1, 2. I teea atianga i riri ei a Iesu, e no teaa ra?

 KUA kitea uaia to Iesu tu riririri—e ma te tumu meitaki. Penei ka ngata ia koe te akamanako iaia na te reira tu, no te mea e tangata maru oki aia. (Mataio 21:5) E tika, kua akakoromaki ua aia no te mea e tu riri tuatua tika tona. a Inara na teaa i akariri i teia tangata aroa ua e te au ua? Na te tuatua tau kore kino tikai.

² Kua akaperepereia te iero i Ierusalema e Iesu. I te ao katoa, ko te ngai tapu anake te reira tei akatapuia no te akamori anga i tona Metua i te rangi ra. Kua teretere mamao mai te au ngati Iuda mei te au enua e manganui i te akamori i reira. Kua aere mai rai te au Kenitara mataku i te Atua, te tomoanga ki roto i te ngai paepae o te iero tei akanooia no ratou. Inara i te akamata anga o tana angaanga orometua, kua tomo atu a Iesu ki roto i te ngai o te iero e kua kite atu i tetai akaraanga tau kore. Eaa ra, kua riro te ngai mei te makete rai kare i te are akamori anga! Kua kiia te reira e te aronga okooko e te aronga taui moni. Teiea, i reira, te tuatua tau kore? No teia au tangata, kua riro te iero o te Atua ei ngai takinga kino anga i te tangata—te keia anga ia ratou. Akapeea ra?—Ioane 2:14.

3, 4. Eaa te takinga kino noinoi tei raveia i roto i to Iehova are, e eaa ta Iesu angaanga i rave no te akatikatika i te reira?

³ Kua tureia e te au arataki akonoanga e okotai rai tutu moni toka te ka akatikaia ei tutaki i te tero o te iero. Kua umuumuia te au manuiri kia taui i ta ratou moni e raukai teia au moni toka. No reira kua akanoo etai aronga taui moni i ta ratou au kaingakai i roto tikai i te iero, te tiati anga no te au moni taki tai tei  tauiia. Kua puapinga katoa rai te pitiniti okooko i te au animara. Ko te au manuiri te inangaro ra i te oronga i te au atinga ka rauka i te oko mei tetai tangata okooko i te oire, inara kua kopaeia e te aronga akaaere o te iero ta ratou au orongaanga ei mea tau kore. Inara, ko te au atinga tei okoia i reira i roto i te iero papu tikai ka arikiia. Ma te au tangata i raro ia ratou, i tetai taime kua tiati maata te aronga okooko i te tutaki anga. b E kino roa atu teia i te okooko anga tau kore. Kua riro ei keia anga!

⁴ Kare e rauka ia Iesu te akakoromaki i taua tuatua tau kore. E are teia no tona Metua! Kua maani aia i tetai taura papa e kua tuaru atu i te au puakatoro e te mamoe mei te iero. E oti kua aere atu aia ki te aronga taui moni e kua takauri i ta ratou au kaingakai. Ka akamanako ana i taua au moni toka i te topa anga ki runga i te taua patapata! Kua ota pakari atu aia i te au tangata okooko kukupa: “Apai ke atu i tena au apinga.” (Ioane 2:15, 16) I te akara anga, kare i rauka i tetai i te patoi atu i teia tangata mataku kore.

5-7. (a) Akapeea to Iesu vai anga i mua ana ei tangata i te akamana anga i tona tuatua tau, e eaa ta tatou ka apii mai mei tona akaraanga? (e) Akapeea a Iesu i te akatikatika anga i te tu tau kore ta Satani i akatupu, akapeea aia me rave i teia a te tuatau ki mua?

⁵ E tika, kua oki akaou mai te aronga okooko. Vaitata e toru mataiti i muri mai, kua tuatua akaou a Iesu no runga i taua tuatua tau kore, i teia taime te taikuanga i ta Iehova au tuatua akaapaanga i te aronga tei akariro i Tona are ei “ana no te aronga keia.” (Ieremia 7:11; Mataio 21:13) Ae, i te kite atu anga a Iesu i te takinga kino anga noinoi i te au tangata e te akaviivii anga i to te Atua iero, kua manako aia mei tona Metua rai. E kare i te mea poitirere! No te au mirioni mataiti e manganui, kua apiiia a Iesu  e tona Metua i te rangi ra. Tei tupu mai, kua akamanaia aia ma te tuatua tau o Iehova. Kua riro mai aia ei akatutu anga tikai o te tuatua, Mei te metua rai, mei te reira rai te tamaiti. No reira me inangaro tatou kia rauka te tutu taka meitaki o te tuatua tau o Iehova, ka meitaki tatou i te akamanako i te akaraanga o Iesu Karaiti.—Ioane 14:9, 10.

⁶ Tei reira te Tamaiti anau tai a Iehova i te tuatua pikikaa anga a Satani ia Iehova e e Atua pikikaa e kua uiui no runga i te tu tika o Tana tutara anga. Eaa te pikikaa! Kua akarongo katoa te Tamaiti i ta Satani akaaoanga e kare e rauka i tetai te tavini noinoi kore ia Iehova, no te inangaro. Papu tikai kua akamamae teia au akaapa anga pikikaa i te ngakau tika o te Tamaiti ra. Mei teaa tona rekareka anga i te kite anga e ka rave aia i tetai tuanga maata i te akatikatikaanga i taua manako! (2 Korinetia 1:20) Akapeea aia i te rave anga i te reira?

⁷ Mei ta tatou i apii i te Pene 14, kua tuku mai a Iesu Karaiti i te pauanga tamou tikai ki ta Satani akaapa anga te akaaoanga i te tu tiratiratu o te au mea ora a Iehova. Kua akanoo i reira a Iesu i te tumu kia akakore i te tuatua kino o te ingoa tapu o te Atua ko Iehova—kapiti mai i te tuatua pikikaa e kino Tana tutaraanga. Ei Rima Rave Maata no Iehova, ka akanoo a Iesu i te tuatua tau tu-Atua i te ao katoa e pini ua ake. (Angaanga 5:31) Kua akaata katoa tona tu oraanga i te enua nei i te tuatua tau tu-Atua. Kua tuatua a Iehova nona: ‘E tuku atu au i toku vaerua ki runga iaia, e nana e tuku atu i te tuatua-tau ki te au etene.’ (Mataio 12:18) Akapeea a Iesu i te akatupuanga i taua au tuatua?

8-10. (a) Akapeea te au peu tuatuaia a te au arataki akonoanga ngati Iuda i te akamaata anga i te riri no te au tangata kare i te au ngati Iuda e te au vaine? (e) Na roto i teea tu ta te au ture tuatuaia akariro anga i te ture Tapati o Iehova ei apainga teiaa?

⁸ Kua inangaro a Iesu i ta Iehova Ture e kua akono i te reira. Inara kua taruri ke e kua taangaanga puapinga kore te au arataki  akonoanga o tona tuatau i te Ture. Kua tuatua a Iesu kia ratou: “Aue kotou, e te au tata tuatua, e te au Pharisea e, e aronga pikikaa! . . . te akaruke nei i te au mea mamaata o te ture, te tuatua-tau, te aroa, e te akarongo.” (Mataio 23:23) Kare e ekoko anga, kare taua au puapii o te Ture a te Atua i akataka meitaki ana “i te tuatua-tau.” Mari ra, te arairai ra ratou i te tuatua tau tu-Atua. Akapeea ra? Ka akamanako ana i tetai au akaraanga tokoiti ua.

⁹ Kua akaue atu a Iehova i tona iti tangata kia akatakake mai mei te au pa enua peikani takapini ia ratou. (1 Ariki 11:1, 2) Inara, kua akamaroiroi etai au arataki akonoanga marokiakia i te tangata kia akono akavaavaa i te aronga kare i te au ngati Iuda. Kua kapiti mai te Mishnah i teia ture: “Auraka e akarukeia tetai puakatoro ki roto i te au ngai noo anga o te au kenitara no te mea te manakoia ra ratou no te akono anga i te pirianga ainga ma te manu.” E tu tau kore taua manako papaki tai ki te aronga kare i te au ngati Iuda e kua tuke ki te tu o te Ture a Mose. (Levitiku 19:34) Kua akameangiti atu tetai au ture tei maaniia e te au tangata i te au vaine. Kua akakite te ture tuatuaia e kia aaere tetai vaine i muri mai, kare i te pae, i tana tane. Kua akamatakiteia tetai tangata i te tuatua anga ki tetai vaine i te ngai tangata, pera tana vaine. Mei te au tavini, kare te au vaine i akatikaia kia akakite ua i te ngai akavaanga. Kua vai katoa tetai pure i roto i te reira te akameitaki ra te au tane i te Atua e kare ratou i te au vaine.

¹⁰ Kua uuna te au arataki akonoanga i te au Ture a te Atua i raro ake i te au ture e te au arairai anga tei akanooia e te tangata. Ei akatauanga, te ture Tapati, kua arai ua i te angaanga i te Tapati, te akanooanga i taua ra no te akamori anga, te akamatutu anga i te pae vaerua, e te akaangaroi anga. Inara kua akariro te au Pharisea i taua ture kia teiaa. Kua iki ratou uaorai i te aite anga tikai o te “angaanga.” Kua tapa ratou ei angaanga e 39 angaanga tuketuke, mei te kokotianga me kare te arumakianga. Kua akatupu mai teia nga tuanga i te au ui anga e manganui. Me tamate tetai tangata i te tutua i te Tapati, te arumaki ra ainei aia? Me kokoti rima aia i te au titona ei kai iaia e aaere ra, te kokoti ra ainei aia? Me rapakau aia i tetai tangata maki, te angaanga ra  ainei aia? Kua akonoia taua au uianga ma te au ture ngata e te akataka uaia.

11, 12. Akapeea a Iesu i te akakite anga i tona tu patoi i te au peu kare i roto i te irava a te au Pharisea?

¹¹ I roto i taua reva, akapeea a Iesu i te tauturu anga i te au tangata kia marama i te tuatua tau tikai? I roto i tana au apiianga e tona tu oraanga, kua rave aia i te au takainga mataku kore te patoi anga i te au arataki akonoanga. Ka akamanako ana na mua i etai o tana au apiianga. Kua akaapa tika ua aia i ta ratou au ture e manganui tei maaniia e te tangata, te na ko anga: “Te pera nei oki kotou i te akakore anga i ta te Atua ra tuatua i ta kotou tuatua tukuia mai.”—Mareko 7:13.

¹² Kua apii ririnui atu a Iesu e kua tarevake te au Pharisea no te ture Tapati—te tika anga, kare ratou i kite i te tumu maata o taua ture. Te Mesia, i akamarama ei aia, koia oki “te Atu rai ïa o te sabati” no reira kua tau i te rapakau i te tangata i te Tapati. (Mataio 12:8) Kia akamaata i taua manako, kua rave ua aia i te temeio rapakau ua i te Tapati. (Luka 6:7-10) E akaariari anga taua rapakauanga no te au akaora anga tana ka rave takapini i te enua i te tuatau o tana Tutara Anga Tauatini Mataiti. Ka riro taua Mareniamu e ko te Tapati maata ia, te akaangaroi anga te au tangata pikikaa kore ravarai i te openga ra mei te au anere mataiti o te angaanga anga i raro ake i te au apainga teiaa o te ara e te mate.

13. Eaa te ture tei tupu mai no te angaanga orometua a Karaiti i te enua nei, e akapeea te reira i te tuke anga mei to mua atu i te reira?

¹³ Kua akataka meitaki katoa a Iesu e eaa oki te tuatua tau i roto i taua ture ou, “te ture a te Mesia,” tei akanooia i muri ake i tona akaoti anga i tana angaanga orometua i te enua nei. (Galatia 6:2) Kare mei to mua atu i te reira, te Ture a Mose, kua irinaki maata teia ture ou, kare ki runga i te au akauenga tataia, mari ra ki runga i te au kaveinga. Inara, kua kapiti mai i etai au akauenga tika ua. Ko tetai o teia kua tapa a Iesu e ko te “akauenga ou.” Kua apii a Iesu i tana au pipi pouroa kia aroa i tetai e tetai mei iaia i aroa katoa ia ratou. (Ioane 13:34, 35) Ae, kia riro te aroa akaatinga uaorai e ko te tu maata o te aronga te akono ra i “te ture a te Mesia.”

14, 15. Akapeea a Iesu i te akaari anga e kua kite aia i te au kotinga o tona mana akaaere, e eaa teia i riro ei ei akapapuanga?

¹⁴ E maata atu ta Iesu i rave i te apii ua i te aroa. Kua akono aia i “te ture a te Mesia.” Kua akatinamouia te reira i roto i tona tu oraanga. Ka akamanako ana i nga mataara e toru i roto i te reira kua akataka meitaki tikai to Iesu akaraanga i te tuatua tau.

¹⁵ Te mea mua, kua kopae matakite a Iesu i te rave ua i te tuatua tau kore. Penei kua kite ana koe e kua tupu mai te maata anga o te tuatua tau kore me riri mai te au tangata apa ua e kua takai i te au kotinga tau no to ratou mana akaaere. Kare a Iesu i rave ana i te reira. I tetai atianga, kua aravei tetai tangata ia Iesu e kua tuatua atu: “E te Orometua, e tuatua ake ana koe ki taku tuakana, e tua aia i to maua apinga.” Kua pau atu a Iesu? “E tama, naai au i akariro ei akava e ei tua apinga i o kotou nei?” (Luka 12:13, 14) Kare ainei te reira i te mea umere? Kua meitaki atu te tu kite o Iesu, tana akava anga, e te teitei o tona mana akaaere tei orongaia mai e te Atua i to tetai i te enua nei; inara, kua patoi aia i te akao atu iaia uaorai ki roto i teia manamanata, i te mea kare i tukunaia mai kiaia taua mana akaaere kia pera. Kua tau ua a Iesu i teia mataara, e i te tuatau mareniamu i tona vai anga i mua ana ei tangata. (Iuda 9) E maata ta te reira e akakite maira no runga ia Iesu e kua irinaki akaaka aia ia Iehova kia akataka i te tu tau.

16, 17. (a) Akapeea a Iesu i te akaarianga i te tuatua tau i roto i te tutuanga i te tuatua meitaki o te Patireia o te Atua? (e) Akapeea a Iesu te akaari anga i tona tu tau e tu akaaroa ua?

¹⁶ Te rua, kua akaari a Iesu i te tuatua tau na roto i tana tutu aerenga i te tuatua meitaki o te Patireia o te Atua. Kare aia i akono ana i te tu papaki tai. Mari ra, kua tauta ngakau tae aia i te aravei i te au tu tangata ravarai, me e aronga apinganui me kare e putaua. Ei tuke anga, kua manako kore te au Pharisea i te aronga putaua, te au tangata noa ua tei tuatua reka koreia e e ʽam-ha·ʼaʹrets, me kare e “au tangata o te enua.” Kua akatikatika mataku kore a Iesu i te tuatua tau kore. I tona apiianga i te tuatua meitaki ki te au tangata—me kare, no taua manako ra, i tona kaikai anga ma te au tangata, te angai anga ia ratou, te rapakau anga ia ratou, me kare te akatuanga mai ia ratou—kua turu aia i  te tuatua tau o te Atua tei inangaro i te itae “i te tangata katoatoa.” c—1 Timoteo 2:4.

¹⁷ Te toru, e tu akaaroa oonu to Iesu tu tuatua tau. Kua tauta pakari aia i te tauturu atu i te aronga ara. (Mataio 9:11-13) Kua papa ua aia i te tauturu i te au tangata kare e rauka i te paruru ia ratou uaorai. Ei akatauanga, kare a Iesu i piri atu ma te au arataki akonoanga i roto i te akamaataanga i te tu irinaki kore i te au Kenitara pouroa. Kua tauturu akaaroa aia e kua apiipii i etai o teia aronga, noatu rai ko tona akakoroanga maata ki te au tangata ngati Iuda. Kua akatika aia i te rave i te rapakau anga temeio no tetai opita vaeau Roma, te na ko anga: “Kare rai au i kite i teia akarongo i te maata i Iseraela nei.”—Mataio 8:5-13.

18, 19. (a) Na roto i teea au tu i akamaata ei a Iesu i te tu ngateitei o te au vaine? (e) Akapeea to Iesu akaraanga i te tauturu anga ia tatou kia kite i te pirianga i rotopu i te mataku kore e te tuatua tau?

¹⁸ Ma te aiteite, kare a Iesu i turu ana i te au manako matauia no te au vaine. Mari ra, kua rave mataku kore aia i te tu tau. Kua manakoia te au vaine Samaria ei aronga viivii mei te au Kenitara ra. Inara, kare a Iesu i emiemi ana i te tutu aere ki tetai vaine Samaria i te punavai o Sikara. Ko te tika, ki teia vaine kua akataka tika ua a Iesu iaia uaorai e ko te Mesia tei taputouia. (Ioane 4:6, 25, 26) Kua tuatua te au Pharisea e auraka te au vaine e apiiia i te Ture a te Atua, inara kua akapou maata a Iesu i te taime e te maroiroi i te apiianga i te au vaine. (Luka 10:38-42) Te akono ra te peu e kare te au vaine e tau i te irinakiia kia oronga i tetai akakite anga tau, kua akangateitei a Iesu i tetai au vaine ma te akameitakianga ia ratou e ko tei kite mua atu iaia i muri ake i tona akatuakaou angaia. Kua akakite katoa aia kia ratou kia akakite ki tana au pipi tane no runga i teia tupu anga puapinga!—Mataio 28:1-10.

 ¹⁹ Ae, kua akataka meitaki a Iesu ki te pa enua ravarai e eaa tikai te tuatua tau. I roto i te au tupu anga e manganui, kua rave aia i te reira ma te tuku anga iaia ki roto i te kino. Te tauturu maira te akaraanga o Iesu ia tatou kia kite e te umuumu maira te turuanga i te tuatua tau tikai i te tu mataku kore. Ma te tau ra, kua tapaia aia e ko “te Liona o te kopu o Iuda.” (Apokalupo 5:5) Ka akamaara ana e ko te riona e akairo ia no te tuatua tau mataku kore. Inara, a te tuatau ki mua, ka akatupu maata atu a Iesu i te tuatua tau. I tona tu tikai, ka akanoo aia i te “tuatua-tau i te enua nei.”—Isaia 42:4.

20, 21. I to tatou tuatau, akapeea te Ariki Mesia i te akamaata anga i te tuatua tau ua i te enua katoa e i roto i te putuputuanga Kerititiano?

²⁰ I te riro anga mai e ko te Ariki Mesia i te 1914, kua akamaata a Iesu i te tuatua tau i te enua nei. Akapeea ra? Kua akono mai aia i te akatupu anga i tana totou te ka kiteia ia Mataio 24:14. Kua apii ta Iesu au pipi i te enua nei i te au tangata i te au enua ravarai i te tuatua mou no runga i to Iehova Patireia. Mei ia Iesu rai, kua tutu aere ratou na roto i te tu papaki tai kore e te tu tau, te tauta anga i te oronga ki te katoatoa—te mapu me kare te ruaine ra, tei apinganui me kare tei putaua, te tane me kare te vaine—i tetai tuatau kia kite ia Iehova, te Atua tuatua tau.

²¹ Te akamaata katoa nei a Iesu i te tuatua tau i roto rai i te putuputuanga Kerititiano, no te reira koia te Upoko. Mei tei totouia, te oronga maira aia i te “meitaki i te tangata nei,” te aronga pakari Kerititiano e te pikikaa kore tei akono i te arataki anga i roto i te putuputuanga. (Ephesia 4:8-12) I te akonoanga i te anana akaperepereia a te Atua, te aru ra taua au tangata i te akaraanga a Iesu Karaiti i roto i te akamaataanga i te tuatua tau. Te akamanako ra ratou e te inangaro ra a Iesu i tana mamoe kia akonoia ma te tu tau—noatu te turanga, te rongonui, me kare te au turanga i te pae apinga.

22. Eaa to Iehova manako i te totoa maata o te tuatua tau kore i teianei ao, e kua akataoonga aia i tana Tamaiti kia rave i teaa no te reira?

²² Inara, a te tuatau ki mua, ka akanoo a Iesu i te tuatua tau i te enua nei na roto i tetai mataara maata roa atu. Te totoa maata  nei te tuatua tau kore i roto i teia ao pikikaa. Ko te au tamariki taki tai tei mate mei te matepongi e aronga takinga kinoia no te tu tau kore kare i tikaia, koia tikai me akamanako tatou i te au moni e te taime tei akapouia i roto i te maani anga i te au apinga tamaki e te akamerengo anga i te au anoano noinoi o te aronga kimi i te tu navenave. Te au matenga o te au mirioni ua atu i te mataiti taki tai ko tetai ia o te au tuatua tau kore e manganui, pouroa te reira te akakeu ra i te tu riri tika o Iehova. Kua akataoonga mai aia i tana Tamaiti kia rave i te tamaki anga tau ua te patoi anga i te katoa anga o te au akaaerenga kino te akakore tamou anga i te tuatua tau kore pouroa.—Apokalupo 16:14, 16; 19:11-15.

23. I muri ake ia Aramakito, akapeea a Karaiti te akamaata anga i te tuatua tau e tuatau ua atu?

²³ Inara, e maata atu ta te tuatua tau o Iehova e umuumu maira i te akapou anga i te kino. Kua akataoonga katoa aia i tana Tamaiti kia tutara ei ‘Ariki no te Au.’ I muri ake i te tamaki o Aramakito, ka akanoo ta Iesu tutara anga i te au takapini i te enua katoa, e ka tutara aia ma te “tuatua-tau.” (Isaia 9:5, 6) Ka mareka i reira a Iesu i te akamatara anga i te au tuatua tau kore pouroa tei akatupu i te taitaia maata e te mamae i teianei ao. E tuatau ua atu, ka turu pikikaa kore aia i te tuatua tau apa kore o Iehova. E mea puapinga, i reira, kia kimi tatou i te aru i te tuatua tau o Iehova i teianei. Ka akara ana tatou e akapeea tatou me rave i te reira.