1, 2. (α) Σο δυσκολίες τθερένα μπουτ ξένοι αντιβές; (Ντικχ ι φωτογραφία σο ισί κι αρχή.) (β) Σο βακερντάς ο απόστολος Παύλος, ντα καλά ερωτήσεις κα ντικχάς;

ΠΡΙΝ περίπου 30 μπρεσά, ο Οσέι, σο να ισινέ αζομάν Μάρτυρας του Ιεχωβά, νασλό πι κχερέσταρ σο ισινέ κι Γκάνα ντα αβιλό κι Ευρώπη. ^[1] (Ντικχ ι σημείωση.) Ο ίδιος ντέλα-πες γκοντί: «Να αργισάλομ τι αγαβάβ ότι ο πιο μπουτ τζενέ οτθέ να ενδιαφερίντιβενας μάνγκε. Εκ γιαβέρ δυσκολία ισινέ ο καιρός. Όταν νικίστιλομ κατά αεροδρόμιος ντα νιωσάλομ σιλ για πρώτη φορά μι ζωγιάτε, αρχισάλομ τι ροβάβ». Επειδή ισινέ δύσκολος για τον Οσέι τι σικλιόλ ι τσσιπ, κερντάς εκ σαστό μπρες τι αρακχέλ εκ λατσσί μπουτί. Ντα επειδή ισινέ αζόμ μπουτ ντουρ πι κχερέσταρ, σικλιντίνελας πι φαμιλιάκε ντα νιωθίνελας κορκορό.

² Σκεφτίνεν σαρ κα μανγκένας τι συμπεριφερίντιβεν τουμένγκε ο γιαβερά άμα ισινένας λέσκε θεσιάτε. Σίγουρα, κα μπεϊντίνενας μπουτ τι καλωσορίνεν-τουμέν κι Αίθουσα Βασιλείας τζενέ σο μανγκένα-τουμέν ντα να ντικχένα κατάρ ισινέν ή σο χρώμας  τθερένα. Κι πραγματικότητα, η Αγία Γραφή βακερέλα κο αληθινοί Χριστιανοί μα τι «μπιστρέν τι σικαβέν λατσσιπέ κο ξένοι». (Εβραίους 13:2, υποσ. ΜΝΚ, κι αγγλική) Οτθάρ, κα ντικχάς ακαλά ερωτήσεις: Σαρ νιωθίνελα ο Ιεχωβά ι ξενόνγκε; Μήπως κα αβέλας λατσσό τι αλλάνας αμαρί άποψη οντουλένγκε σο ισί ξένοι; Ντα σαρ μπορίνασα τι βοηθίνας εκχέ τζενές, σο ισί γιαβερέ τθεμέσταρ ντα αβέλα αμαρέ εκκλησιάτε, τι νιωθίνελ ότι μανγκάσα-λες;

3, 4. Σαρ βακερέλα ο εδάφιος Έξοδος 23:9, σαρ μανγκέλας ο Ντεβέλ τι συμπεριφερίντιβεν ο Ισραηλίτες κο ξένοι, ντα σόσκε;

³ Αφού ο Ιεχωβά ελευθερωντάς πι λαός, σο ισινέ σκλάβοι κι Αίγυπτος, ντινάς-λεν νόμους σο σικλιαρντέ-λεν τι σικαβέν λατσσιπέ κο ξένοι σο ισινέ λέντζαρ. (Έξοδος 12:​38, 49· 22:​21) Επειδή η ζωή νανέ πάντα εύκολη ι ξενόνγκε, ο Ιεχωβά φροντίνελας λένγκε ανάγκες. Για παράδειγμας, μπορίνενας τι γκίντεν οντουλά σο μουκχένας κο χωράφια ο Ισραηλίτες σο τσσινένας ο γκιβά ή ο γιαβερά καρποί.​—Λευιτικό 19:9, 10.

⁴ Αντί τι ντελ απλά εκ διαταγή ι Ισραηλιτέν τι σεβάνεν ι ξενόν, ο Ιεχωβά μανγκέλας τι ντεν-πες γκοντί σαρ νιωθίνελα εκ ξένος. (Διαβάνεν Έξοδος 23:9) Ατζέ-ντα προτού τι αβέν ο Ισραηλίτες δούλοι κι Αίγυπτος, ο Αιγύπτιοι να χοΐνενας-λεν επειδή ισινέ διαφορετικοί. (Γένεση 43:​32· 46:​34· Έξοδος 1:​11-14) Ο Ισραηλίτες νακχλέας δύσκολη ζωή σαρ ξένοι. Ο Ιεχωβά μανγκέλας λένταρ τι τθερέν-λες ανταβά πουμαρέ γκοντιάτε ντα τι σικαβέν λατσσιπέ κο ξένοι σο τζουβντιόνας λέντζαρ.​—Λευιτικό 19:​33, 34.

5. Σο κα βοηθίνελ-αμέν τι μοιάζας κο Ιεχωβά σο σικαβέλα λατσσιπέ κο ξένοι;

⁵ Ο Ιεχωβά να αλλαξάλο. Οτθάρ, κάνα αβένα αμαρέ συναθροισιέντε ξένοι, δεν πρέπει τι μπιστράς ότι ο Ιεχωβά συνεχίνελα τι σικαβέλ λατσσιπέ ανταλέ τζενένγκε. (Δευτερονόμιο 10:​17-19· Μαλαχίας 3:​5, 6) Σκεφτίνεν χάνικ ο δυσκολίες σο μπορεί τι τθερένα ο ξένοι. Για παράδειγμας, μπορεί μα τι αγαβένα ι νεβί τσσιπ ντα μα τι συμπεριφερίντιβενα λένγκε ο τζενέ δίκαια. Αμέν, όμως, πρέπει τι προσπαθίνας τι βοηθίνας-λεν ντα τι σικαβάς λένγκε λατσσιπέ.​—1 Πέτρου 3:8.

6, 7. Σαρ σικαντέ ο Ιουδαίοι Χριστιανοί ότι σικλιλέ τι νασκιαρέν ο ρατσισμός σο υπαρχίντιβελας αζομάν;

⁶ Ο πρώτοι Χριστιανοί σικλιλέ τι νασκιαρέν ο ρατσισμός σο τθερένας ο πιο μπουτ Ιουδαίοι. Κι Πεντηκοστή, κο μπρες 33, ο Ιουδαίοι Χριστιανοί σο τζουβντιόνας κι Ιερουσαλήμ φιλοξενιντέ ι νεβέ Χριστιανόν σο ισινέ γιαβερέ τθεμένταρ ντα σικαντέ καζόμ μπουτ πφαμπόνας λένγκε. (Πράξεις 2:5, 44-47) Ανταβά σικαντάς ότι ο Ιουδαίοι Χριστιανοί αγαντέ σο μανγκέλα τι βακερέλ τι σικαβέν «φιλοξενία», δηλαδή «λατσσιπέ κο ξένοι».

⁷ Όμως, αζομάν αβιλό-πες κάτι. Ο Ιουδαίοι σο κερένας λάφι κι ελληνική τσσιπ κερντέ παράπονα ότι αδικίνενας λένγκε χηρέν. (Πράξεις 6:1) Για τι νακχαβέν ανταβά πρόβλημας, ο απόστολοι τραμπιντέ εφτά μουρσέν για τι αβέν σίγουροι ότι καέκ να κα αδικίντιβελας. Ο απόστολοι τραμπιντέ μουρσέν σο τθερένας ελληνικά  ναβά, μάλλον για τι βοηθίνεν ι χηρέν τι νιωθίνεν πιο άνετα.​—Πράξεις 6:​2-6.

8, 9. (α) Καλά ερωτήσεις κα βοηθίνεν-αμέν τι αγαβάς άμα τθεράσα αντρ’ αμέντε ρατσισμός; (β) Σο πρέπει τι νικαβάς ριζάσαρ; (1 Πέτρου 1:22)

⁸ Ατζέ-ντα άμα να αγαβάσα-λες, αμαρί κουλτούρα επηρεάνελα-αμέν σαριλέν μπουτ. (Ρωμαίους 12:2) Επίσης, μπορεί αμαρέ γείτονες, συνεργάτες ή αμαρέ συμμαθητές τι βακερένα μπέτι πράγματα ι τζενένγκε σο μπαριλέ διαφορετικά, ισί γιαβερτθάρ ή τθερένα γιαβέρ χρώμας. Καζόμ μπουτ επηρεάνενα-αμέν ανταλά μπέτι απόψεις; Ή σο κεράσα όταν κάποιος πρασάλα αμαρό τθεμ ή αμαρί κουλτούρα;

⁹ Κάποτε, ο απόστολος Πέτρος πακιάλας ότι ο Ιουδαίοι ισινέ πιο σημαντικοί κατά γιαβερά λαοί. Αλλά σιγά σιγά σικλιλό τι νασκιαρέλ αντρά-πέσταρ ασακέ μπέτι αισθήματα. (Πράξεις 10:​28, 34, 35· Γαλάτες 2:​11-14) Αντικάς αμέν-ντα, άμα κα αγαβάς ότι τθεράσα αντρ’ αμέντε ατζέ-ντα εκ στάλα ρατσισμός ή υπερηφάνεια αμαρέ τθεμέσκε, πρέπει τι κεράς μπαρέ προσπάθειες τι νικαβάς-λεν ριζάσαρ. (Διαβάνεν 1 Πέτρου 1:​22) Σο κα βοηθίνελ-αμέν τι κεράς-λες ανταβά; Τι ντεν-τουμέν γκοντί ότι, καλέ τθεμέσταρ-ντα τι αβάς, σαρέ ισινάμ ατελείς ντα καέκ αμένταρ να αξίνελα τι σώντιβελ. (Ρωμαίους 3:9, 10, 21-24) Οτθάρ, να τθεράσα καέκ λόγος τι νιωθίνας ότι ισινάμ πιο σημαντικοί κατά γιαβερά τζενέ! (1 Κορινθίους 4:7) Πρέπει τι νιωθίνας σαρ νιωθίνελας ο απόστολος Παύλος σο βακερντάς κο γιαβερά Χριστιανοί ότι να ισινέ «ξένοι ούτε ισινέ γιαβερέ τθεμέσταρ», αλλά ισινέ «κι φαμιλί κι Ντεβλέσκι». (Εφεσίους 2:19) Σαρέ πρέπει τι προσπαθίνας μπουτ τι νασκιαράς αντρ’ αμένταρ σο-ντα ρατσισμός τθεράσα, για τι μπορίνας τι ιριαβάς-αμέν ι νεβί προσωπικότητα.​—Κολοσσαείς 3:​10, 11.

10, 11. Σαρ σικαντάς ο Βοόζ ότι τθερέλας ι άποψη ι Ιεχωβάσκι ι ξενόνγκε;

¹⁰ Ο πιστός Βοόζ τθερέλας ι άποψη ι Ιεχωβάσκι ι ξενόνγκε. Σαρ σικαντάς-λες ανταβά; Όταν ο Βοόζ γκιλό τι ντικχέλ σαρ κερένας μπουτί λέσκε χωραφίστε, ντικχλάς τη Ρουθ σο ισινέ εκ ξένη τζουβέλ κατά Μωάβ. Βόι μαρέλας-πες τι γκίντελ ο καρποί σο ατσσόνας τελέ κι πφουβ. Σαρ βακερέλας ο Μωσαϊκός Νόμος, η Ρουθ τθερέλας ανταβά δικαίωμας. Αλλά όταν ο Βοόζ ασουντάς ότι μανγκλάας άδεια για τι γκίντελ λέσκε χωραφίσταρ, σαστισάλο ντα μουκχλάς-λα τι γκίντελ ατζέ-ντα οντουλένταρ σο ισινέ γκιντιμέ.​—Διαβάνεν Ρουθ 2:​5-7, 15, 16.

¹¹ Οντουβά σο αβιλό-πες μετά σικαβέλα ξεκάθαρα ο ενδιαφέρον σο τθερέλας ο Βοόζ για τη Ρουθ ντα για το δυσκολίες σο τθερέλας σαρ ξένη. Βακερντάς λάκε τι αβέλ ι τερνέ τσσαΐντζαρ σο κερένας μπουτί λέσκε για μα τι πειράνεν-λα ο μουρσά σο ισινέ κο χωράφι. Μέχρι σο κερντάς κουμάντος τι τθερέλ η Ρουθ μπερεκέτι χαμπέ ντα πανί, σαρ τθερένας ο τζενέ σο κερένας λέσκε μπουτί. Ο Βοόζ σικαντάς σεβασμός ντα ντινάς κουράγιος ανταλέ τσορορέ τζουβλιάτε σο ισινέ ξένη.​—Ρουθ 2:8-10, 13, 14.

12. Σαρ μπορίνελα ο λατσσιπέ σο σικαβάσα κο ξένοι τι επηρεάνελ-λεν;

¹² Ο Βοόζ σικαντάς λατσσιπέ επειδή η Ρουθ μανγκέλας μπουτ πι σασά, τη Ναομί, ντα επειδή η Ρουθ πακιάλας κο Ιεχωβά ντα μανγκλάς Λέσταρ τι αρακχαβέλ-λα. Όταν ο Βοόζ σικαντάς λάκε λατσσιπέ, μοιάζελας κο Ιεχωβά σο σικαβέλα μπαρί αγάπη. (Ρουθ 2:​12, 20· Παροιμίες 19:​17) Αντικάς αντιβές-ντα, όταν σικαβάσα λατσσιπέ, κα μπορίνας τι βοηθίνας τζενέν, κατάρ-ντα τι αβέν, τι σικλιόν ι αλήθεια ντα τι ντικχέν ότι ο Ιεχωβά μανγκέλα-λεν μπουτ.​—1 Τιμόθεο 2:​3, 4.

13, 14. (α) Σόσκε πρέπει τι χαιρετίνας ι ξενόν κι Αίθουσα Βασιλείας; (β) Σο μπορίνελα τι βοηθίνελ-τουμέν τι νιωθίνεν άνετα όταν κερένα λάφι τζενέντζαρ σο τθερένα γιαβέρ κουλτούρα;

 ¹³ Μπορίνασα τι σικαβάς λατσσιπέ κο ξένοι όταν χαιρετίνασα-λεν αντράλ αμαρέ γκίσταρ κι Αίθουσα Βασιλείας. Ο μετανάστες σο ερεσλέ ακανά τελευταία εκχέ τθεμέστε μπάζιμα μπορεί τι λατζάνα ντα μα τι κερένα λάφι ι γιαβερέντζαρ. Επειδή τθερένα γιαβέρ κουλτούρα, επειδή ισί τσορορέ ή επειδή νανέ μορφωμέ, μπορεί τι νιωθίνενα ότι ο τζενέ εκχέ γιαβερέ τθεμέσταρ ή λαόσταρ ισί πιο σημαντικοί λένταρ. Οτθάρ πρέπει αμέν τι τζας τι χαιρετίνας-λεν ντα τι σικαβάς ότι ενδιαφερίντιβασα λένγκε μπαγιά ντα αντράλ αμαρέ γκίσταρ. Άμα τθερένα τουμαρέ τσσιμπάτε ι εφαρμογή JW Language, μπορίνελα τι βοηθίνελ-τουμέν τι σικλιόν σαρ τι χαιρετίνεν-λεν λένγκε τσσιμπάτε.​—Διαβάνεν Φιλιππησίους 2:​3, 4.

¹⁴ Μπορεί μα τι νιωθίνενα άνετα όταν κερένα λάφι τζενέντζαρ σο τθερένα γιαβέρ κουλτούρα. Για μα τι νιωθίνεν αντικάς, μπορίνενα τι βακερέν λένγκε κάτι τουμαρέ νεαυτόσκε. Αντικάς μπορεί τι ντικχέν ότι ο πράγματα νανέ σαρ σκεφτίνενας-λεν ντα ότι ταιριάνενα λέντζαρ μπουτέ πραγματέντε. Τι ντεν-τουμέν γκοντί ότι η κάθε κουλτούρα τθερέλα εμ λατσσέ εμ μπέτι πράγματα.

15. Σο κα βοηθίνελ-αμέν τι αγαβάς οντουλέν σο προσπαθίνενα τι συνηθίνεν εκχέ νεβέ τθεμέστε;

¹⁵ Για τι βοηθίνας ι γιαβερέν τι νιωθίνεν ότι μανγκάσα-λεν όταν αβένα αμαρέ εκκλησιάτε, πουτσέν τουμαρό νεαυτός: “Αν ισινόμας εκχέ γιαβερέ τθεμέστε, σαρ κα μανγκάβας τι συμπεριφερίντιβεν μάνγκε ο γιαβερά;” (Ματθαίος 7:​12) Τι τθερέν υπομονή οντουλέντζαρ σο προσπαθίνενα τι συνηθίνεν  εκχέ νεβέ τθεμέστε. Κι αρχή μπορεί μα τι αγαβάσα ακριβώς σαρ σκεφτίνενα ντα σόσκε κερένα μερικά πράγματα. Αλλά αντί τι μπεσάς λένταρ τι σκεφτίνεν ντα τι κερέν ο πράγματα σαρ κερένα-λεν ο τζενέ σο τθερένα αμαρί κουλτούρα, ισί πιο λατσσό τι δεχτίνας-λεν αντικάς σαρ ισί.​—Διαβάνεν Ρωμαίους 15:7.

16, 17. (α) Σο μπορίνασα τι κεράς για τι νιωθίνας πιο πασέ οντουλέντε σο τθερένα γιαβέρ κουλτούρα; (β) Σο βοήθεια μπορίνασα τι ντας κο μετανάστες σο ισί αμαρέ εκκλησιάτε;

¹⁶ Άμα κα μπεσάς τι σικλιάς ι κουλτούρα σο τθερένα ο ξένοι ντα γιαβερά πράγματα λένγκε τθεμένγκε, μπορεί τι αβέλ πιο εύκολος αμένγκε τι γνωρίνας-λεν. Όταν κεράσα αμαρί φαμιλιάκι λατρεία, μπορίνασα τι ρόντας σο κουλτούρα τθερένα ο μετανάστες σο ισί αμαρέ εκκλησιάτε ή αμαρέ τομεάστε. Εκ γιαβέρ τρόπος για τι αβάς πιο πασέ κο μετανάστες ισί τι καλίνας-λεν αμαρέ κχερέστε για τι χας λέντζαρ. Ο Ιεχωβά “πουταρντάς ι πόρτα της πίστης σαρέ κο τθεμά”, οτθάρ πρέπει τι μοιάζας λέστε ντα τι πουτράς αμέν-ντα αμαρό κχερ κο ξένοι «σο τθερένα ι ίδια πίστη αμέντζαρ».​—Πράξεις 14:​27· Γαλάτες 6:​10· Ιώβ 31:32.

¹⁷ Όταν κεράσα παρέα εκχέ φαμιλιάσαρ σο ισί μετανάστες, κα βοηθίντιβας τι αγαβάς ντα τι εκτιμίνας ο προσπάθειες σο κερένα για τι σικλιόν αμαρί κουλτούρα. Μπορεί  τι ντικχάς ότι μανγκένα βοήθεια τι σικλιόν ι τσσιπ. Μπορεί επίσης τι σικαβάς λένγκε σαρ τι τζαν σε οργανισμούς σο κα βοηθίνεν-λεν τι αρακχέν εκ λατσσό κχερ ή μπουτί. Ανταγιά βοήθεια μπορεί τι κερέλ μπουτ πιο λατσσί ι ζωή αμαρέ πφραλένγκι ντα αμαρέ πφενίνγκι.​—Παροιμίες 3:27.

18. Καβά παράδειγμας μπορίνελα τι βοηθίνελ ι μεταναστέν αντιβές τι σικαβέν σεβασμός ντα εκτίμηση ι γιαβερένγκε;

¹⁸ Σίγουρα ο μετανάστες κα μανγκέν τι κερέν ο πιο λατσσό σο μπορίνενα για τι σικλιόν ι κουλτούρα ι νεβέ τθεμέσκι. Η Ρουθ ντινάς-αμέν εκ λατσσό παράδειγμας οπράλ ανταλέστε. Πρώτον, σικαντάς σεβασμός κο συνήθειες ι νεβέ τθεμέσκε όταν μανγκλάς άδεια για τι γκίντελ γκιβ. (Ρουθ 2:7) Να σκεφτιντάς ότι τθερέλας ο δικαίωμας τι γκίντελ ούτε νιωσάλι ότι ο γιαβερά ισινέ υποχρεωμέ τι βοηθίνεν-λα. Δεύτερον, αμέσως ευχαριστιντάς οντουλέν σο σικαντέ λάκε λατσσιπέ. (Ρουθ 2:​13) Όταν ο μετανάστες τθερένα ασακί λατσσί συμπεριφορά, αζομάν κα αβέλ πιο εύκολος τι σεβάνεν-λεν ο πφραλά, ο πφενιά ντα ο γιαβερά τζενέ.

19. Σόσκε πρέπει τι ντας κο ξένοι τι αγαβέν ότι μανγκάσα-λεν;

¹⁹ Χαιρίνασα μπουτ σο ο Ιεχωβά σικαντάς λατσσιπέ, παρόλο σο να αξίναας-λες, ντα ντινάς ι ευκαιρία σαρέ κο τζενέ τι ασουνέν ο λατσσέ αμπέρια. Πουμαρέ τθεμέστε, μερικοί μπορεί μα τι τθερένας ι ευκαιρία τι κερέν μελέτη ή τι τζαν κο συναθροίσεις ι Ιεχωβάσκε λαόσαρ. Αλλά ακανά σο μπορίνενα τι κερέν παρέα αμέντζαρ, πρέπει τι βοηθίνας-λεν μα τι νιωθίνεν ξένοι. Μπορεί μα τι τθεράσα μπουτ λοβέ ή μα τι μπορίνασα τι βοηθίνας-λεν καζόμ κα μανγκάας, αλλά όταν σικαβάσα λατσσιπέ κο ξένοι, μοιάζασα κο Ιεχωβά σο σικαβέλα λένγκε αγάπη. Οτθάρ, σαρ τζενέ σο “μοιάζασα κο Ντεβέλ”, τι κεράς ο πιο λατσσό σο μπορίνασα για τι καλωσορίνας ι ξενόν!​—Εφεσίους 5:​1, 2.