1, 2. a) Save problemija isi nesave phralen hem phenjen? b) Bašo kola pučiba ka kera lafi?

„KEDA počmingja i gragjansko vojna ko Burundi, me hem mli familija siem sine ko kongres“, vakerela jekh phral, o Lij. „Dikhaja sine sar o manuša prastana hem pukajnena. Me roditelija hem amen o 11 čhave lelem samo nekobor bukja ki torba hem našlem te šaj te spasina amen. Nesave tari mli familija uspejngje te resen ko kampi bašo izbeglice ko Malavi, kova so sine 1.600 kilometrija dur. A o javera siem sine odvojme ko različna thana.“

² Ko celo sveto poviše taro 65 milionija manuša mora sine te našen tari pumari phuv adaleske so isi vojna ili progonstvo. Akava tano najbaro broj taro izbeglice dži akana. * (Dikh i fusnota.) Maškar lende  isi but soj tane e Jehovaskere svedokija. But džene lendar našavgje ple pašen hem skoro sa so sine len. Save javera problemija sine len? Sar šaj te pomožina akale phralenge hem phenjenge te ačhoven bahtale džikote služinena e Jehovaske, iako isi len asavke problemija? (Ps. 100:2). Hem sar šaj najšukar te propovedina e izbeglicenge kola so na šungje bašo Jehova?

3. Soske o Isus hem but leskere učenikija našle taro than kote so živinena sine?

³ O Isus hem leskere roditelija našle ko Egipet keda e Jehovaskoro angeli vakergja e Josifeske kaj o Irod mangela te mudarel e Isuse. Ola ačhile adathe džikote na mulo o Irod (Mat. 2:13, 14, 19-21). Palo but berša, e Isuseskere učenikija gele ko različna thana ki Judeja hem ki Samarija adaleske so sine progonstvo (Dela 8:1). O Isus džanlja kaj but džene taro leskere učenikija ka mora te našen taro ple khera. Ov vakergja: „Keda ka ovel tumen progonstvo ki jekh diz, našen ki javer“ (Mat. 10:23). Nane lokho keda nekoj mora te našel taro plo kher.

4, 5. Ko save opasnostija arakhljovena o izbeglice džikote a) našena? b) živinena ko kampi?

⁴ Keda nekoj našela taro plo kher ili živinela ko kampi bašo izbeglice, arakhljovela ko različna opasnostija. O potikno phral e Lijeskoro, o Gat vakerela: „Phiraja sine kurkencar hem dikhlem but mule manuša. Sine man 12 berš, me pre doborom but šuvlile so vakergjum mle familijake te džan bizo mande. Ama, mo dad pomožingja ma soske na manglja te mukhel te arakhen man o buntovnikija. Trudinaja amen sine taro dive ko dive te preživina, molinaja amen sine e Jehovaske hem sine amen doverba ki leste. Ponekogaš haja sine samo mango so bajrola sine uzo drumo“ (Fil. 4:12, 13).

⁵ Poviše džene tari e Lijeskiri familija sine but berša ko kampija bašo izbeglice. Ama, adari da sine opasno. O Lij, kova so akana služinela sar pokrainsko nadgledniko, vakerela: „But džene na kerena sine buti. Ola ogovorinena sine, piena, khelena komari, čorena hem kerena sine nemoral“. Te šaj te zaštitinen pe taro lošno vlijanie, e Jehovaskere svedokija valjani sine te oven zafatime teokratska bukjencar (Evr. 6:11, 12; 10:24, 25). Adaleske so koristingje mudro plo vreme, ačhile duhovno zorale hem but džene ule pionerija. Ola sekogaš mislinena sine ko adava kaj jekh dive ka ikljon taro kampi bašo izbeglice, isto sar so iklile o Izraelcija tari pustina. Adava pomožingja lenge te ovel len pozitivno stavi (2. Kor. 4:18).

6, 7. a) Sar pottikninela amen o mangipe bašo Jehova te ponašina amen amare phralencar? b) Vaker primer.

⁶ Keda mangaja e Devle, adava pottikninela amen te sikava mangipe amare phralenge, posebno okolenge so arakhljovena ko phare situacie. (Čitin 1. Jovanovo 3:17, 18.) Na primer, keda o hristijanja taro prvo veko ki Judeja na sine len so te han, o phralja taro javera sobranija pomožingje len (Dela 11:28, 29). O  apostol Pavle hem o Petar isto agjaar ohrabringje e phralen te oven gostoprimliva (Rim. 12:13; 1. Pet. 4:9). Amen siem ohrabrime te sikava gostoprimstvo e phralenge so avena te posetinen amen tari javer phuv. Tegani, kobor poviše valjani te sikava gostoprimstvo amare phralenge so arakhljovena ki opasno situacija ili soj tane progonime baši pli vera! * (Dikh i fusnota.) (Čitin Izreki 3:27.)

⁷ Angleder nesavo vreme, but džene soj tane e Jehovaskere svedokija mora sine te našen taro ple khera adaleske so sine vojna hem progonstvo ki istočno Ukraina. Žalno tano adava so nesave lendar sine mudarde. Ama, pobaro delo lendar sine dodžakerde taro phralja hem phenja taro javera thana ki Ukraina hem Rusija. Ko solduj phuvja, o phralja ačhile neutralna, na sine „delo taro sveto“ hem ponadari da revno propovedinena sine o šukar haberi (Jovan 15:19; Dela 8:4).

8, 9. a) Save problemija šaj te oven e izbeglicen ki nevi država? b) Soske valjani te ova strpliva džikote pomožinaja lenge?

⁸ Nesave izbeglice mora sine te našen ko javer delo tari lengiri država. Ama, but javera valjangje te našen ki javer država. Točno tano adava kaj o vlade šaj te den len hajbe, šeja hem than kote ka živinen, ama isi len javera da problemija. Na primer, šaj o hajbe tano pojaver taro adava soj sikle te han. Nesave lendar avena taro phuvja kote soj tato hem šaj na džanena sar te uraven pe keda tano šudro. Javera šaj valjani te sikljoven sar te koristinen sovremena aparatija.

⁹ Nesave vlade pomožinena e izbeglicenge te prilagodinen pe ko than kote so ale. Ama, obično palo nekobor masek lendar adžikerela pe te grižinen pe korkori peske. Akava šaj te ovel lenge but pharo. Te zamislina amenge sa o bukja so valjani te sikljoven taro jekh puti: nevi čhib, kultura, neve zakonija bašo adava sar te platinen pe smetke hem danokija, te džan ki škola hem čak sar te vospitinen e čhaven! Šaj li strplivo te pomožina amare phralenge hem phenjenge so isi len asavke problemija? (Fil. 2:3, 4).

10. Sar šaj te pomožina te ovel pozorali i vera e izbeglicengiri samo so ka resen? (Dikh i slika ko početok tari statija.)

¹⁰ Ponekogaš o vlade kerena te ovel pharo amare phralenge soj izbeglice te aven ko kontakt e sobraniea soj paše uzo than kote so živinena. Nesave organizacie soj povrzime e vladaja zakaninena pe e phralenge kaj ka čhinaven te pomožinen len ili kaj nane te mukhen len te živinen ki adaja phuv ako na prifatinena nesavi buti so ka čhinavel len te džan ko sostanokija. Nesave phralja prifatinena asavki buti soske darana. Adaleske tano but važno te ava ko kontakt amare phralencar samo so ka resen. Ola valjani te dikhen kaj grižinaja amen lenge. Ako sikavaja lenge griža hem pomožinaja len adava šaj te kerel lengiri vera pozorali (Izr. 12:25; 17:17).

11. a) Savi pomoš valjani e izbeglicenge ko početok? b) Sar šaj te sikaven kaj tane blagodarna?

¹¹ Najprvo šaj ka valjani te da amare phralen hajbaske, šeja hem javera bukja so ka valjanen lenge. * (Dikh i fusnota.) Čak ako dea tikne bukja, sar na primer jekh mašna nesave phraleske, šaj te značinel but. Tari javer strana, keda o phralja soj izbeglice na rodena but bukja, nego tane blagodarna bašo adava so o javera kerena baši lende, tegani o phralja ka šaj te osetinen i radost so avela keda dena. Važno tano o phralja soj izbeglice te trudinen pe sar so nakhela o vreme korkori te grižinen pe peske. Agjaar ka osetinen pe pošukar hem ka oven paše e phralencar (2. Sol. 3:7-10). Ama, amen valjani te da len praktično pomoš.

12, 13. a) Sar šaj te da e izbeglicenge praktično pomoš? b) Vaker primer.

¹² Na valjani amenge but pare te šaj te pomožina e izbeglicen. Lenge poviše valjani amaro vreme hem mangipe. Na primer, šaj te sikava lenge sar te koristinen o javno prevoz ili sar te kinen šukar hem evtino hrana. Šaj isto agjaar te sikava lenge kote te len alatija bukjake ili te sikava lenge kote šaj te sikljoven nesavo zanati kova so ka pomožinel len te zarabotinen pare. Soj  panda považno, šaj te pomožina len te oven delo taro lengoro nevo sobranie. Ako šaj, te nudina lenge prevoz bašo sostanok. Isto agjaar šaj te objasnina lenge sar najšukar te propovedinen e manušenge ko podračje, hem te dža lencar ki služba.

¹³ Keda štar terne izbeglice ale ko jekh sobranie različna starešine dengje len praktično pomoš. Sikavgje len sar te vozinen vrda, sar te pišinen ki tastatura, hem sar te aplicirinen bukjake. Isto agjaar sikavgje len sar te organizirinen plo vreme te šaj te čhiven i služba e Jehovaske ko prvo than (Gal. 6:10). Kratko palo adava, akala štar phralja ule pionerija. Adaleske so pomožingje len o starešine hem so čhivgje peske cel ki služba e Jehovaske, uspejngje te napredujnen hem te na oven delo taro akava sveto e Satanaskoro.

14. a) Protiv kova iskušenie valjani te borinen pe o izbeglice? b) Vaker primer.

¹⁴ Sar sa o javera sluge e Devleskere, o izbeglice da valjani te borinen pe protiv o iskušenie o materijalna bukja te oven lenge považna taro Jehova. * (Dikh i fusnota.) O Lij, so sine spomnimo ko početok, hem leskere phralja hem phenja, na bistergje so sikavgja len lengoro dad baši vera džikote našena sine. Ola vakerena: „Džikote našaja sine, amaro dad lelja i torba hem jekh po jekh frdingja o nepotrebna bukja so sine ki late. Ko krajo, keda čučili i torba, asandilo hem vakergja: ,Dikhena, samo akava valjani amenge!‘“ (Čitin 1. Timotej 6:8.)

15, 16. a) Sar šaj te pomožina amare phralengiri vera te ovel pozorali? b) Sar šaj te pomožina len ko emocionalno pogled?

¹⁵ E izbeglicenge valjani poviše nego samo hajbe hem šeja. Lenge valjani emocionalno poddrška hem te ohrabrina len tari Biblija (Mat. 4:4). O starešine šaj te arakhen lenge literatura ki lengiri čhib hem te pomožinen len te kontaktirinen phralencar kola so kerena lengiri čhib lafi. Akava tano but važno, soske but izbeglice mora sine te mukhen ple familija, amalen hem o sobranie. Ola valjani te osetinen kaj o Jehova hem lengere phralja mangena len. Ako na osetingje adava, tegani šaj te roden pomoš nekastar so alo tari isto phuv a nane e Jehovaskoro svedoko (1. Kor. 15:33). Keda pomožinaja lenge te osetinen pe delo taro sobranie, tegani sorabotinaja e Jehovaja kova so mangela te zaštitinel len (Ps. 146:9).

¹⁶ O Isus hem leskiri familija našti sine te iranen pe ko plo kher sa džikote sine ki vlast okola so progoninena len sine. Slično tano avdive bute izbeglicencar. A javera šaj nane te mangen te iranen pe. O Lij vakerela kaj but roditelija dikhle sar nekoj tari lengiri familija sine silujme hem mudarde, adaleske na mangena te iranen pumare čhaven ki adaja phuv. Te šaj te pomožina amare phralen, valjani te ova „sočuvstvitelna, pherde phralikane mangipaja, milostiva, ponizna“ (1. Pet. 3:8). O progonstvo kergja but izbeglice te izbeginen te družinen pe e javerencar  hem šaj ladžana te keren lafi bašo adava so doživingje, posebno anglo ple čhave. Šaj te puče tut: „Te ovav sine ko lengoro than, sar bi mangava sine o javera te ponašinen pe mancar?“ (Mat. 7:12).

17. Sar pomožinaja e izbeglicenge adalea so propovedinaja?

¹⁷ But izbeglice avdive avena taro phuvja kote so o propovedibe tano zabranimo. Adaleske so o phralja revno propovedinena, but izbeglice prvo puti šunena bašo Carstvo (Mat. 13:19, 23). But lendar arakhena uteha keda tane ko amare sostanokija hem vakerena: „O Devel tano čače tumencar“ (Mat. 11:28-30; 1. Kor. 14:25).

18, 19. Sar šaj te ova mudra keda propovedinaja e izbeglicenge?

¹⁸ Valjani te ova mudra hem vnimatelna keda propovedinaja e izbeglicenge (Mat. 10:16; Izr. 22:3). Te šuna len strplivo džikote kerena lafi hem te na kera lafi baši politika. Valjani te šuna o upatstvija so dobinaja len tari podružnica hem taro vlastija, agjaar nane te čhiva ki opasnost ni amen a ni e javeren. Adaleske so o izbeglice avena taro različna religie hem kulture, valjani te sikljova nešto poviše baši lende hem te poštujna lengoro stavi. Na primer, but manuša taro nesave phuvja isi len strogo pravilo sar valjani te uravel pe jekh džuvli. Adaleske, keda propovedinaja lenge, šukar tano te urava amen ko način kova so nane te navredinel len.

¹⁹ Mangaja te pomožina e manušenge so cidena muke, iako na služinena e Jehovaske. Keda keraja akava, postapinaja isto sar o Samarjani tari e Isuseskiri sporedba (Luka 10:33-37). Najšukar način sar šaj te pomožina e manušen tano te sikava len bašo šukar haberi. Jekh starešina kova so pomožingja bute izbeglicenge vakerela kaj tano važno odma te vakera lenge kaj siem e Jehovaskere svedokija. Valjani te sikava lenge kaj amari glavno cel tani te pomožina lenge ko duhovno pogled, a na materijalno.

20, 21. a) Savo tano o rezultati keda sikavaja iskreno mangipe e izbeglicenge? b) So ka dikha ki javer statija?

²⁰ Keda sikavaja iskreno mangipe e manušenge so avena te živinen maškar amende adava anela šukar rezultatija. Jekh phen vakergja kaj lakiri familija našlja tari Eritreja adaleske so sine progonstvo. Lakere štar čhave mora sine te phiren ofto dive ki pustina te šaj resena ko Sudan. Oj phengja: „O phralja adari sine lencar sar paše familija, dengje len hajbaske, šeja, than kote te bešen hem obezbedingje lenge prevoz. Koj javer ka priminel nekas so na džanela le ko plo kher samo adaleske so služinela isto Devleske? Adala tane samo e Jehovaskere svedokija!“ (Čitin Jovan 13:35.)

²¹ So slučinela pe bute čhavencar so avena sar izbeglice ili emigrantija ple roditelencar? Ki javer statija ka dikha sar šaj te pomožinel pe akale čhavenge radosno te služinen e Jehovaske.