1-3. (a) No teaa te mama i akapapu ei kia mā ua tana tamaiti? (e) Eaa te tumu i inangaro ei a Iehova kia mā tona iti tangata?

 AKAMANAKO ua ana i tetai mama akaperepere i tana tamaiti e akapapa ra iaia no te apii. Akapapu meitaki aia e kia paî te tamaiti, kia mako tona kakau e kia mā. Ka vai matutu ua aia e ka kite katoa mai etai ke e te akono ra tona nga metua iaia.

² Inangaro to tatou Metua a Iehova kia vai mā ua tatou. (Salamo 18:26) Kua kite aia e ka puapingaia  tatou kia vai mā ua, e me mā tatou ka riro te reira ei akakakā iaia.—Ezekiela 36:22; e tatau ia 1 Petero 2:12.

³ Eaa ra te aiteanga o te tuatua kia mā? Eaa te reira i meitaki ei no tatou? Ia tatou e akamanako ra i teia au uianga penei ka kite tatou i tetai au mea ka anoanoia tatou kia taui.

4, 5. (a) No teaa tatou ka anoanoia ai kia mā? (e) Eaa ta te au mea angaia e apii maira ia tatou no runga i to Iehova aerenga manako no te tu mā?

⁴ Na to Iehova akaraanga i apii mai ia tatou kia mā e kia viivii kore. (Levitiku 11:44, 45) No reira ko te tumu maata ka anoanoia ai tatou kia mā, no te mea ka inangaro tatou i te aru i te akaraanga o te Atua.—Ephesia 5:1.

⁵ E maata ta te au mea angaia e apii maira ia tatou no runga i to Iehova aerenga manako no te tu mā. Kua anga Iehova i te au mea natura ei tamā i to tatou reva e te vai. (Ieremia 10:12) E akamanako ana i te au mataara e manganui e tamā ana te enua iaia uaorai me taviivii e me poitini te tangata i te enua, te vai, te reva e te moana. Ei akaraanga, kua anga a Iehova i tetai au mea ora tei karangaia e microbes, kare e kitea e te mata tangata me akara. Ka rauka i teia au mea ora i te taui i tetai ua atu au apinga poitini ki roto i tetai apinga meitaki. E mea umere tikai teia. E taangaanga katoa ana te au taineti i teia au  mea ora ei takore i te poitini e te kino ta te reira i akatupu.—Roma 1:20.

6, 7. Akapeea te ture a Mose i te akaari mai anga e ka anoanoia kia mā te aronga e akamori ra ia Iehova?

⁶ Na roto i te Ture ta Iehova i oronga kia Mose no te ngati Iseraela, ka kite katoa tatou e mei teaa tikai te puapinga o te tu mā. Ei akaraanga, ka anoanoia te tangata kia mā i te pae kopapa, i reira a Iehova e āriki mai ei i ta ratou akamorianga. I te Rā Tapokianga Ara, ka anoanoia te taunga maata kia paî e rua taime. (Levitiku 16:4, 23, 24) I mua ake ka oronga ai te kau taunga i te au atinga, ka anoanoia ratou kia orei i to ratou rima e to ratou vaevae. (Exodo 30:17-21; 2 Paraleipomeno 4:6) I roto i tetai au turanga, e mate te utunga no te akarongo kore i te ture no runga i te tu mā.—Levitiku 15:31; Numero 19:17-20.

⁷ Peea i teia tuatau? E maata ta tatou ka kite i roto i te Ture no runga i to Iehova au turanga. (Malaki 3:6) Te akaari tika maira teia e ka anoanoia te aronga e akamori ra ia Iehova kia mā. Kare ta Iehova au kaveinga i taui. Teia tuatau, te tapapa maira rai aia i tona aronga akamori kia mā ua e kia viivii kore.—Iakobo 1:27.

8. Eaa te au turanga ka anoanoia tatou kia vai mā ua?

⁸ To Iehova aerenga manako no runga i te tu mā, e maata atu te ō maira i to te tamā ua i to tatou kopapa, to tatou kakau e to tatou kainga. Te ō maira  to tatou oraanga katoa, ta tatou akamorianga, ta tatou au peu e to tatou aerenga manako. No Iehova kia āriki mai ia tatou ei aronga mā, ka anoanoia tatou kia mā e kia vai viivii kore ua i roto i te au turanga ravarai o to tatou oraanga.

9, 10. Eaa te aiteanga kia vai viivii kore i roto i ta tatou akamorianga?

⁹ Akamorianga viivii kore. Kare tatou e piri ki tetai ua atu tu akonoanga pikikaa. Te tuikaa anga te ngati Iseraela i Babulonia, kua koropiniia ratou e te au tangata akonoanga akamori itoro e te au peu viivii o te akaturi. Kua totou a Isaia e ka oki akaou te ngati Iseraela ki Iseraela i te akamata akaou i te akamorianga viivii kore. Akakite a Iehova kia ratou: “Ka aere kotou ki vao; auraka e arapaki ua atu i tetai mea viivii ra; e aere kotou ki vao mei rotopu mai iaia ra; kia mā kotou.” Eiaa roa ta ratou akamorianga ia Iehova, kia iroia ki te au apiianga, au tu e te au peu a te akonoanga pikikaa a Babulonia.—Isaia 52:11.

¹⁰ Teia tuatau, kia patoi e kia kopae katoa te au Kerititiano mou i te akonoanga pikikaa. (E tatau ia 1 Korinetia 10:21.) Takapini i teianei ao e maata ua atu te au peu tupuna, peu matauia e te au irinakianga tei akatumuia ki runga i te au apiianga akonoanga pikikaa. Ei akaraanga, irinaki te tangata e me mate tatou, e apinga tetai i roto ia tatou te ka ora ua atu, e e manganui te au peu tei akatumuia ki runga i teia irinakianga. (Koheleta 9:5, 6, 10) Ka anoanoia  te au Kerititiano kia kopae takiri i teia au peu. Penei ka marō tetai pae o to tatou kopu tangata ia tatou kia piri ki teia au peu. Inara kare tatou e vare no te mea ka inangaro tatou kia vai mā ua no Iehova.—Angaanga 5:29.

11. Eaa te aiteanga kia mā to tatou tu?

¹¹ Tu viivii kore. No Iehova kia āriki ia tatou ei aronga viivii kore, ka anoanoia tatou kia kopae takiri i te au tu peu viivii ravarai o te ainga. (E tatau ia 1 Korinetia 6:9, 10, 18.) I roto i te Pipiria, akakite mai a Iehova kia tatou kia “rere ke atu i te akaturi.” Akakite taka meitaki mai aia e ko te aronga akaturi kare e tataraara, “kare anake a ratou tuanga i te basileia o te Mesia ra e te Atua.”—Ephesia 5:5; akara i te Au Manako Poto 22.

12, 13. Eaa te tumu i anoanoia ai kia vai viivii kore ua to tatou aerenga manako?

¹² Aerenga manako viivii kore. Ta te tangata ka manako ko tana ïa ka akatupu. (Mataio 5:28; 15:18, 19) Te aerenga manako viivii kore ka akakeu te reira ia tatou kia rave i te au mea tiama. E tika rai e e tu apa ua to tatou e ka tarevake rai to tatou aerenga manako i tetai taime. Me tupu teia, kia kopae viviki tatou i te reira. Me kare tatou e kopae, ka taviivii te reira i to tatou ngakau tiama. Penei ka akamata tatou i te rave i te au mea ta tatou e manako ua ana. No reira, ka anoanoia tatou kia akaki i to tatou manako ki te au mea memeitaki. (E tatau ia Philipi 4:8.) Kia kopae tatou i te au mea mei te tamataora tau kore e te tā ua. Kia matakite tatou me iki i ta  tatou ka tatau, ka akara e ka tuatua.—Salamo 19:8, 9.

¹³ Kia noo tamou i roto i te aroa o te Atua, ka anoanoia tatou kia viivii kore i roto i ta tatou akomorianga, to tatou tu, e to tatou aerenga manako. E mea puapinga katoa kia Iehova, kia vai mā ua tatou i te pae kopapa.

14. Eaa i puapinga ai kia mā tatou i te pae kopapa?

¹⁴ Me tamā tatou i to tatou kopapa e te ngai e noo ra tatou, ka mataora tatou e te au tangata katoa e noo ra i reira. Ka mareka tatou, e ka inangaro rai te tangata kia piri mai kia tatou. Inara e tumu ke atu tetai ka inangaroia ai tatou kia mā. Me mā tatou ka apai mai te reira i te akangateitei kia Iehova. Akamanako ana i teia: Me e kite ua ana koe i tetai tamaiti repo kare e tamāia ana, penei ka manako koe e mei tera rai tona nga metua. Ka manako akapera rai te tangata no runga ia Iehova me kare tatou e akono, e me kare e tamā ia tatou. Te akakite ra a Paulo e: “Kare rava i tuku i te turorianga ki te tangata ravarai, kia kore e akakinoia te taoonga nei; Te akakite ua nei ra matou ia matou uaorai e e rave angaanga na te Atua i te au mea katoa nei.”—2 Korinetia 6:3, 4.

15, 16. Eaa ta tatou ka rave kia vai mā ua rai tatou?

¹⁵ To tatou kopapa e to tatou kakau. Ka anoanoia tatou kia tamā ia tatou i te au rā ravarai. Ei akaraanga, kia paî ua rai tatou i te au rā ravarai. Orei i to  tatou rima ki te puʼa e te vai, i mua ake ka tunu ei i te kai, ka kaikai ei, me oti mai i roto i te are meangiti e me amiri i tetai apinga repo. Kare i te aka angaanga i te orei i te rima inara, ka anoanoia kia rave tatou i te reira kia kore e totoa te tiemu e te maki. Ka riro katoa te reira ei paruru i to tatou oraanga. Me kare o tatou are meangiti e me kare e ngai titirianga repo, ka rauka rai ia tatou te au ravenga ke no te rave i te reira. Kare e ngai titirianga repo o te ngati Iseraela i taito, e kō ana ratou i te rua e oti tapoki i te reira ki te one i tetai ngai mamao ki vao i te au ngutuare e te au mato vai.—Deuteronomi 23:12, 13.

¹⁶ Kare e anoanoia te kakau oko maata te au peu ou o te kakau me kore te au vaito ou o te kakau.  Inara kia tau ua te reira e kia mā. (E tatau ia 1 Timoteo 2:9, 10.) Ka inangaro tatou kia riro ua rai to tatou akamanea ei akangateitei ia Iehova.—Tito 2:10.

17. Eaa te tumu ka inangaro ei tatou kia vai mā ua rai to tatou kainga e te ngai nooanga?

¹⁷ To tatou kainga e te au ngai e noo ana tatou. Noatu e noo ana tatou kiea, ka tamā tatou i to tatou kainga. Ka akapapu katoa tatou e kia mā ua to tatou motoka, patikara matini, patikara takatakai e tetai ua atu apinga akaoro, me aere tatou ki te au uipaanga e i te tutu aere. I te mea oki e me aere tatou i te tutu aere, e tuatua ana tatou ki te tangata no runga i te oraanga mā i roto i te parataito i te enua nei. (Luka 23:43; Apokalupo 11:18) Ka riro te turanga mā o to tatou kainga e te ngai e noo ra tatou ei akaari e te akapapa nei tatou no te oraanga mā i roto i te ao ou.

18. Eaa te tumu ka inangaro ei tatou i to tatou ngai akamorianga kia vai mā ua?

¹⁸ To tatou ngai akamorianga. Me tamā tatou i to tatou ngai akamorianga, i ko i te Are Uipaanga Patireira, te au ngai akaputuputuanga e i ko i te uruoanga, te akaari ra tatou e e mea puapinga te tu mā kia tatou. Me aere mai te tangata ki te Are Uipaanga Patireira no te taime mua, e reka ana ratou i te turanga mā i reira. Riro teia ei akangateitei ia Iehova. No te mea e tuanga tatou no te putuputuanga, e apainga ta tatou pouroa kia tamā e kia akono meitaki i to tatou ngai akamorianga.—2 Paraleipomeno 34:10.

19. Eaa te ka anoanoia kia takore tatou?

¹⁹ Noatu e kare te Pipiria i taiku mai i te au peu viivii ravarai, kua oronga mai ra te reira i te au kaveinga te ka tauturu ia tatou kia mārama e, mei teaa tikai to Iehova manako no runga i taua au tu ra. Kare aia e inangaro ia tatou kia kai avaava me kore kia kai i te au tu apinga akakona, me kore kia inu maata i te kava. Me e au oa tatou no te Atua, kare tatou e rave i teia au mea. Eaa te tumu? No te mea te akangateitei ra tatou i te apinga aroa o te oraanga. Ka riro teia au tu ei tapoto ua i to tatou oraanga, takino i to tatou kopapa e etai ke atu. Manganui te tangata e tauta nei i te takore i teia au peu viivii kia roa to ratou oraanga. Inara i te mea e au oa tatou no Iehova, e tumuanga tau tikai to tatou kia akamutu—no to tatou inangaro ia Iehova. Karanga tetai mapu vaine e: “Kua tauturu mai a Iehova iaku kia tamā i toku oraanga e kia akaruke takiri i teia au peu viivii naku. . . . Kare e rauka iaku i te rave i teia au tauianga naringa kare a Iehova.” Ka uriuri ana tatou e rima au kaveinga Pipiria te ka riro ei tauturu i etai ke kia takore i teia au tu peu kino.

20, 21. Eaa te au tu peu ta Iehova e inangaro maira kia matara mai tatou?

²⁰ “E aku au akaperepere e, tei ia tatou taua au meitaki i tuatuaia maira, e tamā ua tatou ia tatou uaorai i te au viivii katoa o te kopapa e te vaerua, ma te akaope marie i te akonoanga tapu i  te mataku anga atu i te Atua.” (2 Korinetia 7:1) Inangaro a Iehova kia matara mai tatou mei te au tu peu viivii te ka takino i to tatou manako e to tatou kopapa.

²¹ Tetai tumu tau i anoanoia ai kia “tamā ua tatou ia tatou uaorai i te au viivii katoa,” te akakite maira a Iehova i roto ia 2 Korinetia 6:17, 18 e: “Kia taka ke kotou, e auraka e rave ua atu i te mea viivii ra.” E oti taputou mai aia e: “Naku e āriki atu ia kotou; e ei Metua au no kotou, e ei tamariki tamaroa kotou naku, e ei tamariki tamaine.” Ae, mei te metua e inangaro ra i tana tamariki, ka inangaro katoa a Iehova ia tatou me takore tatou i tetai ua atu apinga te ka taviivii ia tatou i mua i tona aroaro.

22-25. Eaa te au kaveinga Pipiria te ka tauturu ia tatou kia takore i te au peu viivii?

²² “E anoano atu koe i to Atua ia Iehova ma to ngakau katoa, e ma to vaerua katoa, e ma to manako katoa.” (Mataio 22:37) Ko te akauenga puapinga roa atu teia i te au akauenga pouroa. (Mataio 22:38) Kua tau rai ko Iehova ta tatou e inangaro ma te ngakau katoa. Akapeea e rauka ai ia tatou kia inangaro iaia ma te ngakau katoa, mei te mea e rave akakoro ra tatou i tetai mea te ka tapoto ua i to tatou oraanga me kore ka takino i to tatou roro? Ka rave tatou i te au mea ravarai ka rauka ia tatou, kia akaari e te akangateitei ra tatou i te oraanga tana i oronga mai no tatou.

 ²³ “Ko [Iehova] uaorai oki tei oronga mai i te ora, e te aʼo, e te au mea katoa, ki te au mea ravarai.” (Angaanga 17:24, 25) Me oronga mai tetai taeake i tetai apinga aroa akaperepere, ka titiri ainei koe me kore ka taviivii ainei koe i te reira? E apinga aroa umeremere tikai te oraanga no ko ia Iehova. Akaperepere tikai tatou i teia apinga aroa. No reira ka inangaro tatou i te oronga i to tatou oraanga ei akakakā ia Iehova.—Salamo 36:9.

²⁴ “E aroa atu koe i toou tangata tupu mei te aroa ia koe uaorai.” (Mataio 22:39) Ka akatupu te au tu peu viivii i te kino kia tatou e ki to tatou au akaperepere katoa. Ei akaraanga, me te noo kapiti ra tatou i roto i te ngutuare e tangata kai avaava tetai, ka tupu mai tetai au tu maki kino kia tatou na roto i te akaea anga i te auai avaava. Inara me takore tatou i teia au peu viivii, te akaari ra tatou e te inangaro ra tatou ia ratou.—1 Ioane 4:20, 21.

²⁵ “E akakite atu ia ratou e e kauraro marie i te ui ariki e te aronga mana, e akarongo i te aronga akava.” (Tito 3:1) E manganui te au enua kua tureia te oko e te kai i te apinga akakona e te taangaanga i te reira. I te mea kua akaue mai a Iehova ia tatou kia akangateitei i te au kavamani e kia akono i ta ratou ture.—Roma 13:1.

26. (a) Eaa te ka anoanoia kia rave tatou, e āriki mai ei a Iehova i ta tatou akamorianga? (e) Eaa te tumu ka tauta pakari ei tatou kia vai mā ua e te viivii kore?

²⁶ Me inangaro tatou kia riro mai ei oa no  Iehova, ka anoanoia tatou kia rave i tetai au tauianga. Me koia ia, e akamata i teia taime tikai. Kare i te mea māmā ua kia takore i tetai peu viivii, inara ka rauka ia tatou i te rave i te reira! Taputou maira a Iehova e ka tauturu aia ia tatou. Akakite ra aia e: “Ko au toou Atua ra ko Iehova, ko tei akakite ia koe i te mea e puapingaʼi koe na; ko tei arataki ia koe na te arataa e tau ei kia aere koe ra.” (Isaia 48:17) Me tauta tatou ma to tatou ngakau katoa kia vai mā ua e te viivii kore, e mea papu tikai e te akakakā ra tatou i to tatou Atua.