Pene 6

Eaa ra Tatou i Ruaine ei e ka Mate Ei?

1. Eaa tei kore i rauka i te au taineti i te akataka no runga i te oraanga tangata?

KARE te au taineti i kite eaa te au tangata i ruaine ei e ka mate atu ei. I te akaraanga e ka tau to tatou au teera kia akaou uaia e ka tau tatou kia ora e tuatau ua atu. Te tuatua ra te puka Hyojun Soshikigaku (Standard Histology) e: “E mea ngaro maata tikai ia e te piri atura te ruaineanga o te au teera ki te ruaineanga e te matenga o tetai tangata.” E manganui te au taineti te irinaki ra e te vaira tetai “tu natura e te akatuangaia” i te kotinga i te oraanga. I toou manako e te tika ra ta ratou?

2. Eaa ta tetai papaki i rave no te mea e viviki ua te takakeanga o te oraanga?

² Kua inangaro tamou mai te au tangata i te oraanga roa e kua tauta katoa oki kia rauka te tu mate kore. Mei te a anere mataiti M.T.N. mairai, kua takiia te manako o te aronga Tinito rongonui ki te au vairakau tei manakoia e kua akapapaia kia rauka te tu mate kore. I etai tuatau i muri mai kua tamata tetai au emepera Tinito i te au vairakau manakoia no te ora anga—kua maaniia mai mei te mercury—e kua mate! Takapini te ao katoa nei, te irinaki ra te tangata e kare te matenga i te openga o to ratou ora anga. E pouroa te au aronga Buda, Initu, Mutiremi, e tetai ke atu e au manakonako anga kaka to ratou no te oraanga i muri ake i te matenga. I roto ia Kerititome, e manganui te manako e akatutu maira i tetai oraanga i muri ake ma te mataora i te rangi.

3. (a) Eaa ra te au tangata i anoano ei i te ora mutu kore? (e) Eaa te au uianga no te mate te tau ra kia pauia?

³ Te akaata maira te au manako anga no te mataora i muri  ake i te matenga i tetai inangaroanga no te ora mutu kore. “Kua tuku aia i te manako i [“te tuatau ua atu,” NW] ki roto i to ratou ngakau,” ta te Puka Tapu ia i tuatua no te manako o te tuatau mutu kore ta te Atua ra i akatupu ki roto ia tatou. (Koheleta 3:11) Kua anga maira aia i nga tangata mua ma te manakonako anga e ka rauka mai ia ratou i te ora anga mutu kore ki runga i te enua nei. (Genese 2:16, 17) Eaa, i reira, te au tangata i mate ei? Akapeea te mate i o mai ei ki te ao nei? Te akaiti maira te kite no te Atua mai i te marama ki runga i teia au uianga.—Salamo 119:105.

E RAVENGA AKAVARE KIKITE

4. Akapeea ta Iesu akataka anga i tei akatupu maira i te mate no te au tangata nei?

⁴ Ka tauta tetai tangata rave kino i te tapoki i tona au aerenga. Kua tika katoa teia no tei rave ra i tetai mea kino tei riro ra ei matenga no te aronga e au pirioni ua atu. Kua raverave aia i te au apinga ei arai i te matenga o te tangata ki roto i te tu ngaro. Kua akataka mai a Iesu Karaiti i tei rave ra i te kino i Tana tuatua anga ki te aronga tei kimi ra kia ta Iaia: “Ko te diabolo to kotou metua, i akatikaʼi kotou i te anoano o to kotou metua ra. E ta tangata aia mei ito mairai, kare aia i mou i te tuatua-mou, no te mea kare e tuatua-mou o roto iaia.”—Ioane 8:31, 40, 44.

5. (a) Eaa te akamata anga o tei riro maira e ko Satani te Tiaporo ra? (e) Eaa te aiteanga o nga tuatua “Satani” e te “Tiaporo” ra?

⁵ Ae, e “ta tangata” kino rava te Tiaporo. Te akakite maira te Puka Tapu e e peretana tikai aia, kare i te kino ua i roto i te ngakau o tetai ra. (Mataio 4:1-11) Noatu rai i angaia mai ei tetai angera tuatua tika, “kare aia i mou i te tuatua-mou.” Mei teaa ra te tau e kia tapaia aia ko Satani te Tiaporo! (Apokalupo 12:9) Kua karangaia aia ko “Satani,” me kare “tei arai,” no te mea kua patoi aia e kua arai ia Iehova. Kua karanga katoaia tei rave kino ra e ko te “Tiaporo,” tona aiteanga “tei akakino,” no te mea kua akakino tau kore ua aia i te Atua ra.

6. Eaa ra a Satani i meameaau ei ki te Atua ra?

⁶ Na teaa i akakeu ia Satani kia akameameaau ki te Atua?  Na te noinoi. Kua noinoi ua aia ma te morimori i te akamori anga tei rauka ia Iehova mei ko mai i te au tangata ra. Kare te Tiaporo i kopae ke i te anoano kia rauka iaia taua akamori anga ra, tei tika ra no Tei Anga anake ua ra. (Akaaite ia Ezekiela 28:12-19.) Kareka ra, kua akamatutu taua angera tei riro ra ko Satani, i teia tu anoano noinoi tae roa kia to teia anoano tika kore e anau maira i te ara.—Iakobo 1:14, 15.

7. (a) Na teaa i akatupu mai te mate o te tangata? (e) Eaa te ara?

⁷ Kua rauka ia tatou i te akataka i tei apa ra, nana i rave te kino tei taki atura ki te mate no te au tangata. Inara eaa te tumu tikai no te matenga o te tangata? Te tuatua maira te Puka Tapu e: “To te mate nei tara, ko te ara ïa.” (1 Korinetia 15:56) E eaa te ara? E kite ei i teia tuatua, e akamanako tatou i te aiteanga o te reira i nga reo mua o te Puka Tapu ra. Ko nga tuatua verepa Epera e te Ereni tei uriia ra e “rave ara” te aite anga “kia aere ke” mei tera te tu e aere keanga mei te akairo me kore kare i taeria te akakoro anga. Eaa te akairo kare i taeria e tatou ravarai? Ko te akairo no te akarongo apa kore ua i te Atua ra. Inara, akapeea te ara i o mai ei ki te ao nei?

AKAPEEA TE RAVENGA I TE RAVEANGAIA

8. Akapeea a Satani i te tauta anga kia rauka iaia te akamori anga a te au tangata?

⁸ Kua matakite a Satani i te raveanga i tetai ravenga kikite tana i manako e ka taki atu ki tana tutaraanga i te au tangata ravarai e rauka mai ei ta ratou akamori anga. Kua iki aia kia akavare i nga tangata mua ra, koia a Adamu raua ko Eva, kia ara ki te Atua. Kua orongaia e Iehova te kite ki to tatou nga metua mua ra tei tau ra kia taki atu ki te ora mutu kore. Kua kite raua e e meitaki Tei Anga maira ia raua no te mea kua tuku aia ia raua ki roto i te kainga manea i Edene ra. Kua kite tikai a Adamu i te meitaki o tona Metua i te rangi ra i te oronga anga te Atua i tetai vaine manea kiaia ei tauturu nona. (Genese 1:26, 29; 2:7-9, 18-23) Ka vairai te oraanga tamou o taua nga tangata tokorua mua ra ki runga i te akarongo anga i te Atua.

9. Eaa te akauenga ta te Atua i oronga ki te nga tangata mua ra, e eaa ra te reira i tau ei?

⁹ Kua akaue atura te Atua ia Adamu: “E kai ua koe i to te  au rakau katoa o te kainga nei: Kareka i to te rakau e kite ei i te meitaki e te kino, auraka koe e kai i to reira; i te rā e kai ei koe i to reira, ka mate ïa koe.” (Genese 2:16, 17) Ei Tei Anga maira, koia te Atua ko Iehova te tika kia akanoo i te au turanga tau e kia akataka i tei meitaki e tei kino no tana au mea ora. E tau tikai tana akauenga no te mea ka kai ua a Adamu raua ko Eva i te ua o te au rakau ke katoa o te kainga ra. Ka rauka ia raua te akaari i ta raua ariki anga i ta Iehova tutara anga tika na te akarongoanga i teia ture kare e akanoo akaparau ua i ta raua uaorai au turanga ei mea tau.

10. (a) Akapeea ta Satani tuatua anga ki nga tangata ra ei kika atu ia raua ki tona tua? (e) Eaa te au manako ta Satani i taiku no Iehova ra? (ng) Eaa toou manako no ta Satani akakino anga i te Atua ra?

¹⁰ Kua manako ravenga te Tiaporo i te kika ke atu i nga tangata mua ra kia takake atu mei te Atua. Ei akavare ia raua kia piri atu ki tona tua, kua pikikaa a Satani. Kua taangaanga i tetai ovi, mei tetai tangata tuatua atura na roto i tetai papiti, kua ui atura te Tiaporo kia Eva: “Koia ïa, kua tuatua mai te Atua e, Auraka korua e kai i to te au rakau katoa o te kainga nei?” I to Eva tuatua anga i ta te Atua ra akauenga, kua tuatua maira Satani: “Kare rava korua e mate.” I reira kua taiku maira aia i te au manako kino ia Iehova i te na koanga: “Kua kite oki te Atua e, i te rā e kai ei korua i to reira, ka puera ïa to korua mata, e ka riro korua mei te Atua ra te tu, i te kite i te meitaki e te kino.” (Genese 3:1-5) No reira kua akakite maira te Tiaporo i te manako e te tapu ra te Atua i tetai apinga meitaki. Mei teaa ra tetai rave anga akakino i te Metua tuatua mou e te aroa, koia a Iehova!

11. Akapeea a Adamu raua ko Eva i te taokotai anga atu kia Satani i te rave anga tarevake ra?

¹¹ Kua akara akaou atura Eva i taua rakau ra, e kua akara anga meitaki rava atu tona ua i teianei. No reira kua rave iora aia i te ua, e kai iora i te reira. I muri akera, kua kapiti akakoro atura tana tane iaia i teia rave anga ara no te akarongo kore i te Atua ra. (Genese 3:6) Noatu rai e kua akavareia a Eva, kua turu aia raua ko Adamu i ta Satani ravenga kia tutara i te au tangata katoatoa. Ko te tupu anga, kua taokotai  atu raua kia Satani i te rave anga tarevake ra.—Roma 6:16; 1 Timoteo 2:14.

12. Eaa tei tupu mai no te meameaau a te tangata i te Atua ra?

¹² Kua aro atura a Adamu raua ko Eva i te au utunga no ta raua au angaanga. Kare raua i riro mei te Atua rai te tu, ma te kite takake. Mari ra, kua akama raua e kua pipini iora raua uaorai. Kua tutaki atura Iehova ia Adamu e kua akakite atura i teia akautunga: “E kai koe i taau kai ma te pata i te ou ki runga i to rae, e oki ua atu koe ki raro i te one; no reira mai oki koe: e one-pueu oki koe, e ka riro akaou rai koe ei one-pueu.” (Genese 3:19) “I te rā” i kai ei to tatou nga metua mua ra i to te rakau e kite ei i te meitaki e te kino, kua akautungaia raua e te Atua e kua mate atu mei tona manako anga. Ei reira kua akaateaia mai raua mei Parataito e kua akamata to raua topa anga ki roto i te matenga kopapa.

AKAPEEA TE TOTOA ANGA O TE ARA E TE MATE

13. Akapeea te ara i totoaʼi ki te au tangata ravarai?

¹³ I te akara anga kua autu a Satani i tana ravenga kia rauka te akangateitei tapu a te au tangata. Inara, kare e rauka iaia te tamou i te ora o tona aronga akamori. I te akamata anga te ara i te angaanga i roto i nga tangata tokorua mua ra, kare i rauka ia raua te tuku atu i te tu apa kore ua ki ta raua anaunga. Mei tetai tataanga tei taraiia ra ki roto i te toka, kua oonu te tarai angaia te ara ki roto i te au tu o to tatou nga metua mua ra. No reira, e anaunga apa anake ua tei anauia mai e raua. I te mea e pouroa ta raua tamariki kua toia i muri ake i to Adamu raua ko Eva ara anga, kua tuangaia ta raua anaunga i te ara e te mate.—Salamo 51:5; Roma 5:12.

14. (a) Ka akaaite atu tatou kiaai i te aronga te karanga ra e kare a ratou ara? (e) Akapeea to Iseraela i te akariro angaia kia kite i to ratou tu ara?

¹⁴ Inara, i teia tuatau, e manganui tei kore i manako e e aronga ara ratou. I etai tuanga o teianei ao, ko te mea matauia kare te manako no te akatuangaia i te ara i te mea irinakiia. Inara kare te reira i te akapapu anga e kare te ara e vai ana. Penei tetai tamaiti te repo ra tona mata ka karanga e te ma ra  aia, e penei ka irinaki e e tika rai e te repo ra i muri ake i tana akara anga ki roto i tetai io. Kua aite to Iseraela ra ki taua tamaiti ra i te rauka anga ia ratou te Ture a te Atua na roto i Tana peroveta ia Mose. Na te Ture i akataka meitaki e te vaira te ara. “Auraka te ture ra, kare oki au e kite i te [ara],” ta te apotetoro ko Paulo i akataka mai. (Roma 7:7-12, akaaite ia NW.) Mei te tamaiti tei akara ra ki roto i te io, na te taangaanga anga i te Ture kia akara ia ratou uaorai, kua kite to Iseraela e te viivii ra ratou i mua i nga mata o Iehova.

15. Eaa te akakiteia maira na te akaraanga ki roto i te io o te Tuatua a te Atua ra?

¹⁵ Na te akaraanga ki roto i te io o te Tuatua a te Atua e te manakoanga i tana au turanga, ka kite tatou e te apa ua ra tatou. (Iakobo 1:23-25) Ei akatauanga, e akamanako ana i ta Iesu Karaiti i tuatua atu ki tana au pipi no te aroaanga i te Atua ra e to ratou tangata tupu, mei tei tataia ia Mataio 22:37-40. Mei teaa ra te putuputu te au tangata i te kore anga e itae ki te akairo i roto i teia au ngai! E manganui tei kore e kite i tetai mamae poitirere ua o te manako ngakau no te koreanga e akaari i te aroa no te Atua ra me kare no to ratou au tangata tupu.—Luka 10:29-37.

KIA MATAKITE I TA SATANI AU RAVENGA!

16. Eaa ta tatou ka rave ei kopae kia kore e kino i te au ravenga a Satani, e eaa teia i ngata ei?

¹⁶ Te kimi ra Satani kia akariro ia tatou kia rave akakoro i te ara. (1 Ioane 3:8) E mataara ainei tetai ei kopae kia kore e kino i tana au ravenga? Ae, inara te umuumuia ra kia maro atu tatou i te au manako ki te ara akakoroia. Kare teia i te apinga ngoie ua no te mea e ririnui maata to tatou manako i te rave ara mei te anauia mai anga. (Ephesia 2:3) Kua tauta pakari a Paulo i te putotoanga. No teaa ra? No te mea kua vairai te ara ki roto iaia. Me ka anoano tatou i ta te Atua mareka anga, ka tau katoa tatou kia maro atu i te au manako ara i roto ia tatou.—Roma 7:14-24; 2 Korinetia 5:10.

17. Eaa te akariro ra kia ngata atu te maroanga i to tatou au manako anga kia rave i te ara?

¹⁷ I te mea e te kimi tamou ra a Satani i te au tuatau i  te akavare ia tatou kia aati i te au ture a te Atua, kare ta tatou maro anga i te ara i te mea ngoie ua. (1 Petero 5:8) I te akaarianga i te manako taitaia no te au taeake Kerititiano, kua karanga a Paulo: “Te mataku nei ra au, ko te akakinoia aea to kotou ngakau kia kore atu te tavaitai ua e tau i te Mesia nei, mei ta te ovi i pikikaa atu ia Eva i tona pakari.” (2 Korinetia 11:3) Te taangaanga ra a Satani i te au ravenga aiteite i teia tuatau. Te tamata ra aia i te ruru i te au ua akaekoko no to Iehova ra meitaki e te au puapinga o te akarongoanga i ta te Atua au akauenga. Te tamata ra te Tiaporo i te akono i to tatou au tu akatuangaia i te ara ei akariro ia tatou kia aruaru i tetai tu parau, noinoi, makitakita, e te akamoupuku.

18. Akapeea ta Satani taangaanga anga i teianei ao kia akatupu i te ara?

¹⁸ Ko tetai ravenga te taangaangaia ra e te Tiaporo ki runga ia tatou ko teianei ao ia, te vai ua nei i raro ake i tona mana. (1 Ioane 5:19) Me kare tatou e matakite, ka taomiia tatou e te aronga viivii e te tiratiratu kore i te ao takapini ia tatou ki roto i tetai aerenga te aati ra i to te Atua au turanga tau. (1 Petero 4:3-5) E manganui te akakore ra i ta te Atua au ture e te kopae ke atura i te au akamatakite anga a to ratou akava ngakau, i te openga iora kua akariro i te reira kia marokiakia. (Roma 2:14, 15; 1 Timoteo 4:1, 2) Kua ariki marie aere tetai papaki i tetai aerenga kare ua ra to ratou akava ngakau apa ua i akatika ia ratou kia rave i mua ana.—Roma 1:24-32; Ephesia 4:17-19.

19. Eaa ra i kore ei e rava ua kia akono i te oraanga ma anake?

¹⁹ Te nooanga ma tetai oraanga ma ko tetai apinga meitaki ia kia rauka i roto i teianei ao. Inara, e marekaʼi Tei Anga mai ia tatou nei, e maata atu te umuumuia ra. Ka tau katoa oki tatou kia akarongo i te Atua e kia manako i tetai apainga kiaia. (Ebera 11:6) “Ko te tangata i kite i te rave i te mea meitaki, e kare i rave, kua riro ïa ei ara nana,” ta te pipi ia ko Iakobo i tata. (Iakobo 4:17) Ae, ko te rave akakoro kia akakore i te Atua e tana au akauenga ra e tu ara te reira uaorai.

20. Penei ka akapeea a Satani i te tauta anga kia arai ia koe kia kore e rave i te mea tika, inara na teaa e tauturu ia koe kia patoi atu i taua au taomi anga ra?

²⁰ Penei ka akakeu a Satani i te patoi anga i taau aruaru  anga i te kite i te Atua na roto i taau apii i te Puka Tapu. Te manakonako ngakau tae ia ra e kare koe e tuku i taua au taomianga ra kia arai ia koe i te rave anga i te mea tika. (Ioane 16:2) Noatu rai e manganui te aronga tutara tei akarongo ia Iesu i te tuatau o tana angaanga orometua ra, kare ratou i aaki aere iaia no to ratou mataku e kare ratou e arikiia i to ratou iti tangata. (Ioane 12:42, 43) Te tamata tangi kore ua ra a Satani i te tamataku i tetai ua atu te kimi ra i te kite i te Atua. Inara, ka tau koe kia maara e kia ariki i te au apinga meitaki ta Iehova i rave ana. Penei ka rauka ia koe te tauturu atu i te aronga patoi kia rauka taua ariki anga ra.

21. Akapeea tatou e re ei i teianei ao e to tatou uaorai au tu manako ara ua nei?

²¹ Ia tatou e vaira i te tu apa ua, ka ara rai tatou. (1 Ioane 1:8) Tera ra, e tauturu to tatou i te maroanga i teia tamaki anga. Ae, ka rauka kia autu tatou i te maro anga i tei rave kino ra, koia a Satani te Tiaporo. (Roma 5:21) I te tuanga openga o ta Iesu angaanga orometua i te enua nei, kua akamaroiroi maira aia i tana au pipi ma teia au tuatua: “E tumatetenga to kotou i teianei ao: ka akamaroiroi ra, kua riro te re o teianei ao iaku.” (Ioane 16:33) Noatu rai ko te au tangata apa ua nei, ka rauka te re o teianei ao ma te tauturu a te Atua ra. Kare a Satani e mou ki runga i te aronga tei patoi iaia e ‘tei kauraro ratou uaorai i te Atua.’ (Iakobo 4:7; 1 Ioane 5:18) Mei ta tatou ka kite, kua oronga mai te Atua i tetai mataara ki vao i te tuikaa ki te ara e te mate.

E TIMATA I TOOU KITE

Koai a Satani te Tiaporo ra?

Eaa ra te au tangata i ruaine ei e ka mate atu ei?

Eaa te ara?

Akapeea ta Satani kika anga i te au tangata ki roto i te ara akakoroia ki te Atua?

[Au Uianga Apii]

 [Tutu i te kapi katoa i te kapi 54]