TE AKARA ra a Abela i tana anana mamoe e kaikai meitaki ra i te pae maunga. Penei, te akara mamao atura aia ki tetai ngai te kite atura aia i tetai mori kare e marama roa ana. Kua kite aia e i te reira ngai te takaviriviri ua ra tetai koke mura, te araianga i te mataara ki te kainga i Edene. I noo ana tona nga metua ki reira, inara kare raua e ta raua tamariki e rauka i te tomo akaou ki roto i reira. Akamanako ana i te matangi e puipui ra i te rouru o Abela iaia e akara ra ki runga, e te manako anga no runga i Tei Anga mai iaia. Ka meitaki akaou ainei te pirianga i rotopu i te tangata e te Atua? Ko te reira tikai ta Abela e inangaro ra.

Te tuatua maira a Abela kia koe i teia tuatau. Te akarongo ra ainei koe iaia? Penei ka karanga koe e kare te reira e tupu ana. No te mea kua mate takere te rua o te tamaiti a Adamu. Kua riro tona kopapa ei one pueu mei tetai 60 anere mataiti i topa. No runga i tei mate, te apii maira te Pipiria kia tatou e: “Kare ra a te aronga i mate ra e tuatua i kitea.” (Koheleta 9:5, 10) Tei maata atu, kare rava e tuatua okotai a Abela i rekotiia i roto i te Pipiria. No reira, akapeea aia te tuatua mai anga kia tatou?

Kua akauruia te apotetoro ko Paulo kia tuatua i teia no runga ia Abela e: ‘Mate ua atu aia, te tuatua ua mai nei rai.’ (Ebera 11:4) Te tuatua maira a Abela na roto i teea tu? Na roto i tona tu akarongo. Ko Abela te tangata mua tei akatupu mai i teia tu meitaki tikai. No te ririnui tikai o tana akaari mai anga i te akarongo, te vai nei rai tona akaraanga, te tu maroiroi tikai te ka rauka ia tatou i te aru i teia tuatau. Me aru tatou i tona tu akarongo, mei te mea rai e te akarongo ra tatou ia Abela te tuatua maira kia tatou na roto i te tu ka puapingaia tatou.

Eaa ra, i reira, ta tatou ka kite mai mei ia Abela e tona tu akarongo i te mea e kare e maata ana tei tuatuaia no runga iaia i roto i te Pipiria? Ka akara ana tatou i te reira.

Kua anauia a Abela i te akamataanga o te tuatua enua o te tangata. Kua tuatua a Iesu no runga ia Abela i muri mai e te ora ra aia “mei muatangana mai o teianei ao.” (Luka 11:50, 51) Te tuatua ra a Iesu no runga i te au tangata o teianei ao te manakonako ra kia akaoraia mai mei te ara. I te mea e ko Abela te a o te tangata tei ora ana, te akara anga e koia te tangata mua ta te Atua i kite mai e ka tau kia akaoraia. * Te taka ua ra e kare a Abela i utuutuia mai ana i roto i tetai turanga meitaki tikai.

Noatu e koi akamata ua akera te au tangata i te noo i runga i te enua, kua o atu ratou ki roto i te au turanga maromaroa tikai. E nga metua manea e te maroiroi tikai to Abela, ko Adamu raua ko Eva. Inara, kua rave raua i tetai tarevake kino i roto i to raua oraanga, e kua kite raua i te reira. E nga tangata apa kore raua ma te manakonakoanga no te oraanga mutu kore. Inara kua meameaau raua i te Atua ko Iehova e kua akaateaia raua mei to raua kainga Parataito i roto ia Edene. No te mea kua tuku raua i to raua anoano i mua ake i tetai atu apinga​—pera katoa te au anoano o ta raua uanga​—kua ngere raua i te tu apa kore e te oraanga mutu kore.​—Genese 2:15–3:24.

 Te akaateaia anga raua ki vao i te kainga, kua kite mai a Adamu raua ko Eva i tetai oraanga ngata tikai. Inara, te anau mai anga ta raua tama mua, kua tapa raua i tona ingoa ko Kaina, me kore “Kua Rauka,” e kua tuatua a Eva e: “E tangata taku i rauka io nei ia Iehova.” Te akaari maira tana au tuatua e penei te manako ra aia i ta Iehova taputou i roto i te kainga, te totou anga e ka anau mai tetai vaine i tetai “uanga” te ka takore atu i te angera kino tei akavare ia Adamu raua ko Eva a tetai tuatau. (Genese 3:15; 4:1) Kua manako ainei a Eva e koia taua vaine ra i roto i te totou e ko Kaina te “uanga” tei taputouia mai?

Me koia ia, kua tarevake aia. Tei maata atu, me kua akakite raua ko Adamu i te reira kia Kaina iaia e mamaata maira, kua akatupu raua iaia kia ngakau parau. Aere ua rai, kua anau mai a Eva i te rua o tana tamaiti, inara kare tatou i kite ana i tetai au tuatua akangateiteianga no runga iaia. Kua tapa raua i tona ingoa ko Abela, te aiteanga e “Aʼo ua,” me kore e “Puapinga Kore.” (Genese 4:2) Te akaari maira ainei te ikianga o taua ingoa ra e kare raua e tapapa atu ana i tetai mea maata, mei te mea rai e kare o raua manakonakoanga i roto ia Abela, mari ra i roto ia Kaina? Penei kua tupu te reira, kare ra i papu ia tatou.

Ka kite katoa mai te au metua i tetai au apiianga mei taua nga metua mua ra. Na roto i taau au tuatua e taau au angaanga, ka akatupu ainei koe i te tu ngakau parau, te inangaro kia puapingaia, e te tu noinoi ki roto i taau tamariki? Me kore ka apii ainei koe ia ratou kia inangaro i te Atua ko Iehova e kia akatupu i tetai pirianga oa kiaia? Te mea mii ra, kare i rauka i taua nga metua ra i te rave i te reira apainga. Inara, te vai ra te manakonakoanga no ta raua uanga.

I te nga tamariki tamaroa e mamaata maira, kua tereni a Adamu ia raua kia angaanga no te akono anga i te pamiri. Kua rave a Kaina i te angaanga tanutanu; kua rave a Abela i te angaanga tiaki mamoe.

Inara, kua rave a Abela i tetai mea puapinga atu. I te au mataiti i aereia, kua akatupu aia i te tu akarongo​—taua tu manea ra ta Paulo i tata ana i muri mai. Akamanako ana i teia. Kare a Abela i kite ana i tetai akaraanga o tetai tangata ka rauka iaia i te aru. Akapeea, i reira, i rauka ai iaia i te akatupu i te akarongo ki roto i te Atua ko Iehova? Akamanako ana e toru au tumu i rauka ai ia Abela i te akatupu i te akarongo ketaketa.

Ta Iehova au mea i anga.

E tika, kua taumaa a Iehova i te one, kia tupu mai te au rakau taratara e te tataramoa kia ngata i te tanu i te au kai. Noatu rai, kua maata te kai i tupu mai i te angai ia Abela e te pamiri. E kare i taumaaia te au manu, kapiti mai te au manu rere e te ika; kare katoa i taumaaia te au maunga, te kauvai, e te moana; pera katoa te rangi, te tiao, te ra, te marama, e te au etu. Te au ngai ravarai ta Abela i akara, kua kite aia i te au akapapuanga no te tu aroa, pakari, e te tu meitaki o te Atua ko Iehova, tei anga mai i te au mea ravarai. (Roma 1:20) Tona akamanako oonu anga no runga i taua au mea ra, kua akaketaketaia tona akarongo.

Kua akapou a Abela i tona tuatau i te akamanako anga no runga ia Iehova. Akamanako ana iaia e akono ra i tana anana. E maata te ngai e aere ana te tiaki mamoe. Kua arataki aia i teia au manu maru na runga i te au puku maunga, te au o, te au kauvai​—te kimi  anga i te ngangaere ruperupe, te au ruavai meitaki, e te au ngai akangaroi anga tei akaruru meitakiia. I roto i te au manu ta te Atua i anga mai, te akara anga ko te mamoe te mea paruparu roa atu, mei te mea rai e kua angaia mai ratou kia aratakiia e kia paruruia e te tangata. Kua kite ainei a Abela e ka anoano katoa aia i te aratakianga, te paruruanga, e kia akonoia aia e te Atua ko tei pakari e tei ririnui roa atu i tetai tangata? Kare ekoko e kua akakite aia i taua au manako ra na roto i te pure, e kua tupu ua atu rai tona akarongo.

Ta Iehova au taputou.

Papu e kua akakite a Adamu raua ko Eva ki ta raua nga tamariki i te au mea i tupu ana i roto i te kainga i Edene tei taki atu ki to raua akaateaia anga. No reira, e maata te au mea ta Abela ka akamanako oonu.

Kua akakite a Iehova e ka taumaaia te one. Te kite ra a Abela i te au rakau taratara e te tataramoa tei akatupu i taua au tuatua ra. Kua totou katoa a Iehova e ka mamae tikai a Eva me anau tamariki aia. Te anauia mai anga te au teina e te au tuaine o Abela, papu e kua kite mai aia i taua au tuatua ra te akatupuia anga. Kua kite takere a Iehova e ka anoano maata a Eva i te inangaro e te manako o tana tane e ka akatere pakari a Adamu iaia. Kua kite a Abela i taua au mea ra e tupu ra i rotopu i tona nga metua. I roto i taua au turanga tataki tai ra, kua kite a Abela e ka rauka iaia i te irinaki pu tikai i ta Iehova au tuatua. No reira e au tumuanga tau to Abela kia irinaki e a tetai ra, ka akatikatika te “uanga” i te au mea tarevake tei tupu i te kainga i Edene.​—Genese 3:15-19.

Te au tavini o Iehova.

Kare a Abela i kite ana i tetai akaraanga meitaki i roto i te pamiri tangata, inara te vai ra te akaraanga meitaki o te nga angera i runga i te enua ka rauka ia Abela i te aru. Te akaateaia anga a Adamu raua ko Eva mei roto i te kainga, kua akapapu a Iehova e kare raua e ta raua uanga e rauka i te tomo ki roto i taua Parataito ra. Kua tuku a Iehova i te nga kerupi​—tetai o te au angera taoonga teitei​—kapiti mai i tetai koke mura e takaviriviri ua ra ei arai anga i te ngai ka tomo ei ki roto.​—Genese 3:24.

Akamanako ana e te akara ra a Abela i taua nga kerupi ra i tona meangiti anga. I te mea e tei roto raua i te kopapa tangata, te kite ra a Abela i to raua tu ririnui maata. E te tu umere tikai o te “koke” mura e takaviriviri ua ra. Ia Abela e mamaata maira, i kite ana ainei aia i taua nga kerupi ra kare e mataora ana e kua akaruke i te ngai i tukuia ai raua? Kare. I te po e te ao, i te au mataiti, e i te au ngauru mataiti, kua tu ua taua nga angera kite pakari e te ririnui ki te ngai i tukuia ai raua. Kua kite mai a Abela i reira e e au tavini tuatua tika e te tiratiratu to te Atua ko Iehova. Kua kite a Abela i te tu tiratiratu e te tu akarongo o taua nga kerupi ra kia Iehova tei kare aia e kite ana i roto i tona uaorai pamiri. Papu e kua akaketaketa te akaraanga o taua nga angera ra i tona akarongo.

Na te akamanako oonu anga i te au mea ravarai ta Iehova i akakite mai no runga iaia uaorai na roto i te au mea i angaia mai, te au taputou a te Atua, e te au akaraanga o Tona au tavini, kua akaketaketa roa atu te reira i to Abela akarongo. Kare ainei e te tuatua maira aia kia tatou na roto i tona akaraanga? Penei ka kite mai te au mapu i te akapapuanga e ka rauka ia ratou i te akatupu i te akarongo ngakau tae no te Atua ko Iehova, noatu eaa ta to ratou mema pamiri e rave ra. Ma te au mea umere tei angaia takapini ia tatou e te katoaanga o te Pipiria, pera katoa te au akaraanga akarongo o te au tangata e manganui, e maata te au tumu no te akaketaketa anga i to tatou akarongo i teia tuatau.

E tupu maata maira to Abela akarongo ki roto ia Iehova, kua inangaro aia i te akaari i tona akarongo na roto i te angaanga. Inara, eaa ta tetai tangata ua nei ka rauka i te oronga ki Tei Anga mai i te ao katoa e pini ua ake? Papu e kare te Atua e anoano ana i tetai ua atu apinga me kore tetai tauturu mei te au tangata. Aere ua rai, kua marama mai a Abela i te tuatua mou puapinga tikai: Me oronga aia i te mea meitaki tikai tana i rauka mai​—ma te akakoroanga tika​—kia Iehova, ka akarekareka aia i tona Metua aroa i runga i te rangi.

No reira kua akapapa a Abela i te oronga i tetai o tana au mamoe mei tana anana. Kua iki aia i te mea meitaki tikai, te anaunga mua o tana mamoe, e kua oronga aia i te tuanga meitaki tikai o taua au manu ra. I taua taime rai, kua kimi katoa a Kaina i ta te Atua akameitakianga e tana akaperepereanga na te akapapa anga i tetai atinga mei tana au kai i tanu. Inara kare tona akakoroanga e aiteite ana ki to Abela. Kua kiteaia  mai te tuke o to raua akakoroanga, te oronga anga te teina e te tuakana i ta raua atinga.

Kua taangaanga te nga tamariki tamaroa a Adamu i te atarau e te ai no te oronga anga i ta raua atinga, penei i mua i te nga kerupi, te nga komono anake ua o Iehova i runga i te enua i taua tuatau ra. Kua akara katoa mai a Iehova! Ka tatau tatou e: “Kite mairā Iehova ia Abela e tana atinga.” (Genese 4:4) Kare te papaanga i akakite mai ana e akapeea te Atua te akaari mai anga i tana ariki anga. Eaa ra te tumu i kite mai ei aia ia Abela?

No te atinga uaorai ainei? Kua oronga a Abela i tetai manu ora, te akamaringi anga i te toto te akatutu ra i te ora. Kua kite ainei a Abela i te puapinga o taua atinga ra? I te au anere mataiti i muri ake i te tuatau o Abela, kua taangaanga te Atua i te atinga o tetai mamoe viivii kore te akatutuanga i te atinga o Tana Tamaiti apa kore, “te Punua-mamoe a te Atua,” tei akamaringiia tona toto apa kore. (Ioane 1:29; Exodo 12:5-7) Inara, papu ia tatou e kare a Abela i marama ana e akapeea a Iehova te taangaanga anga i te au atinga i muri mai.

Kua kite ra tatou e: Kua oronga a Abela i te mea meitaki tikai tana i rauka mai. Kua mareka tikai a Iehova i te atinga e i te tangata katoa tei oronga i te reira. Kua akakeuia a Abela kia rave i te reira no tona inangaro ia Iehova e tona akarongo ngakau tae i roto iaia.

E tuke rai a Kaina. “Karekā Kaina e tana atinga, kare ïa [a Iehova] i kite mai.” (Genese 4:5) Kare i te mea e e kino te atinga a Kaina; kua akatika te Ture a te Atua i muri mai kia orongaia te au kai tanu ei atinga. (Levitiku 6:14, 15) Inara kua karanga te Pipiria e “e tuatua kikino ta [Kaina] uaorai.” (1 Ioane 3:12) Mei te maataanga o te tangata i teia tuatau, kua manako a Kaina e ka rava ua i te akaari i te tutu akono i te Atua. Kua akaari viviki mai tana angaanga e kare ona akarongo tikai me kore inangaro no Iehova.

Te kite anga a Kaina e kare a Iehova e akaperepere mai ana iaia, kua tauta ainei aia i te aru i te akaraanga o Abela? Kare. Kua akamoupuku aia i tona riri no tona teina. Kua kite atu a Iehova eaa te tupu ra i roto i te ngakau o Kaina e kua tuatua atu aia kiaia. Kua akamatakite aia ia Kaina e te arataki ra tona arataa iaia kia rave i te ara kino, e kua oronga Aia i te manakonakoanga kia ‘kiteaia mai’ me kore kia akangateiteiia a Kaina me taui aia i tona au tu.​—Genese 4:6, 7.

Kua kopae a Kaina i te akamatakiteanga a te Atua. Kua pati aia ki tona teina irinakiia kia aru iaia. Kua ta iora e Kaina ia Abela e kua tamate atu iaia. (Genese 4:8) Na roto i teia tu, kua riro mai a Abela e ko te tangata mua tei tamateia no tona akarongo. Kua mate aia, inara kare i oti ake tona tua.

Na roto i te tu akatutuanga, kua aue mai te toto o Abela ki te Atua ko Iehova kia akatupuia te tu tika, me kore kia tutakiia te kino tei raveia. E kua akatupu a Iehova i te tu tika na te akautunga anga i te tangata kino ko Kaina no tana i rave. (Genese 4:9-12) Mea puapinga atu, te tuatua maira te papaanga no te akarongo o Abela kia tatou i teia tuatau. E poto ua tona oraanga​—penei mei tetai anere mataiti—​i to tetai ua atu tangata i taua tuatau ra, inara kua taangaanga meitaki a Abela i tona oraanga i te akamareka i te Atua. Kua mate aia ma te kite anga e te inangaro maira e te akaperepere maira tona Metua i te rangi, ko Iehova iaia. (Ebera 11:4) Papu ia tatou e tei roto aia i te manako kotinga koreia o Iehova, te tiaki ra no te akatuakaouanga i roto i te enua parataito. (Ioane 5:28, 29) Ka aravei ainei koe iaia i reira? Ka rauka ia koe te reira me tauta koe i te akarongo kia Abela iaia e tuatua maira e te aru anga i tona akaraanga meitaki tikai no te akarongo.