38:4) Akaraanga, penei kua akapou tetai taineti maroiroi i tona oraanga, te apii anga i tetai ture no te au mea natura. E tai ua rai manga “apinga tuke” te ka riro ei akaoki iaia ki muri, kia akara akaou i tona kite no runga i taua ture ra. Mei ta tetai tuatua e karanga ra e, “E tai rai mokora kerekere ka inangaroia ei akatarevake i te irinakianga e e teatea te au mokora katoatoa.”

Te akatutu maira tetai tua katakata e e mea ngoie ua i te akatumu i to tetai manako ki runga i tetai papaki ua o te au tumu tika. Akakite a John Locke (1632-1704) i teia tua no runga i tetai komono no Orani e te ariki o Siam: Iaia e akamarama ra no runga i tona enua ko Orani ki te ariki, kua taiku atu te komono e, i tetai au taime ka rauka i te erepani i te aere na runga i te vai. Kua patoi te ariki i taua manako ra, no te mea manako aia e te pikikaa maira te komono iaia. Kareka ra, te akamarama ua maira te komono i tetai apinga kare rava te ariki i kite ana. Kare te ariki i kite e me toka te vai ka riro mai ei aiti, e ka rauka i te reira i te pange i te teiaa o tetai erepani. Ki te ariki, kare teia e rauka no te mea kare aia i kite i te au mea pouroa no runga i te reira.

Akamanako ana i tetai au mea tei tupu ana e kare ra i manakoia ana e ka rauka i te rave i nga raungauru mataiti ua akenei:

● Ka rauka i tetai pairere i te apai tika atu e 800 tuma patete mei New York ki Singapore, e 900 kiro mita te viviki i te ora.

● Te au uipaanga e na runga ana i te vitio, ka rauka i te tangata mei te au enua keke, i te akara atu i tetai e tetai ia ratou e pukapuka ra.

● E maata te au imene ka rauka i te rekoti ki roto i tetai manga apinga meangiti atu i te paoke mati.

● Ka rauka i te au taote vavai i te mono i tetai pukuatu kino e tetai atu au mero ke ki tetai mea meitaki.

Eaa ra i reira ta tatou ka taopenga mai no runga i taua au mea tei tupu tika mai? Ko teia: Me ka rauka i te tangata ua nei i te akatupu i teia au angaanga umere, tei kore i manakoia ana e ka rauka i nga mataiti ua akenei, papu rai e ka rauka i te Atua nana i anga mai i te ao katoa e pini ua ake, e te au mea tini ravarai, kia rave i teia au angaanga umeremere tei kore tatou i marama meitaki ake me kore, te kare e rauka ia tatou kia kopi. *Genese 18:14; Mataio 19:26.

PATOIANGA 2: Irinaki te Pipiria e ka riro te au temeio ei maani i te tangata kia irinaki i te reira. Kare te Pipiria e akakite maira e kia irinaki tatou i te au temeio katoatoa. Ko teia ra ta te reira e akakite maira. Te akamatakite maira te Pipiria kia matakite meitaki tatou i te irinakianga i te au temeio e te au angaanga mana. Akara ana i teia akamatakiteanga taka meitaki: “Ko taua Kino ra e tau tona aerenga mai i te ravenga ririnui a Satani ra, ma te mana e te akairo, [“te temeio,” New International Version] e te au ravenga pikikaa tu ke ra, E ma te tuatua-tika kore pikikaa katoa ra.”​—2 Tesalonia 2:9, 10.

Kua akamatakite katoa mai a Iesu Karaiti e e manganui te ka karanga e te aru ra ratou iaia, kare ra oki ratou i te pipi mou tikai nana. E ka tuatua katoa atu tetai papaki kiaia e: “E te Atu, e te Atu, kare aina kua apii matou ma toou ingoa; e kua tuaru i te au demoni i toou ingoa; e kua rave i te au akairo [“te au temeio,” NIV] e manganui ma toou ingoa?” (Mataio 7:22) Inara, kua akakite a Iesu e kare aia e ariki i taua aronga ra ei au pipi nana. (Mataio 7:23) Te taka ua ra i reira e, kare a Iesu i apii ana e no ko mai i te Atua te au temeio pouroa.

Kare te Atua e akakite ana ki tana aronga akamori kia akatumu ua i to ratou akarongo ki runga i te au temeio. Mari ra, kia akamou ngaueue koreia to ratou akarongo ki runga i te au tumu tika.​—Ebera 11:1.

Ei akaraanga, ka akamanako ana tatou i tetai temeio kite matauia tei rekotiia i roto i te Pipiria, koia te akatuakaouia anga a Iesu Karaiti. Te au mataiti i muri ake i taua tupuanga ra, kua akamata tetai au Kerititiano i Korinetia i te akaekoko e me kua akatuakaouia rai a Iesu. Akapeea te apotetoro ko Paulo i te tauturu anga i taua au Kerititiano ra? Kua karanga ua ainei aia e, “Kia maata to kotou akarongo”? Kare. Akara ana e akapeea aia i te akamaara anga kia ratou no runga i tetai au tumu tika tei akanooia. Kua akakite aia e “i tanumia oki aia [Iesu], e tu akaou maira i te po toru, mei tei te tuatua i tataia ra: E i kitea aia ia Kepha, e i te ngauru ma rua i muri ake: E muri akera oki, i kitea aia e te au taeake e rima katoa anere e e ara, okotai rai kite anga; te ora ua nei rai te maata o taua aronga ra.”​—1 Korinetia 15:4-8.

Mea puapinga ainei e kia irinaki taua au Kerititiano ra i taua temeio? Kua na ko atu rai a Paulo e: “E kare te Mesia i tu ki runga ra, e puapinga kore ta matou e ako nei, e e puapinga kore katoa to kotou akarongo.” (1 Korinetia 15:14) Manako a Paulo e e mea puapinga tikai teia. Ka inangaro tatou kia kite e me e tika te tuakaouanga o Iesu e me kare! Kua kite ra a Paulo e e mea tika teia no te mea e anere ua atu aronga tei kite mata e ora ra rai i taua taime ra. Kia ratou, e ngari ake te mate i to te akakore i ta ratou i kite mata tikai.​—1 Korinetia 15:17-19.

PATOIANGA 3: E au tupuanga natura ua te au temeio tei kore te aronga apii koreia i marama tikai. Titau tetai aronga kite i te akamarama e, e au tupuanga natura ua te au temeio i roto i te Pipiria, kare na te Atua. Manako ratou e na teia i irinakiia ai te au papaanga Pipiria. Noatu te tika ra e e pirianga to te au tupuanga natura ki tetai au temeio​—mei te au ngaruerue enua, maki mate, e te one ngaoro—​okotai ia apinga aiteite ua i teia au akamaramaanga. Kua kopae ratou i te taime tikai i tupu ei te temeio mei tei akamaramaia i roto i te au Tuatua Tapu.

Ei akaraanga, taumaro tetai papaki e ko te maki mate mua tei tupu ki runga ia Aiphiti, te akariro angaia te Kauvai Nile ei toto, i tupu mai te reira no te one kura tei pakokoia mai ki roto i te Kauvai Nile, pera te au manumanu rikiriki muramura, tei karangaia e e flagellate. Inara, te karanga ra te papaanga Pipiria e kua riro te vai i roto i te kauvai ei toto, kare ei vari muramura. Me tatau meitakiia a Exodo 7:14-21, te akaari maira te reira e i tupu teia temeio i te taime tikai i rutu ei a Aarona i te Kauvai Nile ki tana tokotoko, te akakite anga a Mose kiaia. Noatu e na tetai tupuanga natura i akatuke i te kara o te vai i roto i te kauvai, ko te taime tikai ra oki i rutu ei a Aarona i te kauvai, e temeio tikai te reira!

Tetai akaraanga ke mai, ko te puapinga o te taime i tupu ei te temeio, akamanako ana i tei tupu te vaitata anga te iti tangata Iseraela i te tomo ki roto i te Enua Taputouia. Kua araiia to ratou ara e te vaipuke o te Kauvai Ioridana. Te akakite maira te papaanga Pipiria kia tatou e eaa tei tupu mai: “E tae akera te aronga i apai i te aruna ki Ioridana, e k[t]u akera te vaevae o te kau taunga i apai i taua aruna ra i te nia o te vai . . . , I reira te vai i na uta maira i te tu ua anga, e teitei ua akera te ututua anga, e ngai mamao te oire ra ko Adama.” (Iosua 3:15, 16) Na te ngaruerue enua ainei me kore na te one ngaoro ainei teia i akatupu? Kare te papaanga i akakite mai. Ko te taime ra i tupu ei teia, e temeio tikai. I tupu te reira i te taime tikai i tuatua ai a Iehova e ka tupu.​—Iosua 3:7, 8, 13.

Ina i reira, e au temeio tikai ainei tetai? Te karanga ra te Pipiria e, ae. Kia tau ki ta te reira e akakite maira kia tatou, kare teia i te au tupuanga natura ua nei. Te tau ra ainei i reira kia karanga e kare e tupu ana te au temeio no te mea ua nei e kare te reira e tupu ana i te au ra ravarai?

[Tataanga Rikiriki i Raro]

^ para. 9 Me te ekoko ra koe e e Atua tetai, akara i te poroutia Te Manako Tikai ra Ainei te Atua ia Tatou? e te Was Life Created? me kore e pati ki te tangata nana i oronga atu i teia makatini no tetai akakiteanga maata atu.

[Tutu i te kapi 5]

I nga raungauru mataiti ua akenei, manganui tei manako e kare e rauka i te tangata kia rere na runga i te pairere no te au anere ua atu maire i te ora