Pene 4

Iesu Karaiti—Te Taviri i te Kite i te Atua

1, 2. Akapeea te au akonoanga o teianei ao i te kanga anga i te taviri i te kite i te Atua ra?

TE TU ra koe i te ngutupa, te uri uri ra i taau au taviri. Te anu ra e te poiri ra, e te anoano ra koe kia tomo atu ki roto—inara kare e angaanga te taviri. I te akara anga te tano ra, inara kare te roka e vai mai. Mei teaa ra te manata! Ka akara akaou koe i taau au taviri. Te taangaanga ra ainei koe i te mea tano? Kua kino ainei te taviri i tetai?

² E akatutu tau te reira i ta te akonoanga oripu ua o teianei ao i rave i te kite i te Atua. Ko te tika, e manganui tei kanga i te taviri te ka akatuera i te reira ki to tatou maramaanga—koia a Iesu Karaiti. Kua rave ke atu etai au akonoanga i te taviri, te manako kore anga takiri ia Iesu. Kua akataruri ke etai i to Iesu tuanga, te akamorianga iaia ei te Atua Mana Katoatoa. I tetai ua atu tu, te topiriia ra kia tatou te kite i te Atua kia kore te marama tikai o teia tutu maata, koia a Iesu Karaiti.

3. Eaa a Iesu i tapaiaʼi e ko te taviri i te kite i te Atua ra?

³ Penei te maara ra ia koe e kua tuatua a Iesu: “Teia oki te ora mutu kore, kia kite ratou ia koe i te Atua mou ra, e ia Iesu i te Mesia, i taau i tono maira.” (Ioane 17:3) I te tuatuaanga i teia, kare a Iesu i akaparau ana. Te putuputu ra te au Tuatua Tapu i te akaketaketa mai i te anoano no te kite tika ia Karaiti. (Ephesia 4:13; Kolosa 2:2; 2 Petero 1:8; 2:20)  “Koia [ko Iesu Karaiti] oki ta te au peroveta katoa i akakite maira,” ta te apotetoro ko Petero i tuatua. (Angaanga 10:43) E kua tata te apotetoro ko Paulo: “Tei vaoo katoatoaia te apinga ra o te pakari e te kite i roto [ia Iesu] ra.” (Kolosa 2:3) Kua tuatua katoa a Paulo e ko te au taputou katoatoa a Iehova ra kua tika tikai ia Iesu. (2 Korinetia 1:20) No reira ko Iesu Karaiti te taviri tikai i te kite i te Atua ra. Ka tau to tatou kite ia Iesu kia kore rava tetai ua atu taruri keanga i tona tu e i tana tuanga i roto i ta te Atua ra akanoonoo anga. Inara eaa ta Iesu au pipi i akamanako ei iaia e ko rotopu i te au akakoro anga a te Atua ra?

TE MESIA TAPUTOUIA

4, 5. Eaa te au manakonako anga tei tukuia ki runga i te Mesia, e akapeea te manako o te au pipi a Iesu nona?

⁴ Mei te tuatau mai ia Abela te tangata tiratiratu ra, kua akara matariki mai te au tavini o te Atua ki mua ki te Uanga tei totouia maira e te Atua ko Iehova uaorai. (Genese 3:15; 4:1-8; Ebera 11:4) Kua akakiteia mai e ka akono te Uanga i te akakoro anga o te Atua ra ei Mesia, tona aite anga ko “Tei Akatainuia.” E koia ei “akaoti anga atu i te au ara,” e kua totouia mai i te au taramo te au kaka o tona Patireia. (Daniela 9:24-26; Salamo 72:1-20) Koai te ka akapapu e ko te Mesia aia?

⁵ E tamanako ana i te rekareka tei tupu ki tetai ngati Iuda ou ko Anederea te ingoa i tona akarongo anga i te au tuatua a Iesu o Nazareta. Kua aere viviki atura a Anederea ki tona tuakana kia Simona Petero e kua karanga atura kiaia: “Kua kitea ia maua te Mesia.” (Ioane 1:41) Kua irinaki te au pipi a Iesu e koia tikai te Mesia taputouia ra. (Mataio 16:16) E kua akatika ua te au Kerititiano mou kia tuku i to ratou oraanga ki runga i te irinaki anga e ko Iesu tikai te Mesia e totouia maira, me kare Karaiti. Eaa ta ratou akapapu anga? E akamanako ana tatou e toru  papa anga ei akapapu anga.

AKAPAPU ANGA E KO IESU TE MESIA

6. (a) Eaa te papaanga tupuna te ka akatupu mai i te Uanga taputouia ra, e akapeea tatou i kite ei e i na roto mai a Iesu i te reira papaanga tupuna o taua ngutuare tangata ra? (e) Eaa i kore ei i rauka i tetai ua atu tei ora ra i muri ake i te 70 T.N. i te akapapu i tetai tuatua e koia te Mesia?

⁶ To Iesu papa tupuna te akanoo maira i te tumu anga mua no te akatakaanga iaia e ko te Mesia taputouia ra. Kua akakite a Iehova ki Tona tavini kia Aberahama e ka aere mai te Uanga taputouia mei tona ngutuare tangata. Kua rauka katoa ia Isaaka te tamaiti a Aberahama, ia Iakoba te tamaiti a Isaaka, e ia Iuda te tamaiti a Iakoba ia ratou tataki tai tetai taputou mei te reira rai. (Genese 22:18; 26:2-5; 28:12-15; 49:10) Kua akaoitiia mai te papa tupuna o te Mesia ra i etai anere mataiti i muri akera i te akakite angaia ki te Ariki kia Davida e ka na roto mai i te papa tupuna o tona ngutuare tangata teia Mesia. (Salamo 132:11; Isaia 11:1, 10) Te akapapu maira nga tataanga Evangeria a Mataio raua ko Luka e no roto mai a Iesu i te papa tupuna o taua ngutuare tangata ra. (Mataio 1:1-16; Luka 3:23-38) Noatu rai e manganui to Iesu ra au enemi kino, kare tetai io ratou i akaapa i tona papa tupuna tei akakite ateaia ra. (Mataio 21:9, 15) Te taka meitaki ra, i reira e, kare e rauka kia akaapaia tona papaanga tupuna. Inara, kua akapouia te au tataanga papa tupuna o te au ngutuare tangata ngati Iuda i te noni angaia a Ierusalema e to Roma i te 70 T.N. I te au tuatau i muri akera, kare rava i rauka i tetai i te akapapu i tetai tuatua e koia te Mesia taputouia maira.

7. (a) Eaa te rua o te papa anga no te akapapu anga e ko Iesu te Mesia? (e) Akapeea a Mika 5:2 i te akatupu angaia i roto ia Iesu?

⁷ Totou akatupuia ko te rua ia o te papa akapapu anga. E au takau ua atu au totou Tuatua Tapu Epera te akataka maira i etai au tu o te oraanga o te Mesia ra. I te varu anere mataiti M.T.N., kua totou mai te peroveta ko Mika e ka anauia mai teia tutara maata ki te oire noa ua o Betelehema. E rua nga oire i Iseraela tei tapaia ko Betelehema, inara kua akataka mai teia totou e ko teea: ko Betelehema Epharata, te ngai i anauia mai ei te Ariki ko Davida. (Mika 5:2) Kua noo nga  metua o Iesu, koia a Iosepha raua ko Maria, ki Nazareta, e vaitata i te 150 kiro mita i te pae tokerau o Betelehema. Inara, ia Maria e nui ra, kua ikuiku te tutara o Roma ko Kaisara Auguso kia retitaia te au tangata ravarai i to ratou au oire kainga. * No reira kua kave a Iosepha i tana vaine nui ra ki Betelehema, te ngai i anauia mai ei a Iesu.—Luka 2:1-7.

8. (a) I naea e ma teea tupu anga i akamataʼi te 69 “ebedoma”? (e) Eaa te roa o te 69 “ebedoma,” e eaa tei tupu i to ratou ope anga?

⁸ I te ono anere mataiti M.T.N., kua totou mai te peroveta ko Daniela e ka mama mai “te Mesia te Ariki ra” i te 69 “ebedoma” i muri ake i te ikuiku anga kia patu akaouia a Ierusalema. (Daniela 9:24, 25) Ko teia au “ebedoma” tataki tai e itu mataiti te roa. * Kia tau ki ta te Puka Tapu e te tuatua enua katoa, kua orongaia te ikuiku anga kia patu akaouia a Ierusalema i te 455 M.T.N. (Nehemia 2:1-8) No reira ka mama mai te Mesia e 483 (69 taime te 7) mataiti i muri ake i te 455 M.T.N. Ka tae mai tatou i reira ki te 29 T.N., ko te mataiti tikai ia i akatainuiaʼi e Iehova a Iesu ma te vaerua tapu. Riro maira i reira a Iesu ko “te Karaiti” (tona aiteanga “Tei Akatainuia”), me kare te Mesia.—Luka 3:15, 16, 21, 22.

9. (a) Akapeea a Salamo 2:2 i te akatupu angaia? (e) Eaa etai atu au totou tei akatupuia i roto ia Iesu? (Akara i te papaanga.)

⁹ Inara, kare ko te katoatoa i ariki ia Iesu ei te Mesia tei taputouia maira, e kua totou katoa te au Tuatua Tapu i teia. Mei tei tataia ia Salamo 2:2 ra, kua akauruia te Ariki ko Davida kia totou e: “Te tu ra te ui ariki o te enua nei ki runga, e te kapiti katoa ra te ui rangatira e māro ia Iehova, e tana i  akatainu ra.” Kua akakite mai teia totou e ko te au arataki no te tere atu i te okotai enua ka taokotai i te tamaki atu i Tei Akatainuia e Iehova, me kare i te Mesia. E ko te reira tei tupu. Te au arataki akonoanga ngati Iuda, te Ariki ko Heroda, e te kavana o Roma ko Ponotio Pilato kua o katoa atu ki tetai tuanga i te tamate anga ia Iesu. Kua riro viviki nga enemi i mua ana ko Heroda e Pilato ei nga oa mei reira maira. (Mataio 27:1, 2; Luka 23:10-12; Angaanga 4:25-28) No etai atu akapapu anga e ko Iesu te Mesia, e akara i te papaanga kapitiia mai ine tona tumu ko “Etai Au Totou Meitaki Rava Atu no te Mesia.”

10. Na roto i teea au mataara ta Iehova ra akakite anga e ko Iesu tana i taputou e ko Tei Akatainuia ra?

¹⁰ Te akakite anga a te Atua ko Iehova te toru ia o te papa akapapu anga ei turu i to Iesu taoonga ei Mesia. Kua tono maira Iehova i te au angera kia akakite ki te au tangata e ko Iesu te Mesia taputouia ra. (Luka 2:10-14) Ko te tika, i te tuatau o to Iesu oraanga ki te enua nei, kua tuatua mai a Iehova uaorai mei te rangi maira, i te akakiteanga i tona mareka anga ia Iesu. (Mataio 3:16, 17; 17:1-5) Kua oronga te Atua ko Iehova i te mana kia Iesu kia rave i te au temeio. Ko teia au rave anga tataki tai e akapapu tu-Atua anga katoa e ko Iesu te Mesia, no te mea kare rava te Atua e oronga ki tetai pikikaa i te mana kia rave i te au temeio. Kua akono katoa a Iehova i tona vaerua tapu ei akauru i te au tataanga Evangeria, kia riro te akapapu anga i to Iesu taoonga Mesia ei tuanga no te Puka Tapu, koia te puka atea mamao roa tei uriia e tei tuaia i te tuatua enua katoa.—Ioane 4:25, 26.

11. Eaa te maata o te akapapu anga e ko Iesu te Mesia?

¹¹ I teia au turanga akapapu anga katoatoa te kapiti ra e au anere ua atu au tumu te akataka ra ia Iesu e ko te Mesia taputouia ra. Te taka meitaki ra, i reira, kua manako tika te au Kerititiano mou iaia e ‘koia ta te au peroveta katoa i akakite maira’ e ko te taviri i te kite i te Atua ra. (Angaanga 10:43) Inara e maata atu te ka apiiia no runga ia Iesu Karaiti i te akatika anga anake e koia te Mesia. Noea mai tona akamata anga? Eaa tona tu?

 TO IESU ORA ANGA I MUA AKE KA RIRO EI TANGATA

12, 13. (a) Akapeea tatou i kite ei e i ora ana a Iesu i te rangi i mua ake i tona aere mai anga ki te enua nei? (e) Koai “te Logo,” e eaa tana i rave i mua ake ka riro mai ei ei tangata?

¹² Ka tau to Iesu tu oraanga kia akatakaia ki roto i nga tuanga e toru. Kua akamata te tuanga mua i mua roa ake ka anauia mai ei aia i te enua nei. Te karanga ra a Mika 5:2 e ko te akamata anga o te Mesia “mei ito mairai oki tona au aerenga, mei tupua rava mai.” E kua tuatua taka meitaki a Iesu e “no runga” mai aia, koia oki, no te rangi mai. (Ioane 8:23; 16:28) Eaa te roa i tona ora anga i te rangi i mua ake i tona aereanga mai ki te enua nei?

¹³ Kua tapaia a Iesu ko te “Tamaiti anau tai” a te Atua no te mea na Iehova anake i anga tika mai iaia ra. (Ioane 3:16) Ko “te Tama mua aia o te au mea ravarai i angaia ra,” kua taangaangaia a Iesu i reira e te Atua ei anga i etai atu mea ravarai. (Kolosa 1:15; Apokalupo 3:14) Te akakite maira a Ioane 1:1 e ko “te Logo” (koia a Iesu i tona ora anga i mua ake ka riro ei ei tangata) i te Atua ra aia “i muatangana.” No reira i vai ana te Logo ma Iehova i te angaia mai anga “te rangi e te enua.” Te tuatua atura te Atua ki te Logo i Tana tuatua anga: ‘E anga taua i te tangata i to taua uaorai tu.’ (Genese 1:1, 26) Mei te reira katoa, ka tau e ko te Logo ta te Atua ra “pu angaanga,” akaperepere te akatakaia maira ia Maseli 8:22-31 (NW), i te pakari akaperetanaia ra, tei rave angaanga i te pae ia Iehova ra i te maanianga i te au mea ravarai. I muri ake i to Iehova anga mai anga iaia ra, kua akapou te Logo i te tuatau ma te Atua i te rangi i mua ake i tona riroanga ei tangata ki runga i te enua nei.

14. Eaa a Iesu i tuatuaiaʼi e ko “te tu tikai aia o te Atua akara koreia”?

¹⁴ No reira rai a Kolosa 1:15 i tuatuaʼi ia Iesu e ko “te tu tikai aia o te Atua akara koreia”! No te au mataiti roa kare e rauka kia tareia o te piri anga vaitata, kua riro mai taua Tamaiti akarongo ra kia aite tikai ki tona Metua, kia Iehova. Ko teia tetai atu tumu i tikai e ko Iesu te taviri i te kite i te Atua ei oronga mai i te ora. Pouroa te au apinga ta Iesu i rave iaia i te enua nei kua tau tikai ki ta Iehova ka rave. No reira,  ko te kite anga ia Iesu te aite katoa ra i te akatupuanga i to tatou kite ia Iehova. (Ioane 8:28; 14:8-10) E mea taka meitaki, i reira, e mea puapinga maata kia tere atu ta tatou e apii ra no runga ia Iesu Karaiti.

TO IESU TU ORA ANGA I RUNGA I TE ENUA NEI

15. Akapeea a Iesu i anauia mai ei ei pepe apa kore ua ra?

¹⁵ Te tuanga rua o to Iesu tu oraanga koia oki i runga ia i te enua nei. Kua kauraro mareka ua aia i ta te Atua ra taui anga i tona oraanga mei te rangi maira ki te vairanga tamariki o te paretenia ngati Iuda tiratiratu ra tei tapaia ko Maria. Kua ‘tamaru iora’ to Iehova vaerua tapu ririnui, me kare mana ririnui, ia Maria, te akariroanga iaia kia nui e i te openga iora kia anau mai i tetai pepe apa kore ua. (Luka 1:34, 35) Kare a Iesu i akatuangaia i te apa o te ara, i te mea e ko tona oraanga no ko mai i tetai Tumu apa kore ra. Kua akonoia mai aia i roto i tetai ngutuare akaaka ua ei tamaiti angai na te kamuta ko Iosepha e koia te mataiapo o te au tamariki i taua ngutuare tangata ra.—Isaia 7:14; Mataio 1:22, 23; Mareko 6:3.

16, 17. (a) Noea mai to Iesu mana kia rave i te au temeio, e eaa tetai papaki o te reira? (e) Eaa etai tu ta Iesu i akaari maira?

¹⁶ Kua kitea puia to Iesu akamori anga oonu ki te Atua ko Iehova i tona 12 mataiti anga. (Luka 2:41-49) I muri io i tona tupu ake anga e te akamataanga i tana angaanga ei orometua i te 30 mataiti, kua akakite katoa a Iesu i tona aroa maata no tona au taeake tangata ra. I te akamana angaia aia e te vaerua tapu o te Atua kia rave i te au temeio, kua akaora aroa ua aia i te aronga maki, te pirikoki, te paruparu, te matapo, te turi, te repera. (Mataio 8:2-4; 15:30) Kua angai a Iesu i te aronga mate pongi e au tauatini ua atu. (Mataio 15:35-38) Kua akamaru aia i te uriia tei akakoko maira i te ora o tona au oa. (Mareko 4:37-39) Ko te tika, kua akatuakaou katoa aia i tei mate. (Ioane 11:43, 44) Ko teia au temeio e au tumu akanoo meitakiia no te tuatua enua. Noatu rai ko to Iesu au enemi kua akatika e ‘kua rave aia e manganui te au akairo.’—Ioane 11:47, 48.

¹⁷ Kua aaere a Iesu na roto katoa i tona enua kainga, te  apiianga i te au tangata i te Patireia o te Atua ra. (Mataio 4:17) Kua akanoo katoa aia i tetai akaraanga meitaki roa no te akakoromaki e te manako tau. Noatu rai i te kore anga tana au pipi i akono i tana i pati, kua tuatua aroa ua aia: “Kua tika oki i te vaerua, te parukaua nei ra te kopapa.” (Mareko 14:37, 38) Inara, e maroiroi a Iesu e te tuatua tika tika atu ki te aronga tei akavaavaa i te tuatua mou e tei takinga kino i te aronga kare ra a ratou. (Mataio 23:27-33) I rungao i te au mea ravarai, kua aru apa kore ua aia i te akatauanga aroa a tona Metua. Kua mareka ua rai a Iesu kia mate aia kia raukaʼi te manakonako anga no te au tangata apa ua nei no te tuatau ki mua. No reira rai, i tau ei tatou kia taiku ia Iesu e ko te taviri i te kite i te Atua! Ae, koia te taviri ora! Inara eaa tatou ka tuatuaʼi e e taviri ora? Ka apai mai teia ia tatou ki te toru o te tuanga o tona tu oraanga.

A IESU I TEIA TUATAU

18. Akapeea tatou i te akamanako anga atu ia Iesu Karaiti i teia tuatau nei?

¹⁸ Noatu rai e kua ripotiia i te Puka Tapu to Iesu matenga, te ora nei aia i teianei! Ko te tika, e au anere ua atu au tangata i ora ana i te anere mataiti mua T.N. e aronga kua kite mata i te tika e kua akatuakaouia aia. (1 Korinetia 15:3-8) Mei tei totouia maira, i muri akera kua noo aia i te rima katau o tona Metua e kua tatari atu kia rauka te mana ei ariki i te rangi. (Salamo 110:1; Ebera 10:12, 13) No reira akapeea tatou i te akamanako anga atu ia Iesu i teia tuatau nei? Ka tau ainei tatou kia manako atu iaia mei tetai pepe kare e apinga i roto i tetai ngai angai puakatoro? Me kare mei tetai tangata te mamae ra i te taia anga kia mate? Kare. E Ariki mana aia, te tutara nei! E kare e roa atu i teianei, ka akakite aia i tana tutara anga i rungao i to tatou enua taitaia nei.

19. Eaa te angaanga ta Iesu ka rave i te tuatau e vaitata maira ki mua?

¹⁹ Ia Apokalupo 19:11-15, te akataka meitakiia maira te Ariki ko Iesu Karaiti i te aerenga mai ma te mana maata kia akapou i te aronga kino. Mei teaa ra te anoano maata o teia Tutara aroa i te rangi ra kia akaope i te mamaeanga te tupu nei ki te aronga e mirioni ua atu i teia tuatau! E mei te reira  katoa tona anoano maata kia tauturu i te aronga te tauta ra kia aru i te akatauanga apa kore tana i akanoo ki te enua nei. (1 Petero 2:21) Te inangaro ra aia kia akaora atu ia ratou na roto i te “tamaki i taua rā maata o te Atua mana katoatoa” te viviki ra te aereanga mai, e putuputu te reira i te tapaia ko Aramakito, kia raukaʼi ia ratou te ora mutu kore ei au tangata i te enua nei no to te Atua Patireia i te rangi ra.—Apokalupo 7:9, 14; 16:14, 16.

20. Eaa ta Iesu ka rave no te au tangata i te tuatau o tona Tutara Anga Tauatini Mataiti?

²⁰ A te tuatau totouia maira no to Iesu Tutara Anga Tauatini Mataiti ma te au, ka rave aia i te au temeio no te au tangata ravarai. (Isaia 9:5, 6; 11:1-10; Apokalupo 20:6) Ka akaora a Iesu i te au maki katoa e ka akaope i te mate. Ka akatuakaou mai aia i te aronga e au pirioni ua atu kia rauka katoaʼi ia ratou tetai tika kia ora e tuatau ua atu ki runga i te enua. (Ioane 5:28, 29) Ka rekareka koe i te kite maata atu no runga i te Patireia Mesia i roto i tetai pene i muri akenei. Kia akapapuia no teia: Kare ua e rauka ia tatou kia manako e akapeea te meitaki o to tatou au oraanga i raro ake i te tutara Patireia ra. Mei teaa ra te puapinga maata i te reira kia meitaki mai to tatou kite ia Iesu Karaiti! Ae, e mea meitaki ia kia kore e ngaro ia tatou te kite ia Iesu, koia te taviri ora i te kite i te Atua te ka taki atu ki te ora mutu kore.

[Au Tataanga Rikiriki]

E TIMATA I TOOU KITE

Akapeea to Iesu papa tupuna i te turu anga i tana tuatua e koia te Mesia?

Eaa etai totou no te Mesia tei akatupuia ia Iesu ra?

Akapeea ta te Atua akaari tika anga mai e ko Iesu Tei Akatainuia ra?

Eaa a Iesu i tau ei e ko te taviri ora i te kite i te Atua ra?

[Au Uianga Apii]

 [Tutu i te kapi 37]

ETAI AU TOTOU MEITAKI RAVA ATU NO TE MESIA

TOTOU TEI TUPU AKATUPU ANGA

TONA ORAANGA MUA

Isaia 7:14 Anauia e tetai paretenia Mataio 1:18-23

Ieremia 31:15 Tamateia te au pepe i muri mai i tona anau mai anga Mataio 2:16-18

TANA ANGAANGA OROMETUA

Isaia 61:1, 2 Tana angaanga mei te Atua mai Luka 4:18-21

Isaia 8:23; Isaia 9:1 Kua akariro te angaanga orometua Mataio 4:13-16

kia kite te au tangata i te marama

Salamo 69:9 Maroiroi no te are o Iehova Ioane 2:13-17

Isaia 53:1 Kare i irinakiia Ioane 12:37, 38

Zekaria 9:9; Tomo anga ki Ierusalema Mataio 21:1-9

Salamo 118:26 na runga i te punua atini;

turouia ei ariki e tei aere

mai ma te ingoa o Iehova

TONA PIKIKAA ANGAIA E TE MATENGA

Salamo 41:9; Salamo 109:8 Tiratiratu kore tetai apotetoro; Angaanga 1:15-20

kua pikikaa ia Iesu e kua

monoia i muri ake

Zekaria 11:12 Kua pikikaaia no te 30 moni ario Mataio 26:14, 15

Salamo 27:12 Kua taangaangaia te au kite Mataio 26:59-61

pikikaa ei patoi iaia

Salamo 22:18 Kua tua kerero no tona kakau Ioane 19:23, 24

Isaia 53:12 Kua kapitiia ma tei rave ara Mataio 27:38

Salamo 22:7, 8 Aviriia aia e mate atura Mareko 15:29-32

Salamo 69:21 Kua orongaia te vinika Mareko 15:23, 36

Isaia 53:5; Kua koia Ioane 19:34, 37

Zekaria 12:10

Isaia 53:9 Kua tanumia ma te aronga Mataio 27:57-60

apinga nui

Salamo 16:8-11 Akatuia i mua ake i te pe anga Angaanga 2:25-32;

Angaanga 13:34-37

 [Tutu i te kapi 35]

Kua oronga te Atua i te mana kia Iesu kia akaora i te aronga maki