Yang pafundinau anch yidiamu

Yang pafundinau anch yidiamu

Ov, Wij?

Ov, Wij?

Sinagog wa mu Mivu Chitot ya Kusambish: Chifwatul chinech chikwet yom yimwing yifanijadina ni sinagog umwing watanau mu Gamla, wading pa chintampu cha makilometre piswimp 10 pakach pa kwingangel ni kwinkaj kwa Karung wa Galaliya. Chifwatul chinech chitukwashin kwikal ni chitongijok piur pa mutapu wading sinagog wa pasak

Yisu yading nsambishil ya sinagog?

DIZU “sinagog” didiokil ku dizu dia Grek dirumburikina anch “chikumangan” ap “kukumangan pamwing.” Dijin dined diwanyidin mulong mu masinagog mwawiy mwakumangenangau in Yuda mulong wa kuyifundish ni kwifukwil kudiosh pasak. Mifund ya Hebereu yisambidinap kamu patok piur pa masinagog, pakwez Mifund ya Grek ya win Kristu yimekeshin patok anch jindond mudi jinej jadingaku kudiosh mu mivu chitot ya kusambish C.C.

In kwilej itiyijin anch masinagog madingaku pa chisu chayikwatau in Yuda mu winkwal kudi in Babilon. Encyclopaedia Judaica ulondin anch: “In Yuda ading mu winkwal, kadingap ni Tempel mwi ngand ya wingendj, chawiy mulong wa kwongojijan piur pa yakamish yau, afanyinang kukumangan chisu chawonsu, pamwing ap pa dichuku dia Sabat mulong wa kutang Mifund.” Chisu chadiokalau mu winkwal, chimeken anch in Yuda adandamena kukumangan mulong wa kulembil ni kutang Mifund ni atungang masinagog pa ndond pakumangenangau.

Kusambish mu mivu chitot ya kusambish C.C., masinagog mikala jindond ja kukumangen mulong wa milong ya chirelijon ni mashakamin makwau ma in Yuda ading apalangena kal ku chikum cha karung wa Mediterane, ading ku Moyen-Orient ni ading mu Isarel. Mulej umwing mwin Yuda mwin kwilej jinsangu ni mwin kukimbijol Lee Levine ulondin anch: “Sinagog wakwashang mudi kalas ka kwilejin, ndond ya kudil yom yitumbila, ya kurumburishin, ya kukungamejin nfalang ja kuyikwash nich antu ni ndond ya kusadin yikumangan ya chipolitik ni yikumangan yikau kand.” Ulondin kand anch: “Pakwez ndond yiney ayisadinang nakash mulong wa mijikit ya chirelijon.” Chawiy tukutwish kutesh patok mulong wak Yesu wayangang yisu yivud ku masinagog. (Mar. 1:21; 6:2; Luka 4:16) Kwinikwa Yesu wayifundishang, ni wayikasikeshang antu ading kwinikwa. Kupwa kwa kutek chikumangen cha win Kristu, kambuy Paul niyend wafundisha yisu yivud mu masinagog. Antu ading akatina kumusejin Nzamb piswimp ayangang ku masinagog, chawiy pashikangay Paul mu musumb, wading ni chaku cha kuya bil mu sinagog mulong wa kulejan kwinikwa.—Mid. 17:1, 2; 18:4.