Yang pafundinau anch yidiamu

Yang pafundinau anch yidiamu

Ov, Wij?

Ov, Wij?

Kudioshaku yom yilondinay Bibil, uman ik ukwau tukweta umekeshina anch in Isarel ading aswik mu Idjibit?

Bibil ulejen anch kupwa kwa in Madian kumusend Josef mulong wa kumutwal ku Idjibit, tatukwend Jakobu ni dijuku diend adiokala mwi ngand ya Kanan mulong wa kuya ku Idjibit. Ashakama mwi ngand ya Idjibit, ku Gosen, pa ditung didia mwi Nsang ya Nil. (Dis. 47:1, 6) In Isarel adandamena “kuvulijan miril ni miril, akula nakash ku usu.” Chawiy in Idjibit ova wom wa in Isarel ni ayikadisha aswik ku usu.—Kub. 1:7-14.

Antu amwing a mu chirung chetu akata kulond nayimp piur pa Bibil akat kulond nayimp piur pa rusangu ra Bibil ridia kwiur oku, akat kuritazuk anch ridi rigany. Pakwez, kudi uman umekeshina anch in kwa Sem * ashakama mudi aswik mu Idjibit wa pakur.

Chilakej, in kukimbijol yom ya pansh ya pakur abudikidin mankur kwiyand kwa Idjibit. Dr. John Bimson ufundin anch kudi mankur 20 ap kand ni kusut mashakamau an a ku muchid wa Sem mwi ndond yiney yidia kwiyand kwa Idjibit. Chikwau kand, mwin kwilej nsangu ja Idjibit umwing James K. Hoffmeier ulondin anch: “Mu chirung cha muvu wa 1800 kushik mu muvu wa 1540 K.C.C., Idjibit yading ndond yiwamp yading yikatinau kubuukin in kwa Sem adiokalang ku Aziy wa kurand.” Ulondin kand anch: “Chirung chinech chikwatijadin ni chisu cha angakiril a in Isarel ni chikwatijadin kand ni chisu ni yishiken yilejenau mu Disambishil murumburilau chisu chayau Aburaham, Isak, ni Jakobu mu Idjibit mu kukimb yakudia, mem, ni ndond ya kudishin yivam yau.”

Kudi kand uman ukwau wa kurul kwa Idjibit. Kachikunku ka muvungur wa mishij ka pa chirung cha mivu ya 2000–1600 K.C.C., kakwet majin ma aswik asadinang mu chikumbu chimwing kurul kwa Idjibit. Majin 40 ni kusuta mataninau mu muvungur winou madi ma in kwa Sem. Aswik inay, ap atushalapol, ading in kwisuk, in kuchim, ni in kusal midimu yikwau ya makas. Hoffmeier ulondin anch: “Piswimp in kwa Sem makum manying ni kusut asadinang ku chikumbu cha muntu umwing ku Thébaïde [kurul kwa Idjibit], in kwa Sem avula nakash mu Idjibit, pakampwil avula nakash mwi Nsang ya Nil.”

David Rohl mwin kukimbijol umwing wa yom ya pansh ya pakur ufundin anch majin mamwing ma aswik majimbwilau pa list “mafaniken ni majin majimbwilau mu Bibil.” Chilakej, tuyikunku twa muvungur winou tukwet majin mafanikena ni majin mudi Isakar, Azer, ni Shifira. (Kub. 1:3, 4, 15) Rohl upwishin nich mazu malondina anch: “Winou udi uman wakin umekeshina anch in Isarel ading mu Idjibit mudi aswik.”

Dr. Bimson ulondin anch: “Yom yilondinay Bibil piur pa uswik ni kubudik mu idjibit yikwet mifulandal yakin mu rusangu ra antu.”

^ par. 4 Dijin in kwa Sem didiokil ku Sem, umwing wa pakach pa an a Nowa. Chimeken anch pakach pa an a dijuku dia Sem pading in Elam, in Asiri, in Kalidey a pasak, in Hebereu, in Siri, ni michid kushalijan ya in Arab.