Yang pafundinau anch yidiamu

Yang pafundinau anch yidiamu

Rusangu Ra Mwom

Disambishil dia Uzwendj—Nsudiel ya Wimpich

Disambishil dia Uzwendj—Nsudiel ya Wimpich

Navadikina mu kachikumbu kakemp ka mbau mu musumb ukemp utazukinau anch Liberty, mu Indiana, mu États-Unis. Anvaj am ading ni mwan ikundj ni an amband aad chisu navadika. Kupwa, maku wavala kand ancham amakundj aad ni mwancham mband umwing.

Kachikumbu kakemp ka mbau navadikina

PA CHISU nading ku shikol, kwikil yom yivud yaswimpa. Ambay a ku shikol wasambisha nau kwilej muvu wa kusambish awiy kand wapwisha nau shikol muvu wa nsudien. Chawiy washikena kwijik majin ma antu avud mu musumb, niyau akwijika ey.

Nading mwan pakach pa an sambwad ni nileja mudimu wa kudim panading nsand

Mu musumb wa Liberty mwading antu adimina nakash ni mbut jadimangau nakash wading kabak. Chisu navadika, tatuku wamusadinang muntu umwing mu chir chend. Panading nsand, nileja kwendish trakter ni kusal kand midimu yikwau ya chir.

Tatuku kadingap nsand chisu navadika. Wading ni mivu 56 ni maku wading ni mivu 35. Pakwez tatuku wading uchikwet usu ni ukash wa mujimbu uwamp. Wakatang kusal midimu ya usu ni wayifundisha anend awonsu kukat mudimu mudi ndiy. Kadingap ni nfalang jivud, pakwez watwinkisha chikumbu cha kushakam, masun ma kudjal ni yakudia yiwanyidina. Wasutishang yisu yivud pamwing niyetwetu. Tatuku wafa ni mivu 93. Chad maku wafa ni mivu 86. Kwikil ap umwing wamusadina Yehova. Pakwez, mwanamakwam umwing ikundj wikala mukurump wa chikumangen ushinshamena kudiosh mu muvu wa 1972.

MIVU YAM YA WINSAND

Maku wading ukatin yom ya relijon nakash. Watutwalang Diarubing diawonsu mu egliz wa Baptiste. Panading ni mivu 12, natesha kapamp ka kusambish piur pa mafundish ma Usatu. Chawiy namwipula maku anch: “Chad mutapu ik ukutwishay Yesu kwikal Mwan ni Tatuku pa chisu chimwing?” Nivurikin maku wangakula anch: “Mwanam, udi ujindj. Tukutwishap kwetu kutesh yom yiney.” Chom chinech chading kand ujindj kudi am. Pakwez, pinawanyisha mivu 14, ambatisha mu kawit ka pol. Anwuchika mu mem tupamp tusatu, kakusambish mu dijin dia Tatuku, kakwau mu dijin dia Mwan ni kansudiel mu dijin dia spiritu utumbila!

1952​—Panading ni mivu 17, kurutu kwa kuya mu usalay

Panading ku sekonder, nading ni murund nam wading boxer ni wankasikesha kwilej box. Chawiy nasambisha kwiyijidish ni nikala mu chisak cha antu in kusal box chitazukinau anch Golden Gloves. Nadingap kuwin nakash, chawiy kupwa kwa matend makemp, nalikap. Kupwa, antazuka mu chisak cha amasalay a États-Unis ni antuma mu Allemagne. Panasadinang mu chisak chinech, amakurump am antuma kwilej shikol ya usalay mulong atonga anch nikutwish kwikal ntakel muwamp. Akata anch usalay wikala mudimu wam. Pakwez, nakatap kudandamen mu mudimu wa usalay, chawiy panapwisha mudimu nitiyina kusal mu mivu yaad, nalika usalay mu muvu wa 1956. Chisu chikemp kupwa kwa yiney, nibomba ni chisak chikwau.

1954-1956​— Nasala mivu yaad mu chisak cha amasalay a mu États-Unis

KUSAMBISH KWA MWOM USU

Kurutu nileja uyakin, nading ni chitongijok chiyimp piur pa mutapu ufanyidinay kwikal muntu ikundj. Nading nikatin kusal yom nimena mu mafilim ni kudi antu ading anyingumukina. Natongang anch amakundj ading kulond piur pa Bibil kadingap kamu amakundj akin. Pakwez nasambisha kwilej yom yimwing yaswimpa mwom wam. Dichuku dimwing, panading kwendish motak wam uwamp usuz mu musumb, ayangadim aad anlapa chikas mulong wa kuya kudi awiy. Ading ampanyend a ikundj wamwata yayam mband. Ayangadim inay aad ading Atuman a Yehova. Pakur natambula Chinong cha Kalam ni Réveillez-vous ! kudi ayangadim inay, pakwez natonga anch Chinong cha Kalam chading chikasiken kutesh. Pakwez pa chisu chinacha, antazuka kuya ku Dilejan dia Buku dia Chikumangen, chikumangan chikemp chasalangau mulong wa kwilej Bibil ni chikumangan chinech achisadinang mu chikumbu chau. Nayileja anch nikutong bil. Asipaku ni angipula anch: “Watukan kal anch ukwez?” Nayakula anch: “Nikwez.”

Nanenganana kulond mwamu, pakwez natonga anch nifanyidinap kulik kuwanyish kushilamu kwam. Chawiy urel winawa naya ku chikumangan. An akemp awiy anshimwokisha nakash. Ading ij yom yivud nakash piur pa Bibil! Ap anch nayangang Diarubing diawonsu mu egliz ni maku, nading kwamu nij yom yikemp piur pa Bibil. Pa chisu chinacha nakata kamu kwilej yom yivud, chawiy nitiyija kwinfundish Bibil. Chom chimwing chakusambish nileja chading anch dijin dia pakampwil dia Nzamb mwin Dikand Diawonsu didi Yehova. Mivu ya kwinyim, panamwipula maku piur pa Atuman a Yehova, wangakula kwend anch: “Ah mwanam, amwifukwidin kwau ikundj umwing ipal utazukinau anch Yehova.” Pakwez pinapa niyova anch mes mam maburik kal!

Naya kurutu mau mau, mulong nijika anch natan kal uyakin. Mwi Ngond wa 3 muvu wa 1957, angond chidivu kupwa kwa kuya kapamp ka kusambish ku chikumangan, natambula dibatish. Yaku yam yaswimpa. Nikwet musangar nakash mulong nileja yifundishinay Bibil piur pa kwikal ikundj wakin. Yesu wading ikundj uwanyidina. Wading ni usu nakash ni ukash kusutamu amakundj awonsu. Pakwez kiyandjikap mu yom ya matend. Ndiy ‘witiyina kumuzengola,’ mudi mutapu wasambelau kulejan. (Isay 53:2, 7) Nileja anch in kwilej akin a Yesu ‘afanyidin kwikal adumukina kudi antu awonsu.’—2 Timote 2:24.

Nasambisha mudimu wa uchibol mu muvu wa 1958. Pakwez nafanyina kwimik mudimu winou mu chisu chikemp. Mulong wak? Nakwata mupak wa kumwat Gloria, changadim umwing pakach pa ayangadim aad antazuka ku dilejan dia buku! Kand kal ninanap mulong wa mupak winou. Gloria wading mudi usang wa usey nakash ni udandamedin kwikal mwamu nlel. Kudi am, ukwet usey upandakena kusutamu kamang wa usey nakash, ni nikwet musangar mulong namwata! El akulejany amboku pakemp mwamu piur pend:

“Nading ni anamakwam amakundj nau amband 16. Maku wading Kaman ushinshamena. Wafa panading ni mivu 14. Kupwa kwa rufu ra maku, tatuku wasambisha kwilej Bibil. Mulong twadingap kand ni maku, tatuku wambamba yom kanang ni mukurump wa shikol. Yayam mband wading mu kalas ka nsudiel ku sekonder, chawiy Tatuku wipula anch am ni yay tukutwish kuyang ku shikol machuku mashalijadina. Mwamu, umwing wa pakach petu ukutwish kushal ku chikumbu mulong wa kuyilam an akemp. Twafanyina kand kudia yakudia mu dijuku chisu chikudiokalay Tatuku ku mudimu. Mukurump wa shikol witiya ni twadandamena kusal mwamu djat ni papwishinay yay shikol. Twileja Bibil ni majuku maad ma Atuman ni an 11 pakach petu ikal Atuman a Yehova. Nasangera nakash mudimu wa kulejan ap anch nading mwin usany nakash. Nfumwam Sam, wankwasha nakash mu mivu yivud.”

Am ni Gloria twatijana mwin Ngond wa 2 muvu wa 1959. Twasangera kusal pamwing mudimu wa uchibol. Mwin ngond wa 7 wa muvu winawa, twita mulong wa kusadin ku Betel. Twading tukatin kusadin ku biro mujim wa pa mangand mawonsu. Mukadivar mukatish, Simon Kraker, watwipula yipul kanang. Watuleja anch Betel kitiyijinap antu atijadina pa chisu chinacha. Twadandamena kukat kusadin ku Betel, pakwez chita mivu yivud mulong wa kututazuk.

Twafunda mukand ku biro mujim wa pa mangand mawonsu ni twita mulong wa kututum mu teritwar mwadinga maswir ma in kulejan. Atuleja ndond tufanyidina kuya: Pine Bluff, mu Arkansas. Machuku minama, kwading kwau yikumangen yaad mu Pine Bluff. Chikumangen chimwing chading nau in kulejan ayindel ni chikwau cha in kulejan ajal. Atutuma mu chikumangen cha antu ajal, mwading in kulejan 14.

MILONG YIDIOKILA KU KWAUROK NI KATOND KA ULOMBU WA CHIKIT

Ukutwish kwiyipul anch mulong wak Atuman a Yehova afanyina kwiyauril in kulejan ajal ni ayindel. Chakul chidi anch twadingap tukweta cha kusal pa chisu chinacha. Kwading mbil jikangeshina kubombakan kwa antu ashalijadina ulombu wa chikit ni kwading kand milong ya chisum. Mu jindond jivud, akadivar ading ni wom anch akutwish kuyisheshin Yot yau ya Want anch antu a ulombu wa yikit yaad abombakan pamwing mulong wa kwifukwil. Yom mudi yiney yashikena. Anch Atuman ajal alejen ku chis ni chis ku yikumbu ya ayindel, afanyina kuyikwat ni pamwing ap kuyibul. Chawiy chakwel mudimu wa kulejan usadika nawamp, twaziyina yijil yiney ni twachingeja anch yom yikuswimp machuku ma kurutu.

Mudimu wetu wa kulejan wadingap uswapela. Chisu twalejanang mu teritwar wa antu ajal, yisu yimwing twakokalang ku chis cha dijuku dia chindel. Twafanyina kukwat mupak swa swa: Ov, tufanyidin kusal usu wa kumulej uruu ukemp wa Bibil anch tufanyidin kumwit dilikishin ni kuya ku chis chikwau? Wawiy mutapu wasadikang yom pa chisu chinacha.

Chakin kamu, mulong twading ayibol, twading tukwet kuswir kwa kwikal ni nfalang. Midimu yivud twasalang atufutang kwetu adolar asatu pa dichuku. Gloria wading ni mudimu wa kusadin ku yikumbu ya antu. Ku chikumbu chimwing angitiyija kumukwash chakwel atwisha kupwish kurutu kwa chisu. Dijuku dinadia diatwinkishang yakudia. Yakudia yiney ading ayivungin mu chom kupwa ayitek mu frigo. Rubing rawonsu, Gloria wakomang masun ma dijuku kampand. Am narijekang yisalamb, kowish madididish ni kusal midimu yikwau mu rupang. Mu chikumbu cha chindel umwing, twowishang etu awonsu madididish. Gloria wowishinang mukach, chad am nowishinang pol. Mudimu winou watusenda dichuku diakabuj, chawiy dijuku diatwinkisha yakudia. Gloria wadia yakudia mukach mwa chikumbu pakwez pa ndond ya amwinend. Am nadila pol mu garaj, pakwez chansalap kwam nayimp. Yading yakudia yiwamp nakash. Ading antu awamp, pakwez ading ni yibachikin ya antu ashichau nau. Nivurikin chisu chimwing twimana mwi ndond ya kulandishin kasarony. Kupwa kwa kwizwish kasarony mu motak wetu, namwita chindel wading ulandishina kasarony anch Gloria ukutwish kusadinaku musalany. Wankika dis kwa ujim ni kulond anch: “Kudi kwakufung.”

YISAL YIWAMP YAKAD KUVURAMEN

Mutambu ukwau, twasutisha yisu yiwamp nakash nau akadivar ni twakata mudimu wetu wa kulejan! Pitwashika kapamp ka kusambish mu Pine Bluff, twashakama ku chikumbu cha mukadivar wading kashalapol wa chikumangen pa chisu chinacha. Mukajend wading kand kal ileja uyakin ni Gloria wasambisha nend dilejan dia Bibil. Pa chisu chinacha, nasambisha kwilej ni changadim wa mu dijuku dimwing ni tatukwend. Changadim winou ni makwend akwata mupak wa kumusadin Yehova ni kutambul dibatish, pakwez tatukwend bwat.

Twading nau arund awamp mu chikumangen cha ayindel. Atutazukang kwol kwau mulong wa kudia, pakwez twafanyina kuya ching anch kwajal mulong kwikil muntu ukutwisha kuman anch tubombaken. Chisak cha Ku Klux Klan (KKK), chading chikasikeshin nakash katond ka ulombu wa chikit ni chisum. Dichuku dia musambu wa Halowin uchuku, nivurikin namumana muntu ikundj umwing ushich mu chis chend, wadjalang kal kwa kwibaz nkandj mulemp mutok ni chiful, mudi ya antu a mu chisak cha KKK. Pakwez, yom yiyimp yayikangeshap akadivar kumekesh yisal yiwamp. Mu chisu chimwing, twading tukwet kuswir kwa nfalang mulong wa kuya ku chitentam ni mukadivar umwing witiya kuland motak wetu wa model wa Ford 1950 mulong tutwisha kuya. Dichuku dimwing, kupwa kwa ngond umwing, twaziya nakash kupwa kwa kulejan ku chis ni chis mu miten ni kutakel malejan ma Bibil mavud. Kupwa twachirika ku chikumbu ni twatana chom chatushimwokisha. Ading atutekinang kal motak wetu kurutu kwa chikumbu! Ading apachikang kal mukand ku motak anch: “Ukutwishany kand kwen kusend motak wen mudi chipan nikwinkinanya. Mukadivar nen.”

Chisal chikwau chiwamp champukuna nakash. Mu muvu wa 1962, antazuka ku Shikol ya Mudimu wa Want mu South Lansing, mu New York. Chading chitin kusal ngond wakabuj mulong wa kuyifumb atulam a yikumangen, a minyingumuku ni a distrik. Pa chisu chinacha nadingap ni mudimu ni twading ni nfalang jikemp nakash. Pakwez, sosiete wa ma telefon wa mu Pine Bluff wangipula mulong wa kusal mudimu. Anch angitiya, ing nafanyina kwikal muntu mujal wa kusambish kusal mu sosiete winawa. Kupwa anleja anch akimbin kwinkish mudimu. Mutapu ik nafanyina kusal? Nadingap ni nfalang mulong wa kuya mu New York. Natongijoka nakash piur pa kwitiy mudimu ni kulik kuya ku shikol. Nading kutumang mikand ku Betel piur pa yom yawonsu yasadikang yinakad kutwish kuvuramen.

Nambaz umwing wa mu chikumangen chetu, wading ni ikundj wakad kwikal mu uyakin, wakokala ku chis chetu dichuku dimwing pamanch ni wangikisha anvelop. Mwading mwizwil nfalang too. Ndiy ni anend akemp alankang pamanch nakash mulong wa kuya mu yir ya ndand ni kuselamu. Asala mwamu chakwel ikala ni nfalang mulong wamam kuya mu New York. Nambaz walonda anch: “Yang ku shikol ni ileja yom yivud, kupwa ez mulong wa kutufundish etu!” Kupwa, nipula ku sosiete wa matelefon anch nikutwish kusambish kusal mudimu kupwa kwa angond atan. Angakula pakad kulab anch: “Bwat!” Pakwez kwikil kwau mulong. Nading nakwatin kal mupak wam. Nisanger mulong nasalap mudimu winou!

Katat Gloria ukimbin kurumburil yom yivurikinay chisu twading mu Pine Bluff: “Nading nikatin nakash mudimu wa mu teritwar! Nading ni malejan ma Bibil 15 ap 20. Chawiy twafanyinang kulejan ku chis ni chis pamanch ni kupwa kutakel malejan ma Bibil urel, chisu chimwing twalejanang kushik ni saa ya 23. Mudimu wading usangareshin nakash! Nakata kamu kushal mu mudimu winou. Nilondin kamu anch nadingap nikatina kuswimp chisend cham ni kwandam mu mudimu wa munyingumuku, pakwez Yehova wading utongin yom yikwau.” Ni mwawiy mwasalay.

MUDIMU WA MUNYINGUMUKU

Pitwading ayibol mu Pine Bluff, twafunda mulong twikala ayibol a pakampwil. Twading tuchingejidin nakash anch akutwitiyin. Mulong wak? Mulong twading twij anch kalam wa distrik wading ukatin anch tukwasha chikumangen cha mu Texas ni wakata anch tusala mudi ayibol a pakampwil kwinakwa. Twakata chitongijok chinech. Chawiy twachingela nakash, nich ruchingej anch akutwakul, pakwez katwakulap. Kupwa chad, atutumina mukand. Atutuma mu mudimu wa munyingumuku! Wading Ngond wa 1 muvu wa 1965. Mukadivar Leon Weaver, udia katat ntakel wa Biro wa Mutiy wa États-Unis, amuteka kwikal kalam wa munyingumuku mu chisu chimwing niyetu.

Niyakamisha piur pa kwikal kalam wa munyingumuku. Kupwa kwa muvu umwing, kalam wa distrik, James Thompson, washinshikina kuman anch niwanyishin yom yitinau. Wanrumburila nawamp yom nafanyina kuwapish ni walonda piur pa mikadil yifanyidinay kalam wa munyingumuku muwamp kwikal nich. Kupwa nasambisha mudimu wa munyingumuku, ni namana usey wa yiyul yanginkay. Kupwa kwa kwintek, Mukadivar Thompson wading kalam wa distrik wa kusambish twasala nend. Nileja yom yivud nakash kusutil mukadivar winou ushinshamena.

Nisangaredin ukwash natambula kudi akadivar akweta ronganyin

Pa chisu chinacha, kalam wa munyingumuku amufumbang mu chisu chikemp. Natala mutapu wading usadinay kalam wa munyingumuku mu rubing rimwing chisu chendidinay chikumangen. Kupwa niyend watala mutapu nading nisadina mu chikumangen chikwau. Wanleja yom kanang yamanay ni yifanyidina kusal. Pakwez kupwa kwa yiney twasala chad ayinetu. Nivurikin panamuleja Gloria anch: “Ov, katat ufanyidin kutusha ayinetu?” Pakwez mu kusut kwa chisu, najingunina chom cha usey. Kukutwish ching kwikal akadivar awamp akutwisha kukukwash, pakwez ching anch witiy anch akukwasha. Nidandamedin kusanger ukwash natambula kudi akadivar inay akweta ronganyin mudi James Brown, udia mu mudimu wa munyingumuku ni Fred Rusk wading mu dijuku dia Betel.

Katond ka ulombu wa chikit kading ndond yawonsu machuku minama. Chisu chimwing, chisak cha KKK chendangana mu musumb wa Tennessee twading twendidina chikumangen. Nivurikin kand chisu chimwing twimana mu restoran mulong wa kudia chisu twading mu mudimu. Panaya kusadin musalany, ikundj umwing wading ujimena wading ukweta mbaj jikasikeshina katond ka ulombu wa chikit wanlondula kwinakwa. Pakwez mukadivar umwing chindel, wading mukurump kusutamu etu awonsu, weza niyend. Mukadivar wangipula anch: “Mukadivar Herd, ov, yom yawonsu yidi kwau nawamp?” Ikundj winou wadiokala kapamp kamwing pakad kusadin musalany. Mu kusut kwa mivu, namana anch diyingishin dijim dia katond ka ulomb wa chikit didiap dia chikit cha muntu, pakwez didi dia chitil chitukweta etu awonsu. Ni nileja anch mukadivar udi kamu ching mukadivar chikalap nchik ulomb wend wa chikit, ni ukutwish kufa mulong weyey anch chidi cha usey.

DISUDIEL DIA WIMPICH

Twasala mivu 12 mu mudimu wa munyingumuku ni mivu 21 mu mudimu wa distrik. Yading mivu yiwamp ni ya yiyukish, yizwila sens ni yom yiwamp yikasikeshina. Pakwez kwading kand chiyukish chikwau chading chituchingedina. Mwi Ngond wa 8 muvu wa 1997, yom twading tulatina mu mivu yivud yeza kwikal yakin. Atutazuka kusadin ku Betel wa mu États-Unis. Kwasuta mivu 38 kudiosh twafundina mulong wa kusadin ku Betel. Kupwa kwa ngond umwing, twasambisha mudimu wa ku Betel. Natonga anch akadivar akweta yisend ku Betel akata kwau anch niyikwasha mu chisu chikemp, pakwez yom yasadikap mwamu.

Gloria wading mudi usang wa usey nakash pinamwata ni udandamedin kwikal mwamu nlel

Chisend cham cha kusambish chading cha kusadin ku Departema wa Mudimu. Nileja yom yivud! Akadivar asadina ku departema winou akat kutambul yipul yijim ni yikash yidiokila ku yisak ya amakurump a chikumangen ni kudi atulam a minyingumuku adia mwi ngand. Nijikitishin nakash mulong wa kushimpish muchim ni ukwash wa akadivar anfumba. Anch anchirish kand kusadin kwinakwa, nikudandamen kwikal ni yom yivud ya kwilej kusutin akadivar inay.

Am ni Gloria tukatin mashakamin ma ku Betel. Twakatang kulank pamanch nakash, ni chaku chinech chitukwashin kamu ku Betel. Kupwa kwa muvu umwing, nasambisha kusal mudi nkwash ku Komite wa Mudimu wa Chisak Chitakedila cha Atuman a Yehova. Kupwa mu muvu wa 1999, antonda kwikal chidi cha Chisak Chitakedila. Nileja yom yivud nakash mu kusal chisend chinech. Pakwez dilejan dia usey didi anch mutu wa chikumangen cha win Kristu udi Yesu Kristu, kadiap muntu bwat.

Kudiosh mu muvu 1999, nikala ni chisend cha kusal mu Chisak Chitakedila

Anch natong piur pa mwom wam, chisu chimwing nikat kwiyov mudi muprofet Amos. Yehova wamumana kafung winou wikepishina wading ni mudimu wa kubas nfung, yakudia ya atuzwendj. Pakwez, Yehova wamutonda Amos kwikal muprofet ni wamuyukisha nakash mu chisend chend. (Amos 7:14, 15) Chilik chimwing, Yehova wamana, am mwan wa kazwendj mwin kudim mu musumb wa Liberty, mu Indiana. Ni Yehova wanyukisha nakash, nich yiyukish yivud yinakad kutwish kuchind! (Jinswir 10:22) Mwom wam wasambisha nich uzwendj wa yom ya ku mujimbu, pakwez niyovil anch nsudiel yidi yiwamp nakash kusutamu mutapu unading nakad kutongin!