So džanaja odoljestar kotar avena o sinagoge?

O LAFI „sinagoga“ avela kotar grčko čhib hem doslovno značini „zbor“ ja „čediba zajedno“. Akava lafi odgovorini, odoljese so o sinagoge ko purano vreme hine thana kuri čedindže pe o Judejcija te služinen e Devljese hem te sikljon oljestar. Ko hebrejska spisija na pominena pe o sinagoge, ama ko grčka spisija jasno dičhola so ko prvo veko ki amari era hine asavke thana.

But stručnjakija phenena so o sinagoge pojavindže pe prvo puti ko vreme ked o Judejcija hine robija ko Vavilon. Ki jekh enciklopedija pisini: „Odoljese so hine dur ando po hrami, živindže ki tuđo Phuv hem so valjandža oljendže uteha, [o Judejcija] kola hine robija podijekh puti čedindže pe, verovatno ko sabat, te čitinen e Devljeso Lafi“ (Encyclopaedia Judaica). Palo odova so irindže pe kotar ropstvo, o Judejcija izgleda nastavindže te čeden pe te šaj te molinen pe hem te čitinen e Devljeso Lafi hem kuri god dželje čerdže sinagoge.

Dži ko prvo veko ki amari era, o sinagoge već hine centar kotar versko hem društveno dživdipe e Judejcengo kola živindže prekalo Sredozemlje, ko Blisko istok hem ko Izrael. O profesor Li Levin kotar Hebrejsko fakulteti ko Jerusalim phenela: „[I Sinagoga] hine than kuri proučini pe, kuri hala pe ko Sabat hem ko avera praznikija, kuri sudini pe, čedena pe pare hem than kuri čedena o manuša sebepi o društvena hem politička buča“. Isto adžahar phenela: „Naravno, najvažno hine i versko služba.“ Odoljese, na iznenadini amen so o Isus but puča dželo hine ki sinagoga (Mar. 1:21; 6:2; Luka 4:16). Uduri sikadža, dindža savetija hem ohrabrindža e manušen. Palo odova so ulji i hrišćansko skupština, hem o apostol Pavle but puča propovedindža ko sinagoge. O manuša kola manglje te sikljon ando Devel redovno dželje ko sinagoge. Odoljese, o Pavle ked god bi avela ki dijekh diz najangljeder bi propovedini uduri (Čer. 17:1, 2; 18:4).