Ta Iehova au ture, kua akatumuia te reira ki runga i tana au kaveinga. Teia au kaveinga, e au tuatua mou tumu te reira i roto i te Pipiria. Tauturu te reira ia tatou kia mārama i to te Atua aerenga manako e tona manako ngakau no runga i te au mea ravarai. Riro katoa teia au kaveinga ei tauturu ia tatou kia rave i te au ikianga tau i roto i te oraanga, e kia rave i te mea tika. E mea puapinga roa teia au kaveinga i roto tikai i te au turanga kare i akatakaia mai e te au ture a te Atua.

▸ Pene 1, parakarapa 8

Te akarongo kia Iehova, ka rave ua tatou i tana e akakite maira kia rave tatou. Inangaro a Iehova kia akarongo tatou iaia no te mea inangaro tatou iaia. (1 Ioane 5:3) Me te inangaro ra tatou i te Atua e te irinaki ra iaia, ka aru tatou i tana ako i roto i te au turanga ravarai. Ka akarongo tatou kiaia noatu te ngatā. Mea meitaki no tatou kia akarongo ia Iehova, no te mea te apii maira aia akapeea e rauka ai te oraanga meitaki, e kua taputou mai aia e ka rauka te au akameitakianga a te tuatau ki mua.—Isaia 48:17.

▸ Pene 1, parakarapa 10

Kua oronga mai a Iehova i te tikaanga no te tangata ravarai kia iki, me kore i te tu kite kia rave i ta ratou ikianga. Kare aia i anga ia tatou kia riro mei tetai matini rai. (Deuteronomi 30:19; Iosua 24:15) Ka rauka ia tatou kia taangaanga i to tatou tikaanga kia rave i te au ikianga tau. Inara me kare tatou e matakite, penei ka rave tatou i te au ikianga tarevake. No reira ka anoanoia tatou uaorai kia iki e me ka inangaro tatou kia vai tiratiratu kia Iehova e kia akaari e, te inangaro tikai ra tatou iaia.

▸ Pene 1, parakarapa 12

Akanoo a Iehova i te au turanga o te mea tika e te tarevake, me kore i te au aratakianga no runga i to tatou tu e ta tatou au peu. I roto i te Pipiria, ka kite tatou eaa teia au turanga e akapeea te reira i te tauturu anga ia tatou kia meitaki te oraanga. (Maseli 6:16-19; 1 Korinetia 6:9-11) Tauturu teia au aratakianga ia tatou kia kite i to te Atua aerenga manako no runga i te mea tika, me kore te mea tarevake. Tauturu katoa te reira ia tatou kia kite akapeea me akaari i te tu aroa, akapeea me rave i te au ikianga tau, e te takinga meitaki i etai ke. Noatu te kino ua atura to teianei ao au turanga, kare ra to Iehova au turanga e taui ana. (Deuteronomi 32:4-6; Malaki 3:6) Ka riro te aru anga i te reira ei paruru ia tatou mei te kino e te mamae ngakau.

▸ Pene 1, parakarapa 17

To tatou akava ngakau, ko te kite i roto i to tatou manako e te ngakau, e eaa te mea tika e te mea tarevake. Kua oronga mai a Iehova i tetai akava ngakau no tatou tataki tai. (Roma 2:14, 15) No to tatou akava ngakau kia angaanga meitaki, ka anoanoia tatou kia tereni i te reira kia tau ki to Iehova au turanga no te mea tika e te mea tarevake. Ka rauka i reira i to tatou akava ngakau i te tauturu ia tatou kia rave i te au ikianga te ka akamareka i te Atua. (1 Petero 3:16) Ka akamatakite mai to tatou akava ngakau ia tatou me te aere ra tatou ka rave i tetai ikianga tarevake, me kore ka akatupu i te mamae ngakau a muri ake. E paruparu ana to tatou akava ngakau, inara na roto i te tauturu a Iehova, ka rauka ia tatou i te akamatutu akaou i te reira. Ka akatupu te akava ngakau meitaki i te ngakau ‘au e te tu akangateitei.

▸ Pene 2, parakarapa 3

Ko te mataku i te Atua, koia oki kia inangaro e kia akangateitei tatou iaia ma te ngakau tae, e kare tatou e inangaro i te rave i tetai ua atu mea te ka akamareka kore iaia. Te mataku i te Atua, ka tauturu te reira ia tatou kia rave i te mea meitaki, e kia kopae i te rave i te mea kino.  (Salamo 111:10) Ka akakeu te reira ia tatou kia akarongo meitaki ki te au mea ravarai ta Iehova e akakite maira. Ka tauturu katoa te reira ia tatou kia akatupu i ta tatou i taputou kiaia, no te mea te akangateitei ra tatou iaia. Te mataku i te Atua, te ō maira to tatou aerenga manako, to tatou tu ki etai ke, e te au ikianga ta tatou ka rave i te au rā ravarai.

▸ Pene 2, parakarapa 9

Te akakoreanga ara, te ō maira te ngakau taitaia o tetai no te mea kua rave aia i tetai angaanga tarevake. Te aronga tei inangaro tikai i te Atua, ka taitaia e ka tatara apa ratou me kite e kua rave ratou i tetai mea tarevake, tei kore i tau ki to te Atua au turanga. Me kua rave tatou i tetai tarevake, e mea tau kia pati akatenga ia Iehova kia akakore mai i ta tatou ara na roto i te atinga oko o Iesu. (Mataio 26:28; 1 Ioane 2:1, 2) Me tataraara tatou ma te ngakau tae e me akamutu i te rave i te kino, ka rauka ia tatou kia irinaki e ka akakore mai a Iehova i ta tatou au ara. Kare to tatou akava ngakau e kinokino akaou no ta tatou i rave i te tuatau i topa. (Salamo 103:10-14; 1 Ioane 1:9; 3:19-22) E tauta pakari tatou auraka kia rave akaou i taua au tarevake, taui i tetai ua atu aerenga manako tarevake, e kia akarotai i toou oraanga ki to Iehova au turanga.

▸ Pene 2, parakarapa 18

Me rave tetai tangata i tetai ara kino e kare aia e tataraara, e kare aia e inangaro i te aru i to Iehova au turanga, kare aia e āriki akaouia i roto i te putuputuanga. Ka anoanoia aia kia akaateaia ki vao. Me akaateaia tetai tangata ki vao, kare tatou e piri akaou atu ki tera tangata e kare tatou e tuatua atu kiaia. (1 Korinetia 5:11; 2 Ioane 9-11) Ko te akanoonooanga no te akaatea i tetai tangata ki vao i te putuputuanga, ka riro te reira ei paruru i to Iehova ingoa e to te putuputuanga. (1 Korinetia 5:6) E ka tauturu katoa te ako i tetai kia tataraara, kia rauka iaia te oki akaou mai kia Iehova.—Luka 15:17.

▸ Pene 3, parakarapa 19

Akaperepere a Iehova ia tatou, inangaro aia i te tauturu ia tatou. No reira aia i oronga mai ei i te aratakianga, te ikuikuanga e te ako, na roto i te Pipiria e na roto i te aronga tei inangaro tikai i te Atua. No te mea e au tangata apa ua tatou, no reira i anoano maataia ai teia tauturu. (Ieremia 17:9) Me akarongo tatou ma te ngakau akaaka ki te aronga ta Iehova e taangaanga nei ei arataki ia tatou, te akaari ra tatou e te akangateitei ra tatou iaia e te inangaro ra i te akarongo kiaia.—Ebera 13:7.

▸ Pene 4, parakarapa 2

I te mea e e tu apa ua to tatou, māmā ua i te akatupu i te tu tika kore e te ngakau parau. Inara, te tapapa maira a Iehova ia tatou kia akaari i te tu akaaka. Me akaaite tatou ia tatou kia Iehova, ka kite tatou e puapinga kore ua rai tatou, i reira tatou e kite ei i te akatupu i te tu akaaka. (Iobu 38:1-4) Tetai tuanga puapinga o te tu akaaka, ko te akamanako atu i etai ke, e eaa taau ka rave no ratou. No te ngakau parau, i manako ei te tangata e meitaki atu aia i etai ke. Ko te tangata akaaka ka kite aia i tona maroiroi e tona tu paruparu. Kare aia e mataku i te akakite i tona tarevake e kia tatara apa, e kia āriki i te tauturu e te ako tei orongaia mai. Ko te tangata akaaka, ka irinaki aia ki runga ia Iehova e ka aru i tana ikuikuanga.—1 Petero 5:5.

▸ Pene 4, parakarapa 4

Te aronga e tikaanga to ratou me kore e taoonga, e tikaanga to ratou kia akaue e kia akanoo i tetai au tukuanga tika. Ko Iehova anake e nona anake te tikaanga ngateitei rava atu i te rangi, e i te enua nei. No te mea nana i anga i te au mea tini ravarai, koia te Atua mana ririnui rava atu i te ao katoa nei e pini ua ake. E taangaanga ua ana rai aia i tona tikaanga kia puapingaia etai ke. Te apainga kia akono ia tatou, kua oronga mai a Iehova i te reira na te tangata. Ei akaraanga, te au metua, te aronga pakari o te putuputuanga, e tikaanga katoa to te au kavamani, e te inangaro maira a Iehova kia kauraro tatou kia  ratou. (Roma 13:1-5; 1 Timoteo 5:17) Inara me patoi te ture a te tangata i ta te Atua, ko te Atua ta tatou ka akarongo, eiaa ta te tangata. (Angaanga 5:29) Me āriki tatou i te tikaanga o te aronga ta Iehova e taangaanga nei, te akaari ra tatou kia Iehova e, te akangateitei ra tatou i tana au tukuanga tika.

▸ Pene 4, parakarapa 7

E taangaanga ana a Iehova i te aronga pakari, e au taeake tukatau ratou ei akono i te putuputuanga. (Deuteronomi 1:13; Angaanga 20:28) Tauturu mai teia au tangata ia tatou kia akamatutu i to tatou pirianga kia Iehova, e kia akamori iaia na roto i te tu ‘au e te mako. (1 Korinetia 14:33, 40) Me ikiia teia aronga pakari na roto i te vaerua tapu, ka anoanoia kia tau e kia rotai to ratou oraanga ki tei akanooia i roto i te Pipiria. (1 Timoteo 3:1-7; Tito 1:5-9; 1 Petero 5:2, 3) No te mea te irinaki nei tatou e te turu nei i to te Atua akaaerenga, mataora tatou i te taokotai ki te aronga pakari.—Salamo 138:6; Ebera 13:17.

▸ Pene 4, parakarapa 8

Kua oronga a Iehova i te apainga na te au metua kia akono i ta ratou tamariki e te ngutuare tangata. Inara te akamārama maira te Pipiria e, ko te tane te upoko o te ngutuare tangata. Me kare e metua tane i roto i te ngutuare, ko te metua vaine te upoko. Te au apainga a te upoko i roto i te ngutuare, te ō maira te akapapu anga e te rava ra te kai, te kakau, e te ngai nooanga. E mea puapinga tikai e na te upoko te apainga no te tauturu i te ngutuare tangata kia akamori ia Iehova. Ei akaraanga, ka akapapu aia kia tae ua rai ratou ki te au uipaanga, ki te angaanga orometua, e kia apii kapiti i te Pipiria. Na te upoko o te ngutuare te apainga no te au tukuanga tika. Ka tauta ua rai aia i te aru i te akaraanga o Iesu i te takinga meitaki e te tau, kare e takinga kino e kare e riririri. Ka riro teia ei akatupu i te turanga ‘au e te mataora, kare e mataku mari ra, ka akamatutu roa atu i to ratou pirianga kia Iehova.

▸ Pene 4, parakarapa 12

Ko te Pupu Akaaere, e pupu tangata ratou e taangaangaia nei e te Atua ei akaaere i te angaanga a tona iti tangata, e ko to ratou manakonakoanga, no te oraanga i runga i te rangi. I te anere mataiti mua, kua taangaanga a Iehova i tetai pupu akaaere ei arataki i te putuputuanga Kerititiano o mua ana, i roto i ta ratou akamorianga e ta ratou angaanga tutu evangeria. (Angaanga 15:2) Teia tuatau, e au taeake tetai ko ratou te Pupu Akaaere tei ikiia ei akatere, ei arataki e ei paruru i te iti tangata o te Atua. Me rave teia au taeake i ta ratou au tukuanga tika, irinaki tikai ratou i te aratakianga a te Tuatua a te Atua e tona vaerua tapu. Kapiki a Iesu i teia pupu tangata akatainuia e ko “te tavini akono meitaki e te pakari.”—Mataio 24:45-47.

▸ Pene 4, parakarapa 15

Tetai au taime penei ka patiia tetai tuaine kia rave i tetai angaanga tei matauia e na tetai taeake e rave ana. Me rave aia i teia, ka aao aia i tetai tapoki upoko ei akaari e te akangateitei ra aia i ta Iehova akanoonooanga. Inara ko te umuumuanga no te aao i te tapoki upoko, kua akatakaia teia no tetai au turanga ua. Ei akaraanga, ka tapoki te tuaine i tona upoko me te rave ra aia i tetai apii Pipiria e ko tana tane tetai i reira, me kore ko tetai taeake tei papetitoia.—1 Korinetia 11:11-15.

▸ Pene 4, parakarapa 17

Me akatakake mai tatou mei teianei ao, ka patoi pakari tatou i te piri ki roto i te au mea e ō maira te angaanga poritiki. (Ioane 17:16) To Iehova iti tangata, turuturu ratou i to Iehova Patireia. Kare tatou e piri ki te au angaanga a to teianei ao, mei ia Iesu rai.

Te akaue maira a Iehova ia tatou kia “kauraro marie i te ui ariki e te aronga mana, e akarongo i te aronga akava.” (Tito 3:1, 2; Roma 13: 1-7) Te akakite katoa maira te ture a te Atua e, auraka tatou e ta ua. No reira kare te akava ngakau o te Kerititiano e akatika iaia kia aere ki te tamaki. Me ka rauka i tetai Kerititiano te tikaanga kia iki i tetai angaanga ke atu i to te aere ki te tamaki, kia akamanako meitaki aia e me ka tika i tona akava ngakau kia rave aia i te reira angaanga.

Ko Iehova anake ta tatou ka akamori, no te mea koia e nana i anga mai ia tatou. Noatu e ka akaari tatou i te tu akangateitei no te reva o te Patireia, kare ra tatou e akangateitei i te reva me kore e imene i te imene akaepaepa a te patireia. (Isaia 43:11; Daniela 3:1-30; 1 Korinetia 10:14) E tetai, kua iki to Iehova iti tangata eiaa kia piri ki tetai ua atu akaaerenga kavamani me kore i tetai mema o te kavamani. No te mea, kua iki ke ana tatou kia turu i te kavamani o te Atua.—Mataio 22:21; Ioane 15:19; 18:36.

▸ Pene 5, parakarapa 2

Te turuturu nei teia ao i to Satani aerenga manako. E mea matau uaia teia tu aerenga manako i rotopu i te au tangata kare e inangaro ana ia Iehova, kare e aru ana i tona akaraanga e tei kopae i tona au turanga. (1 Ioane 5:19) Ko tera aerenga manako e te au peu ta te reira ka akatupu mai, karangaia e, e vaerua no teianei ao. (Ephesia 2:2) Akapapu meitaki to Iehova iti tangata kia patoi i teia vaerua, kia kore e takinoia to ratou pirianga kia Iehova. (Ephesia 6:10-18) Inangaro tatou i to Iehova au arataa e te tauta pakari nei tatou i te aru i tona aerenga manako.

▸ Pene 5, parakarapa 7

Ko te akarukeanga, e patoi i te tuatua mou o te Pipiria. Te aronga tei akaruke i te tuatua mou, kua meameaau ratou ia Iehova e te Ariki ikiia no te Patireia o te Atua ko Iesu, e kua tauta i te akanauru i etai ke kia piri kia ratou. (Roma 1:25) Inangaro ratou i te akatupu i te manako ekoko i roto i te aronga e akamori ra ia Iehova. Tetai aronga i roto i te putuputuanga Kerititiano o mua ana, kua akaruke i te  tuatua mou e pera katoa tetai papaki i to tatou tuatau. (2 Tesalonia 2:3) Te aronga tei vai tiratiratu kia Iehova kare ratou e piri ki te aronga tei akaruke i te tuatua mou. Eiaa tatou e tuku i te taomianga a etai ke, kia akanauru ia tatou kia tatau me kore kia akarongo i te manako o te aronga tei akaruke i te tuatua mou. Ka tiratiratu tatou kia Iehova, e koia anake ta tatou ka akamori.

▸ Pene 5, parakarapa 9

I roto i te Ture a Mose, kua pati te iti tangata Iseraela kia Iehova kia akakore mai i ta ratou ara. Kua apai mai ratou i te au atinga titona, manongi e te manu ki ko i te iero ei tapokiangaara. Na roto i teia mataara, te akamaaraia maira ki te ngati Iseraela e kua papa ua a Iehova i te akakore i ta ratou ara, i ta te patireia, e ta te tangata tataki tai. I muri mai, te oronga anga a Iesu i tona oraanga ei tapokiangaara no ta tatou au ara, kua akamutu rai teia au atinga tapokiangaara kare e anoano akaouia. No te mea ‘okotai ua apai anga i te kopapa o Iesu Mesia,’ ei tapokiangaara no to te ao katoa.—Ebera 10:1, 4, 10.

▸ Pene 7, parakarapa 6

I roto i te Ture a Mose, kua akatikaia te tangata kia akariro i te manu ei kai. Kua akaue katoaia ratou kia apai mai te manu ei atinga. (Levitiku 1:5, 6) Inara kare rava a Iehova i akatika ana i te tangata kia takinga kino i te manu. (Maseli 12:10) E au kaveinga to roto i te Ture, ei paruru i te manu kia kore e takinokinoia. Kua akaueia te ngati Iseraela kia akono meitaki i ta ratou au manu.—Deuteronomi 22:6, 7.

▸ Pene 7, parakarapa 6

Au tuanga o te toto. E ā tuanga maata o te toto—te cell muramura, cell teatea, platelet, e te plasma. Teia au tuanga maata e ā, ka rauka  kia akatakakeia ki roto i te au tuanga ke mai tei karangaia e, e au tuanga rikiriki o te toto. *

Patoi te au Kerititiano i te pāmu toto iro koreia koia oki i tetai ua atu o te au tuanga maata e ā o te toto. Inara ka āriki ainei ratou i te au tuanga rikiriki mai o te toto? Kare tikai a te Pipiria tuatua no te reira. No reira na te Kerititiano tataki tai e rave i tana uaorai tukuanga tika tei akatumuia ki runga i tona akava ngakau tei apiiia e te Pipiria.

Tetai au Kerititiano, iki ratou te patoi i te au tuanga katoatoa o te toto. Kia ratou, i roto i te Ture a te Atua ki to Iseraela, me akataʼe ia te toto o tetai manu, kia riringiia te reira “ki raro i te one.”—Deuteronomi 12:22-24.

Tetai aronga, e tuke ta ratou ikianga. Mako ua to ratou akava ngakau  i te āriki i tetai au tuanga rikiriki o te toto. Kia ratou, kare teia au tuanga rikiriki o te toto i te tuanga akaou no te oraanga o te tangata nona te toto i orongaia mai.

Me rave i taau tukuanga tika no runga i te au tuanga rikiriki o te toto, e akamanako i teia au uianga:

• Kua kite ainei au e me patoi au i te au tuanga rikiriki pouroa o te toto, tera te aiteanga kare au e āriki i tetai au vairakau e ō maira te au apinga paruru maki me kore te ka tauturu kia kore e taʼe ua te toto?

• Akapeea au me akamārama ki te taote i te tumu i patoi ei au, e i akatika ai au i tetai me kore i te katoatoa o te au tuanga rikiriki o te toto?

Au ravenga rapakau. Kare tatou te au Kerititiano, e oronga i to tatou toto, e kare katoa e akatika kia tukuia ki roto i tetai vairanga i te au epetoma i mua ake, ka vaʼiia ai toou maki. Inara, e au ravenga ke atu tetai e taangaangaia ana te toto o te tangata maki. Na te Kerititiano uaorai e iki eaa te ka raveia ki tona toto me vaʼiia tona maki, te au medical test ka raveia, me kore i tona vairakau i tera taime. I te taime ka raveia teia au ravenga rapakau, ka akatakake takiriia te toto o te tangata maki mei roto iaia no tetai taime poto ua.—No tetai akakiteanga maata atu, akara i Te Punanga Tiaki, Okotopa 15, 2000, kapi 30-31.

Ei akaraanga, e ravenga rapakau tetai tei kapikiia e hemodilution, ka akatakakeia tetai tuanga toto o te tangata maki i mua ua ake ka vaʼi ei iaia, e ka monoia ki te volume expander mei te saline solution te tu. I muri mai, me kore i te taime e vaʼiia ra, e me kore i muri ake i te vaʼi anga, ka akaoki akaouia te toto ki roto i te tangata maki nona tera toto.

Tetai ravenga rapakau ke mai tei kapikiia e cell salvage. I te taime e vaʼiia ra te tangata maki, ka akaputuia tona toto i pou, ka tamāia e oti akaoki akaouia ki roto iaia i tera taime rai e vaʼiia ra aia, me kore i muri poto ua ake me oti te vaʼi iaia.

Penei ka manga tuke rai ta tetai taote rave anga i teia ravenga. No reira i mua ake ka āriki ei i tetai ravenga no te vaʼi i tona maki, te  medical test ka raveia, me kore i tona vairakau i tera taime, ka anoanoia te Kerititiano kia akapapu eaa tikai te ka raveia ki tona toto.

Me rave i taau tukuanga tika no runga i tetai au ravenga rapakau te ka taangaangaia toou toto, e akamanako i teia au uianga:

• Me ka akaateaia tetai pae o toku toto mei roto i toku kopapa e kare e taʼe akaou no tetai taime poto ua, ka tika ainei toku akava ngakau kia āriki e noku rai teia toto e kare e anoanoia kia riringiia “ki raro i te one”?—Deuteronomi 12:23, 24.

• Ka kinokino ainei toku akava ngakau tei apiiia e te Pipiria, me akapaeia tetai pae o toku toto, me tamāia e oti akaoki akaouia ki roto i toku kopapa?

• Kua kite ainei au e me patoi pouroa au i teia au ravenga rapakau e ō maira te taangaanga i toku uaorai toto, tera te aiteanga kare au e āriki i te blood test, te hemodialysis, e te heart-lung bypass machine?

I mua ake ka rave ei i tetai tukuanga tika no runga i te au tuanga rikiriki o te toto, e te ravenga rapakau te ka taangaanga i to tatou uaorai toto, ka anoanoia kia pure tatou kia Iehova no tana aratakianga, e oti rave i tetai kimikimianga. (Iakobo 1:5, 6) Muri ake i te reira, kia taangaanga tatou i to tatou akava ngakau tei apiiia e te Pipiria, me rave i ta tatou ikianga. Kare tatou e ui ki etai ke eaa ta ratou ka rave i roto i teia turanga, e eiaa katoa etai ke e akaō mai ia ratou ki roto i ta tatou tukuanga tika.—Roma 14:12; Galatia 6:5.

▸ Pene 7, parakarapa 11

Ko te turanga viivii kore, tona aiteanga kia mā ua to tatou tu e ta tatou au peu i mua i te aroaro o te Atua. Te ō maira to tatou aerenga manako, ta tatou tuatua, e ta tatou ka rave. Te akaue maira a Iehova ia tatou kia kopae takiri i tetai ua atu peu viivii o te akaturi e te moeaana. (Maseli 1:10; 3:1) Ka anoanoia tatou kia akapapu meitaki e te aru ra tatou i to Iehova au turanga viivii kore, i mua ake ka ō ei tatou ki roto i tetai turanga te ka riro ei timata ia tatou kia rave i tetai mea tarevake. Ka anoanoia tatou kia pure ua rai kia Iehova no tana tauturu kia vai viivii kore ua to tatou aerenga manako, e kia patoi pakari tatou i tetai ua atu timataanga kia rave i te au mea tika kore.—1 Korinetia 6:9, 10, 18; Ephesia 5:5.

▸ Pene 8, parakarapa 11

Ko te peu kanga, te ō maira te aerenga tuatua e te au mea viivii katoa, te tu akatietie e te akamā kore tei patoi takiri i to te Atua au turanga. Te tangata e rave ra i teia kare aia e akangateitei ana i te ture a te Atua. Me akaapaia tetai tangata no te peu kanga, na te kumiti tukuanga tika e akono i teia manamanata. Ko te au mea viivii katoa, te ō maira te au tu angaanga kino tuke tuke. Mei te mea e pakari te kino tei raveia, penei ka anoanoia na tetai kumiti tukuanga tika e akono i te au mea e ō maira te au peu viivii katoa i roto i te putuputuanga.—Galatia 5:19-21; Ephesia 4:19; no tetai akakiteanga maata atu, akara i te “Au Uianga a te Aronga Tatau” o Te Punanga Tiaki o Tiurai 15, 2006.

▸ Pene 9, parakarapa 7; Pene 12, parakarapa 10

Kua akatumu a Iehova i te pirianga ainga kia riro ei mataara manea e te tiama no te nga tokorua akaipoipo kia akaari i to raua inangaro  no tetai e tetai. Inara me ka amirimiri tetai tangata i tona mero ainga ei akatupu i te anoano tika kore ei akanavenave iaia, te akariro ra aia i te pirianga ainga ei mea viivii. Ka riro teia peu ei takore i to tetai pirianga kia Iehova. Ka akatupu te reira i te anoano viivii e te anoano tika kore no te ainga, ki roto i te manako o te tangata. (Kolosa 3:5) Me te ngatā ra i tetai kia akamutu i te rave i teia au peu, eiaa e tuku i te ‘au. (Salamo 86:5; 1 Ioane 3:20) Me ko toou turanga teia, e pure kia Iehova ma te ngakau tae kia tauturu mai ia koe. E kopae i te au mea mei te akarakara i te au porokaramu no te au peu viivii o te ainga, te ka akatupu i te aerenga manako viivii. Tuatua ki toou nga metua Kerititiano me kore ki tetai oa tiratiratu ki ta Iehova au ture. (Maseli 1:8, 9; 1 Tesalonia 5:14; Tito 2:3-5) Mea papu te kite maira a Iehova e te mareka maira aia i taau tautaanga kia vai tiama ua.—Salamo 51:17; Isaia 1:18.

▸ Pene 9, parakarapa 9

Me maata atu te tane me kore te vaine ka akaipoipo tetai i te taime okotai, karangaia te reira peu e, e polygamy. Kua akatumu a Iehova i te pirianga akaipoipo i rotopu ua i tetai tane e tetai vaine. I te tuatau o te iti tangata Iseraela i taito, kua akatika te Atua kia maata te vaine a tetai tane okotai ka akaipoipo, inara kare ko teia tana i akakoro i te akamataanga. Teia tuatau, kare e tika ia Iehova teia peu i rotopu i tona iti tangata. E tai ua vaine a te tane ka akaipoipo, e tai ua tane a te vaine ka akaipoipo.—Mataio 19:9; 1 Timoteo 3:2.

▸ Pene 10, parakarapa 12

Kua akakoro a Iehova no tetai tane e tana vaine akaipoipo, kia noo kapiti no te roa anga o to raua oraanga. (Genese 2:24; Malaki 2:15, 16; Mataio 19:3-6; 1 Korinetia 7:39) Ka akatika aia kia tatara tetai i tona tokorua mei te mea ua e kua apa tetai o raua i te akaturi. I roto  i teia turanga, kua oronga a Iehova i te tikaanga no te tokorua tiama kia iki e me ka tatara aia i te tokorua tei apa e me kare.—Mataio 19:9.

Tetai taime, e iki ana tetai au Kerititiano kia akatakake mai mei to ratou tokorua, noatu kare i apa i te akaturi. (1 Korinetia 7:11) Roto i te au turanga ka aru mai, penei ka manako tetai Kerititiano e e mea tau kia akatakake.

• Kare e tauturu i te pae moni e te vai atura: Kopae takiri te tane i te akono i te au anoano o tona ngutuare tangata, e kua ngere takiri ratou i te moni e te kai.—1 Timoteo 5:8.

• Pakari te takinga kino: Teia tu takinga kino ka mataku te tokorua e ka rokoia tona oraanga e te tumatetenga.—Galatia 5:19-21.

• Ka takino takiriia te pirianga o tetai kia Iehova: Ka akangatā takiri te tane me kore te vaine i te turanga o te tokorua, kia kore e rauka iaia i te akamori ia Iehova.—Angaanga 5:29.

▸ Pene 11, parakarapa 19

Pouroa tatou ka anoanoia te tuatua akameitaki e te akamaroiroi. (Maseli 12:25; 16:24) Kia akamatutu e kia akapumaana tatou i tetai e tetai, na roto i ta tatou tuatua akaperepere e te takinga meitaki. Ka riro te reira ei tauturu i to tatou au taeake e te au tuaine, kia akakoromaki e kia tavini ua atu rai ia Iehova noatu te au turanga ngatā. (Maseli 12:18; Philipi 2:1-4) Me rokoia tetai e te manako taitaia, mea tau kia akarongo marie kia ratou ma te tu akangateitei kia mārama i tona turanga. Ka tauturu tera ia tatou kia kite eaa te mea tau kia tuatua e kia rave. (Iakobo 1:19) Akapapu e kia kite meitaki koe i toou au taeake e te au tuaine, kia mārama tikai koe i to ratou anoano. Ka rauka i reira ia koe, te tauturu ia ratou kia uri ki te Tumu tikai o te pumaana e te akamaroiroi anga, nana e akaānga i to ratou manamanata.—2 Korinetia 1:3, 4; 1 Tesalonia 5:11.

▸ Pene 12, parakarapa 16

Kare te Pipiria i akataka mai eaa tikai te ture no runga i te akaipoipo. Tuke tuke te au peu e te au umuumuanga a te ture i te au ngai ke ke. (Genese 24:67; Mataio 1:24; 25:10; Luka 14:8) Ko te tuanga puapinga roa atu o tetai akaipoipo, ko te koreromotu ta te nga tokorua i tia i mua i te aroaro o Iehova. Manganui te tokorua tei iki kia piri mai to ratou ngutuare tangata e te au oa, me rave raua i ta raua tia, e kia rave tetai tangata pakari i tetai akoanga no roto i te Pipiria. Tei runga i nga tokorua kia iki mei teaa te tu o te kaikai e te ārikianga ka raveia, i muri ake i to raua akaipoipo. (Luka 14:28; Ioane 2:1-11) Noatu eaa ta te nga tokorua ka iki no runga i te akanoonooanga o to raua akaipoipo, e mea tau kia akapapu meitaki raua e kia riro te reira ei akakakā ia Iehova. (Genese 2:18-24; Mataio 19:5, 6) Ka riro te au kaveinga Pipiria ei tauturu ia raua kia rave i te au ikianga tau. (1 Ioane 2:16, 17) Me ka akatika nga tokorua kia tuʼa aereia mai te kava i ko i te kaikaianga, kia akapapu meitaki raua e kia mako te rave anga i teia akakoroanga. (Maseli 20:1; Ephesia 5:18) Me ka iki raua kia raveia tetai tamataora e te imenemene, kia akapapu raua e ka riro teia au mea ei akakakā ia Iehova. E mea tau kia akamou nga tokorua Kerititiano ki runga i to raua pirianga ki te Atua e ki tetai e tetai, eiaa ki runga ua i te rā o te akaipoipo.—Maseli 18:22; no tetai au akakiteanga maata atu, akara i Te Punanga Tiaki o Okotopa 15, 2006, kapi 18, 23, e te 28.

▸ Pene 13, parakarapa 18

Ka inangaro tatou i te rave i te au ikianga tau tei akatumuia ki runga i te au kaveinga o te Tuatua a te Atua. Ei akaraanga, penei ka patiia mai tetai Kerititiano e tona tokorua akaipoipo kare i te Kite no Iehova, kia aere ki tetai kaikaianga a te kopu tangata i tetai rā orote o teianei ao. Me ko teia toou turanga, eaa ra taau ka rave? Me ka mako ua i toou akava ngakau kia aere koe, e akamārama ki toou tokorua e me  te ō maira te au peu akonoanga atua, kare koe e piri atu ki te reira. E akamanako katoa e me ka riro koe ei akaturori i tetai ke me aere koe ki tera kaikaianga.—1 Korinetia 8:9; 10:23, 24.

Me kore ra penei ka oronga atu toou pu angaanga i tetai moni akamauruuru naau no te tuatau orote. Ka patoi ainei koe i te reira? Kare e anoanoia. Taau ka iki, me ka āriki koe e me kare, tei runga te reira i te tumu i oronga mai ei te pu. I oronga mai ainei aia i teia ei tuanga no te akaepaepa i te orote? Me no tona mareka ia koe no taau angaanga meitaki? Ia koe e akamanako ra no runga i teia, ka anoanoia koe kia iki, me ka āriki koe e me kare.

I roto i tetai turanga ke mai, penei ka oronga mai tetai tangata i tetai apinga aroa no te tuatau orote e ka karanga mai e: “Kua kite au e kare koe e akaepaepa ana i te orote, ka inangaro rai au i te oake atu i teia apinga aroa naau.” Penei e akakoroanga meitaki ua tona. I tetai tua, e tumuanga tau ainei tetai kia manako koe e te timata maira aia i toou akarongo e me te akaō atura ia koe ki roto? Me oti koe i te akamanako i teia au mea, tei runga ia koe te iki me āriki koe i te apinga aroa e me kare. Pouroa ta tatou ikianga, ka inangaro tatou kia rauka te akava ngakau meitaki e kia vai tiratiratu kia Iehova.—Angaanga 23:1.

▸ Pene 13, parakarapa 22

Te maataanga o te turanga, me akatikatika vaveia te manamanata na roto i te tu ‘au, kare te reira e riro mai ei au manamanata maata. (Mataio 5:23-26) Pouroa te au Kerititiano, ko te mea mua kia ratou koia oki, kia apai mai i te akakakā anga kia Iehova e kia vai taokotai ua i roto i te putuputuanga.—Ioane 13:34, 35; 1 Korinetia 13:4, 5.

Me e manamanata to te au Kerititiano no runga i tetai mea e ō maira te pitiniti, e mea tau kia akatikatika ratou i te reira, eiaa kia apai i tetai e tetai ki te akavaanga. Tei roto ia 1 Korinetia 6:1-8 te ako a te apotetoro  a Paulo no runga i te au manamanata i rotopu i te au Kerititiano tei apaiia ki te akavaanga. Me apai i to tatou taeake ki te akavaanga, ka akakinoia te ingoa o Iehova e to te putuputuanga. I roto ia Mataio 18:15-17, e toru takainga tei tataia no te au Kerititiano kia aru me akatikatika i te au akaapaanga kino mei te akakino me kore pikikaa. (1) Kia tauta ratou i te akatikatika i taua mea ra i rotopu ia ratou. (2) Me kare e rauka, e pati e tai me kore e rua nga taeake tiratiratu i roto i te putuputuanga no ta raua tauturu. (3) Me ka anoanoia, e apai i teia manamanata ki ko i te pupu aronga pakari kia akatikatika. Mei te mea e ka tupu ake teia, ka tauta te aronga pakari i te tauturu i te katoatoa e ō maira, kia aru i te au kaveinga Pipiria ei akatikatika i teia na roto i te tu ‘au. Me kare tetai pae ia ratou e inangaro i te aru i te au turanga o te Pipiria, ka anoanoia i reira te aronga pakari kia rave i tetai tukuanga tika no runga i teia.

Tetai au turanga, ka anoanoia kia apai i te manamanata ki te akavaanga a te ture, mei te au mea e ō maira te tatara i te tokorua, te akono anga i tetai tamaiti, moni na te tokorua tei tataraia, moni insurance na te tokorua tei akangereia, bankruptcy, me kore tetai will. Me ka na roto tetai Kerititiano i teia mataara i te akatikatika anga i teia au turanga na roto i te tu ‘au, kare aia e patoi ra i te ako a Paulo.

Mei te mea e kua raveia tetai apa kino, mei te tō vaine me kore tō tane, takinga kino tamariki, moto i tetai tangata, te keia, te ta tangata e te vai atura, me apai tetai Kerititiano i teia au mea ki te ture, kare aia e patoi ra i te ako a Paulo.

▸ Pene 14, parakarapa 14

Mei te tuatau mai o te kainga i Edene, to Satani pikikaa ua anga i te tangata. (Genese 3:1-6; Apokalupo 12:9) Kua kite aia e me ka rauka iaia i te akaekoko i to tatou manako, ka rauka ua iaia i te akanauru ia tatou kia rave i te kino. (2 Korinetia 4:4; Iakobo 1:14, 15) E na roto mai ana aia i te angaanga poritiki, te akonoanga, te pae kimi puapinga, te tamataora, te pae apii, e te vai atura, i te akatotoa i tona  aerenga manako kia akara anga e, te meitaki ua ra.—Ioane 14:30; 1 Ioane 5:19.

Kua kite a Satani e e taime poto ua tona e vai nei i te akavare i te tangata. No reira, te tauta pakari nei aia i te pikikaa i te manganui ua atu te ka rauka iaia. Te aronga tikai e akamori ra ia Iehova, ko ratou tana e umuumu nei kia akavare. (Apokalupo 12:12) Me kare tatou e matakite, ka rauka i te Tiaporo i te akavare marie ua i to tatou aerenga manako. (1 Korinetia 10:12) Ei akaraanga, inangaro a Iehova kia tinamou te oraanga akaipoipo. (Mataio 19:5, 6, 9) Inara ki te manganui i teia tuatau, e mea māmā ua i te takore i te koreromotu o te akaipoipo. E maata katoa te au teata e te au porokaramu tivi, e turuturu ana i teia aerenga manako. Ka anoanoia tatou kia akapapu e, eiaa kia akatika i te aerenga manako o teianei ao no te akaipoipo kia akanauru ia tatou kia aru.

Tetai mataara ke mai e akavare ana a Satani ia tatou, na te akatupu anga i te tu akatietie. (2 Timoteo 3:4) Me kare tatou e matakite, ka ngere tatou i te tu akangateitei no te aronga ta Iehova i iki. Ei akaraanga, penei ka akamata tetai taeake i te kopae i te aratakianga a te aronga pakari i roto i te putuputuanga. (Ebera 12:5) Me kore penei ka akamata tetai tuaine i te akavaavaa i ta Iehova akanoonooanga no te taoonga upoko o te ngutuare.—1 Korinetia 11:3.

Ka anoanoia tatou kia ngaueue kore, auraka e tuku ua i te Tiaporo kia akanauru i to tatou aerenga manako. Ka inangaro ra tatou, i te aru i to Iehova aerenga manako e kia “akamou i to [tatou] ngakau i te au mea ki runga.”—Kolosa 3:2; 2 Korinetia 2:11.

▸ Pene 16, parakarapa 9

Ka inangaro tatou pouroa kia maroiroi to tatou oraanga kopapa, e kia rauka te rapakauanga meitaki roa atu me maki tatou. (Isaia 38:21; Mareko 5:25, 26; Luka 10:34) Teia tuatau, e maata ua atu te au ravenga rapakau e te vairakau ka rauka mei ko i te au taote e etai ke atu. Me te kimi ra tatou e eaa te vairakau ta tatou ka āriki, e mea puapinga  kia aru tatou i te au kaveinga o te Pipiria. E akamaara tatou e ko te Patireia o te Atua anake ua rai, te rapakauanga tinamou te ka rauka i te akaora i to tatou maki. Kare tatou e inangaro kia pou ua to tatou taime ki runga i to tatou oraanga kopapa, e oti kare tatou e akamori akaou ia Iehova ma te ngakau katoa.—Isaia 33:24; 1 Timoteo 4:16.

Kia matakite tatou i tetai ua atu rapakauanga e ō maira te au peu temoni. (Deuteronomi 18:10-12; Isaia 1:13) No reira i mua ake ka āriki ei tatou i tetai ua atu vairakau, kia kimi matatio tatou na mua, eaa tikai te ō maira no runga i te reira, e eaa te aerenga manako ta te reira e apii maira. (Maseli 14:15) Auraka rava tatou e akangaropoina, e ka inangaro roa a Satani i te akavare ia tatou kia piri ki te au peu temoni. Noatu me te tarotokaka ua ra koe e te ō maira te peu temoni i roto i tetai rapakauanga, auraka rava e āriki.—1 Petero 5:8.

▸ Pene 16, parakarapa 18