Akapeea i Kitea ai e Au te Pauanga ki te Tu Tika Kore

Akakiteia e Ursula Menne

Mei tei maaraia e au, e ākā inangaro tikai toku kia akonoia te tangata ma te mako e te tika. No teia tumu kua apainaia au ki roto i te are auri i Communist East Germany. I roto i reira, kua kitea e au te pauanga ki te tu tika kore. Ka akamārama atu au.

KUA anauia au i te 1922 i te oire ko Halle i Tiamani, e maata te au tataanga enua tei rekotiia no teia ngai e tere atu i te 1,200 mataiti. E 200 kiromita te mamao i te tua tonga opunga o Berlin, e oire tumu a Halle no te Akonoanga Porotetani. Kua anauia toku teina ko Käthe, i te 1923. E angaanga vaeau ana a Papa. E imene ana a Mama i te ngai akaariari anga teata.

Kua akamata mai teia inangaro noku i te akatikatika i te tu tika kore mei ia Papa. I te akaruke anga aia i te angaanga vaeau, kua oko a Papa i tetai are toa. No te mea e aronga putaua te maata anga o te aronga okooko, kua tangi aia ia ratou e kua akatika ua kia kaiou ratou kiaia. No tona tu meitaki kua pou tana moni e kua topiriia te are toa. Te tikaanga ka riro to Papa akaraanga ei apii mai iaku e e ākā angaanga e te ngata i te akakore i te tu papakitai e te tika kore. Kare ra teia inangaro noku mei toku mapu anga i ngaro ana.

Mei ia Mama, kua rauka ia maua ko toku teina ko Käthe, i te apii mai i tona tareni karape i te akatangi imene, te imene e te ura. E tamaine maoraora au, e e oraanga mataora to maua ko Käthe​—e tae ua atu ki te 1939.

Akamata te Oraanga Kino

I te akamutu anga au i taku apii, kua aere atu au ki te apii ura ballet, i reira kua apii katoa au i te ura Ausdruckstanz (ura akatutu), tei apiiia e Mary Wigman. Tukatau tikai aia i te ura Akatutu, tei anoanoia tetai kia akaari i tona inangaro, tu, e tana e manako ra. Kua apii katoa au i te peni tutu. No reira, e tuatau mataora i te apii e te rekareka toku tuatau mapu anga. I te tae anga ki te mataiti 1939 kua tupu te Tamaki II i te Ao. Tetai akaou kino tei tupu i te 1941, kua mate toku Papa i te maki maro.

E tuatau kino tikai te tamaki. Noatu e 17 oku mataiti i te akamata anga te tamaki, kua manako au kua nenevaia teianei ao. Kua kite ana au i te urupu tangata i te akakokoia anga kia turuturu i te au angaanga a te Nazi. Muri akera kua akatupu teia i te oraanga mamae, te mate e te takinga kino. Kua pueu to matou are i te pomu no te tamaki, kua mate tetai pae o toku ngutuare.

I te akamutu anga teia putotoanga i te 1945, te noo ra rai matou ko Mama, e Käthe, i Halle. I teianei kua akaipoipo maua ko taku tane e e pepe tamaine ta maua, inara kare to maua oraanga akaipoipo i mataora ana. Kua takake maua, e kua angaanga au ei vaine ura e te peni tutu no te akono i taku tamaine.

Kua akatakakeia a Tiamani ki roto i nga tuanga e a, e tei raro to matou oire i te akatereanga Soviet Union. No reira, kua umuumuia matou kia kauraro ki te akatereanga Communist. I te 1949, i to matou tua i Tiamani, tei matauia e ko East Germany, kua riro mai ko te German Democratic Republic (GDR).

Oraanga i Raro i te Akatereanga Communist

I te reira au mataiti, kua rokoia a Mama e te maki, e kua anoanoia au kia akono iaia. Kua angaanga au i ko i te opati o te kavamani i reira. E aere ua rai kua aravei au i te au tamariki apii tei mareka kore i te tu tika kore tei tupu kia ratou. Ei akaraanga, kua araiia tetai mapu i te aere ki te apii teitei no te mea e mema tona papa i mua ana no te akatereanga Nazi. Kua kite meitaki au iaia, no te mea e akatangi imene kapiti ana matou. ‘Eaa ra,’ i manako ei au ‘ka tupu ei teia kiaia no ta tona papa i rave?’ Kare au i mareka ana i teia peu, e kua piri atu au ki roto i te au angaanga patoi i te ngai tangata. I tetai atianga kua tapiri au i te au aenga pepa ki te ngai tomo anga ki roto o te are akavaanga.

No toku inangaro i te tika, kua tupu te riri kiaku no te au reta ka tata au ei tekeretere no te Regional Peace Committee. I tetai atianga, ma te akakoroanga poritiki, kua parani te Committee i te tuku i te au karere pikikaa a te Communist ki tetai tangata e noo ra i West Germany no te akatupu i te manako tarotokaka iaia. No toku ākā riri i teia pikikaa ki teia tangata kua uuna au i te reira au pia pepa i roto i te opati. E kare te reira i tukunaia na roto i te mere.

Rauka te Oraanga Meitaki Mei “te Vaine Kino Roa Atu i Roto i Teia Ngai”

Ia Tiunu 1951, kua aere mai nga tangata e rua ki roto i toku opati e kua karanga mai: “Ka tapekaia koe.” Kua apai raua iaku ki roto i te are auri Roter Ochse, me kore Red Ox. Okotai mataiti i muri mai kua akautungaia au no te akatupu i te kino ki te Enua. Kua akakite tetai tamaiti apii i taku i rave i mua ana ki te Stasi, e pupu akava muna, i te tuʼa aere i te au pepa patoianga. Puapinga kore toku akavaanga no te mea kare okotai i akarongo mai ana i toku manako no te paruru iaku. Kua akautungaia au e ono mataiti ki roto i te are auri. I te reira taime, kua rokoia au e te maki, kua nekeia au ki te are maki o te are auri e 40 vaine i reira. Te kite anga au i te au vaine popoa e te maromaroa, kua mataku au. Kua oro au i te reru i te ngutupa ki toku puku rima.

“Eaa taau ka inangaro?” kua tuatua mai te akava tiaki.

“Kare au e inangaro i te noo i konei,” i ava atu au. “E neke iaku ki tetai pia ko au ua, e akaatea iaku ki vao!” Kare aia i akarongo mai ana. I reira rai kua kite atu au i tetai vaine kare aia i aite ki te katoatoa. Akaraanga maru ua tona nga mata. No reira kua noo au i te pae iaia.

“Me noo mai koe i te pae iaku, e matakite,” i nana ei, kua poitirere au. E oti, kua karanga mai aia, “Kua manako te katoatoa e ko au te vaine kino roa atu i roto i teia ngai no te mea ko au tetai o te Au Kite o Iehova.”

I te reira taime, kare au i kite ana e kua akakinoia te Au Kite o Iehova ei enemi no te Communist State. Ko taku i kite ia ratou kua aravei putuputu mai e rua Aronga Apii Pipiria (te ingoa o te Au Kite i mua ana) ia Papa i toku meangiti anga. Ko te tika kua maara iaku ia Papa te tuatua anga, “Kua tika rai ta te Aronga Apii Pipiria!”

Kua aue pumaana au i te aravei i teia vaine akaperepere ko Berta Brüggemeier tona ingoa. Karanga atu au kiaia, “E akakite mai koe ia Iehova kiaku ine.” Mei reira mai, kua akapou kapiti maua i te tuatau no te uriuri i te Pipiria. Apii mai au e ko Iehova te Atua mou, te aroa, te tuatua tika e te ponuiaau. Apii katoa au e ka takore aia i te kino tei akatupuia e te au tangata māro ketaketa e te kino. “E roa poto ake, e kare ua te tangata kino ra . . . Kareka te aronga maru ra, ka noo ïa i te enua, e ka rekareka ratou i te maata o te au ra,” i karanga ai a Salamo 37:10, 11.

Tukunaia Au ki Vao e Kua Oro ki te Tua Opunga

Kua tukunaia au ki vao i te 1956, kua pou iaku e rima mataiti i roto i te are auri. E rima rā i muri mai i toku tukunaia anga, kua oro au mei GDR i te noo ki Tiamani Opunga. I te reira taime kua apai katoa au i taku nga tamaine e rua, ko Hannelore e Sabine. I reira, kua tatara maua ko taku tane e kua aravei akaou au i te Au Kite. Iaku e apii ra i te Pipiria, kua kite mai au e kua anoanoia au kia akatanotano i toku oraanga kia tau ki ta Iehova au kaveinga. Kua rave au i teia e kua papetito au i te 1958.

I muri maira kua akaipoipo akaou au, i teia taime ki tetai o te Au Kite o Iehova​—ko Klaus Menne. Mataora to maua oraanga akaipoipo ko Klaus e ta maua nga tamariki e rua ko Benjamin e Tabia. Ma te taitaia, kua mate a Klaus e 20 mataiti akenei i roto i tetai tumatetenga, e kua riro mai au ei vaine takaua. Inara kua pumaana au i te manakonakoanga o te tuakaouanga, te kite anga e ka akatuia mai tei mate i te Parataito i te enua nei. (Luka 23:​43; Angaanga 24:15) Pumaana katoa au i te kite e te tavini nei taku nga tamariki e a ia Iehova.

Mei taku apii anga i te Pipiria, kua kite mai au na Iehova anake e akatupu i te tu tika mou. Ka akamanako aia i to tatou turanga, to tatou oraanga​—te au mea kare tetai e kite mai ana. Kua apai mai teia kite puapinga i te ‘au kiaku i teianei, me kite tikai au i te tu tika kore. Karanga ra a Koheleta 5:8: “Me kite koe i tetai enua tei takinokino i te putaua e tei kopae i te tu tau e te tika, auraka e poitirere i te reira, no te mea te akara maira tei teitei rava i taua tangata opita ra, e te akara maira tei teitei rava ia raua roa ai.” (The Revised English Bible) Ae ko “tei teitei rava,” ko Tei Anga ia tatou. “Te vai ua nei ra te au mea katoa ma te maeu rava ki mua i tona mata, tei iaia te tuatua ia tatou nei,” karanga ra a Ebera 4:​13.

Vaitata i te 90 Mataiti i Teianei

E ui mai ana te tangata mei teaa rai te oraanga i raro i te akatereanga Nazi e te Communist. Kare te reira e meitaki ana. Kua akapapu mai teia nga kavamani, e tetai ua atu kavamani a te tangata, e kare e rauka i te tangata i te akatere iaia uaorai. Karanga te Pipiria ma te tika: “Te tutara ra tetai tangata ki rungao i tetai, ei mate nona uaorai.”​—Koheleta 8:9.

I toku mapu anga e te tamariki ua, kua akara au ki te tangata no te tutaraanga tau. Teianei kua kite meitaki au. Na Tei Anga ia tatou anake e akatupu i tetai ao tika, ka rave aia i teia na te takore anga i te kino e te oronga i te tutaraanga o te enua ki tana Tamaiti ko Iesu Karaiti, tei tuku i te anoano o tetai ke na mua i tona. No runga ia Iesu, karanga ra te Pipiria: “I inangaro koe i te tuatua-tika, e te rikarika ra koe i te kino.” (Ebera 1:9) Te akameitaki nei au e kua akavaitata te Atua iaku ki teia Ariki tika e te meitaki e te inangaro nei au i te oraanga mutu kore i raro ake i tana tutaraanga!

[Tutu]

Matou ko taku nga tamaine ko Hannelore e Sabine i te tae anga matou ki West Germany

[Tutu]

Teia rā, matou ko taku tamaiti ko Benjamin, e tana vaine ko Sandra