1, 2. Καζόμ τθερένα τουμαρέ γκοντιάτε ο εδάφιος Ψαλμός 40:5, βακερέν καλά δώρα ντινάς-αμέν ο Ιεχωβά ντα σόσκε κα κεράς λάφι ανταλένγκε.

Ο ΙΕΧΩΒΑ ισί εκ Ντεβέλ σο ντέλα αντράλ πι γκίσταρ. Σκεφτίνεν μερικά δώρα σο ντινάς-αμέν: αμαρί σουκάρ πφουβ σο ισί εκ τέλειος κχερ αμένγκε, αμαρί γκοντί σο ισί μπουτ σουκάρ λατσσαρντί ντα λέσκο πολύτιμος Λάφι, ι Αγία Γραφή. Ανταλέ τρινέ δωρέντζαρ σο ντινάς-αμέν ο Ιεχωβά, τθεράσα εκ τθαν τι τζουβντιάς, μπορίνασα τι σκεφτίνας ντα τι κεράς λάφι ι γιαβερέντζαρ ντα τθεράσα ο απαντήσεις κο πιο μπαρέ ερωτήσεις.​—Διαβάνεν Ψαλμός 40:5.

² Ανταλέ μαθημάστε, κα ντικχάς χάνικ πράγματα ανταλέ τρινέ δωρένγκε. Καζόμ πιο μπουτ κα σκεφτίνας-λεν, αζόμ πιο μπουτ κα εκτιμίνας-λεν ντα αζόμ πιο μπουτ κα μανγκάς τι κεράς ο γκι ι Ιεχωβάσκο, Οντουλέσκο σο κερντάς-αμέν μανγκιμάσαρ. (Αποκ. 4:​11) Επίσης, κα τζανάς σο τι βακεράς οντουλένγκε σο χουχάντιλε ντα πακιάνα κι εξέλιξη.

3. Σόσκε η πφουβ ισί διαφορετική κατά γιαβερά πλανήτες;

³ Η σοφία ι Ντεβλέσκι ντικχίντιβελα κο τρόπος σο κερντάς αμαρό κχερ, ι πφουβ. (Ρωμ. 1:​20· Εβρ. 3:4) Ισί γιαβερά-ντα πλανήτες σο τζάνα ντονταλάι κατά κχαμ, αλλά σάντε κι πφουβ μπορίνενα τι τζουβντιόν τζενέ.

4. Σόσκε βακεράσα ότι η πφουβ ισί μπουτ πιο λατσσί εκχέ καραβίσταρ;

⁴ Κα μπορίναας τι βακεράς ότι η πφουβ μοιάζελα καραβίσαρ σο κερέλα ταξίδι εκχέ μπουτ μπαρέ ντεριαβάτε. Αλλά εκ καράβι πφερντό τζενέντζαρ τθερέλα σημαντικές διαφορές κατά πφουβ. Για παράδειγμας, καζόμ κα τζουβντιόνας ο τζενέ εκχέ καραβίστε άμα έπρεπε τι αρακχέν κορκορέ ο οξυγόνος, ο χαμπέ ντα ο πανί ντα άμα ναστί κα φουρτίνενας κατά καράβι οντουλά σο να χρειαζίντιβενα; Μπουτ σουγκό κα μερένας.  Αλλά η πφουβ ατσσικιαρέλα κι ζωή δισεκατομμύρια τζενέν ντα ζώα. Κερέλα ο οξυγόνος, ο χαμπέ ντα ο πανί σο χρειαζίντιβασα, ντα τθεράσα πάντα μπερεκέτι ανταλέ πραγματένταρ. Η πφουβ να φουρτίνελα κο διάστημας οντουλά σο να χρειαζίντιβελα, αλλά συνεχίνελα τι αβέλ σουκάρ ντα μπορίνασα τι τζουβντιάς λάτε. Σαρ αβέλα-πες ανταβά; Ο Ιεχωβά λατσσαρντάς ι πφουβ για τι μπορίνελ τι κερέλ ανακύκλωση κορκορί. Κα ντικχάς καζόμ σουκάρ τροπόσαρ ατσσόλα κι πφουβ ο οξυγόνος ντα ο πανί.

5. Σαρ ατσσόλα κι πφουβ ο οξυγόνος, ντα σο σικαβέλα ανταβά;

⁵ Για τι τζουβντιόν ο τζενέ ντα ο ζώα, τθερένα ανάγκη ο οξυγόνος. Έρευνες σικαβένα ότι ο τζενέ ντα ο ζώα κάνα λένα πουμαρί ανάσα μανγκένα εκατοντάδες δισεκατομμύρια τόνους οξυγόνος κάθε μπρες. Κάνα νικαβένα πουμαρί ανάσα, νικαβένα διοξείδιος του άνθρακα. Αλλά ποτές ο οξυγόνος να τελειώνελα, ντα η μπαρμπάλ ποτές να πφερντιόλα διοξείδιος του άνθρακα σο “να χρειαζίντιβασα-λες”. Σόσκε; Επειδή ο Ιεχωβά κερντάς μπουτ φυτά, χουρντέ ντα μπαρέ, σο λένα ο διοξείδιος του άνθρακα ντα νικαβένα οξυγόνος. Ο τρόπος σο ατσσόλα κι πφουβ ο οξυγόνος σικαβέλα καζόμ μπαγιά ισί ο λάφια κο εδάφια Πράξεις 17:​24, 25: «Ο Ντεβέλ . . . ντέλα σαριλέντε ζωή ντα ανάσα».

6. Σαρ ατσσόλα κι πφουβ ο πανί, ντα σο σικαβέλα ανταβά; (Ντικχέν ο πλαίσιος-ντα « Ο Πανί Ισί εκ Δώρος ι Ιεχωβάσκο»)

⁶ Η πφουβ τθερέλα πανί σόσκε ισί αζόμ ντουρ καζόμ χρειαζίντιβελα κατά κχαμ. Άμα η πφουβ ισινέ χάνικ πιο πασέ κο κχαμ, σαρό ο πανί κα αβέλας ατμός ντα κα νασέλας οπρέ, η πφουβ κα σουκιόλας ντα τίποτα να κα τζουβντιόλας. Άμα ισινέ χάνικ πιο ντουρ κατά κχαμ, σαρό ο πανί κα αβέλας πάγος, ντα η πφουβ κα παγώνελας. Επειδή ο Ιεχωβά τσσουντάς ι πφουβ κι θέση σο ισί, ο πανί ατσσόλα κι πφουβ ντα ατσσικιαρέλα κι ζωή σαρέ ο πράγματα. Ο κχαμ ταταρέλα ο πανί σο ισί κο ντεριαβά ντα οπράλ κι πφουβ, οτθάρ ο πανί αβέλα ατμός, νασέλα οπρέ ντα κερντιόνα ο σύννεφα. Κάθε μπρες, ο κχαμ κερέλα τι νασέν οπρέ μπουτ εκατομμύρια λίτρα πανί. Ανταβά πανί ατσσόλα κι μπαρμπάλ περίπου 10 ντιβεσά ντα σοράν περέλα σαρ μπρισίμ ή σαρ βιβ. Αντικάς ο πανί βουρτίνελα κο ντεριαβά ή γιαβερέ τθανέντε ντα αβέλα-πες πάλι οντουβά σο βακερντάμ πιο οπρέ. Ο Ιεχωβά λατσσαρντάς ο πανί τι κερέλ ανταλά πράγματα για τι τθερέλ πάντα η πφουβ πανί. Ανταβά σικαβέλα λέσκι σοφία ντα λέσκι ζορ.​—Ιώβ 36:​27, 28· Εκκλ. 1:7.

7. Σαρ σικαβάσα εκτίμηση ι δωρόσκε σο βακέρντιβελα κο εδάφιος Ψαλμός 115:16;

⁷ Σαρ κα μπαριαράς αμαρί εκτίμηση ι πφουβιάκε, σο ισί αζόμ σουκάρ λατσσαρντί, ντα σαρέ οντουλένγκε σο ντέλα-αμέν; (Διαβάνεν Ψαλμός 115:​16) Εκ τρόπος ισί τι σκεφτίνας λατσσές οντουλά σο λατσσαρντάς ο Ιεχωβά. Ανταβά κα κερέλ-αμέν τι βακεράς λέσκε κάθε ντιβές ευχαριστώ ι λατσσέ πραγματένγκε σο ντέλα-αμέν. Ντα σικαβάσα ότι εκτιμίνασα ι πφουβ κάνα ατσσικιαράσα πάκι ο τθαν σο μπεσάσα.

8. Σόσκε βακεράσα ότι αμαρί γκοντί ισί μπουτ σουκάρ λατσσαρντί;

⁸ Ι τζενέσκι γκοντί ισί μπουτ σουκάρ λατσσαρντί. Κάνα ισινένας τουμαρέ νταγιάκε περέστε, τουμαρί γκοντί μπαριόλας σαρ ισινέ σχεδιασμέ τι μπαριόλ ντα χιλιάδες νεβέ κύτταρα κερντιόνας κάθε λεπτός! Ο τζενέ σο ρόντενα ανταλέ πραγματένγκε βακερένα ότι η γκοντί εκχέ μπαρέ τζενέσκι τθερέλα περίπου 100 δισεκατομμύρια κύτταρα σο βακέρντιβενα νευρώνες. Ανταλένταρ ισί λατσσαρντί αμαρί γκοντί σο ισί περίπου εκ επκάς  κιλός. Ντικχέν σάντε χάνικ κατά μπουτ σουκάρ πράγματα σο κερέλα η γκοντί.

9. Σο κερέλα-τουμέν τι πακιάν ότι ισί δώρος κατά Ντεβέλ τι κεράς λάφι;

⁹ Ισινάμ λατσσαρντέ τι κεράς λάφι ντα ανταβά ισί θαύμας. Σκεφτίνεν χάνικ σο αβέλα-πες κάνα κεράσα λάφι. Κάθε φαρ σο βακερένα εκ λάφι, τουμαρί γκοντί πρέπει τι κερέλ κουμάντος 100 μυς σο ισί κι τσσιπ, κο κουρλό, κο βουστά, κο τσαμούγαλα ντα κο γκέσι. Για τι αγαβέν ο γιαβερά τουμαρέ λάφια, σαρέ ανταλά πράγματα πρέπει τι αβέν-πες κο σωστός σαάτι. Εκ έρευνα σο αβιλί κο 2019 για την ικανότητα σο τθεράσα τι σικλιάς τσσιμπά, σικαντάς ότι ο χουρντέ σο ισί χάνικ μασικένγκε αγαβένα μερικά λάφια σο ασουνένα. Ανταβά κερέλα μερικέ τζενέν τι πακιάν ατζέ πιο μπουτ ότι οτθάρ μπερί σο μπιάντιβασα μπορίνασα τι αγαβάς ντα τι σικλιάς τσσιμπά. Βα, ισί δώρος κατά Ντεβέλ σο ισινάμ λατσσαρντέ τι κεράς λάφι!​—Έξοδ. 4:11.

10. Σαρ κα σικαβάς ότι εκτιμίνασα ο δώρος σο ντινάς-αμέν ο Ντεβέλ τι κεράς λάφι;

¹⁰ Εκ τρόπος τι σικαβάς ότι εκτιμίνασα ο δώρος σο τθεράσα τι κεράς λάφι ισί τι εξηγίνας οντουλένγκε σο πακιάνα κι εξέλιξη σόσκε πακιάσα ότι ο Ντεβέλ κερντάς σαρέ ο πράγματα. (Ψαλμ. 9:1· 1 Πέτρ. 3:​15) Ο τζενέ σο νακχαβένα κο γιαβερά ανταβά σικλιαριπέ μανγκένα τι πακιάς ότι η πφουβ ντα σο-ντα τζουβντιόλα λάτε κερντιλέ κορκορέ. Αντράλ κατά Γραφή ντα οντουλένταρ σο ισί ανταλέ μαθημάστε, μπορίνασα τι τσσίντας αμαρέ Νταντέσταρ, κατά Ιεχωβά, ντα τι βακεράς κο τζενέ σο μανγκένα τι ασουνέν σόσκε πακιάσα ότι βοβ ισί Οντουβά σο κερντάς ο ουρανός ντα ι πφουβ.​—Ψαλμ. 102:​25· Ησ. 40:​25, 26.

11. Καβά μπουτ σουκάρ πράγμας κερέλα αμαρί γκοντί;

¹¹ Ισινάμ λατσσαρντέ τι ντας-αμέν γκοντί ντα ανταβά ισί μπουτ σουκάρ. Εκ συγγραφέας βακερντάας ότι οντουλά σο ντέλα-πες γκοντί εκ τζενό ισί αζόμ μπουτ σο κα πφερένας 20 εκατομμύρια μπαρέ βιβλία. Ακανά όμως ισί τζενέ σο πακιάνα ότι μπορίνασα τι ντας-αμέν γκοντί ατζέ πιο μπουτ πράγματα. Καβά γιαβέρ μπουτ σουκάρ πράγμας ισί λατσσαρντέ τι κερέν ο τζενέ;

12. Σόσκε βακεράσα ότι ξεχωρίνασα κατά ζώα επειδή ισινάμ λατσσαρντέ τι σικλιάς σαρ πρέπει τι τζουβντιάς;

¹² Σαρέ οντουλένταρ σο τζουβντιόνα κι πφουβ, σάντε ο τζενέ ισί λατσσαρντέ τι σικλιόν σαρ πρέπει τι τζουβντιόν κάνα ντένα-πες γκοντί οντουλά σο αβιλέ-πες λένγκε. Αντικάς, αβάσα πιο λατσσέ τζενέ ντα αλλάνασα ο τρόπος σο σκεφτίνασα ντα τζουβντιάσα. (1 Κορ. 6:​9-11· Κολ. 3:9, 10) Ντα μπορίνασα τι σικλιαράς αμαρί συνείδηση για τι αγαβέλ σο ισί σωστός ντα σο ισί λάθος. (Εβρ. 5:​14) Μπορίνασα τι σικλιάς τι μανγκάς ι γιαβερέν, αλλά εμ τι πφαμπάς ντα τι τζιτζίνας λένγκε. Ντα μπορίνασα τι σικλιάς τι αβάς δίκαιοι σαρ ο Ιεχωβά.

13. Σαρ πρέπει τι χρησιμοποιήνας ο δώρος σο τθεράσα τι ντας-αμέν γκοντί σαρ βακερένα ο εδάφια Ψαλμός 77:​11, 12;

¹³ Εκ τρόπος σο σικαβάσα ότι εκτιμίνασα  ο δώρος σο τθεράσα τι ντας-αμέν γκοντί ισί τι τραμπίνας τι ανάς αμαρέ γκοντιάτε σαρέ οντουλά σο κερντάς ο Ιεχωβά για τι βοηθίνελ-αμέν ντα τι λοκχιαρέλ αμαρό γκι. Ανταβά κα κερέλ-αμέν τι πακιάς ατζέ πιο μπουτ ότι κα βοηθίνελ-αμέν εμ κο ντιβεσά σο κα αβέν. (Διαβάνεν Ψαλμός 77:​11, 12· 78:4, 7) Εκ γιαβέρ τρόπος ισί τι ντας-αμέν γκοντί ο λατσσέ πράγματα σο κερένα αμένγκε ο γιαβερά ντα τι εκτιμίνας-λεν. Ο επιστήμονες αγαντέ ότι ο τζενέ σο εκτιμίνενα ισί πιο ευτυχισμέ. Οκιά μπάνταρ, ισί λατσσό τι μπιστράς μερικά πράγματα σαρ κερέλα ο Ιεχωβά-ντα. Για παράδειγμας ο Ιεχωβά, άμα μανγκέλα, ντέλα-πες γκοντί σαρέ ο πράγματα αλλά τραμπίνελα τι συγχωρίνελ ντα τι μπιστρέλ αμαρέ λάθη κάνα μετανιώνασα. (Ψαλμ. 25:7· 130:3, 4) Ντα μανγκέλα τι κεράς-λες αμέν-ντα ανταβά οντουλένγκε σο μετανιώνενα κάνα κερένα λάθη σο αντέ ντουκχ αμαρέ γκίστε.​—Ματθ. 6:​14· Λουκ. 17:3, 4.

14. Σαρ μπορίνασα τι σικαβάς εκτίμηση αμαρέ γκοντιάκε;

¹⁴ Σικαβάσα εκτίμηση αμαρέ γκοντιάκε, ανταλέ μπουτ σουκάρ δωρόσκε, κάνα χρησιμοποιήνασα-λα για τι δοξάνας Οντουλές σο ντινάς-λα αμέντε. Μερικά τζενέ χρησιμοποιήνενα πουμαρί γκοντί για τι αποφασίνεν βον σο ισί σωστός ντα λάθος. Επειδή όμως λατσσαρντάς-αμέν ο Ιεχωβά, ισί λογικός τι μπεκλεντίνας ότι λέσκε κανόνες ισί πιο λατσσέ σαρέ οντουλένταρ σο κα τσσουβάας αμέν. (Ρωμ. 12:1, 2) Κάνα ντάσα καν κι Ιεχωβάσκε κανόνες, τθεράσα ειρήνη. (Ησ. 48:​17, 18) Ντα σικλιάσα σο μανγκέλα ο Ιεχωβά τι κεράς αμαρέ ζωγιάτε​—τι δοξάνας αμαρέ Νταντές, Οντουλές σο λατσσαρντάς-αμέν, ντα τι ντας-λες χαρά.​—Παρ. 27:11.

15. Σαρ ο δώρος ι Γραφιάκο σικαβέλα ότι ο Ιεχωβά μανγκέλα μπουτ ι τζενέν;

¹⁵ Η Αγία Γραφή ισί εκ δώρος σο σικαβέλα καζόμ μανγκέλα-αμέν ο Ντεβέλ. Αμαρό Ντατ, ο Ιεχωβά, ντινάς πο πνεύμας μουρσέντε για τι γραφίνεν-λα επειδή πφαμπόλα μπουτ αμένγκε. Αντράλ κατά Γραφή, ο Ιεχωβά απαντίνελα κο πιο μπαρέ ερωτήσεις σαρ ακαλά: Κατάρ αβιλάμ; Σόσκε τζουβντιάσα;  Σο κα αβέλ-πες ανγκλ’ αμέντε; Ο Ιεχωβά μανγκέλα τι σικλιόν σαρέ λέσκε τσσαβέ ο απαντήσεις, οτθάρ κερντάς μπουτέ τζενέν τι μεταφράνεν ι Γραφή μπουτέ τσσιμπέντε. Αντιβές, σαστί η Γραφή ή εκ μέρος λάκο ισί μεταφρασμέ 3.000 ντα πιο μπουτ τσσιμπέντε! Ισί ο πιο γνωστός βιβλίος κο ντουνιάς ντα μεταφράντιβελα σε πιο μπουτ τσσιμπά σαρέ κατά γιαβερά βιβλία. Κάι-ντα τι τζουβντιόνα ή σο-ντα τσσιπ τι κερένα λάφι, ο πιο μπουτ τζενέ μπορίνενα τι διαβάνεν ι Γραφή πουμαρέ τσσιμπάτε.​—Ντικχέν ο πλαίσιος « Η Αγία Γραφή Μεταφράντιβελα Αφρικανικέ Τσσιμπέντε».

16. Σαρ σικαβάσα ότι εκτιμίνασα ι Γραφή σαρ αγαντίντιβελα κατά εδάφια Ματθαίος 28:​19, 20;

¹⁶ Σικαβάσα ότι εκτιμίνασα ι Γραφή άμα διαβάνασα-λα κάθε ντιβές, σκεφτίνασα λατσσές σο βακερέλα ντα προσπαθίνασα τι κεράς καζόμ πιο λατσσές μπορίνασα οντουλά σο σικλιάσα. Επίσης, σικαβάσα αμαρί εκτίμηση ι Ντεβλέσκε κάνα κεράσα λάφι καζόμ πιο μπουτ τζενέντζαρ αβέλα-πες οντουλένγκε σο βακερέλα η Γραφή.​—Ψαλμ. 1:​1-3· Ματθ. 24:​14· διαβάνεν Ματθαίος 28:​19, 20.

17. Σο δώρα ντικχλάμ ανταλέ μαθημάστε, ντα καλέ πραγμάσκε κα κεράς λάφι κο γιαβέρ μάθημας;

¹⁷ Ανταλέ μαθημάστε, ντικχλάμ δώρα σο ντινάς-αμέν ο Ντεβέλ σαρ ισί η πφουβ σο ισί αμαρό κχερ, αμαρί γκοντί σο ισί μπουτ σουκάρ λατσσαρντί ντα ο Λάφι ι Ντεβλέσκο, η Αγία Γραφή. Αλλά ο Ιεχωβά ντινάς-αμέν γιαβερά-ντα δώρα σο ναστί ντικχάσα-λεν αμαρέ γιακχίντζαρ. Κο γιαβέρ μάθημας, κα κεράς λάφι ανταλέ δωρένγκε σο να ντικχίντιβενα.