Pene 11

Ko te Tuatau Openga Teia!

1. Eaa i manako ngakau ei te aronga e manganui e mei te mea rai kua ngaro ratou i te manakoanga i te tu o te ao, inara ka kitea ki ea te akataka anga tau no te au tupu anga i te ao nei?

AKAPEEA to tatou ao oripu ua nei i tae ei ki teia tu? Te aere atu nei tatou ki ea? Kua ui ana ainei koe i taua tu uianga ra? E manganui te manako ngakau ua ra e mei te mea rai kua ngaro ratou me akara i te turanga o teianei ao. Te au mea e tupu nei mei te tamaki, te maki mate, e te rave kino ka akaruke mai i te au tangata ma te manakoanga eaa ta te tuatau ki mua ka apai mai. E meangiti ua te manakonako anga ta te au arataki kavamani te oronga maira. Inara, te vaira tetai akataka anga tau kia irinakiia i teia tuatau taitaia nei mei ko mai i te Atua ra i roto i tana Tuatua. Te tauturu tau maira te Puka Tapu ia tatou kia kite tei ea tatou i te aerenga o te tuatau. Te akaari maira kia tatou e tei roto tatou i “te tuatau openga” o teianei akatereanga o te au mea nei.—2 Timoteo 3:1.

2. Eaa te uianga i uiia kia Iesu e tana au pipi, e eaa tana i pau atu?

² Ei akatauanga, e akamanako ana, i te pauanga ta Iesu i oronga ki etai uianga tei uiia ra e tana au pipi. E toru ra i mua ake ka mate ei a Iesu, kua ui ratou kiaia: “Eaa te akairo o toou ra parutia e te openga o te akatereanga o te au mea nei?” * (Mataio 24:3, NW) I tana pauanga, kua akakite a Iesu i te au  tupu anga taka meitaki o teianei ao e te au turanga te ka akaari meitaki mai e kua tomo atu teia akatereanga tau kore i te Atua ki tona tuatau openga.

3. Eaa i kino atu ei te au turanga i runga i te enua nei i to Iesu akamata anga te tutara?

³ Mei tei akaariia maira i te pene i mua akenei, te taki ra te papaanga Puka Tapu ki te manako e kua akamata ke ana te tutara a te Patireia o te Atua ra. Inara akapeea e tikai te reira? Kua kino roa atu te au mea nei, kare i meitaki mai. Ko te tika ra, e akakite anga pakari teia e kua akamata te Patireia o te Atua i te tutara. No teaa ra? No te mea, te akakite maira Salamo 110:2 kia tatou e no tetai tuatau ka tutara a Iesu ‘i rotopu i tona au enemi ra.’ E tika, ko tana angaanga mua ei Ariki i te rangi ra kia uri mai ia Satani e tana au angera temoni ki raro i te tuanga o te enua nei. (Apokalupo 12:9) Eaa te tupu anga? E tau tikai ki ta Apokalupo 12:12 i totou maira: “E mate ra oki to te enua e to te tai! tei raro atu na oki te diabolo ia kotou na, e riri maata oki tona, no te mea kua kite aia e e manga tuatau poto ua tona e toe nei.” Te ora nei tatou i teianei i taua “tuatau poto ua” ra.

4. Eaa etai au tupu anga o te tuatau openga, e eaa ta ratou e akakite maira? (Akara i te pia.)

⁴ Kare i te mea poitirere, e, i te uianga kia Iesu eaa te akairo o tona parutia e te openga o te akatereanga o te au mea nei, e tau tikai tana pauanga. E tuke tuke te au tuanga o te akairo tei akakiteia mai i te pia i te kapi 102. Mei taau ka kite, kua oronga katoa mai nga apotetoro Kerititiano ko Paulo, ko Petero, e Ioane kia tatou i etai atu au tumu no te tuatau openga ra. E tika, ko te maata anga o te au tuanga o te akairo no te tuatau openga ra te kapiti ra i te au turanga taitaia. Inara, te akatupuanga o teia au totou ka tau kia irinaki tatou e te vaitata nei teia akatereanga kino ki tona openga. E akara vaitata ua tatou i etai o te au tutu anga maata o te tuatau openga.

AU TUTU ANGA NO TE TUATAU OPENGA RA

5, 6. Akapeea te au totou no runga i te tamaki anga e te onge i te akatupu angaia?

⁵ “E tu mai tetai enua e tamaki mai ki tetai enua, e tetai basileia e tamaki mai ki tetai basileia.” (Mataio 24:7; Apokalupo 6:4) Kua karanga tetai tangata tata ko Ernest Hemingway i te  Tamaki I o Teianei Ao “ko tei maata rava, te ta ua, te ta anga tau kore tei raveia ki runga i te enua nei.” Kia tau ki ta te puka The World in the Crucible—1914-1919, ko teia “e akara anga ou i te tamaki, ko te tamakianga mua o te katoa anga ta te au tangata i kite. Ko tona tuatau, te ririnui, e te maata kua tere roa i tetai ua atu i kitea i mua ana me kare tei manakoia ra.” I muri iora kua tupu mai te Tamaki II o Teianei Ao, tei maata roa atura te akapou anga i ta te Tamaki I o Teianei Ao ra. Kua karanga te poropeta no te tuatua enua ko Hugh Thomas: “Kua tutaraia te rua ngauru anere mataiti nei e te pupui matini, te tangika pupui, te B-52, te pomu nukiria e, i te openga, ko te tao ai. Kua akairoia ia i te au tamaki akamaringi toto maata e te akapou anga tere atu i to tetai ua atu tuatau ra.” E tika, e maata tei tuatuaia no te akakore anga apinga pupui i muri ake i te openga o te Tamaki Anu ra. Inara, te akakite maira tetai ripoti e i muri ake i te au akameangiti anga akamanakoia  ra ko etai 10,000 ki te 20,000 au tuanga akaaruru o te tao ai nukiria ra ka toe mai—e tere atu i te 900 taime te ririnui i to te au pupui tei taangaangaia i te tuatau o te Tamaki II o Teianei Ao ra.

⁶ “E onge oki.” (Mataio 24:7; Apokalupo 6:5, 6, 8) Mei te 1914 maira kare i raro ake i te 20 tupu anga te onge maata. Kua takinga kino i te au ngai kapiti katoa ia Ereni, Etiopia, Initia, Kamupotia, Naiteria, Pangaratete, Puruniti, Ruanata, Rutia, Tinito, Tomaria, e Tutana. Inara kare te onge i tupu mai i te ngere i te kai i te au taime ravarai. “E viviki atu te tupu o te kai i te ao nei i te au rau ngauru mataiti i topa ua akenei, i to te tupu anga viviki o te au tangata,” na tetai pupu tanutanu taineti e te pae o te moni e akaoti. “Inara no te mea e vaitata i te 800 mirioni au tangata te vaira i roto i te tu putaua oonu, . . . kare e rauka ia ratou i te oko mai kia rava mei to te au ngai maata ei akaora ia ratou i te tu ngere i te kai tau.” E au ravenga poritiki te o atura ki etai atu au tu. Kua akakite mai a Dr. Abdelgalil Elmekki o te Apii Teitei i Toronto i etai akatauanga e rua i te mea e tauatini ua atu tei pongi i te tuatau te tuku ra to ratou nga enua te maata o te kai ki etai atu ngai. I te akara anga e maata atu te manako anga o te au kavamani i te  akaputuanga i te moni no te enua ke ei tutaki i ta ratou au tamaki i to te angaianga i to ratou au tangata ra. Kua taopenga atu a Dr. Elmekki? E putuputu te tupu te onge kai “no tetai tumu rave anga i te tua anga kai a te kavamani ra.”

7. Eaa te au tika no te au maki mate i teia tuatau nei?

⁷ “Te maki-mate.” (Luka 21:11; Apokalupo 6:8) Kua mate e tere atu i te 21 mirioni tangata i te maki vuru Paniora o te 1918-19 ra. “Kare i roto i te tuatua enua o te ao nei tei akakinoia e tetai tamate anga tei ta i te manganui o te au tangata mei tera te viviki,” ta A. A. Hoehling i tata i The Great Epidemic. I teia tuatau nei, te tupu ua atura te au maki mate. I te au mataiti tataki tai, te tamate ra te kaneta e rima mirioni tangata, e toru mirioni au tamariki varevare e  te au tamariki mamaata mai te mate ra i te au maki eke, e e toru mirioni na te tuberculosis. E 3.5 mirioni te aronga ou i raro ake i te rima mataiti te mate ra i te au mataiti tataki tai no te maki potopoto aʼo, e nimonia te tuanga maata. E maata rava atu e 2.5 pirioni—e apa te ao katoa—te makiia ra i te au maki tei akamataia mai te ngere i te vai me kare no te viivii te vai e te kore e meitaki ana te tu ma. Te maata maira te AIDS ei tetai akamaara anga i te tangata e, noatu rai te maata te tupuanga tana au angaanga vairakau, kare e rauka iaia i te takore atu i te au maki mate.

8. Akapeea te au tangata i te akapapuanga “ei noinoi i te moni” ratou?

⁸ “E riro te au tangata . . . ei noinoi i te moni.” (2 Timoteo 3:2, NW) I te au enua takapini i te ao nei, i te akara anga e kare e merengo ana te anoano o te au tangata no te moni kia maata atu. E putuputu te vaitoia te “puapinga” na te maata o te moni tutakiia maira e tetai, te “rauka anga” na te maata o te apinga a tetai ra. “Ka tupu ua atu rai te noinoi apinga ei tetai mana akakeu i te totaiete i Marike . . . e ko tetai mana maata te tupuanga puapinga i etai atu makete mamaata katoa.” tetai peretiteni tauturu no te rima rave akakitekiteanga. Te tupu nei ainei teia i toou ngai noo anga?

9. Eaa te ka rauka kia tuatuaia no te akarongo kore i te metua tei totouia maira?

⁹ “Akarongo kore ki te metua.” (2 Timoteo 3:2) Kua rauka mai i te au metua, puapii, e etai ke atu i te tika tikai e ko te tamariki e manganui e akaari ra i te tu ngateitei kore e te akarongo kore. E etai o teia aronga mapu te patoi ra me kare te aru ra i te akono tau kore a to ratou metua. Te tupu ra te numero o te au tamariki te ngere ra i te akarongo i—e te akameameaau ra—i te apii, te ture, te akonoanga, e to ratou metua oki. “Ei tetai ravenga,” te karanga ra tetai puapii kua roa te apiianga, “i te akara anga e meangiti ua to ratou akangateitei no tetai ua atu apinga.” Inara, e mea mataora, e manganui te au tamariki mataku i te Atua ra e e akaraanga meitaki to ratou tu akono.

10, 11. Eaa te akapapu anga te vaira e e rotoriri te au tangata e te ngere ra i te aroa natura?

¹⁰ “Rotoriri.” (2 Timoteo 3:3) Te tuatua Ereni tei uriia ra ei “rotoriri” te aiteanga ‘kare i akararataia, e rere vao, te ngere ra i te aroa tangata e te manako ngakau.’ Mei teaa ra te tau o teia no te aronga rave kino e manganui te ta o teia tuatau nei! “Kua kino rava te oraanga, e kua touia e te toto ma te mataku ka tau ua na tetai kopu auri ketaketa e tatau i te au nuti o te au ra tataki tai,” ta tetai tangata tata i tuatua. Kua akakite tetai akava akaaere no te au are e e manganui te au mapu te akara anga te akamatapo ra ia ratou uaorai ki te au tupu anga no ta ratou au angaanga. Kua karanga aia: “E manako ngakau tetai e, ‘Kare au e kite eaa to apopo. Ka rave au i taku ka anoano i teia ra.’ ”

¹¹ “Ei aroa kore.” (2 Timoteo 3:3) Kua uriia mai teia takiota tuatua mei tetai tuatua Ereni tona aiteanga “e ngakau kore, e tangi kore” e te akataka maira i te “ngere i te aroa natura o te ngutuare tangata.” (The New International Dictionary of New Testament Theology) Ae, e putuputu te ngere i te aroa i roto tikai i te ngai te tau ra kia tupu ruperupe ia—koia te ngutuare. Te au ripoti no te tu akono kino i te au tokorua akaipoipo, te au tamariki, e pera katoa oki te au metua kua ruaine kua riro ei mea taitaia e te matauia. Kua tuatua tetai pupu kimikimi: “Te ta ua i te tangata—me e papaki me kare e opara, e matipianga me kare e pupui anga—te tupu putuputu maata ra i roto i te ngutuare tangata e tere atu i tetai ua atu ngai ke i to tatou totaiete nei.”

12. Eaa ka raukaʼi kia tuatuaia e e tutu akono ua i te Atua to te au tangata ra?

¹² “E tutu akono i te Atua to ratou, kareka te mana ra, kua akakore ratou i te reira.” (2 Timoteo 3:5) E mana to te Puka Tapu i te taui i te au oraanga kia meitaki. (Ephesia 4:22-24) Inara, e manganui i teia tuatau te taangaanga ra i ta ratou akonoanga ei arai te rave ra ratou i te au angaanga tuatua tika kore i muri  ake i te reira te akamareka kore ra i te Atua. Te pikikaa, te keia, e te ainga tau kore e putuputu te akatika uaia ra e te au arataki akonoanga. E manganui te au akonoanga te tutu ra i te aroa inara te turu ra i te tamaki anga. “I roto i te ingoa o Tei Anga Teitei Rava ra,” te akakite maira tetai tangata tata i te makatini India Today, “kua rave te au tangata i te au rave anga kikino roa e te rikarika i to ratou au taeake mea ora nei.” Ko te tika, ko nga tamaki akamaringi toto maata e rua o teia tuatau nei—ko te Tamaki I e te II o Teianei Ao—tei aruru mai mei roto i te ngakau o Kerititome tikai.

13. Eaa te akapapu anga e kua akakinoia te enua nei?

¹³ “Akakinoanga i te enua.” (Apokalupo 11:18, NW) E tere atu i te 1,600 au taineti, kapiti katoa e 104 aronga akakoronaia ki te ei katu Nobel, tei takapini i teianei ao kua taina i tetai akamatakite anga, tei orongaia e te Union of Concerned Scientists (UCS), tei tuatua ra: “Te au tangata e te ao natura nei tei runga i tetai ravenga no te ka u atu. . . . Kare e tere atu i te au raungauru mataiti tokoiti ua te toe nei i mua ake ka kore ei te tuatau no te kopae ke i te au akakoko anga.” Kua akakite mai te ripoti e ko te au ravenga akakoko i te oraanga tangata “penei ka akatuke i te ao e kare e rauka kia akatinamou mai i te oraanga i te tu ta tatou i kite ana.” Te kino anga te ozone, viivii te vai, takoreia te vao rakau, te kore o te one e akatupu i te apinga, e te takore anga i te au tu manu e manganui e te au tu ngangaere kua akakiteia mai ei au manamanata kia rapurapu te akatikatikaia. “Ta tatou rave tau kore anga i te puereere tei akatanotanoia i rotopu i te oraanga,” ta te UCS i tuatua, “ka akakeu i te au tupu anga kino kia atea, kapiti katoa te kino anga o te au akatereanga tupu anga kare rai tatou i kite meitaki i to ratou mana.”

14. Akapeea e raukai ia koe i te akapapu e te akatupuia nei a Mataio 24:14 i to tatou tuatau?

¹⁴ “E tutu aereia te evangelia o te basileia nei, e kako rava ake te ao katoa nei.” (Mataio 24:14) Kua totou a Iesu e ka tutu aereia te evangeria o te Patireia i te ao katoa nei, ei kite no te pa enua ravarai. Ma te tauturu tu Atua e te akameitakianga, e au mirioni ua atu te Au Kite o Iehova te akapou ra e au pirioni ua atu ora i teia angaanga tutu aere e te akariroanga te tangata ei pipi. (Mataio 28:19, 20) Ae, te kite ra te Au Kite e ka apa ratou i te toto me ka kore ratou e akakite i te evangeria. (Ezekiela 3:18, 19)  Inara te rekareka ra ratou e i te au mataiti tataki tai e au tauatini ua atu te akarongo meitaki maira i te tuatua o te Patireia e te mou ra i to ratou turanga ei au Kerititiano mou, koia oki, ei Au Kite no Iehova. Ko tetai angaanga meitaki rava ia kia tavini atu ia Iehova e kia akatotoa i te kite i te Atua ra. E i muri ake i te tutu anga i teia evangeria i te ao katoa nei, ka tae mai te openga o teia akatereanga kino.

E AKARONGO I TE AKAPAPU ANGA

15. Akapeea te akaope angaia teia akatereanga kino nei?

¹⁵ Akapeea e ope ei teia akatereanga? Te totou maira te Puka Tapu i tetai “mate maata” te ka akamataia ma tetai tamaki anga a te tuanga poritiki o teianei ao ki runga ia “Babulonia Maata,” koia te patireia akonoanga pikikaa o teianei ao. (Mataio 24:21; Apokalupo 17:5, 16) Kua tuatua a Iesu e a taua tuatau ra “e akapoiriia te rā, e kare te marama e kakā mai, e topa mai oki te au etu o te rangi, e te au mea mana o te rangi ra e ruruia ïa.” (Mataio 24:29) Penei te akakite nei teia i tetai tupu anga maata i te rangi tikai. Inara, te au marama kaka o te ao akonoanga ka akaari ateaia e ka takoreia atu. Ei reira a Satani, tei karangaia ko “Goga i te enua o Magoga,” ka taangaanga i te au tangata viivii i te raveanga i tetai ta anga maata ki rungao i te au tangata o Iehova. Inara kare a Satani e autu, no te mea ka akaora te Atua ia ratou. (Ezekiela 38:1, 2, 14-23) Ka itae “te mate maata” ki tona take ia Aramakito, koia “te tamaki i taua rā maata o te Atua mana katoatoa ra.” Ka tama atu te reira i te au tuanga openga ravarai o ta Satani akaaerenga i te enua nei, ma te akatueraanga i te mataara no te au akameitakianga mutu kore kia tae mai ki te au tangata ora ra.—Apokalupo 7:9, 14; 11:15; 16:14, 16; 21:3, 4.

16. Akapeea tatou e kite ei e te au tutu anga totouia maira no te tuatau openga te piri maira ki to tatou tuatau nei?

¹⁶ Ei ia ratou uaorai, ko tetai papaki tutu anga o te au totou te akataka maira i te tuatau openga penei ka manakoia e te piri atura ki etai au tuatau ke o te tuatua enua. Inara me taokotaiia, te tou maira te au akapapu anga totouia ra i to tatou tuatau nei. Ei akatutu anga: Te au karukaru o te mangamanga rima o tetai tangata te akataka maira i tetai akairo kare ra e tau ki to tetai ua atu tangata ke. Mei te reira katoa, te tuatau openga no ratou uaorai te akairo, me kare au tupu anga. Te  akataka mai nei i tetai “karukaru o te mangamanga rima” kare e tau ki tetai ua atu tuatau ke. Me akamanako kapitiia ma te au akakiteanga Puka Tapu e te tutara nei te Patireia o te Atua i te rangi i teianei, te oronga maira te akapapu anga i tetai tumuanga ketaketa no te manakoanga e ko teia tikai te tuatau openga. Pera katoa oki, te vaira te akapapu anga Tuatua Tapu taka meitaki e kare e roa atu ana ka akapouia teia akatereanga kino nei.

17. Eaa te mea tau no te kite anga e ko teia te tuatau openga kia akakeu ia tatou kia rave?

¹⁷ Ka akapeea toou akarongo i te akapapu anga e ko teia te tuatau openga? E akamanako ana i teia: Me te vaitata mai nei tetai uriia akapou kino i te tupu mai, ka rave ra tatou i te au akapapa anga matakite kare e taroaroaia. Mei te reira katoa, ta te Puka Tapu ia totou mai no teia akatereanga nei ka tau rai kia akakeu ia tatou kia teateamamao. (Mataio 16:1-3) Te kite taka meitaki nei tatou e te noo nei tatou i te tuatau openga o teia akatereanga o te ao nei. Ka tau teia kia akakeu i tatou kia rave i tetai ua atu akatikatika anga tau kia rauka ta te Atua akaperepere. (2 Petero 3:3, 10-12) I te taiku anga iaia uaorai ei te rima rave no te ora, kua tuatua maira Iesu i te kapiki rapurapu anga: “E matakite ra ia kotou, ko te opue aea to kotou ngakau i te maata o te kai e te kona, e te pekapeka o teianei ao, ka rokoia mai ei kotou e taua rā ra, kare i manakoia atu. E rokoia mai oki tei noo i te ao katoa nei i te reira, mei te ereere ra. E tenana, e ara kotou, e tamou tikai i te pure, kia tau ia kotou te ora i teianei au mea katoa e vaitata mai nei, e kia tu kotou ki mua i te aroaro o te Tamaiti a te tangata.”—Luka 21:34-36.

[Tataanga Rikiriki]

E TIMATA I TOOU KITE

Eaa ta te Puka Tapu i totou mai no te au tupu anga o teianei ao i te akamataanga to Karaiti tutara anga?

Eaa etai au tupu anga o te tuatau openga ra?

Eaa te akapapu maira kia koe e ko teia te tuatau openga?

[Au Uianga Apii]

[Pia i te kapi 102]

ETAI AU TUTU ANGA O TE TUATAU OPENGA RA

• Tamaki anga aite koreia.—Mataio 24:7; Apokalupo 6:4.

• Onge.—Mataio 24:7; Apokalupo 6:5, 6, 8.

• Au maki mate.—Luka 21:11; Apokalupo 6:8.

• E maata te kino i te tupu anga.—Mataio 24:12.

• Akakinoanga i te enua.—Apokalupo 11:18.

• Ngaruerue enua.—Mataio 24:7.

• Ka tupu te kino maata.—2 Timoteo 3:1.

• Noinoi tau kore i te moni.—2 Timoteo 3:2.

• Akarongo kore ki te metua.—2 Timoteo 3:2.

• Ei aroa kore.—2 Timoteo 3:3.

• Anoano i te au mea e navenave ei ra kare i anoano i te Atua.—2 Timoteo 3:4.

• Ei mako kore.—2 Timoteo 3:3.

• Inangaro kore i te meitaki.—2 Timoteo 3:3.

• Kare i kite i te kino e aere maira.—Mataio 24:39.

• Kopae ke te aronga taitoito i te akapapu anga i te tuatau openga ra.—2 Petero 3:3, 4.

• Tutu aere i te Patireia o te Atua i te ao katoa.—Mataio 24:14.

 [Tutu i te kapi katoa i te kapi 101]