Neke ki te tumu manako rikiriki

Neke ki te ngai o te au tumu tuatua

Nga Tangata Uri Tei Akaoki Akaou i te Ingoa o te Atua ki Roto i te Koreromotu Ou

Nga Tangata Uri Tei Akaoki Akaou i te Ingoa o te Atua ki Roto i te Koreromotu Ou

 Ko tetai pure mua ka apii te maata anga o te tangata koia oki ko te Pure a te Atu, ta Iesu i apii ki tana au pipi. Ka kitea teia pure i roto i te Koreromotu Ou. Te na ko ra: “E to matou Metua i te ao ra, Kia tapu toou ingoa.” (Mataio 6:9) Inara, kua uriia to te Atua ingoa, i te reo Papaa e ko “Iehova” tetai taime ko “Yahweh,” taki tai ua ake taime ka kitea ki roto i te au urianga Papaa o te Koreromotu Ou. Inara, kua kapiti mai teia au urianga i te ingoa o te au atua pikikaa, mei ia Dia, Ereme, e Diana. Kare ainei e kia tau rai kia taikuia to te Atua ingoa, ko Tei Tata i te Pipiria?—Angaanga 14:12; 19:35; 2 Timoteo 3:16.

Kua taiku mai te Koreromotu Ou i te ingoa o te au atua pikikaa, kare ainei e kia tau rai kia taiku katoa ia to te Atua ingoa mou?

 Kua irinaki te nga tangata uri Pipiria reo Papaa ko Lancelot Shadwell e Frederick Parker e kia akaoki akaouia to te Atua ingoa ki roto i te Koreromotu Ou. Eaa ra ka taangaanga ei i te tuatua “akaoki akaouia”? No te mea kua kite mai raua e no roto ana te ingoa o te Atua i te reira inara kua akaateaia. Eaa raua i irinaki ei i teia?

 Kua kite mai a Shadwell e Parker e tei roto i te au tataanga mua o te Koreromotu Taito, reo Epera, to te Atua ingoa e tauatini ua atu taime. No reira kua umere raua i te tumu i monoia ai to te Atua ingoa i roto i te au tataanga o te Koreromotu Ou. a Pera katoa, kua kite mai a Shadwell me taiku te au tataanga Koreromotu Ou i tetai au tuatua, mei “te angela a Iehova,” kua mono te aronga kopi i te Koreromotu Ou Ereni, i to te Atua ingoa ki te tuatua Kyʹri·os, te aiteanga e “Atu.”—2 Ariki 1:3, 15; Angaanga 12:23.

To te Atua ingoa i te reo Epera

 I mua ake ka nenei ei a Shadwell e Parker i ta raua urianga Papaa, kua akaoki akaou tetai aronga uri i to te Atua ingoa ki ta ratou urianga Papaa o te Koreromotu Ou, inara ki tetai ua ngai. b I mua ake i te 1863, i te nenei anga a Parker i te A Literal Translation of the New Testament, kare ake e tangata uri reo Papaa tei taiku maata ana i to te Atua ingoa i roto i tetai neneianga o te Koreromotu Ou. Koai ma a Lancelot Shadwell e Frederick Parker?

Lancelot Shadwell

 E roia a Lancelot Shadwell (1808-1861) e e tamaiti na Sir Lancelot Shadwell, te vice-chancellor o England. Ko te Church of England tana akonoanga. Noatu kua irinaki aia i te Toru Tai, kua akangateitei aia i to te Atua ingoa, i te akamārama anga i te reira e ko “te ingoa kakā o IEHOVA.” I roto i tana urianga, The Gospels of Matthew, and of Mark, kua taiku aia i te kupu “Iehova” e 28 taime i roto i te tumu irava e e 465 taime i roto i te au tataanga.

 Penei kua kite mai a Shadwell i to te Atua ingoa i roto i te Koreromotu Taito i te reo Epera. Kua akakite mai aia no te aronga tei mono i to te Atua ingoa ki te kupu Kyʹri·os i roto i te urianga Ereni o te Koreromotu Taito “kare ïa i te aronga uri tei akakite i te tika.”

The Gospel according to Matthew tei uriia ki roto i te reo Papaa ma te au tataanga, na L. Shadwell (1859), tei orongaia mai e te Bodleian Libraries. Licensed under CC BY-NC-SA 2.0 UK. Tei akaoki akaouia: Ko te au tataanga tei akairaia

Ta Shadwell urianga o Mataio 1:20

 I roto i tana urianga, kua taiku mua a Shadwell ia “Iehova” i roto ia Mataio 1:20. Te akakite ra tana tataanga no te reira irava e: “Te tuatua [Kyʹri·os] i konei, e tetai ua atu au irava i roto i [te] K.O. te aiteanga ko IEHOVA, to te Atua ingoa: e e mea puapinga kia akaoki akaouia teia kupu ki te urianga reo Papaa.” Karanga katoa aia: “Kia raveia teia ei akangateitei i te Atua. Kua akakite mai aia i tona ingoa ko IEHOVA: e mea meitaki tikai kia taikuia tona ingoa me tuatua tatou kiaia.” I nana ei: “I roto i ta tatou E.V. [Established, Authorized, me kore King James Version] o te Pipiria, te ingoa IEHOVA kare e taikuia ana . . . Mari ra ka tatau tatou, e ko Te Atu.” Karanga mai a Shadwell e: “Ko Te Atu . . . e taoonga akaaka te reira” ei mono i te ingoa o te Atua, e kua karanga katoa a Shadwell e kapikiia ana aia e ko “Te Atu” o tona kainga, tona enua.

“Kua akakite mai [te Atua] i tona ingoa ko IEHOVA: e mea meitaki tikai kia taikuia tona ingoa me tuatua tatou no runga iaia.”—Lancelot Shadwell

 Kua nenei a Shadwell i tana urianga o Mataio i te 1859 e nga urianga o Mataio e Mareko i te 1861. Inara kua ope ua tana angaanga. Kua mate aia i roto ia Tianuare 11, 1861, e 52 ona mataiti. Noatu rai kua puapinga tana angaanga.

Frederick Parker

 Kua kite mai tetai tangata pitiniti apinganui i London ko Frederick Parker (1804-1888) no runga i ta Shadwell urianga o Mataio, tei inangaro katoa i te uri i te Koreromotu Ou e e 20 ona mataiti. Kare mei ia Shadwell, kua patoi a Parker i te irinakianga Toru Tai. Tata aia: “[Kia] āriki rekareka te katoaanga o te Akonoanga o ta te [Atua] Tamaiti akaperepere . . . i te tuatua mou . . . e kia akamori anake i te Atua Mana Katoatoa ko Iehova.” Kua irinaki katoa a Parker i te tataanga Koreromotu Ou tei taiku i te tuatua Kyʹri·os no te Atu ko te Atua e te Atu ko Iesu kare i akataka mai i te tuke i rotopu ia raua. No reira kua mataora aia i te kiteanga e kua uri a Shadwell i te aerenga manako Kyʹri·os e ko “Iehova.”

 Akapeea aia i mārama ai i te reira? Kua tamou ana aia i te reo Ereni e kua tata i te au puka e te aenga pepa no runga i te aerenga manako o te reo Ereni. Kua riro katoa aia ei mema no te Anglo-Biblical Institute, tei akamaroiroi i te peu kimikimianga ki roto i te au tataanga Pipiria ma te akakoroanga kia rauka tetai urianga Pipiria reo Papaa meitaki roa atu. I te 1842, kua nenei a Parker i tana urianga mua o te Koreromotu Ou i roto i te au tuanga rikiriki e te maata. c

Urianga o te Koreromotu Ou na Parker (Heinfetter)

Ta Parker i Rave Kia Akaoki Akaouia to te Atua Ingoa ki Tona Ngai Tikai

 No tetai au mataiti kua tata a Parker no runga i te au uianga e: “Eaa te au atianga me akataka ia Kyʹri·os e ko te Atu ko Iesu, e ko te Atu ko te Atua?” “Eaa te tumu i akatakaia te aerenga manako Kyʹri·os e e ingoa kare i te taoonga?”

 I te kiteanga mai a Parker i ta Shadwell 1859 urianga o Mataio ma te au tuatua akamārama no runga i te kupu Kyʹri·os, kua kite mai aia i roto i tetai au irava ko te kupu Kyʹri·os “kia uriia e ko Iehova.” No reira kua akatano akaou aia i tana urianga katoa o te Koreromotu Ou kia kapiti i te ingoa o “Iehova” ki tona ngai tikai tei irinaki aia e ko te reira te aerenga manako i te reo Ereni. No reira, i roto i ta Parker voriumu okotai 1863 o te A Literal Translation of the New Testament ka kiteaia to te Atua ingoa e 187 taime i roto tikai i te au tumu irava. Mei tei kiteia, ko teia te urianga Papaa mua tei nenei e tei taiku i to te Atua ingoa i roto katoa i te au Tuatua Tapu Ereni Kerititiano. d

Tumu tapura o ta Parker 1864 urianga o te Koreromotu Ou

 I te 1864, kua nenei katoa a Parker i te A Collation of an English Version of the New Testament . . . With the Authorized English Version. Tana tumu i kapiti ei i nga Koreromotu Ou ki te okotai voriumu koia oki kia akaari kiea e eaa te tuke o tana urianga mei tetai. e

 Ei akatutu i te puapinga no te akaoki akaou i to te Atua ingoa ki tona ngai tikai, kua taiku a Parker i te au irava i roto i te Authorized Version, kapiti mai ia Roma 10:13, te tatau ra: “Ko te kapiki i te ingoa o te Atu ra, e ora ïa.” Kua ui a Parker: “[Ko tei] akara tikai i roto i te Authorized English Version i teia au Irava, e ko Iehova, kare ko Te Tamaiti ko Iesu Karaiti to tatou Atu, . . . tei taikuia ra i reira”?

Roma 10:13 i roto i te King James Version (i runga) ko ta Parker 1864 urianga

 Kua tutaki a Parker e tauatini ua atu pound—e āka moni i te reira taime—no te neneianga e te tuʼa anga i tana au aenga pepa, te au pepa, e tetai atu au tataanga. I roto i te mataiti okotai, kua tutaki aia e 800 pound, te tare anga o teia tuatau e 100,000 tuma pound Peritane e e ($132,000 U.S.) i teia rā. Kua tuku katoa aia i te au kopi o tana au puka e manganui ki tona au taeake e te au orometua maata no to ratou manako i te reira.

 Kua tuatua akakino te aronga kite i ta Parker tataanga e tana urianga o te Koreromotu Ou, kare i nenei maata ia. Na roto i te reira kare teia aronga i āriki i te angaanga meitaki a teia tangata ngakau tae i rave, e pera katoa ta Shadwell e tetai atu i rave no te akaoki akaou i to te Atua ingoa ki roto i te Koreromotu Ou Papaa.

 Penei ka inangaro katoa koe i te akara i teia vitio puapinga e tai ngauru miniti: Warwick Museum Tours: “The Bible and the Divine Name.”

a Ka kitea te “Ia,” te ingoa poto o “Iehova,” i roto ia Apokalupo 19:1, 3, 4, 6 ko te tuatua “Aleluia,” tona aiteanga “Akapaapaa kotou ia Iehova!”

b Kare e na Shadwell anake i uri i te katoaanga o te Koreromotu Ou. Ko tetai atu aronga uri ko Philip Doddridge, Edward Harwood, William Newcome, Edgar Taylor, e Gilbert Wakefield.

c Kia akataka i te tuke i rotopu i tona inangaro i te au mea pitiniti e tana apiianga Pipiria, kua taangaanga a Parker i te ingoa Herman Heinfetter i roto i tana au mea i tata no te akonoanga e te au urianga Pipiria. Ka kitea putuputuia tona ingoa ki roto i te au appendix o The New World Translation of the Holy Scriptures.

d I te 1864, kua nenei a Parker i te An English Version of the New Testament tei taiku i to te Atua ingoa e 186 taime.

e I mua ake i ta Parker urianga, e maata te au urianga Epera o te Koreromotu Ou tei taiku i to te Atua ingoa i roto i te au irava tukeke. Pera katoa i te 1795, kua nenei a Johann Jakob Stolz i te urianga Tiamani tei taiku i to te Atua ingoa e 90 tuma taime mei ia Mataio kia Iuda.