1, 2. Akapeea a Balaama i te akanauru anga i te iti tangata o Iehova kia rave i te ara?

 AERE tetai tangata tautai ki te ngai te reira te ika tana e inangaro ra. Iki aia i te maunu e oti akamata aia i te takiri. I reira tiaki marie ua aia, e i te kai anga te ika, akaēta aia i tana takiri e oti uuti mai aia i te ika.

² E mou ana rai te tangata mei tera rai te tu. Ei akaraanga, kua vaitata roa te ngati Iseraela ki te Enua Taputouia i to ratou puakapa anga i te Ngai Mataataa i Moabi. Kua taputou te ariki o Moabi e ka oronga aia i tetai moni maata na Balaama me taumaa aia i to Iseraela. I te openga kua rauka ia Balaama tetai ravenga ei akanauru i to Iseraela kia apai mai te taumaa ki runga ia ratou uaorai. I reira, kua iki meitaki aia i te maunu ka tau. Kua tono aia i te au vaine o Moabi ki roto i te puakapa o te ngati Iseraela kia akavare i te au tane.—Numero 22:1-7; 31:15, 16; Apokalupo 2:14.

3. Akapeea te ngati Iseraela i mou ei ki roto i te maunu a Balaama?

 ³ Kua puapingaia ainei te maunu a Balaama? Ae. Tauatini ua atu te au tane Iseraela tei “akaturi ki te au vaine Moabi.” Kua akamata katoa ratou i te akamori i te au atua pikikaa tei kapiti mai te atua rave ainga viivii ko Baala-peora. Tei tupu, e 24,000 tangata Iseraela tei mate i ko tikai i te kotinga ka tomo atu ei ki te Enua Taputouia.—Numero 25:1-9.

4. Eaa te tumu i rave ei te tauatini ua atu o to Iseraela i te au peu viivii o te akaturi?

⁴ No teaa te manganui o te ngati Iseraela i vare ei ki te ravenga a Balaama? Te manako ua ra ratou i te navenave o to ratou uaorai anoano tika kore, e kua ngaropoina ia ratou te au mea ravarai ta Iehova i rave no ratou. E maata ua atu te au tumuanga tau no te ngati Iseraela kia vai tiratiratu ki te Atua. Kua akaora mai aia ia ratou mei te tuikaa i Aiphiti, kua angai ia ratou i te metepara e kua apai meitaki ua mai ia ratou ki te Enua Taputouia. (Ebera 3:12) Inara kua vare rai ratou ki te au peu viivii o te akaturi. Kua tata te apotetoro a Paulo e: “Auraka katoa tatou e akaturi, mei tetai papaki o ratou i akaturi ra, e mate iora.”—1 Korinetia 10:8.

5, 6. Eaa te apiianga ka mou mai ia tatou mei tei tupu i te Ngai Mataataa o Moabi?

⁵ Te vaitata roa mai nei te ao ou. Aite rai tatou ki te ngati Iseraela i runga tikai i te kotinga o te Enua Taputouia. (1 Korinetia 10:11) Ko teia ao e noo nei tatou, e maata roa atu to ratou anoano tika kore no te ainga, i to te iti tangata o Moabi. E mea māmā ua no teia tu anoano tika kore no te ainga kia takino i  to Iehova iti tangata. Ko te maunu meitaki rava atu e taangaanga nei te Tiaporo, koia oki ko te au peu viivii o te akaturi.—Numero 25:6, 14; 2 Korinetia 2:11; Iuda 4.

⁶ E ui kia koe uaorai e, ‘Me ko te navenave o te anoano tika kore no tetai tuatau poto ua taku mea inangaro roa atu, me ko te noo e tuatau ua atu i roto i te ao ou?’ Kare ainei e paunaia atu te taime kia akono i ta Iehova akauenga kia: “Rere ke atu i te akaturi”?—1 Korinetia 6:18.

7, 8. Eaa te akaturi e te moeaana? Eaa teia i riro ei ei mea kino?

⁷ Teia tuatau e tu akono kore tikai to te tangata e manganui, e te akangateitei kore i te ture a te Atua no runga i te pirianga ainga. Ko te akaturi e te moeaana, te tuatua ra te reira no runga i te au peu ainga i rotopu i tetai nga tangata kare i akaipoipo i raro i te ture. Te ō maira te au tu pirianga ainga i rotopu i tetai nga tane me kore nga vaine e i rotopu i te tangata e te manu. Te ō katoa maira, te pirianga ainga na roto i te vaa, na roto i te ara repo, me kore na roto i te amirimiri anga i te mero ainga o tetai kia akatupu i te inangaro ainga. Ka riro teia tumu manako ei mea ngatā e te akamā kia uriuri, inara ka anoanoia tatou kia uriuri i teia, kia mārama meitaki tikai tatou i teia tumu manako, kia rauka ia tatou te kopae i teia au peu ta Iehova e rikarika nei.—Akara i te Au Manako Poto 23.

⁸ Te akakite meitaki maira te Pipiria e ko te  tangata ka rave i teia au peu viivii o te akaturi e te moeaana, ka akaateaia aia mei roto i te putuputuanga. (1 Korinetia 6:9; Apokalupo 22:15) E tetai, ko te tangata ka akapera, kare ona akangateitei iaia uaorai e kare etai ke e irinaki akaou iaia. E manamanata ua rai ta te reira ka akatupu e te akava-ngakau kino, te nui, te manamanata i roto i te akaipoipo, te maki, e te mate. (E tatau ia Galatia 6:7, 8.) Me noo marie tetai tangata e me akamanako meitaki no runga i te kino ta te akaturi ka akatupu, kare rava aia e inangaro kia akapera. Inara te manako ua ra tera tangata iaia uaorai me akamata aia i te aru i tera takainga mua no te akatupu i tona uaorai anoano tika kore no te akaturi. I te maataanga o te taime, ko tera takainga mua, te ō maira te akarakara e te tatau no runga i te au peu viivii o te ainga.

9. No teaa ra i riro ei te akarakara i te au peu viivii o te ainga, ei mea kino?

⁹ Te akarakara i te au peu viivii o te ainga, kua akakoroia ei akatupu i te inangaro ainga. Teia tuatau ka kiteaia te reira i te au ngai ravarai—i roto i te au makatini, puka, imene, au teata i runga i te tivi e i runga katoa i te Initaneti. E maata ua atu te tangata e manako ana e kare e kino kia akarakara i te au peu viivii o te ainga, kareka ra e kino maata ta te reira ka akatupu. Ka akakeuia te tangata kia kaki ua i te  ainga e ka akatupu te reira i te au anoano tika kore. Me akamata ana tetai tangata i te akarakara i te au peu viivii o te ainga, ka akamata rai aia i te amirimiri i tona mero ainga, ka akatupu i te manamanata i roto i te akaipoipo, e i te openga ka matara te oraanga akaipoipo.—Roma 1:24-27; Ephesia 4:19; akara i te Au Manako Poto 24.

10. Akapeea te kaveinga i roto ia Iakobo 1:14, 15 te tauturu anga ia tatou kia kopae takiri i te au peu viivii o te ainga?

¹⁰ E mea puapinga kia mārama tatou e akapeea te au peu viivii o te ainga i te akanauru anga ia tatou. Akara i teia akamatakiteanga i roto ia Iakobo 1:14, 15: “Kia akatatipakeia tetai, e kia riro ua atu i te kino, kua pikikaaia te reira tangata i tona uaorai anoano tika kore. E kua to ta te anoano tika kore ra, anau maira tana ko te ara; e kia rave akaopeia te ara ra, anau maira tana ko te mate.” No reira me ō mai te au manako tarevake ki roto i toou manako, e kopae takiri i te reira. Me kite ua ake koe i tetai au tutu te ka akatupu i te inangaro ainga, eiaa e akara! Tamateia taau komupiuta me kore tauiia taau teata. Auraka e tuku i te anoano tika kore ei akatere i toou oraanga. Me akapera koe, ka ririnui roa atu teia au anoano tika kore i roto ia koe e ka riro ei mea ngatā tikai i te takore.—E tatau ia Mataio 5:29, 30.

11. Akapeea a Iehova me tauturu mai ia tatou me te manako ra tatou i te au mea tika kore?

¹¹ Kua kite meitaki tikai a Iehova ia tatou e to tatou tu. No reira kua kite aia e e aronga apa ua tatou, e kua kite katoa aia e ka rauka ia tatou kia  akakore i to tatou au anoano tika kore. Te akakite maira a Iehova kia tatou: “E tenana ka tamate i to kotou au melo i te au mea o teianei ao; te akaturi, te tuatua viivii, te anoano viivii ra, te inangaro tika kore, e te noinoi apinga, e akamori idolo oki te reira.” (Kolosa 3:5) Noatu e kare tera i te mea māmā ua i te rave, e akakoromaki ra to Iehova ia tatou e ka tauturu mai aia ia tatou. (Salamo 68:19) Kua ō tetai taeake mapu ki roto i te ereere o te akarakara anga i te au peu viivii o te ainga e te amirimiri i tona mero ainga kia akatupu i te inangaro ainga. Kua manako tona au oa i te apii e ko te tu rai teia me mamaata mai te tamariki, inara kua karanga aia e: “Kua riro teia ei takino i toku akava-ngakau, e kua ō atu au ki roto i te oraanga akaturi.” Kua kite aia e ka anoanoia aia kia akaaere i tona au anoano, e kua rauka iaia  te takore i teia tu ma te tauturu a Iehova. Me te manako ra koe i te au mea tika kore, e pati kia Iehova no tona “mana maata” kia vai tiama ua toou aerenga manako.—2 Korinetia 4:7; 1 Korinetia 9:27.

12. Eaa te tumu ka anoanoia ai tatou kia ‘tapapa i to tatou ngakau’?

¹² Kua tata a Solomona e: “I te au mea katoa taau ka tapapa ra, kia maata taau tapapa anga i to ngakau; ko te tumu oki te reira o te ora.” (Maseli 4:23) To tatou “ngakau,” ko te tangata ïa o roto, ta Iehova e kite maira. Te au mea ta tatou ka akara, e akakeuanga ririnui to te reira ki runga ia tatou. Akakite te tangata tiratiratu a Iobu e: “Kua papau au i te koreromotu i oku nei mata: eaa ra au ka akara atu ei ki te paretenia?” (Iobu 31:1) Mei ia Iobu rai, ka anoanoia tatou kia matakite i ta tatou e akara ra e e manako ra. Kia pure tatou mei te tata salamo rai: “E akaariu ke i toku mata kia kore e akara i te mea puapinga kore.”—Salamo 119:37.

13. Eaa te tu o te au oa ta Dina i iki?

¹³ Ka riro to tatou au oa ei akakeuanga ririnui ki runga ia tatou, noatu e meitaki e me e kino. Me iki koe i te au oa e aru ra i to te Atua au turanga, ka rauka ia ratou te tauturu ia koe kia akapera katoa. (Maseli 13:20; e tatau ia 1 Korinetia 15:33.) Ka kite tatou i te puapinga o ta tatou ikianga me akara tatou i tei tupu kia Dina. Koia tetai tamaine a Iakoba, kua utuutuia aia i roto i te ngutuare tangata e akamori ana ia Iehova. Kare a Dina i te tamaine  angaanga neneva, inara kua akaoa atu aia ki te au tamariki tamaine Kanaana kare e akamori ana ia Iehova. Me akaaiteia ki te iti tangata o te Atua, e tuke takiri te aerenga manako o to Kanaana no runga i te ainga e kua kite uaia ratou ei iti tangata peu akaturi viivii. (Levitiku 18:6-25) Te aere anga a Dina ki ko i tona au oa, kua aravei aia i tetai mapu tane no Kanaana, ko Sekema tona ingoa, tei akainangaro iaia. Ko Sekema e tangata “akangateiteiia i te ngutuare katoa o tona metua” inara kare aia e inangaro ana ia Iehova.—Genese 34:18, 19.

14. Eaa tei tupu kia Dina?

¹⁴ Kua rave a Sekema i tana i matau i te kite e e mea natura ua e te tau kiaia uaorai. No tona ākā inangaro ia Dina, “kua opu iora” aia ia Dina e “kua taakaaka iora” iaia. (E tatau ia Genese 34:1-4.) Kua riro teia kino tei raveia ei akatupu i tetai au mea tei taopenga mai ki te tumatetenga no Dina e pera katoa tona ngutuare tangata.—Genese 34:7, 25-31; Galatia 6:7, 8.

15, 16. Akapeea e rauka ai ia tatou te pakari?

¹⁵ No tatou kia kite e e mea puapinga to Iehova au turanga tuatua tika, kare e anoanoia kia aru tatou i te tarevake ta Dina i rave. “Ko tei kapiti katoa i tona aerenga ki to te aronga pakari ra, ka pakari katoa ïa: ko tei kapiti ra ki te aronga neneva ra, e mate ïa.” (Maseli 13:20) E akapapu e kia mārama koe i “te au mataara memeitaki katoa ra,” i reira e rauka ai ia koe te kopae i te mamae ngakau.—Maseli 2:6-9; Salamo 1:1-3.

 ¹⁶ Ka rauka ia tatou te pakari na roto i te apiianga i te Tuatua a te Atua, te pure kiaia i mua ake ka rave ei i tetai au ikianga, e te aru i te ako a te tavini akono meitaki e te pakari. (Mataio 24:45; Iakobo 1:5) E tika rai, e tu paruparu to tatou katoatoa e te apa ua. (Ieremia 17:9) Mei teaa ra toou tu me akamatakite mai tetai tangata ia koe no runga i te kino te ka tupu, me akaturi koe? Ka riri ainei koe, me ka āriki akaaka ua koe i tana tauturu?—2 Ariki 22:18, 19.

17. Oronga mai i tetai akaraanga e akapeea te ako a tetai oa Kerititiano i te tauturu anga ia tatou.

¹⁷ Ei akaraanga, akamanako ana i teia turanga. I ko i te ngai angaanga a tetai tuaine, kua akamata tetai mapu tane i te akaoaoa atu kiaia e kua pati iaia kia aere raua ki tetai ngai. Kare aia e akamori ana ia  Iehova, kareka ra i te akaraanga e tamaiti meitaki ua aia e te mako. Inara kua kite tetai tuaine ia raua e kua akamatakite atu iaia. Eaa ta tera tuaine ka rave? Ka maani kotoeanga ainei aia, me ka aru aia i te tu pakari o te akamatakiteanga? Penei te inangaro ra teia tuaine ia Iehova e i te rave i te mea tika. Inara me ka aru ua rai aia i teia tangata, te ‘rere ke atu ra ainei aia i te akaturi’ me te ‘irinaki ra aia ki tona uaorai ngakau’?—Maseli 22:3; 28:26; Mataio 6:13; 26:41.

18, 19. Akamārama mai e i akapeea a Iosepha i te rere ke anga atu mei te akaturi?

¹⁸ Te mapu ua ra a Iosepha i riro ei aia ei tuikaa i Aiphiti. I te au rā ravarai, ka pati ua rai te vaine a tona pu iaia kia moe raua. Inara kua kite a Iosepha e e tarevake tikai te reira. Inangaro a Iosepha i te akamareka ia Iehova no tona inangaro iaia. No reira i te au taime ravarai ka tauta teia vaine i te akanauru ia Iosepha, kua patoi pakari aia. I te mea e tuikaa aia i reira, kare e rauka iaia kia akaruke i tona pu. I tetai rā i muri ake i te māro anga te vaine a tona pu iaia kia moe raua, kua “oro maira [aia], e tae maira ki vao.”—E tatau ia Genese 39:7-12.

¹⁹ Penei ka tuke takiri te turanga naringa a Iosepha i tuku ua atu ki ta te au manako tika kore, me kore kia akamanako ua atu rai no runga i te vaine a tona pu. Inara e puapinga maata atu to Iosepha pirianga kia Iehova. Kua karanga atu aia ki taua vaine ra  e: “I na oki toku pu . . . kare roa ana apinga i tāpu iaku, mari ra ko koe, ko te vaine nana uaorai: eaa oki au e tikaʼi kia rave i tenana kino maata, e te ara i te Atua?”—Genese 39:8, 9.

20. Akapeea tatou i kite ei e kua mareka rava a Iehova ia Iosepha?

²⁰ Noatu e mamao a Iosepha mei tona ngutuare tangata e tona ipukarea, kua vai tiratiratu ua rai aia ki te Atua, e kua akameitaki maira a Iehova iaia. (Genese 41:39-49) Kua mareka rava a Iehova i to Iosepha tu tiratiratu. (Maseli 27:11) E mea ngatā kia patoi i te akaturi. Inara e akamaara i teia tuatua: “Ko kotou, tei inangaro ia Iehova, kia rikarika i te kino ra; te tiaki ra aia i te vaerua o tona aronga tapu ra; te akaora ra aia ia ratou i te rima o te aronga kino ra.”—Salamo 97:10.

21. Akapeea tetai taeake i te aru anga i te akaraanga o Iosepha?

²¹ I te au rā ravarai, e akaari ua ana to Iehova iti tangata i te tu ngakau toa “kia rikarika i te kino, e kia inangaro i te meitaki.” (Amosa 5:15) Noatu eia oou mataiti, ka rauka rai ia koe kia vai tiratiratu kia Iehova. Tetai taeake mapu, kua timataia tona akarongo iaia i te apii. Karanga tetai tamaine kiaia e, me tauturu mai aia i te rave i tana tarere numero ka akatika aia kia moe raua ei tane e te vaine. Eaa ta teia taeake i rave? Kua aru aia i ta Iosepha i rave. Karanga aia e: “I reira rai, patoi atu aia iaia. Na te vai tiratiratu anga, rauka iaku te tu akangateitei kia vai tiama ua.” Tetai ua atu tu “navenave poto ua” no te akaturi, ka akatupu te reira i te mamae ngakau. (Ebera 11:25) Kareka te akarongo  kia Iehova e mataora mou ua rai ta te reira ka akatupu.—Maseli 10:22.

22, 23. Akapeea a Iehova i te tauturu mai anga ia tatou noatu kua rave tatou i tetai ara kino?

²² Ka titau a Satani kia akariro i te akaturi e te moeaana ei ereere no tatou, ka riro teia ei mea ngatā tikai. Kare e kore, e manako tarevake ana tatou pouroa. (Roma 7:21-25) Kua mārama ua a Iehova i teia e kua kite aia e “e one tatou.” (Salamo 103:14) Akapeea i reira me rave tetai Kerititiano i tetai ara kino tikai o te akaturi e te moeaana? Te aiteanga ainei i reira e kare e tauturu e rauka? Kare. Me tataraara tikai tetai tangata, ka tauturu mai a Iehova iaia. Kua “tika ia koe [i te Atua] i te akakore mai i te ara.”—Salamo 86:5; Iakobo 5:16; e tatau ia Maseli 28:13.

²³ Kua oronga mai a Iehova i “te meitaki i te tangata nei”—koia oki i te aronga pakari ei akono ia tatou. (Ephesia 4:8, 12; Iakobo 5:14, 15) Kua oronga mai aia i te aronga pakari ei tauturu ia tatou i te akamatutu i to tatou pirianga kiaia.—Maseli 15:32.

24, 25. Akapeea te tu akamanako meitaki e “te pakari” i te tauturu anga ia tatou kia kopae i te akaturi e te moeaana?

²⁴ E rauka ai kia rave i te ikianga tau ka anoanoia tatou kia mārama e, no teaa ta Iehova au ture i puapinga ai no tatou. Kare tatou e inangaro kia aite mei tera tangata ou rai tei akatakaia mai i roto ia Maseli  7:6-23. E tangata “manako kore” aia, no reira aia i mou ei ki roto i te ereere o te akaturi e te moeaana. Ko te akamanako meitaki, e maata atu te ō maira. Koia oki ka tauta tatou kia mārama i to te Atua aerenga manako, e kia taangaanga i te reira i roto i to tatou uaorai oraanga. E akamaara ana i teia au tuatua pakari: “Tei rauka iaia te pakari ra, kua aroa aia i tona uaorai vaerua: ko tei tāpu marie i te kite ra, ka rauka iaia te meitaki.”—Maseli 19:8.

²⁵ Kua papu tikai ainei ia koe e e mea tika to te Atua au turanga? Te irinaki tikai ra ainei koe e me aru koe i te reira, ka mataora koe? (Salamo 19:7-10; Isaia 48:17, 18) Me kare koe i papu, e akamaara i te au mea pouroa ta Iehova i rave noou. “Ka tongi ana kia kite i te meitaki o Iehova.” (Salamo 34:8) Ka kite koe e me akapera koe, ka maata atu ïa toou inangaro i te Atua. E inangaro i tana e inangaro ra, e rikarika i tana e rikarika ra. Akaki i toou manako ki te au mea memeitaki—te au mea mou, au mea tika, au mea tau meitaki, au mea viivii kore, e te au mea rekarekaia. (Philipi 4:8, 9) Ka rauka ia tatou kia aite mei ia Iosepha rai, kua puapingaia aia no te aru i to Iehova pakari.—Isaia 64:8.

26. Eaa ta tatou ka uriuri i roto i te nga pene ka aru mai?

²⁶ Noatu kare koe i akaipoipo e me kua akaipoipo koe, inangaro a Iehova kia rekareka e kia mataora koe i roto i toou oraanga. I roto i te nga pene ka aru mai, e au apiianga tetai te ka riro ei tauturu ia tatou kia puapingaia to tatou oraanga akaipoipo.