1919. – šel berš angljeder
O BARO maribe (kova kasnije hine pendžarutno sar Prvi svetski rat), kova trajindža pobuter ando štar berš, završindža pe 1919. berš. Ko krajo ando 1918. berš, o narodija čhinavdže te borinen pe, a ko 18. januar 1919. berš počmindža i Parisko mirovno konferencija. Jekh sporazum kova andža pe ki odija konferencija hine o Versajsko mirovno ugovor, koljeja formalno završindža pe o maribe maškaro Saveznikija hem i Nemačka. Odova sporazum hine potpisimo ko 28. jun 1919. berš.
Isto adžahar, odolje sporazumeja hine osnujimi jekh nevi organizacija koja vičindža pe Društvo naroda. O cilj andi akija organizacija hine „te anel dži i međunarodno saradnja hem te čerel te ovel mir hem sigurnost ki celo phuv“. But hrišćanska crkve podržindže o Društvo naroda. O Savezno savet ando e Hristese crkve ki Amerika phendža so o Društvo naroda tano „sar e Devljeso Kraljevstvo ki phuv“. Akava Savezno savet podržindža o Društvo naroda adžahar so bičhaldža pe predstavnikonen ki Parisko mirovno konferencija. Jekh ando odola predstavnikija phendža so odija konferencija tani „početak ando jekh nevo doba ki manušikani istorija“.
Odova nevo doba počmindža, ama odova na hine sebepi o manuša kola hine uključime ki odija mirovno konferencija. Ko 1919. berš počmindža jekh nevo doba ko propovedničko delo. O Jehova dindža pe narodose zoraljipe te propovedini pobuter nego li bilo ked angljeder. Ama, najangljeder valjandža te ovel jekh bari promena ko Istraživačija andi Biblija.
PHARI ODLUKA
E beršeso izbor ando članija kotar upravno odbor ando Biblijsko hem traktatno društvo, hine zakazimo ki subota ko 4. januar 1919. berš. Ko odova vreme, o Džozef Raterford, kova predvodindža ki e Jehovasi organizacija, hine ko phanljipe ki Atlanta, ki Džordžija, ki Amerika pana efta phraljencar. O pučibe hine, da li o phralja kola tane ko phanljipe ka oven paljem birime te oven članija ando upravni odbor ja ko oljengo than ka oven čhivde avera.
Dži hine ko phanljipe ki samica, o phral Raterford brinindža pe so ka ovel e organizacijaja. Ov džandža so disave phralja mislindže so najšukar bi ovela neko aver te ovel birimo te ovel predsednik. Sebepi odova, ov pisindža jekh ljil okoljendže so čedisalje ko sastanko hem predložindža o phral Evander Kauarda te ovel predsedniko. O Raterford phendža so o Kauarda tano „mirno“, „mudro“ hem „verno e Gospodese“. Ama, but phralja manglje averčhane te rešini pe odova. On manglje o izborija te oven palo
šov masek. O advokatija kola branindže e phraljen kola hine ko phanljipe, složindže pe odoljeja. Dži on adžahar vačerdže so ka čeren, disave phralja počmindže te holjanen.Tegani, sar so phendža o phral Ričard Barber ulo diso so smirindža odija phari situacija. Jekh ando phralja kola hine odothe uštindilo hem phendža: „Me na džanava but odoljestar so phenela o zakon, ama džanava so značini vernost. Odova so o Devel rodela tani vernost. Najšukar način te mothova amari vernost e Jehovase tano te ičera o izborija hem te birina e phralje e Raterforde paljem te ovel predsednik“ (Ps. 18:25).
O phral Makmilan, kova isto hine ko phanljipe, kasnije phendža so jekh dive palo odova o phral Raterford khuvdža ko zido andi oljesi ćelija hem phendža: „Čhiv to vas avri.“ O phral Raterford dindža lje jekh telegram. O Makmilan dikhlja odija kratko poruka hem odmah džandža so odova značini. Ki odija poruka pisindža: „RATERFORD VAJZ VAN BARBER ANDERSON BILI HEM SPIL UPRAVNI ODBOR PRVA TRIN IZVRŠNI ODBOR MANGAJA SARINEN.“ Odova značindža so sa o članija ando Upravno odbor tane paljem birime hem so o Džozef Raterford hem Vilijam Van Amburg tane paljem birime te oven članija ando Izvršni odbor. Ama, o phral Raterford ka ačhol predsednik.
OSLOBODIME TANE!
Dži o efta phralja hine ko phanljipe, o verna Istraživačija andi Biblija pučlje e manušen te potpisinen i peticija te šaj o vlastija te mukhen e phraljen ando phanljipe. Akala hrabra phralja hem phenja čedindže prekalo 700 000 potpisija. Ki sreda, ko 26. mart 1919, angljeder so i peticija hine dindi, o phral Raterford hem avera odgovorna phralja hine oslobodime.
O phral Raterford ko govor kova ičerdža anglo okola so alje te dikhen lje phendža: „Me hijum sigurno so akava iskustvo kova sarine hine amen samo pripremindža amen aso pana pophare vremenija... Tumen na borindžen tumen te ikaljen amare phraljen ando phanljipe, odova na hine o cilj andi odija borba... Tumen borindžen tumen te svedočinen aso čačipe, hem okola so čerdže odova dobindže but šukar nagrada.“
Sa odova so ulo dži trajindža o suđenje, mothovdža so o Jehova vodindža o buča. Ki presuda kuri o Apelaciono sud andža i odluka ko 14. maj 1919, pisindža: „O optužena ko akava slučaj na hine ljen... suđenje ko kova hine ljen pravo hem odoljese i presuda poništini pe.” O phralja hine optužime so čerdže phare krivična delija hem ked bi ovena pomilujime ja ked bi o kazne ovena smanjime, tegani odija presuda bi ovela ko oljengo dosije. Palo odova, na hine neve optužbe. Sebepi odova o sudija Raterford zadržindža pi licenca sar sudija hem odoljese šajindža te branini e Jehovase narodo anglo
američko Vrhovno sudo. Odova čerdža but putija ked ikljilo ando phanljipe.ODLUČNA TE PROPOVEDINEN
O phral Makmilan phendža: „Amen na ka beša, te na čera ništa hem te adžičera te ljel amen o Gospod ko nebo. Haljiljam so valjani te čera diso te šaj te džana soj tani e Gospodesi volja.“
Ama, o phralja ko glavno sedište naštindže samo te nastavinen te čeren i buti koja beršencar čerdže. Sose? Odoljese so, dži hine ko phanljipe sa o štamparska ploče kola koristindže pe te šaj te štampini pe i literatura hine uništime. Sebepi odova, o phralja hine obeshrabrime hem disave oljendar pučlje pe da li o delo ando propovedibe završindža pe.
Da li isi pana zainteresime manuša kola mangena te šunen o šukar haberi? Te šaj te odgovorini ko odova pučibe, o phral Raterford odlučindža te ičeri jekh govor. Ko odova govor sare hine vičime. „Ako niko na avela te šunel akava govor“, phendža o phral Makmilan „tegani ka džana so više na valjani te propovedina.“
O phral Raterford, iako hine but nabormo, ki nedelja 4. maj 1919. berš ičerdža o govor kova vičindža pe „Nada aso manuša kola tane ko bare pharipa“, ko Los Anđeles, ki Kalifornija. Ko odova govor alje 3 500 manuša, a but manuša naštindže te khuven sose na hine than. Jekh dive palo odova, alje 1 500 manuša. Ko e phraljengo pučibe hine odgovorimo – o manuša tane zainteresime.
Odova so o phralja čerdže palo odova utičindža ko odova sar e Jehovase svedokija ka propovedinen dži avdije.
SPREMNA ASO POBARO PORAST
Ki Stražarsko kula kotar 1. avgust 1919. berš hine pisimo so ko početko ando septembar ka ovel kongres ko Sidar Point, ko Ohajo. „Sare
džandže so mora te džan uduri“, phendža o Klarens Biti, jekh terno Istraživači andi Biblija kotar Misuri. Prekalo 6 000 phralja hem phenja hine ko odova kongres, odova hine pobuter nego so očekujindža pe. Prekalo 200 džene krstindže pe ko jezero Iri, kova hine odothe paše.O phral Raterford ko 5. septembar 1919. berš, ko pandžto dive ando kongres, ičerdža o govor kova vičindža pe „Sa e saradnikonendže“, obratindža pe e publikače hem najavindža so ka ikljol nevo časopis kova vičini pe Zlatni vek. * Oljesi svrha tani „te pratini o neve događaja kola ovena hem andi Biblija te mothovi sose odola događaja ulje.“
Sa o Istraživačija andi Biblija hine podstaknime hrabro te propovedinen hem te koristinen akija nevi publikacija. Ko ljil ko kova hine phendo sar ka organizujini pe o propovedibe, pisindža: „Neka svako predajimo [krstimo] objavitelj ičeri ki godi soj tani bari čast te služini e Devljese hem so valjani te iskoristini svako prilika te svedočini e manušendže.“ But manuša prihvatindže akava poziv te propovedinen. Dži o decembar, akala revna objaviteljija uspostavindže 50 000 pretplate aso akava časopis.
Dži ko krajo ando 1919. berš, e Jehovaso narodo hine paljem organizujimo hem zorjačerdo. Uzo odova, ispunindže pe nekobor važna proročanstvija ando poslednja dive. E Devljeso narodo hine ispitimo hem pročistimo, sar so hine proreknimo ko Malahija 3:1-4. Oljeso narodo hine oslobodimo ando simbolično ropstvo, o „Baro Vavilon“, a o Isus čhivdža o „verno hem o razborito robo“ * (Otkr. 18:2, 4; Mat. 24:45). Akana o Istraživačija andi Biblija hine spremna te čeren i buti koja o Jehova manglja on te čeren.
^ odl. 22 O časopis Zlatni vek ko 1937. berš hine vičimo Uteha, a kotar 1946. berš Probudite se!
^ odl. 24 Dikh i Stražarsko kula kotar 15. jul 2013, str. 10-12, 21-23; hem kotar mart 2016, str. 29-31.