Ka Tutaki Ainei i te Tero?

KARE te katoatoa e reka ana i te tutaki tero. Penei ka manako tetai pae e ka kaimoumouia ta ratou moni tero, kare e taangaanga meitakiia, me kore ka keiaia. Kareka tetai pae, kare ratou e tutaki tero no te ravenga tau kore i taangaangaia ai te reira. Akamārama tetai aronga e noo ra i te Middle East i te tumu kare ratou e tutaki tero i te na ko anga: “Kare matou e tutaki i te au katiriti tei tamate i ta matou tamariki.”

Kare teia i te manako ou, e e maata te aronga e manako akapera ra. Akamārama te arataki Hindu ko Mohandas K. Gandhi i te tumu kare tona akava ngakau e akatika iaia kia tutaki i te tero i te karanga anga e: “Te tangata me kore te vaine tei turu i te kavamani no te aere ki te tamaki—na te apai pupui me kore te tutaki tero—e rima rave katoa ïa i te ara. Me tutaki tetai tangata i te tero, ka ō katoa aia ki roto i te ara a te kavamani.”

Mei te reira katoa, akakite te tangata kimi kite o te 19 anere mataiti ko Henry David Thoreau e kare tona akava ngakau e akatika iaia kia tutaki tero no te angaanga tamaki. Kua ui aia: “Ka akatika ainei tetai tangata i te aronga maani ture kia rave i te au ikianga tei kore i tau ki tona akava ngakau? Eaa i reira te puapinga o te akava ngakau?”

E manako puapinga teia no te au Kerititiano no te mea te apii maira te Pipiria kia tamou marie ratou i te akava ngakau viivii kore i te au mea katoa. (2 Timoteo 1:3) Inara, te akakite katoa maira te Pipiria e e tikaanga to te au kavamani kia ko’i tero. Te na ko ra: “Kia kauraro marie te tangata katoatoa i te aronga mana taoonga ra [te au kavamani tangata], Kare rava oki e mana mari ra no ko mai i te Atua ra; te aronga mana e noo nei, kua akonoia ïa e te Atua. No reira i tika’i e kia kauraro kotou; kare ra oki no te mate anake ra; no te akava-ngakau katoa oki. No reira oki kotou ka oronga atu ei i te taūnga nei; e tavini oki ratou no te Atua, i te rave tamou marie anga i taua mea nei. E teianei, e tuku atu i te mea tau i te tangata katoatoa ra, e taūnga tana ra, ei tautaūnga atu rai; e telo tana ra, ei telo ïa.”​—Roma 13:1, 5-7.

Ko teia te tumu i kite meitakiia te au Kerititiano i te anere mataiti mua no te tutaki tero, noatu e āka moni tei akapouia no te angaanga tamaki. Pera katoa te Au Kite o Iehova i teia tuatau. * Eaa te tumu ka tutaki i te tero me turu te reira i te au akakoroanga kare e tau no te au Kerititiano? Ka kopae ainei tetai Kerititiano i tona akava ngakau me tae te tuatau no te tutaki tero?

Tero e te Akava Ngakau

Kite mai tatou e tuanga maata o te moni tero ta te au Kerititiano mua i akaueia kia tutaki, kua taangaangaia no te angaanga tamaki. Ko teia katoa te tumu kare te akava ngakau o Gandhi e Thoreau i akatika ia raua kia tutaki tero.

Akara ana kua akono te au Kerititiano i te akauenga ia Roma pene 13 kare ei kopae anake i te utunga mari ra, “no te akava-ngakau katoa oki.” (Roma 13:5) Ko te tika, ka akakeu te akava ngakau o tetai Kerititiano iaia kia tutaki i te tero noatu ka taangaangaia te reira no te au angaanga tana e patoi ra. Penei ka ngata kia mārama i teia manako inara ka anoanoia tatou kia mārama i tetai angaanga puapinga o te akava ngakau, ko te kite i roto i to tatou manako e te ngakau e eaa te mea tika e te mea tarevake.

E akava ngakau to te katoatoa, mei ta Thoreau i kite mai, kare ra te reira i te mea irinakiia i te au taime katoatoa. Ei akamareka i te Atua, ka anoanoia to tatou akava ngakau kia rotai ki tona au turanga no te mea tika e te mea tarevake. Ka anoanoia tatou kia akatanotano putuputu i to tatou manako kia aru i to te Atua manako no te mea e teitei ake tona au manako. (Salamo 19:7) No reira ka tauta tatou kia aru i to te Atua manako no te au kavamani a te tangata. Eaa te reira?

Karanga te apotetoro ko Paulo no runga i te au kavamani a te tangata e “e tavini oki ratou no te Atua.” (Roma 13:6) Eaa te aiteanga o te reira? Koia oki, ka akapapu ratou kia mako ua te turanga o te iti tangata e ka oronga mai i te au mea tei anoanoia. E noatu e kavamani kino te tutara ra, ka tauturu rai te reira i te iti tangata na te oronga mai i te ngai tu’a mere, te au are apii, te au toroka tamate a’i e te au akava. Noatu kua kite te Atua i te au tu tarevake pouroa o teia au kavamani a te tangata, ka akatika aia ia ratou kia tutara no tetai tuatau. Ka umuumu katoa aia ia tatou kia tutaki i te tero ei akangateitei i tana akanoonooanga, koia oki tana akatika anga i te au kavamani kia tutara i te tangata.

Inara, ka akatika te Atua i te au kavamani a te tangata kia tutara no tetai tuatau poto ua. Tona akakoroanga, kia mono tona Patireia i te rangi ia ratou, e kia rapakau i te au manamanata ta te tutaraanga a te tangata i akatupu i te au anere mataiti i aereia. (Daniela 2:​44; Mataio 6:​10) Inara i teianei, kare te Atua e akatika i te au Kerititiano kia meameaau i te au kavamani na te patoi anga i te tutaki tero me kore tetai angaanga ke atu.

Akapeea ra me manako rai koe mei ia Gandhi rai e e mea tarevake i te tutaki tero ei turuturu i te tamaki? Me kake koe ki runga i tetai ngai teitei, ka kite meitaki atu koe i tetai ngai. Mei te reira katoa, ka rauka i te Atua i te akara i te au mea katoatoa mei tetai ngai teitei roa atu, no reira e teitei ake tona au manako i to tatou. Akakite te Atua na roto i te peroveta ko Isaia: “Mei te rangi nei oki e teitei maata tona i to te enua, koia katoa toku ra au aerenga e teitei i to kotou ra au aerenga, e toku ra au manako i to kotou ra au manako.”​—Isaia 55:8, 9.

Mana Taoonga Kotinga Koreia Ainei?

I te mea te apii ra te Pipiria kia tutaki tatou i te tero, kare te aiteanga e kua kotinga koreia te mana taoonga a te au kavamani tangata. Apii a Iesu e kua kotingaia te mana taoonga ta te Atua i oronga ki teia au kavamani. Te uiia anga a Iesu me e tika kia tutaki i te tero ki te kavamani a Roma tei tutara i tera tuatau, pau a Iesu ma teia au tuatua umere rava: “Ka apai mari i ta Kaisara ra kia Kaisara; e ta te Atua ra, e apai ïa ki te Atua.”​—Mareko 12:13-17.

Na te au kavamani​—tei akatutuia e “Kaisara”—e maani i te moni e ka akamana ratou i te reira. No reira i roto i te mata o te Atua, e tikaanga to ratou kia pati kia akaokiia mai ta ratou moni ei tero. Inara akaari mai a Iesu e ko “ta te Atua ra”—to tatou oraanga e te akamorianga—kare a te akaaerenga tangata tikaanga kia pati mai te reira. Me patoi te ture a te tangata i te au ture a te Atua, ka aru te au Kerititiano i teia kaveinga: “Ko te Atua ta matou e akarongo e tika’i auraka te tangata.”​—Angaanga 5:29.

Penei kare te au Kerititiano i teia tuatau e mareka ana i te tu e taangaangaia ra ta ratou tero. Noatu ra, kare ratou e tamanata me kore e patoi i te kavamani na te kopae anga i te tutaki tero. Ka akaari te reira i te tu akangateitei kore no te ravenga a te Atua kia rapakau i te au manamanata a te tangata. Mari ra, ka akakoromaki marie ratou kia tae mai te tuatau o te Atua no te akatikatika i te au manamanata a te tangata na roto i te tutara a tana Tamaiti ko Iesu, tei karanga e: “Kare to teianei ao taku basileia.”​—Ioane 18:36.

Au Akameitakianga me Aru i te Apiianga a te Pipiria

E maata te au akameitakianga ka rauka mai me aru koe i te apiianga a te Pipiria no te tutaki tero. Kare koe e akautungaia mei te aronga aati ture e ka kopae koe i te mataku e ka mou koe. (Roma 13:​3-5) Tei puapinga atu, ka tamou marie koe i te akava ngakau mā i mua i te Atua e ka akangateitei koe iaia na roto i toou tu akono ture. Noatu e ka ngere koe i te moni me akaaiteia ki te aronga tei kore e tutaki tero e tei pikikaa, ka rauka ia koe i te irinaki i te taputou a te Atua kia akono i tona au tavini tiratiratu. Kua mārama te tata salamo ko Davida i teia i te na ko anga e: “I vai ou ana au, e teianei kua ruaine; kare ra au i kite i te tangata tuatua-tika i te akaruke angaia, e tona uanga i te pati aere anga i te kai.”​—Salamo 37:25.

Mea openga, me mārama e me aru koe i te akauenga a te Pipiria kia tutaki i te tero, ka rauka ia koe te ngakau ‘au. Kare te Atua e akautunga ia koe no te tu e taangaanga ra te au kavamani i taau tero. Aite rai me tutaki koe i te moni kia noo i roto i te are o tetai tangata, kare te ture e akautunga ia koe me taangaanga tau kore tera tangata i teia moni. I mua ake ka apii ei aia i te tuatua mou a te Pipiria, kua roa te tauta anga tetai tangata ko Stelvio i te taui i te kavamani i Europa apatonga. Akamārama aia i te tumu i akamutu ei aia i te tauta i te na ko anga e: “Kite mai au kare e rauka i te tangata i te akatupu i te tu tika, te ‘au e te taokotai i roto i teianei ao. Ko te Patireia o te Atua anake te ka akatupu i te oraanga meitaki no te tangata katoatoa.”

Mei ia Stelvio, me ‘apai koe i ta te Atua ra ki te Atua’ ma te tiratiratu, ka papu ia koe i teia. Ka kite koe me tutara te Atua i te enua katoa ma te tuatua tika e me takore aia i te tutaraanga a te tangata e te kino ta te reira i akatupu.

[Tataanga Rikiriki i Raro]

[Tataanga]

Ka anoanoia tatou kia akatanotano i to tatou manako kia aru i to te Atua no te mea e teitei atu tona au manako

[Tataanga]

Me tutaki tero, ka tamou marie te Kerititiano i te akava ngakau meitaki i mua i te Atua e ka akaari i tona irinaki e ka akono te Atua iaia

[Tutu]

“Ka apai mari i ta Kaisara ra kia Kaisara; e ta te Atua ra, e apai ïa ki te Atua”

[Akameitakianga]

Copyright British Museum