ΜΑΘΗΜΑΣ 19
Σαρ Μπορίνασα τι Μπαριαράς Αμαρί Πίστη κι Υπόσχεση κι Ιεχωβάσκι ότι κα Αβέλ εκ Νεβό Ντουνιάς;
«Κάνα [ο Ιεχωβά] βακερέλα κάτι, να κα κερέλ-λες;»—ΑΡΙΘ. 23:19.
ΥΜΝΟΣ 142 Ασταράσα Σικίς Αμαρί Ελπίδα
ΣΟ ΚΑ ΝΤΙΚΧΑΣ a
1, 2. Σο χρειαζίντιβελα τι κεράς καζόμ μπεκλεντίνασα τι αβέλ ο νεβό ντουνιάς;
ΙΣΙ αμένγκε μπουτ σημαντική η υπόσχεση ι Ιεχωβάσκι τι ντελ εκ τέλος ανταλέ ντουνιάστε ντα τι ανέλ εκ δίκαιος ντουνιάς. (2 Πέτρ. 3:13) Παρόλο σο να τζανάσα ακριβώς κάνα κα αβέλ ανταβά νεβό ντουνιάς, ο πράγματα σικαβένα ότι να κα χρειαζίντιβελ τι μπεκλεντίνας μπουτ ατζέκ.—Ματθ. 24:32-34, 36· Πράξ. 1:7.
2 Μέχρι τι αβέλ οντουβά ντιβές, καζόμ μπρεσά-ντα τι αβάς κι αλήθεια, σαρέ χρειαζίντιβελα τι μπαριαράς αμαρί πίστη κι υπόσχεση ανταγιά. Σόσκε; Επειδή ατζέ-ντα η ζουρανί πίστη μπορεί τι χασαρέλ πι ζορ. Ο απόστολος Παύλος βακερντάς ότι η πίστη σο νανέ ζουρανί ισί σαρ «ι αμαρτία σο μπερδίνελα-αμέν εύκολα». (Εβρ. 12:1) Για μα τι μουκχάς αμαρί πίστη τι χασαρέλ πι ζορ, χρειαζίντιβελα τι ντικχάς μπουτ φαρ ο πράγματα σο σικαβένα ότι ο νεβό ντουνιάς κα αβέλ-πες μπαγιά μπουτ σουγκό.—Εβρ. 11:1.
3. Σο κα ντικχάς ανταλέ μαθημάστε;
3 Ανταλέ μαθημάστε, κα ντικχάς τριν τρόπους σο μπορίνασα τι μπαριαράς αμαρί πίστη κι υπόσχεση κι Ιεχωβάσκι τι ανέλ εκ νεβό ντουνιάς: (1) τι σκεφτίνας λατσσές ο λύτρος, (2) τι κεράς αχόρτ σκέψεις ι Ιεχωβάσκε ζοριάκε ντα (3) τι κεράς πράγματα σο ανένα-αμέν πο πασέ κο Ιεχωβά. Σοράν, κα ντικχάς σαρ οντουλά σο βακερντάς ο Ιεχωβά κο Αββακούμ μπαριαρένα αμαρί πίστη αντιβές. Πρώτα όμως κα ντικχάς κάποια πράγματα σο μπέκιμ νακχάσα αντιβές ντα μανγκένα ζουρανί πίστη κι υπόσχεση ότι κα αβέλ εκ νεβό ντουνιάς.
ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΣΟ ΜΑΝΓΚΕΝΑ ΖΟΥΡΑΝΙ ΠΙΣΤΗ
4. Καλά αποφάσεις μανγκένα ζουρανί πίστη;
4 Κάθε ντιβές, λάσα αποφάσεις σο μανγκένα ζουρανί πίστη. Για παράδειγμας, λάσα αποφάσεις σο τθερένα τι κερέν με τη διασκέδαση, με το πανεπιστήμιος, ι αμαλέντζαρ, ι μπιαβέσαρ, ι τσσαβέντζαρ ντα ι μπουτιάσαρ. Κα αβέλας λατσσό τι πουτσάς-αμέν: “Σικαβένα οντουλά σο τραμπίναβα ότι ισινόμ σίγουρος ότι ανταβά ντουνιάς μπουτ σουγκό κα καταστραφίντιβελ ντα κα αβέλ ο νεβό ντουνιάς ι Ντεβλέσκο; Ή μήπως οντουλά σο τραμπίναβα επηρεάντιβενα κατά τζενέ σο να πακιάνα ότι μπορίνενα τι τζουβντιόν για πάντα;” (Ματθ. 6:19, 20· Λουκ. 12:16-21) Κα λας ο πο λατσσέ αποφάσεις άμα μπαριαράσα αμαρί πίστη ότι ο νεβό ντουνιάς ισί μπουτ πασέ.
5, 6. Σόσκε χρειαζίντιβασα ζουρανί πίστη κάνα νακχάσα στεναχώριες; Βακερέν εκ παράδειγμας.
5 Νακχάσα δοκιμασίες-ντα σο μανγκένα ζουρανί πίστη. Μπέκιμ τι τζάνα αμέντζαρ κόντρα, τι ισινάμ νασφαλέ ή τι τθεράς γιαβερά πράγματα σο κερένα-αμέν τι χασαράς αμαρί ζορ. Κι αρχή, μπέκιμ νιωθίνασα ότι μπορίνασα τι νταϊντίνας αμαρί δοκιμασία. Αλλά άμα ατσσικιαρέλα μπουτ βακίτι—σαρ αβέλα-πες μπουτ φαρ ι δοκιμασιέντζαρ—χρειαζίντιβασα ζουρανί πίστη για τι νταϊντίνας ντα τι συνεχίνας τι υπηρετίνας ι Ιεχωβάς χαράσαρ.—Ρωμ. 12:12· 1 Πέτρ. 1:6, 7.
6 Κάνα νακχάσα εκ δοκιμασία, μπέκιμ νιωθίνασα ότι ο νεβό ντουνιάς ι Ιεχωβάσκο να κα αβέλ ποτές. Μήπως ανταβά μανγκέλα τι βακερέλ ότι αμαρί πίστη νανέ ζουρανί; Όχι πάντα. Σκεφτίνεν εκ παράδειγμας. Κο βεν τθεράσα ζουρανέ σιλά ντα μπορεί τι νιωθίνας ότι να κα αβέλ ποτές ο νιλάι. Αλλά ο νιλάι αβέλα. Κάτι ασακό αβέλα-πες άμα χασαρντάμ σαρί αμαρί ζορ. Μπορεί τι νιωθίνας ότι ο νεβό ντουνιάς να κα αβέλ ποτές. Άμα όμως ισί ζουρανί αμαρί πίστη, τζανάσα ότι ο υποσχέσεις ι Ντεβλέσκε κα νικιόν μπαγιά. (Ψαλμ. 94:3, 14, 15· Εβρ. 6:17-19) Άμα πακιάσα-λες ανταβά, μπορίνασα τι συνεχίνας τι τσσουβάς ι λατρεία ι Ιεχωβάσκι πρώτα αμαρέ ζωγιάτε.
7. Καλέ πραγμάσταρ πρέπει τι αρακχαβάς-αμέν;
7 Χρειαζίντιβασα επίσης ζουρανί πίστη για τι βακεράς ο λατσσέ αμπέρια. Μπουτ τζενέ σο κεράσα λέντε έργος πακιάνα ότι ο «λατσσέ αμπέρια» ι νεβέ ντουνιάσκε σο κα ανέλ ο Ντεβέλ νανέ μπαγιά. (Ματθ. 24:14· Ιεζ. 33:32) Δεν πρέπει ποτές τι μουκχάς κο αμφιβολίες οντουλέ τζενένγκε τι επηρεάνεν-αμέν. Για μα τι μουκχάς τι αβέλ-πες ανταβά, πρέπει τι μπαριαράς συνέχεια αμαρί πίστη. Για τι ντικχάς τριν τρόπους σο μπορίνασα τι κεράς-λες ανταβά.
ΣΚΕΦΤΙΝΕΝ ΛΑΤΣΣΕΣ Ο ΛΥΤΡΟΣ
8, 9. Σαρ επηρεάνενα αμαρί πίστη ο σκέψεις σο κεράσα ι λυτρόσκε;
8 Εκ τρόπος σο μπορίνασα τι μπαριαράς αμαρί πίστη ισί τι σκεφτίνας λατσσές ο λύτρος. Ο λύτρος ντέλα ι σιγουριά ότι ο υποσχέσεις ι Ντεβλέσκε κα νικιόν μπαγιά. Άμα σκεφτίνασα προσεκτικά σόσκε ντιντιλό ο λύτρος ντα καζόμ μπαρί ισινέ ανταγιά θυσία, κα μπαριαράς αμαρί πίστη ότι, η υπόσχεση ι Ιεχωβάσκι τι τζουβντιάς για πάντα εκχέ πο λατσσέ ντουνιάστε, κα νικιόλ σίγουρα μπαγιά. Σόσκε μπορίνασα τι βακεράς-λες ανταβά;
9 Σο έπρεπε τι αβέλ-πες για τι ντιντιόλ ο λύτρος; Ο Ιεχωβά μπουτσσαντάς κατά ουρανός πι αγαπημέ πρώτε Τσσαβές, οντουλές σο ισινέ πο πασέ λέσαρ, για τι μπιάντιβελ σαρ τέλειος τζενό. Καζόμ ισινέ κι πφουβ, ο Ιησούς νακχαντάς σαβέ τι μανγκές δυσκολίες. Σοράν, τσσιντιντάς ντουκχ ντα μουλό μπέτι τροπόσαρ. Σο μπαρί θυσία κερντάς ο Ιεχωβά! Αμαρό λατσσό Ντεβέλ να κα μουκχέλας ποτές τι τσσίντελ μπουτ λέσκο Τσσαβό ντα τι μερέλ σάντε για τι ντελ-αμέν εκ πο λατσσί ζωή σο κα ατσσικιαρέλας χάνικ. (Ιωάν. 3:16· 1 Πέτρ. 1:18, 19) Αφού ο Ιεχωβά ντινάς πι πολύτιμε Τσσαβές για τι βοηθίνελ-αμέν, κα κερέλ τι νικιόλ μπαγιά λέσκι υπόσχεση τι τζουβντιάς για πάντα.
ΤΙ ΚΕΡΕΝ ΑΧΟΡΤ ΣΚΕΨΕΙΣ Ι ΙΕΧΩΒΑΣΚΕ ΖΟΡΙΑΚΕ
10. Σο μπορίνελα τι κερέλ ο Ιεχωβά, σαρ σικαβέλα ο εδάφιος Εφεσίους 3:20;
10 Εκ δεύτερος τρόπος για τι μπαριαράς αμαρί πίστη ισί τι κεράς αχόρτ σκέψεις ι Ιεχωβάσκε ζοριάκε. Βοβ τθερέλα ι ζορ τι κερέλ τι νικιόλ μπαγιά σο-ντα υπόσχεση ντέλα. Ισί μπαγιά ότι η υπόσχεση τι τζουβντιάς εκχέ νεβέ ντουνιάστε ντικχιόλα μερικέ τζενένγκε ότι ναστί αβέλα-πες. Αλλά ο Ιεχωβά μπουτ φαρ ντέλα πο λάφι πραγματένγκε σο ο τζενέ ναστί κα κερένας-λεν ποτές. Μπορίνελα τι κερέλ-λες ανταβά επειδή ισί ο Παντοδύναμος Ντεβέλ. (Ιώβ 42:2· Μάρκ. 10:27) Κα μπεκλεντίναας ποτές λέσταρ τι ντελ συνηθισμέ υποσχέσεις;—Διαβάνεν Εφεσίους 3:20.
11. Βακερέν εκ υπόσχεση σο ντινάς ο Ντεβέλ ντα να ισινέ συνηθισμέ. (Ντικχέν ο πλαίσιος « Μερικές Υποσχέσεις σο να Ισινέ Συνηθισμέ ντα Νικίστιλε Μπαγιά»)
11 Σκεφτίνεν μερικές πουρανέ υποσχέσεις ι Ιεχωβάσκε σο ντικχίντιβενας ότι ναστί αβένας-πες. Ο Ιεχωβά βακερντάς κο Αβραάμ ντα κι Σάρρα ότι κα κερένας εκχέ τσσαβές πουμαρέ πφουριματέντε. (Γέν. 17:15-17) Επίσης βακερντάς κο Αβραάμ ότι ο τθεμ Χαναάν κα ντιντιόλας λέσκε προσαγγονίντε. Σαρέ ο μπρεσά σο ο προσάγγονα ι Αβρααμίσκε, ο Ισραηλίτες, ισινέ δούλοι κι Αίγυπτος, ντικχίντιβελας ότι οντιά υπόσχεση να κα νικιόλας ποτές μπαγιά. Αλλά νικίστιλι. Πο σοράν, ο Ιεχωβά βακερντάς ότι η πφουρί Ελισάβετ κα κερέλας τσσαβές. Βακερντάς επίσης κι Μαρία, σο ισινέ παρθένα, ότι κα μπιανέλας λέσκε Τσσαβές. Ανταβά κα κερέλας τι νικιόλ μπαγιά εκ υπόσχεση σο ντινάς ο Ιεχωβά χιλιάδες μπρεσά πο τζανγκλέ, κο κήπος της Εδέμ!—Γέν. 3:15.
12. Καγιά σιγουριά ντένα-αμέν ι Ιεχωβάσκε ζοριάκε ο εδάφια Ιησούς του Ναυή 23:14 ντα Ησαΐας 55:10, 11;
12 Κάνα σκεφτίνασα σαρέ ο υποσχέσεις σο ντινάς ο Ιεχωβά ντα σαρ κερντάς-λεν τι νικιόν μπαγιά, αγαβάσα ότι τθερέλα μπαρί ζορ. Ανταβά μπαριαρέλα αμαρί πίστη κι υπόσχεση σο ντινάς ότι κα ανέλ ο νεβό ντουνιάς. (Διαβάνεν Ιησούς του Ναυή 23:14· Ησαΐας 55:10, 11) Κάνα κεράσα-λες ανταβά, ισινάμ πο λατσσέ προετοιμασμέ τι βοηθίνας γιαβερέν τι αγαβέν ότι ο νεβό ντουνιάς σο ντινάς πο λάφι ο Ντεβέλ τι ανέλ νανέ εκ μασάλι ούτε φαντασία. Ο ίδιος ο Ιεχωβά κερντάς λάφι ι νεβέ ουρανόσκε ντα ι νεβέ πφουβιάκε ντα βακερντάς: «Ανταλά λάφια ισί πιστά ντα κα αβέν-πες μπαγιά».—Αποκ. 21:1, 5.
ΚΕΡΕΝ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΣΟ ΑΝΕΝΑ-ΤΟΥΜΕΝ ΠΟ ΠΑΣΕ ΚΟ ΙΕΧΩΒΑ
13. Σαρ μπαριαρένα αμαρί πίστη ο συναθροίσεις; Εξηγίνεν.
13 Εκ τρίτος τρόπος σο μπορίνασα τι μπαριαράς αμαρί πίστη ισί τι κεράς πράγματα σο ανένα-αμέν πο πασέ κο Ιεχωβά. Σκεφτίνεν για παράδειγμας, σαρ βοηθίντιβασα αμαρέ συναθροισιένταρ. Η Άννα, σο ισί μπουτ μπρεσά κι ολοχρόνια υπηρεσία, βακερέλα: «Ο συναθροίσεις βοηθίνενα-μαν τι ατσσικιαράβ μι πίστη ζουρανί. Ατζέ-ντα άμα ο ομιλητής νανέ μπουτ λατσσό δάσκαλος ή να βακερέλα τίποτα νεβό, μπουτ φαρ ασουνάβα κάτι σο βοηθίνελα-μαν τι αγαβάβ ι Γραφή πο λατσσές, ντα ανταβά μπαριαρέλα μι πίστη». b Σίγουρα, εκτιμίνασα μπουτ ο απαντήσεις σο ασουνάσα κο συναθροίσεις σόσκε μπαριαρένα αμαρί πίστη.—Ρωμ. 1:11, 12· 10:17.
14. Σαρ μπαριαρέλα αμαρί πίστη ο έργος;
14 Επίσης, μπαριαράσα αμαρί πίστη κάνα βακεράσα ο λατσσέ αμπέρια. (Εβρ. 10:23) Η Μπάρμπαρα, σο υπηρετίνελα ι Ιεχωβάς πο μπουτ από 70 μπρεσά, βακερέλα: «Ο έργος πάντα κερέλας μι πίστη πο ζουρανί. Καζόμ πο μπουτ βακεράβα κο γιαβερά ο μπουτ σουκάρ υποσχέσεις ι Ιεχωβάσκε, αζόμ πο ζουρανί αβέλα μι πίστη».
15. Σαρ μπαριόλα αμαρί πίστη κάνα σικλιαράσα-αμέν κατά Γραφή; (Ντικχέν ο φωτογραφίες-ντα)
15 Κάτι γιαβέρ σο ανέλα-αμέν πο πασέ κο Ιεχωβά ντα μπαριαρέλα αμαρί πίστη ισί τι σικλιαράς-αμέν κατά Γραφή. Η Σούζαν βακερέλα ότι βοηθίνελα-λα τι κερέλ εκ πρόγραμμας ανταλέσκε: «Κυριακή, διαβάναβα ι Σκοπιά σο κα κεράς ι γιαβέρ εβδομάδα. Δευτέρα ντα Τρίτη, προετοιμάναβα-μαν ι συναθροισιάκε σο τθεράσα αντρέ κι εβδομάδα. Ο γιαβερά ντιβεσά, σικλιαράβα-μαν γιαβερέ θεματένταρ». Επειδή ατσσικιαρέλα πάντα πο πρόγραμμας, η Σούζαν μπαριαρέλα συνέχεια πι πίστη. Η Αϊρίν, σο υπηρετιντάς μπουτ μπρεσά κο παγκόσμια κεντρικά γραφεία, ντικχλάς ότι κάνα σικλιαρέλα-πες κατά προφητείες ι Γραφιάκε, μπαριόλα λάκι πίστη. Βακερέλα: «Πάντα σαστίναβα κάνα ντικχάβα ότι, ατζέ-ντα ο χουρντέ πράγματα κατά προφητείες ι Γραφιάκε, νικιόνα μπαγιά». c
«ΣΙΓΟΥΡΑ ΚΑ ΝΙΚΙΟΛ ΜΠΑΓΙΑ»
16. Σόσκε η σιγουριά σο ντινάς ο Ιεχωβά κο Αββακούμ ισί αμένγκε-ντα αντιβές; (Εβραίους 10:36, 37)
16 Μερικοί υπηρέτες ι Ιεχωβάσκε μπεκλεντίνενα ο τέλος ανταλέ ντουνιάσκο μπουτ μπρεσά. Μερικά τζενέ πακιάνα ότι η υπόσχεση σο ντινάς ο Ντεβέλ ντικχίντιβελα ότι αργίνελα τι αβέλ-πες. Αλλά ο Ιεχωβά σικαντάς ότι αγαβέλα σαρ νιωθίνενα λέσκε υπηρέτες, κάνα βακερντάς κο προφήτης Αββακούμ: «Η φαντασία ατσσόλα μέχρι τι αβέλ ο βακίτι σο τραμπίντιλο, σιγκιαρέλα για τι ερεσέλ κο τέλος ντα να κα βακερέλ ψέματα. Ατζέ-ντα άμα αργίνελα, συνέχινε τι μπεκλεντίνες λάκε! Σόσκε σίγουρα κα νικιόλ μπαγιά. Να κα αργίνελ!» (Αββακ. ) Ντινάς άραγες ο Ντεβέλ ανταγιά σιγουριά για τι ντελ ζορ σάντε κο Αββακούμ; Ή μήπως Λέσκε λάφια βοηθίνενα αμέν-ντα αντιβές; Ι Ντεβλέσκε πνευμάσαρ, ο απόστολος Παύλος σικαντάς σαρ ανταλά λάφια ισί ι Χριστιανόνγκε-ντα, σο μπεκλεντίνενα ι νεβέ ντουνιάσκε. (Διαβάνεν 2:3Εβραίους 10:36, 37) Βα, μπορίνασα τι αβάς σίγουροι ότι, ατζέ-ντα άμα η υπόσχεση ι Ιεχωβάσκι ότι κα σώνελ-αμέν ντικχίντιβελα ότι αργίνελα, «σίγουρα κα νικιόλ μπαγιά. Να κα αργίνελ!»
17. Σαρ κερντάς εκ πφεν ι συμβουλή σο ντινάς ο Ιεχωβά κο Αββακούμ;
17 Μπουτ υπηρέτες ι Ιεχωβάσκε κερντέ ανταγιά συμβουλή ντα συνεχίνενα τι μπεκλεντίνεν για μπουτ μπρεσά. Η Λουίζ, για παράδειγμας, αρχισάλι τι υπηρετίνελ ι Ιεχωβάς κο 1939, ντα βακερέλα: «Οντουβά βακίτι, αμντίναβας ότι ο Αρμαγεδδώνας κα αβέλας πριν τι μπιτισκιαράβ ο λύκειος. Όμως ανταβά να αβιλό-πες. Σαρέ οντουλά μπρεσά, διαβάναβας ιστορίες κατά Γραφή τζενένγκε σο μπεκλεντίνενας ι Ιεχωβάσκε τι κερέλ πο υποσχέσεις. Ανταβά βοηθιντάς-μαν τι μπεκλεντίναβ με-ντα ι Ιεχωβάσκε. Διαβάναβα τζενένγκε σαρ ισινέ ο Νώε, ο Αβραάμ, ο Ιωσήφ ντα γιαβερέ τζενένγκε σο χρειαζίντιλο τι μπεκλεντίνεν μπουτ βακίτι για τι κερέλ ο Ιεχωβά ο υποσχέσεις σο ντινάς-λεν. Επειδή πάντα πακιάβας ότι ο υποσχέσεις λέσκε κα νικιόν μπαγιά, ανταβά βοηθιντάς μαν ντα γιαβερέν τι αβάς σίγουροι ότι ο νεβό ντουνιάς ισί μπουτ πασέ». Μπουτ πφραλά σο υπηρετίνενα ι Ιεχωβάς μπρεσά πακιάνα ο ίδιος!
18. Σαρ ισινάμ ατζέ πο σίγουροι ότι κα αβέλ ο νεβό ντουνιάς κάνα ντικχάσα ι δημιουργία;
18 Ισί μπαγιά ότι ο νεβό ντουνιάς να υπαρχίντιβελα αντιβές. Σκεφτίνεν όμως κάποια πράγματα σο υπαρχίντιβενα—ο τσεργανιά, ο δέντρα, ο ζώα ντα ο τζενέ σο ισί πασέ αμέντε. Καέκ ναστί βακερέλα ότι σαρέ ανταλά νανέ μπαγιά, παρόλο σο κάποτε να υπαρχίντιβενας. Ακανά υπαρχίντιβενα σόσκε ο Ιεχωβά κερντάς-λεν. (Γέν. 1:1, 26, 27) Ντα αμαρό Ντεβέλ τθερέλα ο σκοπός τι ανέλ εκ νεβό ντουνιάς. Κα κερέλ ανταβά σκοπός. Κο νεβό ντουνιάς, ο τζενέ κα τθερέν τέλεια υγεία ντα κα τζουβντιόν για πάντα. Μπορίνασα τι αβάς σίγουροι ότι ο νεβό ντουνιάς κα αβέλ κο βακίτι σο ο Ντεβέλ αποφασιντάς.—Ησ. 65:17· Αποκ. 21:3, 4.
19. Σαρ μπορίνενα τι μπαριαρέν τουμαρί πίστη;
19 Μέχρι τι αβέλ όμως ανταβά βακίτι, κερέν ο πο λατσσό για τι μπαριαρέν τουμαρί πίστη. Τι αβέν πάντα πφερντέ εκτίμηση ι λυτρόσκε. Τι κερέν αχόρτ σκέψεις ι Ιεχωβάσκε ζοριάκε. Τι πφερέν τουμαρί ζωή πραγματέντζαρ σο ανένα-τουμέν πο πασέ κο Ιεχωβά. Καζόμ κα κερέν-λεν ανταλά, μπορίνενα τι αβέν αντρέ «οντουλέντε σο τθερένα πίστη ντα υπομονή, ντα οτθάρ λένα ο υποσχέσεις».—Εβρ. 6:11, 12· Ρωμ. 5:5.
ΥΜΝΟΣ 139 Αμαρί Ζωή κο Νεβό Ντουνιάς
a Μπουτ τζενέ αντιβές να πακιάνα κι υπόσχεση κι Γραφιάκι ότι κα αβέλ εκ νεβό ντουνιάς. Αμντίνενα ότι ανταβά ισί εκ μασάλι. Αμέν όμως ισινάμ σίγουροι ότι σαρέ ο υποσχέσεις ι Ιεχωβάσκε κα νικιόν μπαγιά. Αλλά για τι ατσσικιαράς ζουρανί αμαρί πίστη, πρέπει τι κεράς συνέχεια προσπάθειες για τι μπαριαράς-λα. Ανταβά μάθημας κα σικαβέλ σαρ μπορίνασα τι κεράς-λες ανταβά.
b Μερικά ναβά αλλαξάλε.
c Μπορίνενα τι αρακχέν μπουτ θέματα για το προφητείες ι Γραφιάκε κο λάφι «Προφητείες» κο Ευρετήριο Εκδόσεων της Σκοπιάς. Για παράδειγμας, ντικχέν ο θέμας «΄Ο,τι Προλέγει ο Ιεχωβά Βγαίνει Αληθινό», κι Σκοπιά 1 Ιανουαρίου 2008.