Da li đanđan?
Da li o Mardohej ćaće postojinđa?
O Judejco kova vićinđa pe Mardohej hine le važno uloga ko događaja kolendar vaćeri pe ki knjiga Jestira. Ov hine judejsko izgnaniko kova služinđa ko persijsko dvoro. Odova hine ki početka ando 5. veko angl. i n. e., „ko vreme ando [kralj] Asvir.“ (Avdije mislini pe so odova kralj hine o Kserks I.) O Mardohej sprečinđa te mudaren e kralje. Sebepi odova, o kralj javno mothovđa lese čast. Kasnije, palo odova so mulo o Aman, kova na manglja e Mardoheje hem avere Judejconen, o kralj ćhivđa e Mardoheje te ovel upravitelj ko celo carstvo. Sebepi odova, ov šaj hine te del jekh naredba ki koja pisinđa so o Judejcija ko persijsko carstvo valjani te spasinen pe ando genocid (Jest. 1:1; 2:5, 21-23; 8:1, 2; 9:16).
Disave istoričarija ko početko ando 20. veko, phenđe so i knjiga Jestira tani izmislimi hem so o Mardohej niked ni na postojinđa. Ama, ko 1941. berš o arheolozija arakhlje disave dokazija kola potvrdinena odova so i Biblija vaćeri ando Mardohej. So on arakhlje?
O arheolozija arakhlje tablice ko kola hine pisimo ko persijsko klinasto pismo hem uduri pomini pe jekh manuš kova vićini pe Marduk. (Ko romane Mardohej.) Ov hine dvorsko službeniko ko baro položaj, moguće tano so hine rizničar ko Susan. O Artur Ungnad, o stručnjako asi istočno istorija, phenđa so osim ki Biblija, ko odova vreme odova hine jedino than kaj pomini pe o Mardohej.
Palo e Artureso izveštaj, o izučavaocija prevedinđe nekobor hiljade zapisija ko klinasto pismo. Maškaro odola zapisija tane hem o pločice ando Persepolj, kola o arheolozija arakhlje ko ruševine andi riznica paše uzo dizjake zidija. Odola pločice tane pana ando vreme ked vladinđa o Kserks I. On tane pisime ki elamsko ćhib hem othe isi nekobor anava kola pominena pe ki knjiga Jestira. a
O anav Mardohej (Marduk) ko persijsko klinasto pismo
Ko nekobor pločice ando Persepolj pomini pe o anav Marduk. Ov hine e kraljeso pisari ki palata ko Susan đi vladinđa o Kserks I. Ki dujto pločica pisini so o Marduk hine prevodilac. Odova složini pe odoleja so i Biblija vaćeri ando Mardohej. Ov hine službeniko ko dvoro ando kralj Asvir (Kserks I) hem vaćerđa najhari duj ćhibja. O Mardohej stalno bešlja ko kraljese udara ki palata, ko Susan (Jest. 2:19, 21; 3:3). U stvari, odola udara hine jekh bari građevina kaj ćerđe buti o dvorska službenikija.
Isi but bari sličnost maškar o Marduk kova pomini pe ko odola pločice hem o Mardohej andi Biblija. On živinđe ko isto vreme, ko isto than hem o solduj služinđe ko dvoro. Sa odova mothovi so o Marduk hem o Mardohej tane u stvari isto manuš.
a Ko 1992. berš, o profesor Edvin Jamauči pisinđa jekh članko ko kova objavinđa 10 anava kola nalazinena pe hem ko pločice ando Persepolj hem ki knjiga Jestira.
