1, 2. Eaa te ravenga kikite ta Balaama i taangaanga ei akaturori i te iti tangata o Iehova?

AERE tetai tangata i te tautai i ko i te ngai e aere ua ana aia. E tai ua tu ika e inangaro ra aia kia mou mai. I na kua iki aia i tetai maunu e kua akamata i te takiri. Kare i roa ana kua eta te kati e kua amingi te matira. I reira rai akamata aia i te totō mai i tana ika. Katakata ua aia no te mea kua kite aia e kua tano meitaki te maunu.

² Mei tetai 3,500 mataiti i topa, te noo ra tetai tangata ko Balaama te ingoa, e te kimi ra aia e eaa te maunu ka tano kia taangaanga aia. Tana e akakoro ra, ko te iti tangata o te Atua e puakapa ra i te au ngai ateatea ua i Moabi i runga tikai i te kena o te Enua Taputouia. Karanga a Balaama e e peroveta aia no Iehova, inara e tangata noinoi ua rai aia tei tutakiia kia taumaa i to Iseraela. No tei taruri keia ra tona akakoroanga e Iehova, taopenga mai i reira kua akameitaki aia i to Iseraela. No te mea te akakoro ra rai a Balaama kia rauka tana tutaki, kua manako aia e ka akakoko aia i te Atua kia taumaa i tona uaorai iti tangata me ka rauka iaia i te timata ia ratou kia rave i tetai ara viivii tikai. I na kua taangaanga a Balaama i te au mapu vaine manea o Moabi ei maunu nana i te akaturori i te au tane ngati Iseraela.​—Numero 22:1-7; 31:15, 16; Apokalupo 2:14.

3. Kua puapingaia ainei te ravenga a Balaama i taangaanga, e i roto ra i teea tu?

 ³ Kua puapingaia ainei teia ravenga nana? I tetai tua, ae. No te mea, e tauatini ua atu au tane Iseraela tei vare i te timataanga kia rave i te au peu moeaana ki te au vaine Moabi. Kua akamata katoa ratou i te akamori i te au atua o Moabi tei kapiti mai ia Baala-peora, te atua viivii ta ratou e akamori ra na roto i te rave anga i te au peu ainga. I te openga, e 24,000 ngati Iseraela tei tamateia i mua ua ake ka tomo ei ratou ki roto i te Enua Taputouia. E tumatetenga maata tikai tera!​—Numero 25:1-9.

4. Eaa te tumu i vare ei te ngati Iseraela i te timataanga kia rave i te au peu moeaana?

⁴ Eaa ra te au mea tei taki atu ki teia tumatetenga? E manganui tei akatupu i te ngakau kino e kua akaruke ia Iehova, te Atua tikai i akaora mai ia ratou mei Aiphiti, tei angai ia ratou i roto i te metepara, e tei arataki meitaki ua atu ia ratou ki te enua taputouia. (Ebera 3:12) I te tuatua anga no runga i taua mea ra, kua tata te apotetoro a Paulo e: “Auraka katoa tatou e akaturi [moeaana], mei tetai papaki o ratou i akaturi  [moeaana] ra, e mate iora e rua ngauru e toru ara i te tausani i te rā okotai.” *​—1 Korinetia 10:8.

5, 6. No teaa te tuatua no runga i te ara a to Iseraela i te au ngai ateatea i Moabi i puapinga ai no tatou?

⁵ E maata te apiianga i roto i te puka o Numero no te iti tangata o te Atua i teia tuatau tei vaitata ua i te tomo ki roto i tetai enua meitaki rava atu tei taputouia mai. (1 Korinetia 10:11) Ei akaraanga, aite rai te anoano pangia kore o teianei ao no te au peu ainga ki to te iti tangata Moabi i muatangana, inara e kino rava atu to teia tuatau. E tetai, i te au mataiti ravarai, tauatini ua atu te au Kerititiano e o nei ki roto i te au peu moeaana​—taua ravenga rai tei riro ei akaturori i te ngati Iseraela. (2 Korinetia 2:11) I te aru anga i te tu o Zimeri tei apai atea ua mai i tetai vaine Midiana ki roto i tona puakapa, kua aite rai tetai au tangata e piri ana ki te iti tangata o te Atua i teia tuatau ei akakeuanga kino i roto i te putuputuanga Kerititiano.​—Numero 25:6, 14; Iuda 4.

⁶ Te kite ra ainei koe ia koe i roto i te ngai ateatea ua o te Moabi o teia tuatau? Te kite ra ainei koe i toou tutaki​—te ao ou tei tapapaia ana no tetai tuatau roa​—e vaitata ua maira? Me koia ïa, i na e rave i te au mea ravarai taau ka rauka kia vai tamou rai i roto i te aroa o te Atua, na te akono anga i te akauenga: “E rere ke atu i te akaturi [moeaana].”​—1 Korinetia 6:18.

7, 8. Eaa te moeaana e eaa te kino ta te aronga e rave ra i te reira i akatupu kia ratou uaorai?

⁷ I roto i te Pipiria, ko te tuatua “akaturi,” (reo Ereni, por·neiʹa), koia oki te moeaana, no runga te reira i te au  tu pirianga ainga i vao ake i te oraanga akaipoipo ta te Atua i akatumu. Te o maira te akaturi ki te tokorua akaipoipo o tetai ke, te pirianga ainga ki tetai kare i akaipoipo, te pirianga ainga kia tutakiia, pera katoa te taangaanga i te vaa ei tāmāiniini i te mero ainga, te ainga na roto i te ara repo, tāmāiniini i te mero ainga o tetai kare koe i akaipoipo, e i rotopu i te tane e te tane, te vaine e te vaine, e te pirianga ainga ki tetai manu me kore i te tāmāiniini i te mero ainga o tetai manu ei akatupu i te anoano tika kore. *

⁸ Taka meitaki ua te Tuatua a te Atua: Ko te aronga e rave ra i te au peu moeaana, kare ratou e noo i roto i te putuputuanga Kerititiano e kare e rauka te oraanga mutu kore. (1 Korinetia 6:9; Apokalupo 22:15) E maata katoa te au mea kino ta ratou i akatupu kia ratou uaorai. Ei akaraanga, kare ratou e tau akaou kia irinakiia e kia akangateiteiia, tupu te pekapeka i roto i te akaipoipo, te akava ngakau kino, te nui inangaro koreia, pera katoa te maki e te mate. (E tatau ia Galatia 6:7, 8.) Eaa ra oki tetai ka aru ei i tetai tu oraanga te ka akatupu i te taitaia? Te mea tangi ra, e maata te aronga kare e akamanako ana e eaa te kino ka tupu me aru ratou i tera mataara tau kore​—e e maata te taime e o mai ana te au peu viivii o te ainga.

9. E tika ainei e kare te au peu viivii o te ainga i te mea kino mei ta tetai aronga e karanga ra? Akamarama mai.

⁹ I te au enua e manganui, e akakiteia ana te au peu  viivii o te ainga ki roto i te nuti pepa, na roto i te imene, na runga i te tivi, e kua totoa ua te reira na runga i te Initaneti. * E tika ainei e kare te reira i te mea kino mei ta tetai aronga e karanga ra? Kare tera i te tika! Te aronga e akarakara ana i teia au peu viivii o te ainga, penei ka matau ua ratou i te titoitoi me kore i te tāmāiniini i to ratou uaorai au mero ainga e te rave “i te anoano viivii,” te ka akatupu i te kaki pangia kore no  te ainga, te au anoano tau kore, te pekapeka i roto i te akaipoipo, e te tatara i te tokorua akaipoipo. * (Roma 1:24-27; Ephesia 4:19) Kua akaaite tetai tangata kimi kite i te kaki pangia kore o te ainga ki te maki cancer. “Ka totoa ua atu rai te reira” i nana ai. “Varavara ua ake te taime ka ngaro te reira, e e mea ngata tikai i te rapakau e te takore.”

10. Na teea au mataara e rauka ai ia tatou te taangaanga i te kaveinga i roto ia Iakobo 1:14, 15? (Akara i te pia “ Rauka te Maroiroi Kia Akakore i te au Peu Akaturi.”)

¹⁰ E akamanako ana i te au tuatua i tataia i roto ia Iakobo 1:14, 15 e na ko ra e: “Kia akatatipakeia tetai, e kia riro ua atu i te kino, kua pikikaaia te reira tangata i tona uaorai anoano tika kore. E kua to ta te anoano tika kore ra, anau maira tana ko te ara; e kia rave akaopeia te ara ra, anau maira tana ko te mate.” No reira me o te anoano tika kore ki roto i toou manako, e takore viviki atu i te reira! Ei akaraanga, me kite koe i tetai au tutu ainga, kia viviki i te akara ke me kore, e tamate i te komopiuta, me kore e tieni ki tetai porokaramu tivi ke mai. E rave i te au mea ravarai taau ka rauka kia patoi pakari i te anoano tika kore i mua ake ka riro ei na te reira e akatere ia koe!​—E tatau ia Mataio 5:29, 30

11. Me tamate atu i te au anoano tika kore, akapeea tatou i te akaari anga e te irinaki ra tatou ia Iehova?

¹¹ Kua kite meitaki a Iehova i to tatou tu, e e tumuanga tau tona kia ako mai e: “E tenana ka tamate i to kotou au melo i te au mea o teianei ao; te akaturi [moeaana], te tuatua viivii, te anoano viivii ra, te inangaro tika kore, e te noinoi apinga, e akamori idolo oki te reira.” (Kolosa 3:5) E tika e penei ka riro te reira ei mea ngata i te rave. Inara e akamaara e ka rauka ia tatou kia pati tauturu ki to tatou Metua aroa e te akakoromaki.  (Salamo 68:19) No reira e pati viviki i tana tauturu me o mai te au mea kino ki roto i toou manako. E pure kia rauka “te mana maata” atu e kia manako no runga i tetai au mea ke atu.​—2 Korinetia 4:7; 1 Korinetia 9:27; akara i te pia “ Akapeea au me Akakore i Taku Peu Viivii?”

12. Eaa ra to tatou “ngakau,” e no teaa tatou ka paruru ei i te reira?

¹² Kua tata te tangata kite pakari a Solomona e: ‘I te au mea katoa taau ka paruru, kia maata taau paruru anga i to ngakau; ko te tumu oki te reira o te ora.’ (Maseli 4:23) To tatou “ngakau,” ko to tatou uaorai tu tikai ta te Atua e kite maira. Te mea puapinga Kiaia ko to tatou tu i roto i te ngakau​—kare ko ta etai ke e kite maira​—na te reira e akapapu mai e me ka rauka ia tatou te ora mutu kore e me kare. Taka meitaki ua. E mea puapinga katoa ra te reira no te mea, te o maira to tatou  oraanga. E akaraanga meitaki tikai a Iobu no tatou! Kia kore aia e akara atu i tetai vaine ma te akainangaro, kua papau aia i tetai koreromotu ki tona mata. (Iobu 31:1) Kua akaari mai tetai tangata tata taramo i roto i tana pure e mei te reira katoa tona manako i te na ko anga e: “E akaariu ke i toku mata kia kore e akara i te mea puapinga kore.”​—Salamo 119:37.

13. Koai ra a Dina, e no teaa i tarevake ei tana ikianga i tona au oa?

¹³ Mei ta tatou i kite i roto i te Pene 3, ka riro to tatou au oa ei akakeuanga meitaki me kore ei akakeuanga kino ki runga ia tatou. (Maseli 13:20; e tatau ia 1 Korinetia 15:33.) Ka akamanako ana i te akaraanga o Dina, e tamaine na Iakoba te tavini tiratiratu o Iehova. Noatu kua apii meitakiia aia i tona tamarikianga, kua akaoa atu rai a Dina ki te au tamariki tamaine o Kanaana. Kua kite matauia te iti tangata o Kanaana no to ratou tu akono kore i te Atua. (Levitiku 18:6-25) I roto i te mata o te au tane Kanaana, pera katoa a Sekema, ko “tei akangateiteiia” i te ngutuare katoa o tona metua, kia ratou ka inangaro ua a Dina i te pirianga ainga kia ratou mei te au tamariki tamaine rai o Kanaana.​—Genese 34:18, 19

14. Akapeea ta Dina ikianga no runga i tona au oa i te akatupu anga i te kino?

¹⁴ Te kite anga a Dina ia Sekema, kare roa ona manako inangaro i te ainga kiaia. Kareka a Sekema, kua rave aia i ta te au tane Kanaana e manako ana e e mea natura ua me tupu to ratou kaki ainga. Noatu kua tauta a Dina i te patoi, kua puapinga kore ua tana patoianga no te mea, ‘kua opu iora a Sekema ia Dina e kua moe atura kiaia, e kua taakaaka iora iaia.’ I te akaraanga kua “inangaro atura” a Sekema ia Dina, inara kare te reira i akakore ana i te kino tana i rave kia Dina. (E tatau ia Genese 34:1-4.) E kare ko Dina ua tei o atu ki roto i te kino tei tupu. Kua riro tana ikianga no runga i tona au oa ei taakama, e ei apai mai i te ingoa kino ki runga i tona ngutuare tangata katoa.​—Genese 34:7, 25-31; Galatia 6:7, 8.

15, 16 Ka akapeea e rauka ai ia tatou te pakari mou? (Akara katoa i te pia “ Au Irava Kia Akamanako Meitaki.”)

¹⁵ Me e apiianga puapinga tetai i mou mai ia Dina,  no muri roa ake te reira i tona rokoia anga e te kino. Te aronga tei inangaro e tei akarongo kia Iehova, kare e tumuanga tau no ratou kia na roto i te reira turanga. No te mea e akarongo ana ratou ki te Atua, kua iki rai ratou ‘kia kapiti katoa ki te aronga pakari.’ (Maseli 13:20a) Kua marama ratou i “te au mataara memeitaki,” e kua rauka i te kopae i te au manamanata e te mamae ngakau.​—Maseli 2:6-9; Salamo 1:1-3.

¹⁶ Ko te pakari no ko mai i te Atua, ka rauka i te aronga tei inangaro i te reira e tei akamerengo i to ratou anoano na roto i te pure, te apii putuputu i te Tuatua a te Atua e te au apinga tei orongaia mai e te tavini akono meitaki e te pakari. (Mataio 24:45; Iakobo 1:5) E mea puapinga katoa te tu akaaka e akaataia maira na roto i te aru anga i te ako a te Pipiria. (2 Ariki 22:18, 19) Ei akaraanga, penei ka āriki tetai Kerititiano e e pikikaa ana rai te ngakau. (Ieremia 17:9) Inara me aro atu aia i tetai turanga tei tau kia akoia aia, ka taakaaka ainei aia iaia e ka āriki i te ako te ka orongaia mai ei tauturu iaia?

17. Akataka mai i tetai turanga te ka tupu mai i roto i tetai ngutuare tangata, e oti akakite mai akapeea tetai metua i te uriuri marie anga i te reira ki tana tamaine.

¹⁷ E tamanako ua ana i teia turanga. Kare tetai pāpā e akatika i tana tamaine e tetai mapu tane Kerititiano  kia aere ki tetai ngai ko raua anake ua. Karanga atu te tamaine e: “Pāpā, kare koe e irinaki ana iaku? Kare a maua apinga tarevake e rave!” Penei e inangaro tona ia Iehova e te meitaki ua ra tona manako inara, te aru ra ainei aia i te pakari no ko mai i te Atua? Te rere ke atura ainei aia i te moeaana? Me e neneva rai aia i te ‘irinaki ua i tona uaorai ngakau’? (Maseli 28:26) Penei ka maara ia koe tetai au kaveinga ke mai te ka tauturu i te metua e tana tamaine kia uriuri marie no runga i teia mea.​—Akara ia Maseli 22:3; Mataio 6:13; 26:41.

18, 19 Eaa te timataanga tei tupu i roto i te oraanga o Iosepha, e eaa tana i rave?

¹⁸ E mapu meitaki ua a Iosepha te tungane o Dina, tei oro ke atu mei te moeaana no tona inangaro i te Atua. (Genese 30:20-24) Kua kite tikai a Iosepha i te kino ta te tarevake a tona tuaine i akatupu. Kare e ekoko kua riro tei tupu e pera katoa to Iosepha anoano kia vai tamou i roto i te aroa o te Atua, ei paruru iaia i te au mataiti e tuikaa ra aia i Aiphiti. Kua titau te vaine a tona pu i te akavare iaia “i tera rā i tera rā.” E mea okoia mai a Iosepha e tona pu ei tuikaa, e kare o tetai tuikaa tikaanga kia akaruke i tona pu i tetai ua atu taime ka inangaro aia. Kua tauta a Iosepha i te rave i te mea tau ma te pakari e te ngakau toa. Kua rave aia i teia na te patoi putuputu ua anga i te vaine a Potiphara e i te openga, kua oro ke atu aia mei taua vaine ra.​—E tatau ia Genese 39:7-12.

¹⁹ E akamanako ua ana ra: Naringa a Iosepha i manakonako ua no runga i taua vaine ra me kore no runga i te ainga, ka rauka ainei iaia kia vai tiratiratu ua? Kare paa. Kare a Iosepha i akamou ana i tona manako ki  runga i teia au mea kino no te mea ko tona pirianga kia Iehova te mea puapinga maata rava atu kiaia, e te taka meitaki ra te reira i roto i tana tuatua ki te vaine a Potiphara. “I na oki toku pu,” i nana ai, “e kare roa ana apinga i tāpu iaku, mari ra ko koe, ko te vaine nana uaorai: eaa oki au e tikaʼi kia rave i tenana kino maata, e te ara i te Atua?”​—Genese 39:8, 9.

20. Eaa ta Iehova i rave kia akamatara mai ia Iosepha?

²⁰ E akamanako ua ana i to Iehova rekareka iaia e akara ra i teia mapu tane ia Iosepha, i te tamou ngaueue kore anga ki tona tu tiratiratu i tera rā e i tera rā noatu te mamao iaia mei tona ngutuare tangata. (Maseli 27:11) I muri mai, kua rave a Iehova i tetai au ravenga kia akamataraia mai a Iosepha mei te are tapekaanga e kia akariro katoaia aia ei tangata maata i Aiphiti e ei tangata akaaere i te kai! (Genese 41:39-49) E tika atura te tuatua i roto ia Salamo 97:10 e: “Ko kotou, tei inangaro ia Iehova, kia rikarika i te kino ra; te tiaki ra aia i te vaerua o tona aronga tapu ra; te akaora ra aia ia ratou i te rima o te aronga kino ra”!

21. Eaa ta tetai taeake mapu i Aperika i rave i te akaari i tona tu ngakau toa kia vai tiratiratu ua?

²¹ Mei tera rai i teia tuatau, e maata te au tavini o te Atua e akaari ana e te ‘rikarika ra ratou i te kino, e te inangaro ra i te meitaki.’ (Amosa 5:15) Ei akaraanga, kua maara i tetai taeake mapu i Aperika, tetai tamaine apii tei akakite tika mai e me ka tauturu aia i taua tamaine ra i roto i tana tarere, ka akatika tera tamaine kia ai raua. “Kua patoi viviki atu au i tona manako,” i nana ai. “Na te tamou marie anga i toku tu tiratiratu, kua vai rai toku tu akangateitei, ko tei puapinga roa atu i te auro e te ario.” E tika e penei ka akatupu te ara i te “navenave poto ua,” inara e mamae ngakau ua rai ta  tera tu e akatupu ana. (Ebera 11:25) E tetai, e mea puapinga kore ua rai te reira me akaaiteia atu ki te mataora mou e rauka mai ana no te akarongo kia Iehova.​—Maseli 10:22.

22, 23 (a) Me rave tetai Kerititiano i tetai ara kino, no teaa tona turanga i kore ei i te mea puapinga kore ua? (e) Eaa te tauturu ka rauka i tetai tangata tei rave i te ara?

²² No to tatou tu apa ua, e ngata ana ia tatou pouroa i te akakore i te au anoano tika kore o te kopapa e kia rave i te mea tika i mua i te aroaro o te Atua. (Roma 7:21-25) Kua kite a Iehova i teia no te mea ‘te manako ra aia e, e one ua tatou nei.’ (Salamo 103:14) I tetai au taime ra, penei ka rave tetai Kerititiano i tetai ara kino. E turanga puapinga kore ua ainei tona? Kare! E tika rai e penei ka kokoti te tangata tei ara i te ua kino tana i ruru, mei te Ariki ko Davida te tu. Noatu ra, kua tika ia Iehova kia “akakore mai i te ara” a te aronga tei tataraara e tei “aaki” atea ua i ta ratou ara.​—Salamo 86:5; Iakobo 5:16; e tatau ia Maseli 28:13.

²³ Tetai katoa, kua oronga aroa ua mai te Atua i te aronga pakari i roto i te putuputuanga Kerititiano​—e au tiaki tukatau teia i te tauturu i te au taeake. (Ephesia 4:8, 12; Iakobo 5:14, 15) To ratou akakoroanga, kia tauturu i tetai tei rave i te ara i te akamou akaou i tona pirianga ki te Atua kia “rauka iaia te pakari” kia kore aia e rave akaou i te ara.​—Maseli 19:8.

24, 25 (a) Akapeea te mapu tane tei taikuia mai i roto ia Maseli 7:6-23 i te akaari anga e e tu “manako kore” tona? (e) Ka akapeea e rauka ai ia tatou te ngakau “pakari”?

²⁴ Te tuatua ra te Pipiria i te au tangata “manako kore” e te aronga tei ‘rauka te pakari.’ (Maseli 7:7) No te  mea kare aia i mārama tikai e kare e tukatau ana i roto i te angaanga a te Atua, penei kare te tangata “manako kore” e kite i te akamanako meitaki. Mei te mapu tane rai tei taikuia i roto ia Maseli 7:6-23, penei ka māma ua iaia i te rave i tetai ara kino. Kareka ra “tei rauka iaia te pakari,” ka kimikimi marie aia i roto i tona ngakau na roto i te apii putuputu i te Tuatua a te Atua ma te pure. E ka tauta pakari aia i te ka rauka iaia noatu tona tu apa ua kia akarotai i tona aerenga manako, anoano, manako ngakau, e tona au akakoroanga i roto i te oraanga, kia tau ki ta te Atua e mareka ra. Tera i reira, te aroa ra aia iaia uaorai, e “ka rauka iaia te meitaki.”​—Maseli 19:8.

²⁵ E ui kia koe uaorai e: ‘Te irinaki pu tikai ra ainei au e e tika to te Atua au turanga? Te irinaki ngaueue kore ra ainei au e ka riro te akono anga i te reira ei apai mai i te mataora maata?’ (Salamo 19:7-10; Isaia 48:17, 18) Me te ekoko ra koe i tetai mānga iti ua, e tauta i te akakore i te reira. Akamanako meitaki no runga i te kino ka tupu no te kopae i te au ture a te Atua. Tetai, “ka tongi ana kia kite i te meitaki o Iehova” na te akarotai anga i toou oraanga ki te tuatua mou e na te akaki anga i toou manako ki te au mea tau​—te au mea mou, tika, viivii kore, rekarekaia, e te meitaki. (Salamo 34:8; Philipi 4:8, 9) Mea papu roa e ko te maata atu i taau akapera, ko te maata atu ïa i toou inangaro i te Atua, te inangaro i tana e inangaro ra e te rikarika i tana e rikarika ra. Kare a Iosepha i te tangata apa kore. E oti akera, kua rauka iaia i te “rere ke atu i te akaturi [moeaana]” no te mea kua akatika aia ia Iehova kia apii iaia i te au mataiti e manganui kia rauka iaia i te akamareka i te Atua. E kia akapera katoa rai koe.​—Isaia 64:8.

26. Eaa te tumu manako puapinga te ka uriuriia i roto i te nga pene ka aru mai?

 ²⁶ Kare te Atua i anga mai i to tatou au mero anau tamariki ei apinga kangakanga, mari ra kia rauka ia tatou i te anau tamariki e kia rauka te pirianga rekareka i rotopu i te nga tokorua akaipoipo. (Maseli 5:18) Ka uriuriia to te Atua aerenga manako no runga i te oraanga akaipoipo i roto i te nga pene ka aru mai.