1, 2. (a) Akapeea tetai apinga aroa te riro anga mai ei mea puapinga maata kia koe tikai? (e) No teaa ra ka karangaia ai e ko te oko te apinga aroa maata rava atu taau ka ariki?

EAA te apinga aroa maata rava atu taau i ariki? Kare tetai apinga aroa e anoanoia kia oko maata e puapinga ai. Mei tera te tu, te puapinga tikai o tetai apinga aroa kare ia e vaitoia no te moni. Mari ra, me riro tetai apinga aroa ei mea mataora kia koe me kore te akaki ra i tetai anoano tikai i toou oraanga, e puapinga maata te reira kia koe tikai.

² I te au apinga aroa e manganui taau ka manako atu kia ariki, te vai ra tetai tei puapinga maata rava atu ia ratou katoatoa. E apinga aroa te reira no ko mai i te Atua. E manganui te au mea ta Iehova i oronga mai kia tatou, inara ko tana apinga aroa maata rava atu kia tatou koia oki ko te atinga oko o tana Tamaiti, ko Iesu Karaiti. (Mataio 20:28) Mei ta tatou ka kite i roto i teia pene, ko te oko te apinga aroa puapinga rava atu taau tikai ka ariki, no te mea ka apai mai te reira i te mataora maata e ka akaki i toou au anoano puapinga maata ra. Ko te oko tikai te akaari anga maata rava atu i to Iehova aroa noou.

3. Eaa te oko, e eaa ta tatou ka anoanoia kia marama e rauka ai i te ariki i teia apinga aroa puapinga maata ra?

³ Tei akakiteia, ko te oko ta Iehova ravenga no te akarangatira, me kore te akaora, i te au tangata mei te ara e te mate. (Ephesia 1:7) E marama ai i te aiteanga o teia apiianga Pipiria, ka anoano ia tatou kia akamanako ki muri tei tupu i te kainga o Edene. Na te marama anake anga i ta Adamu i ruti i tona ara anga e rauka ai ia tatou i te ariki e no teaa te oko i riro mai e ei apinga aroa puapinga maata kia tatou.

4. Eaa te aite anga o te tu oraanga tangata apa kore no Adamu?

⁴ I tona anga anga ia Adamu, kua oronga a Iehova i tetai mea akaperepere tikai kiaia​—te oraanga tangata apa kore. Ka akamanako ana i te aiteanga o teia kia Adamu. Tei maaniia ma te kopapa e te manako apa kore, kare rava aia e maki, e tangata metua, me kore e mate. Ei tangata apa kore, e pirianga takake tona kia Iehova. Te karanga ra te Pipiria ia Adamu ei tamaiti “na te Atua.” (Luka 3:38) No reira kua rekareka a Adamu i tetai pirianga vaitata ma te Atua ko Iehova, mei tetai tamaiti ma tetai metua aroa. Kua komunikeiti a Iehova ki tana tamaiti i te enua nei, te orongaanga i te au tuanga angaanga merengo kia Adamu e te akakiteanga kiaia e eaa tei anoanoia ra iaia.​—Genese 1:​28-30; 2:​16, 17.

5. Eaa ta te Pipiria aite anga i te karanga anga e kua maaniia a Adamu “i te tu o te Atua ra”?

⁵ Kua maaniia a Adamu “i te tu o te Atua ra.” (Genese 1:27) Kare te aite anga e kua aite a Adamu mei te Atua rai te akara anga. Mei ta tatou i apii mai i te Pene 1 o teia puka, e vaerua kitea koreia a Iehova. (Ioane 4:24) No reira kare o Iehova kopapa kiko e te toto. No tei maaniia i te tu o te Atua tera te aite anga kua angaia a Adamu ma te au tu mei to te Atua rai, kapiti mai te aroa, te kite pakari, te tu tika, e te ririnui. Kua aite a Adamu mei tona Metua i tetai tu puapinga rai koia oki tei iaia te anoano rangatira ua. No reira, kare a Adamu mei tetai  matini te ka rave anake ua i tei akatakaia ra me kore i porokaramuia kia rave. Mari ra, ka rauka iaia i te tuku i te au tuku anga tika uaorai, te ikianga i rotopu i te mea tau e te tarevake. Naringa aia i iki i te akarongo i te Atua, kua ora rai aia e tuatau ua atu i roto i te Parataito i runga i te enua.

6. I to Adamu akarongo kore anga i te Atua, eaa tana i ruti, e akapeea tana uanga eaa tei tupu kia ratou?

⁶ Ma te taka meitaki, i reira, i te akarongo kore anga a Adamu i te Atua e kua akaapaia kia mate, kua tutaki aia i tetai tutaki anga maata tikai. Kua riro tana ara kia ngere aia i tona oraanga tangata apa kore ma tona au akameitakianga katoatoa. (Genese 3:​17-19) Ma te mii, kua ngere ia Adamu teia oraanga akaperepere kare anake nona uaorai mari katoa ra no tana uanga i te tuatau ki mua. Te karanga ra te Tuatua na te Atua: “No te tangata okotai ra [Adamu] i o mai ei te kino i te ao nei, e no te kino oki te mate; e kua taea katoaia oki te tangata ravarai e te mate, no te mea kua ara katoatoa.” (Roma 5:12) Ae, kua iri mai te ara a Adamu ki rungao ia tatou katoatoa. No reira, te karanga ra te Pipiria e kua ‘oko’ aia iaia uaorai e tana uanga ki roto i te tuikaa anga o te ara e te mate. (Roma 7:14) Kare e manakonakoanga no Adamu raua ko Eva no te mea kua akakoro tikai raua i te akarongo kore i te Atua. Inara akapeea ta raua uanga, kapiti mai ia tatou?

7, 8. Eaa te nga mea e rua te ka o mai ki roto i tetai oko?

⁷ Kua tu mai a Iehova ma te akaora i te tangata na roto i te oko. Eaa teia mea e oko? Te manako o te oko ka o mai e rua nga mea. Te mea mua, e tutaki anga tetai oko tei tutakiia ei tatara mai me kore ei oko ma te akaoki mai i tetai mea. Penei ka akaaiteia te reira ki tetai tutaki anga tei tutakiia no te tatara mai i tetai mouauri o te tamaki. Te rua, e tutaki anga tetai oko tei tapoki ra, me kore tei tutaki ra, i te moni o tetai mea. E aiteite te reira ki te tutaki tei tutakiia no te tapoki i te au ngai kinokino o tetai takino anga. Ei akaraanga, me akatupu tetai tangata i tetai tumatetenga, ka anoanoia aia kia  tutaki i te moni tei aiteite tikai ki te, me kore tei aiteite, ki te puapinga o tei kinokino ra.

⁸ Akapeea e rauka ai te tapoki i te ruti maata ta Adamu i akatupu ki rungao ia tatou katoatoa e te tatara ia tatou mei te tuikaa o te ara e te mate? Ka akamanako ana tatou i te oko ta Iehova i oronga mai e te aiteanga o teia noou.

9. Eaa te tu oko tei umuumuia?

⁹ Mei te mea kua ruti tetai oraanga tangata apa kore, kare rava e rauka i tetai oraanga tangata apa ua i te oko akaou mai i te reira. (Salamo 49:​7, 8) Tei anoanoia ko tetai oko tei aiteite te puapinga ki tei ruti. Te rotai ra teia ki te kaveinga o te tu tika apa kore tei kitea i roto i te Tuatua a te Atua, tei karanga e: “Meta e te meta.” (Deuteronomi 19:21, NW) No reira, eaa te ka tapoki i te puapinga o te meta tangata apa kore, me kore te ora, tei ruti ia Adamu. Kua umuumuia tetai atu oraanga tangata apa kore koia te “oko arite.”​—1 Timoteo 2:6, NW.

10. Akapeea a Iehova i te oronga anga mai i te oko?

¹⁰ Akapeea a Iehova te oronga anga mai i te oko? Kua tono mai aia i tetai o tana au tamariki vaerua apa kore ki te enua nei. Inara kare a Iehova i tuku mai i tetai ua atu o tana mea vaerua. Kua tuku mai aia i te mea puapinga rava atu kiaia, ko tana Tamaiti anau tai. (1 Ioane 4:​9, 10) Ma te puareinga ua, kua akaruke teia Tamaiti i tona kainga i te rangi. (Philipi 2:7) Mei ta tatou i apii mai i te pene i mua ake nei o teia puka, kua rave a Iehova i tetai temeio i tona tukuanga i te ora o teia Tamaiti ki roto i te vairanga o Maria. Na roto i te vaerua tapu o te Atua, kua anauia mai a Iesu ma te tu tangata apa kore e kare i raro ake i te utunga o te ara.​—Luka 1:35.

11. Akapeea e rauka ai i te tangata okotai ei oko no te mirioni ua atu?

¹¹ Akapeea te tangata okotai te riro anga ei oko no te manganui, te tika, e mirioni ua atu tangata? Inara, akapeea  te mirioni ua atu tangata te riro anga mai ei aronga ara i te akamata anga? E akamaara e na te araanga, kua ruti ia Adamu te apinga puapinga rava no te oraanga tangata apa kore. No reira, kare e rauka iaia i te oronga i te reira ki tana uanga. Mari ra, ka rauka anake ua iaia i te oronga i te ara e te mate. Ko Iesu, ta te Pipiria i kapiki ko ‘te Adamu openga,” e oraanga tangata apa kore, kare rava aia i ara ana. (1 Korinetia 15:45) Mei tera te tu, kua takai a Iesu ki roto i te ngai o Adamu e rauka ai i te akaora ia tatou. Na te akaatinga anga, me kore te orongaanga, i tona oraanga apa kore ma te tu akarongo tikai ki te Atua, kua tutaki a Iesu i te tutaki no te ara a Adamu. Kua apai mai i reira a Iesu i te manakonakoanga ki te uanga a Adamu.​—Roma 5:19; 1 Korinetia 15:​21, 22.

12. Eaa tei akapapuia i to Iesu mamaeanga?

¹² Te akatutu maata ra te Pipiria i te mamae tei akakoromakiia e Iesu i mua ake i tona matenga. Kua kite aia i te papaanga, te tamamae anga kino, e tetai mate mamae tikai i runga i te rakau tamamae anga. (Ioane 19:​1, 16-18, 30; Apenetiki, “Te Tumu Kare te au Kerititiano Mou e Taangaanga i te Koroti i Roto i te Akamorianga”) No teaa ra a Iesu i anoanoia ai kia mamae maata tikai? I tetai pene ka aru mai o teia puka nei, ka kite tatou i ta Satani ui anga e me e au tavini tangata rai to Iehova te ka vai tiratiratu i raro ake i te timata anga. Na te akakoromakianga ma te tiratiratu noatu te mamae maata, kua oronga a Iesu i te pauanga meitaki rava atu ki ta Satani akaaoanga. Kua akapapu a Iesu e ka rauka i tetai tangata apa kore ma te anoano rangatira ua i te akono tamou i te tu tika apa kore ki te Atua noatu eaa ta te Tiaporo ka rave. Papu e kua rekareka maata a Iehova i te tu tiratiratu o tana Tamaiti akaperepereia!​—Maseli 27:11.

13. Akapeea te oko i te tutaki angaia?

¹³ Akapeea te oko i te tutaki angaia? I te ra 14 o te marama ngati Iuda ko Nisana i te 33 T.N., kua akatika a te Atua i tana Tamaiti apa kore e te ara kore kia tamateia. Kua akaatinga i reira a Iesu i tona oraanga tangata apa kore “no  te tuatau katoa ra.” (Ebera 10:10, NW) I te toru o te ra i muri ake i to Iesu mate anga, kua akatu mai a Iehova iaia ki te oraanga vaerua. I te rangi, kua oronga a Iesu ki te Atua te puapinga o tona oraanga tangata apa kore tei akaatingaia ei tupau anga i te uanga a Adamu. (Ebera 9:24) Kua ariki a Iehova i te puapinga o ta Iesu atinga ei oko tei anoanoia no te akaora i te au tangata mei te tuikaa anga o te ara e te mate​—Roma 3:​23, 24.

14, 15. E rauka ai te “ara i te akakoreia,” eaa ta tatou ka rave?

¹⁴ Noatu to tatou tu ara, ka rekareka tatou i te au akameitakianga puapinga rava no te mea no te oko. Ka akara ana tatou i etai o te au puapinga i teianei e i te tuatau ki mua mei teia apinga aroa maata rava atu no ko mai i te Atua.

¹⁵ Te akakore anga i te au ara. No te tu ara tei iri mai, e putoto anga tikai ta tatou no te rave i te mea tau. Te ara pouroa ra tatou na roto i te tuatua me kore ta tatou e rave ra. Inara na roto i to Iesu atinga oko, ka rauka ta tatou “ara i te akakoreia.” (Kolosa 1:​13, 14) Inara, e rauka ai te akakore anga, kia tataraara tikai tatou. Kia pati akaaka katoa tatou kia Iehova, te patianga i tana akakoreanga ma te akatumu i to tatou akarongo ki roto i te atinga oko o tana Tamaiti.​—1 Ioane 1:​8, 9.

16. Eaa te mea e rauka ai ia tatou te akamori i te Atua ma tetai akava ngakau ma, e eaa te puapinga o teia tu akava ngakau?

¹⁶ Tetai akava ngakau ma i mua i te Atua. Ka arataki tetai akava ngakau akaapaia ki te manakonakoanga kore e ka maaniia tatou kia manako puapinga kore ia tatou uaorai. Na roto, ra, i te akakore anga tei rauka na roto i te oko, ma te takinga meitaki ia Iehova i rauka ai ia tatou kia akamori iaia ma tetai akava ngakau ma noatu to tatou tu apa ua. (Ebera 9:​13, 14) Na teia i rauka ai ia tatou i te akavaitata ua atu kia Iehova. No reira, ka rauka ia tatou i te akavaitata ua atu i te aere kiaia na roto i te pure. (Ebera 4:​14-16) Na te akono tamou anga i tetai akava ngakau ma e rauka ai te tu au o  te manako, ka akamaata i te tu akangateitei iaia uaorai e ka akatupu i te mataora.

17. Eaa te au akameitakianga tei rauka no te mea kua mate a Iesu no tatou?

¹⁷ Te manakonakoanga o te ora mutu kore i runga i tetai enua parataito. “E utunga te mate no te ara,” i karanga ai a Roma 6:23. Te na ko katoa ra taua irava: “Kareka te ora mutu kore ra, e mea oronga uaia mai e te Atua i roto i to tatou Atu ia Iesu Mesia.” I te Pene 3 o teia puka, kua uriuri tatou i te au akameitakianga o te enua Parataito e tu maira. (Apokalupo 21:​3, 4) Pouroa taua au akameitakianga, kapiti mai te ora mutu kore ma te oraanga kopapa apa kore, ka rauka te reira i to Iesu mate anga no tatou. E rauka ai taua au akameitakianga, ka anoanoia tatou kia akaari e te ariki ra tatou i te apinga aroa o te oko.

18. No teaa ra tatou ka ariki ei ia Iehova no te oronga mai anga i te oko?

¹⁸ Eaa tatou ka ariki oonu tikai ei ia Iehova no te oko? Ka riro tikai tetai apinga aroa ei mea puapinga rava me o mai tetai akaatinga anga taime, te tauta, me kore te moni tei pou i tei oronga ra i te reira. Ka akakeuia to tatou ngakau me kite tatou i te reira apinga aroa ei akaari anga o te tu aroa ngakau tae o tei oronga maira kia tatou. Ko te oko te mea  puapinga rava atu o te au apinga aroa katoatoa, no te mea kua rave te Atua i te atinga maata rava atu o te orongaanga mai i te reira. “I aroa mai te Atua i to te ao nei, kua tae rava ki te oronga anga mai i tana Tamaiti anau tai,” i karanga ai a Ioane 3:16. Ko te oko te akaari anga maata rava atu i to Iehova aroa no tatou. E akapapu anga katoa te reira i to Iesu aroa, no te mea kua puareinga ua aia i te oronga i tona oraanga no tatou. (Ioane 15:13) E tau i reira te apinga aroa o te oko ei akakeu ia tatou e te aroa maira a Iehova e tana Tamaiti ia tatou ei au tangata tataki tai.​—Galatia 2:20.

19, 20. Na teea au mataara e rauka ai ia koe i te akaari e te ariki ra koe i ta te Atua apinga aroa o te oko?

¹⁹ Akapeea, i reira, e rauka ai ia koe te akaari e te ariki ra koe i ta te Atua apinga aroa o te oko? Ei akamata anga, e apii maata atu i Tei Oronga Maata, koia a Iehova. (Ioane 17:3) Na roto i tetai apii anga i te Pipiria ma te tauturu o teia puka e tauturu ia koe kia rave i te reira. Ia koe e tupu maira i te kite ia Iehova, ka oonu atu toou aroa iaia. E oti, na te reira aroa e maani ia koe kia akamareka iaia.​—1 Ioane 5:3.

²⁰ E taangaanga i te akarongo ki roto i to Iesu atinga oko. Kua karanga a Iesu uaorai: “Ko te akarongo i te Tamaiti ra, e ora mutu kore tona.” (Ioane 3:36) Akapeea tatou te taangaanga anga i te akarongo ki roto ia Iesu? Kare taua tu akarongo e akaari anakeia na roto i te au tuatua. “Te akarongo kare e angaanga ra, e mea mate katoa ïa,” i na Iakobo 2:26. Ae, ka akapapuia te akarongo mou na roto i te au “angaanga,” koia oki, ta tatou e rave ra. Okotai mataara te akaari i to tatou akarongo ki roto ia Iesu na te raveanga i tei rauka meitaki ia tatou kia aru iaia kare anake i ta tatou ka tuatua mari katoa i ta tatou ka rave.​—Ioane 13:15.

21, 22. (a) No teaa ra tatou ka tae atu ei ki te oroa mataiti o te Kaikai Anga Aiai a te Atu? (e) Eaa te ka akamaramaia atu i roto i te Pene 6 e te 7?

²¹ E tae atu ki te oroa mataiti o te Kaikai Anga Aiai a te Atu. I te aiai o Nisana 14, 33 T.N., kua akakite a Iesu i tetai oroa takake ta te Pipiria i kapiki ko “te kaingakai a te Atu ra.”  (1 Korinetia 11:20; Mataio 26:​26-28) Kua kapiki katoa ia teia oroa ko te Akamaaraanga i to Karaiti mate anga. Kua akanoo a Iesu i te reira ei tauturu i tana au apotetoro e te au Kerititiano mou katoatoa i muri ake ia ratou kia akamanako e na roto i tona mate anga ei tangata apa kore, kua oronga aia i tona meta, me kore te oraanga, ei oko. No runga i teia oroa, kua akaue a Iesu: “E akapera kotou ei manako anga iaku.” (Luka 22:19) Ka riro te akonoanga i te Akamaaraanga ei akamaara ia tatou i te aroa maata tei akaariia mai e Iehova raua ko Iesu no te oko. Ka akaari tatou i to tatou tu ariki no te oko na te tae anga atu ki te oroa mataiti o te Akamaaraanga i to Iesu mate anga. *

²² Ta Iehova oronga mai anga i te oko e apinga aroa puapinga rava tikai. (2 Korinetia 9:​14, 15) Teia apinga aroa puapinga maata rava ka puapinga katoa te aronga tei mate. Na te Pene 6 e te 7 e akamarama atu e akapeea.