1-3. (a) Eaa tei akakeu ia Iesu kia inangaro kia riro mai mei tona Metua ra? (e) Eaa etai au tu o te aroa o Iesu ta tatou ka akara matatio?

 KUA kite ana ainei koe i tetai tamaiti meangiti i te tauta anga kia riro mai mei tona papa ra? Penei ka aru te tamaiti i te tu aaere anga, te tuatua anga, me kare te au angaanga a tona papa. Kare i roa ana, penei ka opu atu te tamaiti i te au puapinga i te pae akono e te pae vaerua o tona papa. Ae, ko te aroa e te akara anga mareka a te tamaiti i tona papa aroa ua kua akakeu i te tamaiti kia inangaro kia riro mai mei tona papa ra.

² Akapeea te pirianga i rotopu ia Iesu e tona Metua i te rangi ra? “Te [“aroa,” NW] nei au i te Metua,” i tuatua ei a Iesu i tetai atianga. (Ioane 14:31) Kare e rauka i tetai i te aroa maata atu ia Iehova mari ra ko teia Tamaiti, tei vai ana ma te Metua i mua roa ake ka vai mai ei tetai au mea ora. Kua akakeu taua aroa ra i teia Tamaiti akono kia inangaro kia riro mai mei tona Metua ra.—Ioane 14:9.

³ I roto i te au pene mua o teia puka, kua uriuri tatou e akapeea a Iesu i te akaata tiama anga i to Iehova mana, tuatua tau, e te pakari. Akapeea, i reira, a Iesu i te akaata anga i te tu aroa o tona Metua? Ka akara matatio ana tatou i nga tumu e toru o te aroa o Iesu—tona tu akaatinga uaorai, tona tu ngakau aroa, e tona tu puareinga i te akakore i te ara.

4. Akapeea a Iesu i te akanoo anga i te akaraanga maata roa atu ei tangata no te aroa akaatinga?

⁴ Kua akanoo a Iesu i tetai akaraanga meitaki roa o te aroa akaatinga uaorai. Te kapiti maira i roto i te akaatinga uaorai te tuku noinoi kore anga i te au umuumu anga e te manako o tetai ki mua i toou uaorai. Akapeea a Iesu i te akatutu anga i taua aroa? Te akamarama maira aia uaorai: “Kia oronga te tangata i tona uaorai ora no tona au taunga, kare rava e tangata aroa maata atu  i te reira.” (Ioane 15:13) Kua oronga puareinga ua mai a Iesu i tona oraanga tiama no tatou. Ko tetai akatutu anga maata roa atu ia o te aroa tei raveia e tetai tangata. Inara kua akaari mai a Iesu i te aroa akaatinga uaorai na tetai atu au mataara katoa.

5. Eaa ra te akaruke anga i te au rangi ra i riro ei ei atinga aroa i te tua o te Tamaiti anau tai a te Atua?

⁵ I tona vai anga i mua ake ka riro mai ei ei tangata, kua rauka i te Tamaiti anau tai a te Atua tetai turanga takake roa e te teitei i te au rangi ra. Kua rauka iaia te pirianga vaitata kia Iehova e ma te au mea vaerua ora e manganui ra. Noatu teia au meitaki kiaia uaorai, kua “tuku ke atura ra [teia Tamaiti akaperepere] i tona uaorai tu, e kua rave i to te tavini, i te riro anga mai mei te tangata nei te tu.” (Philipi 2:7) Kua aere puareinga ua mai aia i te noo ma te au tangata ara ua i roto i tetai ao “i raro ake i taua vaerua kino ra.” (1 Ioane 5:19) Kare ainei te reira i te atinga aroa ua i te tuanga o te Tamaiti a te Atua?

6, 7. (a) Na roto i teea au mataara ta Iesu akaari anga i te aroa akaatinga uaorai i roto i tana angaanga orometua i te enua nei? (e) Eaa te akaraanga akakeuanga o te aroa noinoi kore tei rekotiia ia Ioane 19:25-27?

⁶ I roto i tana angaanga orometua i te enua nei, kua akaari a Iesu i te aroa akaatinga uaorai i roto i te au mataara tuketuke. E tu noinoi kore tikai tona. Kua rave pu tikai aia i tana angaanga orometua e kua akaatinga aia i te au mea tau tei matauia e te au tangata ra. “E ana to te suoli, e toanga to te manu o te reva,” i nana ei, “kareka te Tamaiti a te tangata, kare ona urunga upoko.” (Mataio 8:20) I te mea e tangata kamuta karape, ka rauka ua ia Iesu i te akanoo i tetai tuatau no te patu i tetai kainga tau nona uaorai me kare kia maani i tetai apinga manea kia oko e raukai iaia tetai moni. Inara kare aia i taangaanga ana i tona tu kite kia rauka te au apinga materia.

⁷ Ko tetai akaraanga akakeu anga no te tu aroa akaatinga uaorai o Iesu te rekotiia ra ia Ioane 19:25-27. Ka akamanako ana i te au apinga e manganui tei vaira i roto i te manako e te ngakau o Iesu i te avatea o tona matenga. Iaia e mamae ra i runga i te rakau tamamae, kua manata aia no runga i tana au pipi, te angaanga tutu aereanga, e pera tikai tona tu tika akapeea te reira i te  akaata anga i te ingoa o tona Metua. E tika, te vaira te tuatau ki mua o te tangata ki runga iaia! Inara, i nga mea atianga ua i mua ake ka mate atu ei aia, kua manata katoa a Iesu no tona mama, ko Maria, e vaine takaua i taua taime ra. Kua pati a Iesu i te apotetoro ko Ioane kia akono ia Maria mei te mea ra e mama aia no Ioane, mei reira mai kua taki atu te apotetoro ko Ioane ia Maria ki tona kainga. Kua akapapa i reira a Iesu e kia akonoia tona mama i te pae kopapa e te pae vaerua. Mei teaa te maru i taua akaari anga i te aroa noinoi kore!

8. Eaa te aite anga o te tuatua Ereni ta te Pipiria e taangaanga ra ei akataka i te tu ngakau aroa o Iesu?

⁸ Mei tona Metua rai, e tu ngakau aroa to Iesu. Te akataka maira te au Tuatua Tapu ia Iesu e ko tetai tei tauta i te tauturu i te aronga taitaia no te mea kua akakeu oonuia aia. Kia akataka i te tu ngakau aroa o Iesu, te taangaanga ra te Pipiria i tetai tuatua Ereni tei uriia “tangi atura.” Te karanga ra tetai tangata kite: “Te akataka ra te reira . . . i te manako ngakau te akakeu ra i tetai tangata i roto roa. Ko te tuatua ketaketa roa atu ia i te reo Ereni no te manako ngakau aroa.” Ka akamanako ana i etai au turanga i roto i reira kua akakeuia a Iesu e te ngakau aroa oonu tei akakeu iaia kia rave i te angaanga.

9, 10. (a) Eaa te turanga tei akakeu ia Iesu e tana au apotetoro kia kimi i te ngai motutaa? (e) I te tamanata angaia tona ngai motutaa e te urupu tangata, eaa to Iesu manako, e no teaa ra?

⁹ Akakeuia kia akono atu i te au umuumu anga vaerua. Te tataanga ia Mareko 6:30-34 te akaari maira eaa tei akakeu maata ia Iesu kia akaari i tona tu tangi. Ka akamanako ana i taua atianga. Kua rekareka tikai te au apotetoro, koi oti ua akera oki ia ratou tetai tutaka anga tutu aereanga maata. Kua oki atu ratou kia Iesu e kua ripoti mataora atu no runga i ta ratou i kite atu e te akarongo atu. Inara kua putuputu mai tetai aronga maata, tei kore i akaruke i tetai tuatau no Iesu e tana au apotetoro kia kaikai. Te kite ua ra, kua kite atu a Iesu e kua roiroi tana au apotetoro. “Ka taki aere tatou ko tatou anake uaorai i tetai ngai motutaa, e noonoo iti ua na,” i akakite atu ei aia kia ratou. I te kakeanga ki  runga i tetai pai, kua teretere atu ratou ki te tua apatokerau o te Tai Galilea ki tetai ngai motutaa. Inara kua kite atu tetai aronga ia ratou i te akaruke anga. Kua rongo katoa atu tetai no runga i te reira. Kua oro atu teia aronga na te pae tai e kua tae atu ki tetai tua na mua ake i te poti!

¹⁰ Kua riri ainei a Iesu e kua tamanataia tona tuatau akaangaroi anga? Kare rava! Kua akakeuia tona ngakau i te kite anga i teia aronga, te numero e tauatini ua atu, tei tapapa atu iaia. Kua tata a Mareko: “Akara atura aia i te pouou tangata maata, tangi atura ia ratou, no te mea, mei te mamoe tiaki kore ratou, e kua apii atura aia ia ratou i te au tuatua e manganui.” Kua kite atu a Iesu i teia au tangata ei aronga tataki tai te umuumu ra i te au mea vaerua. Mei te au mamoe rai ratou ma te kore e tauturu, ma te kore e tiaki ei arataki me kare ei paruru ia ratou. Kua kite oki a Iesu e kua kopaeia te au tangata noa ua e te au arataki akonoanga ngakau kino, tei manakoia ei au arataki akonokono ra. (Ioane 7:47-49) Kua tangi atura aia i taua aronga ra, no reira kua akamata aia i te apii kia ratou “no te basileia o te Atua.” (Luka 9:11) Ka akara ana kua akakeuia a Iesu ma te tu tangi i te tangata i mua ake ka kite atu ei i to ratou tu ariu anga no runga i tana ka apii. Mei tera te tu, kare ko te ngakau aroa, te tupu anga no tana apii anga i te urupu, mari ra ko te akakoroanga i pera ei aia.

11, 12. (a) Eaa tei manakoia no te aronga repera i te au tuatau Pipiria, inara akapeea a Iesu i te ariu anga i te aravei anga i tetai tangata tei ‘pini rava i te lepera’? (e) Akapeea ta Iesu amiri anga i te akakeu anga i te tangata repera, e akapeea te tupu anga o tetai taote i te akatutu anga mai i teia?

¹¹ Akakeuia kia akamaru i te tu mamae. Te kite ra te au tangata ma te au tu maki tuketuke e e ngakau aroa to Iesu, e no reira kua akavaitata atu ratou kiaia. Te kiteaia ra teia i te aravei angaia a Iesu, ma tetai urupu e aru ra iaia, e tetai tangata ‘pini rava i te lepera.’ (Luka 5:12) I te au tuatau Pipiria, kua akatakakeia te aronga repera e raukai i te paruru i tetai mei te tu angaia. (Numero 5:1-4) Inara, kare i roaia ana, kua akono atu te au arataki rapi i te manako ngakau kino no te aronga repera e kua tuku  ua atu i ta ratou uaorai au ture kinokino. a Inara, ka akara ana, akapeea a Iesu i te pau anga ki taua tangata repera: “Kua aere maira tetai lepera ra iaia, kua tuturi maira ki muao iaia, kua tuatua meitaki maira kiaia, na ko maira, Kia tika ia koe, e mā au ia koe. Aroa akerā Iesu iaia, akatika atura i te rima, e akatukia atura iaia, na ko atura, Kua tika ïa iaku; kia mā koe. E tei te pera anga atu aia ra, peke atura te lepera nona i reira ra, mā atura aia.” (Mareko 1:40-42) Kua kite oki a Iesu e kare i tau i te ture no taua tangata repera kia aere atu ki reira. Inara, kare i tuaru atu iaia, kua akakeu oonuia a Iesu e kua rave aia i tetai apinga kare i manakoia ana. Kua amiri aia iaia!

¹² Ka rauka ainei ia koe i te akamanako i te aite anga o te amiri anga ki taua tangata repera ra? Kia akatutu, ka akamanako ana i tetai tupu anga. Te akakite maira a Dr. Paul Brand, e tangata takake tei apiipii i te maki repera, no runga i tetai tangata repera tana i akono i Initia. I te tuatau o te akarakara anga, kua tuku te taote i tona nga rima ki runga i te pakuivi o te tangata repera e kua akamarama atu, na roto i tetai tangata uri, no runga i te rapakau anga te ka raveia ki taua tangata. Ma te poitirere, kua akamata te tangata repera i te aue. “Kua tuatua ainei au i tetai apinga tarevake?” i ui ei te taote. Kua ui atu te tangata uri ki taua mapu tane i roto i tona reo e kua pau mai: “Kare, e te taote. Te aue nei aia no te mea kua tuku koe i toou rima ki runga i tona pakuivi. I tona tae anga mai ki konei kare e tangata i amiri ana iaia no etai au mataiti e manganui.” No te tangata repera ta Iesu i aravei atu, i te amiri angaia e maata atu tona aite anga. Aru mai i taua amiri anga okotai, ko te maki tei akatakake iaia kua ngaro atura!

13, 14. (a) Eaa te aere anga tanumanga ta Iesu i aravei atu i te vaitata anga ki te oire o Naina, e na teaa i akariro i teia turanga ei mea maromaroa tikai? (e) Kua akakeu to Iesu ngakau aroa iaia kia akono i teaa no te vaine takaua o Naina?

 ¹³ Akakeuia kia akakore i te tu taitaia. Kua akakeu oonuia a Iesu e te tu taitaia o tetai atu. Ei akaraanga, ka akamanako ana i te tataanga ia Luka 7:11-15. Kua tupu te reira, vaitata i te apa o tana angaanga orometua, kua aere atu a Iesu ki vao i te oire o Galilea i Naina. Ia Iesu e vaitata atura ki te aua o te oire, kua aravei atu aia i tetai aronga te aere ra ki te tanumanga. E mea maromaroa tikai taua au turanga. Koi mate ua atura tetai mapu tane e tamaiti okotai, e e vaine takaua te mama. I tetai atianga i mua ana, kua piri ana aia ki roto i tetai aerenga ki te tanumanga—no tana tane. Teia taime ko tana tamaiti, penei ko tona rima tauturu anake ia. Ko te urupu tei aru atu iaia te kapiti maira i te aronga mii te aue ra e te aronga akatangi imene te akatangi ra i te au imene mii. (Ieremia 9:17, 18; Mataio 9:23) Inara, kua akara tika atu a Iesu i te metua vaine te mamae ngakau ra, kare e ekoko anga e te aaere vaitata ra i te pae i te pia mate te apai ra i te kopapa o tana tamaiti.

¹⁴ Kua “aroa atura” a Iesu i te metua vaine mii ra. Na roto i tetai reo akapapuanga, kua tuatua aia kiaia: “Auraka e aue.” Kare i pati uaia, kua akavaitata atu aia e kua amiri i te pia mate. Kua tu ua te aronga apai—e penei te katoa anga o te urupu—i reira. Ma te reo akaaere, kua tuatua atu a Iesu ki te kopapa ora kore: “E teianei tangata ou, ka tu ki runga, te karanga atu nei au kia koe.” Eaa tei tupu mai? “Kua tu maira taua tangata mate ra ki runga, e tuatua maira oki te vaa” mei te mea atura koi akaara uaia maira mei tetai moe tinainai! E oti kua aru mai tetai akakite akakeu anga: “Kua tuku atura [a Iesu] iaia ki tona metua vaine ra.”

15. (a) Te au tataanga Pipiria no runga ia Iesu i te akakeu angaia e te tu tangi te akaari maira i teea piri anga i rotopu i te ngakau aroa e te angaanga? (e) Akapeea e raukai ia tatou te aru ia Iesu na teia mataara?

¹⁵ Eaa ta tatou ka apii mai mei teia au tataanga? I nga tuanga e rua, ka akara ana i te piri anga i rotopu i te ngakau aroa e te angaanga. Kua akakeuia a Iesu ma te tangi aroa i te kite anga atu i te turanga manamanata o tetai, e kua akakeu tona ngakau aroa ia  ratou kia rave i tetai apinga. Akapeea tatou me aru i tana akaraanga? Ei au Kerititiano, e apainga ta tatou kia tutu aere i te tuatua meitaki e kia akariro i te tangata ei au pipi. Te mea maata, te akakeuia ra tatou e te aroa i te Atua. Inara, kia akamaara tatou, e e angaanga ngakau aroa katoa teia. Me tangi atu tatou i te au tangata mei ta Iesu i rave ra, ka akakeu to tatou ngakau ia tatou kia rave i te ka rauka ia tatou i te oronga anga i te tuatua meitaki kia ratou. (Mataio 22:37-39) Akapeea te akaari anga i te ngakau aroa ki te au taeake irinaki te mamae ra me kore te mii ra? Kare e rauka ia tatou te rapakau temeio ua i te au tu apikepike i te pae kopapa me kore te akatu i tei mate. Inara, ka rauka ia tatou i te taangaanga i te ngakau aroa na te akono anga i te manako rave ua i te akaari anga i to tatou manako manata me kare te oronga anga i te tauturu tau.—Ephesia 4:32.

16. Akapeea to Iesu tu puareinga i te akakore i te ara i te kitea anga iaia i runga i te rakau tamamae?

¹⁶ Kua akaata apa kore a Iesu i te tu aroa o tona Metua i tetai atu tu puapinga—kua ‘tika [aia] i te akakore i te ara.’ (Salamo 86:5) Te kitea ra teia tu puareinga iaia i runga i te rakau tamamae. Kua tukuna maroia kia tamate akamaia, ma te au naero tei patiaia ki roto i tona nga rima e te vaevae, eaa ta Iesu i tuatua atu? Kua kapiki ainei aia kia Iehova kia takinga kino i te aronga tei tamate iaia? Ei tuke anga, ko tetai o te au tuatua openga a Iesu ko teia: “E taku Metua, e akakore mai koe i ta ratou ara, kare oki ratou i kite i ta ratou i rave nei.”—Luka 23:34. b

17-19. Na roto i teea au mataara ta Iesu akatutu anga e kua akakore aia i te ara a te apotetoro ko Petero no te pikikaa anga iaia e toru taime?

 ¹⁷ Penei ko tetai akaraanga akakeu anga a Iesu no te akakore i te ara ka kiteaia i roto i tana akono anga i te apotetoro ko Petero. Kare e ekoko anga e kua inangaro tikai a Petero ia Iesu. Ia Nisana 14, i te po openga o to Iesu oraanga, kua akakite atu a Petero kiaia: “E te Atu, kua tika iaku i te aru atu ia koe, e kia tapeka katoaia taua e mamate katoa atu.” Inara, i nga mea ora tokoiti ua i muri mai, kua pikikaa a Petero e toru taime i te kite anga ia Iesu! Te akakite maira te Pipiria kia tatou i tei tupu i te tuatua anga a Petero i te toru o tana pikikaa: “Kua ariu maira te Atu, kua akara maira kia Petero.” Kua taitaiaia no te teiaa i tana ara, kua “aere aturā Petero ki vao, maata ua atura te aue.” I te matenga a Iesu i muri mai i taua ra ra, penei kua umere taua apotetoro, ‘Kua akakore mai ainei toku Atu iaku?’—Luka 22:33, 61, 62.

¹⁸ Kare a Petero i anoanoia kia tapapa roa i te pau anga. Kua akatuia mai a Iesu i te popongi o Nisana 16, e i te akaraanga i taua ra rai, kua aere atu aia i te atoro ia Petero. (Luka 24:34; 1 Korinetia 15:4-8) Eaa ra a Iesu i akara takake atu ei i taua apotetoro tei patoi pakari iaia? Penei kua inangaro a Iesu i te akapapu kia Petero tei tataraara e te inangaroia ra aia e te manako puapingaia ra e tona Atu. Inara e maata atu ta Iesu i rave no te akapapu ia Petero.

¹⁹ I etai taime i muri mai, kua mama atu a Iesu ki te au pipi i te Tai Galilea. I teia atianga, kua uiui a Iesu e toru taime kia Petero (tei pikikaa i tona Atu e toru taime) no to Petero inangaro iaia. I muri ake i te toru taime, kua pau atu a Petero: “E te Atu, kare ua e mea toe i te kitea e koe; kua kite koe e, te anoano atu nei au ia koe.” Ae, ko Iesu, tei rauka i te tatau i te ngakau, kua kite tikai i to Petero tu inangaro e te anoano nona. Inara, kua oronga atu a Iesu kia Petero i tetai tuatau kia akapapu mai i tona inangaro. E maata atu i te reira, kua akaue a Iesu ia Petero kia “angai” e kia “tiaki” i tana “au mamoe.” (Ioane 21:15-17) I mua atu, kua rauka ia Petero te tukuanga angaanga kia tutu aere. (Luka 5:10) Inara i teianei, na roto i tetai akatutuanga i te irinaki, kua oronga atu a Iesu kiaia i tetai apainga maata—kia akono i te aronga te ka riro mai ei au pipi na Karaiti. Kare i roa i muri mai, kua oronga atu a Iesu kia Petero i tetai tuanga angaanga maata i roto i te angaanga a te au pipi.  (Angaanga 2:1-41) Mei teaa te pumaana anga i to Petero kite anga e kua akakore a Iesu i tana ara e te irinaki ra rai iaia!

20, 21. Akapeea e raukai ia tatou te ‘kite [pu tikai] i te aroa o te Mesia’?

²⁰ E tika, te akataka manea ra te Tuatua a te Atua i to Karaiti aroa. Inara, akapeea i reira, tatou i te ariu anga atu ki to Iesu tu aroa? Te raurau maira te Pipiria kia tatou “kia kite kotou i te aroa o te Mesia, ko te kore e taea e te kite tangata nei.” (Ephesia 3:19) Mei ta tatou i kite, te au tataanga Evangeria no runga i te oraanga o Iesu e te angaanga orometua te apii maata maira kia tatou no runga i te tu aroa o Karaiti. Inara, ‘kia kite [pu tikai] i te aroa o te Mesia’ e maata atu te piri maira i te apii ua i ta te Pipiria e akakite ra no runga iaia.

²¹ Te tuatua Ereni tei uriia “kia kite” te aite anga kia kite “tikai na roto i te tupu anga.” Me akaari tatou i te aroa mei ta Iesu i rave ra—te oronga noinoi kore anga ia tatou uaorai no tetai atu, te ariu anga ma te ngakau aroa ki tei umuumuia e ratou, te akakore anga i ta ratou ara mei to tatou ngakau—i reira ka rauka ia tatou i te ariki tikai i tona manako ngakau. Na teia mataara, na roto i te tupu anga e ‘kite [ei tatou] i te aroa o te Mesia, ko te kore e taea e te kite tangata nei.’ Auraka rava tatou e akangaropoina e ko te maata atu i to tatou riro anga mei ia Karaiti rai, te vaitata atu ia tatou i te piri atu ki tei aru tiamaia e Iesu, to tatou Atua aroa ua, ko Iehova.