Yang pafundinau anch yidiamu

Yang pafundinau anch yidiamu

“Want Wam Kiudiap wa Mangand Minam”

“Want Wam Kiudiap wa Mangand Minam”

“Chom chimwing kusu chinezila kuvadik pa mangand minam, chading mulong wa kulejan uyakin.”—YOHAN 18:37.

MIMINY: 15, 74

1, 2. (a) Mutapu ik udandamedina mangand kwaurok? (b) Yipul ik tukwakula mu mutu wa mulong winou?

NAMBAZ umwing wa mu Europe wa kwindum ulondin piur pa mwom wend ukur anch: “Kudiosh ku wanikanch wam, namanang kwam ching kuburen kutentam. Chawiy nalika yom ya politik mwi ngand yam ni nasambisha kukwash yitongijok yading yimenau antu avud anch yikutwish kuswimp yom. Pakwez, mu mivu yivud nading nishich ni ikundj umwing terorist.” Mukadivar umwing wa kwindum kwa Afrik urumburil mulong wak wading mwin chisum: “Nitiyija anch kabil kam kading ka piur nakash kusutamu tubil tukwau ni nibomba mu chisak chimwing cha politik. Twileja mutapu wa kuyijip akankuny netu nich mirumbu—ap antu a kabil ketu akwashina yisak yikwau ya politik.” Nambaz ushicha mukach mwa Europe witiyijin anch: “Nading ni kasolikany ni nading nimukisin muntu win mwawonsu wading wa ngand yindj ap antu ading akweta relijon ushalijadina ni wamam.”

2 Nlel unou, antu avud nakash akwet yaku mudi yadingau nich antu asatu inay. Yisak yivud ya politik yikat kusadin chisum mulong wa kukwolik mu want ukwau. Antu avud akat kurish nakash piur pa milong ya politik. Ni mu jingand jivud, antu akat kuyimesh angendj mar nakash. Mudi mwasambelay Bibil kulejan, antu adi “in dizaz” mu machuku minam ma nsudiel. (2 Timote 3:1, 3, TMK) Mutapu ik ukutwishau in Kristu kushal mu uumwing mu mangand minam madandamedina kwaurok? Tukwilej yom yivud kusutin chilakej cha Yesu. Antu a pa chirung chend ading niyau aurokina mulong wa yitongijok yikash ya politik. Mu mutu wa mulong winou, tukutan yakul ku yipul yisatu ey: Mulong wak Yesu walika kwiyandjik mu chisak ap chimwing cha politik? Mutapu ik wamekeshay Yesu anch antu a Nzamb kafanyidinap kwiyandjik mu milong ya politik? Ni mulong wak Yesu watufundisha anch tufanyidinap kwikal in chisum?

OV, YESU WAYIKWASHA ANTU ADING ASOTINA KUKWOLIK MU WANT UKWAU?

3, 4. (a) Pa chirung cha Yesu, in Yuda avud ading akimbin chom ik? (b) Yitongijok yiney yikala ni yibachikin ik padiau in kwilej a Yesu?

3 In Yuda avud afundishau kudi Yesu asota kamu kwikal akwolikina ku want wa in Rom. Chisak cha politik cha in Yuda chatazukangau anch Azelot, asala usu wawonsu mulong wa kukasikesh yitongijok yiney. Azelot avud amulondula ikundj utazukinau anch Yudas mwin Galaliya, wadingaku pa chirung cha Yesu. Yudas wading mesia wa makasu ni wapumbula antu avud. Josèphe, mwin Yuda mwin kufund nsangu walonda anch Yudas wayikasikesha in Yuda kurish nau in Rom ni wayitazuka antu itiya kulambul yitad kudi in Rom anch “aziyin.” Kupwa in Rom amujipa Yudas. (Midimu 5:37) Azelot amwing ikala in chisum nakash mulong wa kuwanyish chitongijok chau.

4 In Yuda avud ading achingedin nakash kwez kwa Mesia. Atonga anch Mesia wafanyina kuyikwol kudiokal mu want wa in Rom ni kwikadish kand Isarel muchid ujim. (Luka 2:38; 3:15) Antu avud itiyija anch Mesia wafanyina kwimik want mu Isarel pa divu. Anch yom yiney yashiken, in Yuda awonsu ading ashicha mu jindond kushalijan pa mangand afanyina kuchirik mu Isarel. Ap Yohan Mubatish wamwipula Yesu anch: ‘Ov, ey yey Ndiy wezina, anch tufanyidin kuchingel kand mukwau?’ (Mateu 11:2, 3) Pamwing ap Yohan wading ukat kwiyipul anch kudi muntu mukwau ukweza mulong wa kuyikwol in Yuda. Kupwa, in kwilej aad asankanijana ni Yesu mwi njil ya kuya ku Emaus kupwa kwa kuvumbuk kwend. Alonda anch ading achingejin anch Yesu ndiy wadinga muntu wafanyina kuyikwol in Isarel. (Tang Luka 24:21.) Kupwa kwa yiney, atwimbuy amwipula Yesu anch: “Ov, Nsalejetu, chisu chinech chawiy chiusotila kuyichirishin in Isarel want wau?”—Midimu 1:6.

5. (a) Mulong wak antu a ku Galaliya akata anch Yesu ikala mwant wau? (b) Yesu wawapisha mutapu ik mutapu wau wa kutong?

5 In Yuda achingeja anch Mesia wafanyina kupwish milong yau. Pamwing ap chawiy chasala anch antu a mu Galaliya akata anch Yesu ikala mwant wau. Atonga anch wafanyina kwikal nyikel muwamp. Wading wij kulond nawamp, mwin kwok ayej ni wafanyina kulet yakudia kudi antu awonsu ading afila nzal. Kupwa kwa Yesu kudish amakundj 5000, antu ashimwoka nakash. Yesu wajingunina yom yading yikimbinau kusal. Bibil ulondin anch: “Yesu wijika anch, asotil kwez amukwat ku usu chakwel amudish want. Chawiy ndiy waya kand ku mikandu amwinend.” (Yohan 6:10-15) Mu kwacha, chimeken anch antu ikuchika. Yesu wayirumburila anch kezap mulong wa kuwanyish maswir mau ma ku mujimbu pakwez mulong wa kuyifundish piur pa Want wa Nzamb. Wayileja anch: “Kangal wasurubany kusu yakudia yikata kuvund, pakwez surubany yakudia yikata kulet mwom wa chikupu.”—Yohan 6:25-27.

6. Mutapu ik wovikeshay Yesu patok anch kadingap kakatina kwiyandjik mu milong ya politik? (Tal chipich cha kwisambishin.)

6 Chisu chikemp kurutu kwa rufu rend, Yesu wajingunina anch in kwilejend amwing ading itiyijin anch ndiy wafanyina kusambish kuyikel mudi mwant mu Yerusalem. Yesu wayileja chishimu cha nfalang mulong wa kuyikwash kutesh anch chom chinech chafanyinap kushiken. Chishimu chinech chadinga piur pa “muntu umwing mujim,” ndiy Yesu, wafanyina kuya weny wa machuku mavud. (Luka 19:11-13, 15) Yesu wamuleja kand patok Ntakel mwin Rom Pons Pilat anch kiyandjikinap mu yom ya politik. Pilat wamwipula Yesu anch: “Ov, ey udi mwant wa in Yuda?” (Yohan 18:33) Pilat wafanyina kwov wom anch Yesu ukuyibachik antu kuyibwambwil in Rom. Pakwez Yesu wakula anch: “Want wamam kiudiap wa mangand minam.” (Yohan 18:36) Yesu walika kwiyandjik mu milong ya politik, mulong want wend wafanyina kwikal wa mwiur. Walonda anch mudimu wezinay panap pa divu wading wa “kulejan uyakin.”—Tang Yohan 18:37.

Ov, ukat kushinshikin pa milong ya mangand anch pa Want wa Nzamb? (Tal paragraf wa 7)

7. Mulong wak chikutwish kwikal chikasikena kwipuk kukwash chisak cha politik ap mu muchim wetu?

7 Yesu wading wij chisend chend. Anch twijik chisend chetu, tukwipuk kukwash chisak chin chawonsu cha politik, ap mu muchim wetu. Chinech chiswapelap. Kalam umwing wa munyingumuku walondin anch antu a mu teritwar wend akwet chitongijok chakad kwisikan. Akat kwibaz nakash mulong wa muchid wau ni kutong anch akwikal ni mashakamin mawamp nakash anch ayiyikel kudi muntu wa muchid wau. Ulondin kand anch: “Cha musangar nakash, akadivar achidijin uumwing wau wa win Kristu kusutil ku kukwatakan kulejan rusangu ruwamp ra Want. Amuchingejidin Nzamb mulong wa kupwish kuburen kutentam ni milong yikwau turishina nich.”

MUTAPU IK WALIKAY YESU KWIYANDJIK MU YOM YA POLITIK?

8. In Yuda a pa chirung cha Yesu amana mar mulong wa kuburen kutentam ik?

8 Pameningau antu kuburen kutentam kusadikina, akat kwikal abachikinau kwiyandjik mu yom ya politik. Pa chirung cha Yesu, kulambwish yitad wading mulong umwing wayibachika antu avud kwiyandjik mu yom ya politik. Pakwez, Yudas mwin Galaliya wayibwambwila in Rom mulong in Rom ading akat kufund majim ma antu mulong wa kwikal nich kashinsh anch antu alambwil yitad. Ni kwading yitad yivud yifanyidina kufut, mudi kufutin yom ukweta, ngand ushicha ni chikumbu. Chikwau kand, in kulambwish yitad ading kuyikatul milamu nakash, ni chinech chasala anch yom yiyipa nakash. Yisu yimwing ayifutang amakurump a mburamatad mulong wa kwikal ni ndond ya piur ni kusadin usu wau mulong wa kwikal ni nfalang jivud. Zakeu, mukurump wa in kulambwish yitad mu Yeriko wikala mpich mulong wayifutishang antu nfalang jivud.—Luka 19:2, 8.

9, 10. (a) Mutapu ik wapakishau akankuny a Yesu kumubachik kwandam mu milong ya politik? (b) Yom ik twilejidina ku chakul cha Yesu? (Tal chipich cha kwinsambishin.)

9 Akankuny a Yesu apakisha kumwandjik mu milong ya kulambwish yitad. Amwipula piur pa “chitad,” chitad cha denier umwing chafanyinau in Yuda awonsu kufut. (Tang Mateu 22:16-18.) In Yuda ading akisin nakash chitad chinech mulong chading chiyivurishin anch ayiyikedil kudi in Rom. Chisak cha “in ku mutambu wa Herod,” charumburik anch antu akwashang yitongijok ya chipolitik ya Herod, achingeja anch ang Yesu walond anch kafanyidinap kulambul chitad chinech, afanyina kumufund ndiy anch udi mukankuny wa Want wa Rom. Pakwez anch Yesu walonda anch afanyidin kulambul chitad chinech, antu afanyina kulik kumulondul ndiy. Chawiy, chom ik chasalay Yesu?

10 Yesu wading ubabel mulong wa kulik kwiyandjik mu mulong winou. Walonda anch: “Lambulany yom ya mwant wa in Rom [Kaisar] kudi mwant wa in Rom, pakwez lambulany kand yom ya Nzamb kudi Nzamb.” (Mateu 22:21) Yesu wijika anch in kulambwish yitad avud ading akat kuyikatul milamu, pakwez kashinshikinap pa mulong winou. Chawiy washinshikina pa chom chakin chikutwisha kupwish milong ya antu, Want wa Nzamb. Yesu watushila chilakej. Tufanyidinap kwiyandjik mu milong ya politik, ap anch mutambu umwing umeken anch uyingin nich ni utentamin chad mutambu ukwau umeken anch ufil nich ni udi wakad kutentam. In Kristu akat kushinshikin pa Want wa Nzamb ni pa yom yilondinay Nzamb anch yidi yakin. Mulong wa diyingishin dined, tufanyidinap kwikal ni yitongijok yikash piur pa kuburen kutentam ap kulond nayimp piur pau.—Mateu 6:33.

11. Mutapu ik tukutwisha kuyikwash antu akwau kutan kutentam kwakin?

11 Atuman a Yehova avud atwishin kal kudiosh yitongijok yikash ya politik yadingau nich. Chilakej, kurutu ileja uyakin, nambaz umwing wa mu Grande-Bretagne wileja malejan ma sosioloji ku universite ni wakudisha yitongijok yikash piur pa yom ya politik. Ulondin anch: “Nakimba kurish mulong wa mbil ja antu ajal, mulong twading tumen mar nakash mulong wa kuburen kutentam. Ap anch natwishang kulond nawamp, nadandamena kwikal ni yovil ya ujim. Najinguninap anch milong yidiokila ku kuburen kutentam kwa ulomb wa chikit yading yifanyidin kuyidiosh mu michim ya antu. Pakwez, chisu nasambisha kwilej Bibil, najingunina anch nafanyina kuyidiosh chakusambish mu muchim wam.” Nambaz udia chindel ndiy wamukwasha kuswimp mutapu wiyovangay mu muchim wend. Ulondin kand anch: “Nlel nikat kusal mudi chibol wa rawonsu mu chikumangen cha dizu dia yijingidij ni nikat kwilej mutapu wa kuyilej antu a mitapu yawonsu.”

“CHIRISH MPAK YEY MU CHILAL”

12. Yesu wayileja in kwilej kwipuk “chivish” cha mutapu ik?

12 Pa chirung cha Yesu, amakurump a relijon akwashang yisak ya politik. Chilakej, buku umwing (Daily Life in Palestine at the Time of Christ) ulondin anch in Yuda ading aurokina mu yisak ya chirelijon yading yifanakena ni yisak ya politik. Chawiy Yesu wayibabesha in kwilejend anch: “Talany nawamp, babalany, mulong wa chivish chiyimp cha Afaris ni cha Herod.” (Marko 8:15) Yesu pamujimbulay Herod, pamwing ap wading wisambidin piur pa chisak cha in kumulondul Herod. Chisak chikwau cha Afaris chasota anch in Yuda ikala akwolikina mu Want wa in Rom. Kukwatijan ni rusangu ra Mateu, Yesu wayibabesha kand in kwilej pantaliken nau Asadus. Asadus akata in Rom kudandamen kuyikel mulong chinech chayikwashang kwikal ni jindond ja piur. Yesu wayibabesha in kwilejend kwipuk “chivish” ap malejan ma yisak yiney yisatu. (Mateu 16:6, 12) Ni chidi cha usey anch Yesu wapana kubabesh kwinoku chisu chikemp kupwa kwa antu kupakish kumudish want.

Yesu wayifundisha in kwilejend kulik kwiyandjik ap pakemp mu yom ya politik

13, 14. (a) Mutapu ik milong ya politik ni ya chirelijon yashikija ku chisum ni ku kuburen kutentam? (b) Mulong wak chiwapinap ap pakemp kwikal in chisum, ap anch atusadidin nich kuburen kutentam? (Tal chipich cha kwisambishin.)

13 Anch marelijon miyandjik mu milong ya politik, chikat kushikij ku chisum. Yesu wayifundisha in kwilejend kulik kwiyandjik ap pakemp mu yom ya politik. Diawiy diyingishin dimwing diasala anch in kupesh ajim nau Afaris akimba kumujip Yesu. Ova wom anch antu akumutesh ndiy ni akulik kuyilondul awiy. Anch yom yiney yashiken, akutwish kushadish relijon wau ni maz yau ya chipolitik. Alonda anch: “Anch twamulikany mwamu, antu awonsu akez kumwitiyij ndiy, chad amakurump a in Rom akez kushesh chikumbu chetu cha Nzamb ni muchid wetu.” (Yohan 11:48) Chawiy Mwin Kupesh Mujim Kaifas watenchika chakwel amujipa Yesu.—Yohan 11:49-53; 18:14.

14 Kaifas wachingela kamu kushik uchuku ni watuma amasalay mulong wa kumukwat Yesu. Pakwez Yesu wijika kutenchik kwinoku kwasalau mulong wa kumujip. Chawiy, pading padilay yakudia ya nsudiel nau atwimbuy end, wayileja kusend jimpak ja musamun. Jimpak jaad jading jiwanyidin kwau mulong wa kuyifundish dilejan dia usey. (Luka 22:36-38) Kupwa uchuku winawa, chisak cha antu cheza kumukwat Yesu, ni Pita wajimana nakash mulong wa kuburen kutentam kwinoku chawiy chapwitay mpak ya musamun ni kumutapay ikundj umwing. (Yohan 18:10) Pakwez Yesu wamuleja Pita anch: “Chirish mpak yey mu chilal, mulong muntu mwawonsu ukata kurish nich mpak ya musamun, akez kumujip kand kwi mpak ya musamun.” (Mateu 26:52, 53) Dilejan ik dia usey diafundishay Yesu kudi in kwilejend? Wayifundisha anch kafanyidinap kwikal a mangand minam. Chinech chawiy chom chasambelay Yesu kulembil uchuku winawa. (Tang Yohan 17:16.) Nzamb ndiy wading ni mbil ya kupwish kuburen kutentam.

15, 16. (a) Dizu dia Nzamb diayikwasha mutapu ik in Kristu kwipuk matend? (b) Kushalijan ik kukatay Yehova kuman anch watal antu adia pa mangand nlel?

15 Nambaz udia kwindum kwa Europe twasambelang kujimbul wileja niyend dilejan diawiy dimwing. Ulondin anch: “Namana anch chisum chikatap kulet kutentam. Namana anch antu akata kusadin chisum akat kufa swa swa. Ni akwau avud akat kwikal in ujim ni akad musangar. Nasangara nakash kwilej mu Bibil anch ching kusu Nzamb ndiy ukutwisha kulet kutentam kwakin pa divu. Wawiy uruu nading nilejena mu mivu 25 yasutina ey.” Mukadivar udia kwindum kwa Afrik waswinkesha murumbu wend nich ‘mpak ya musamun ya spiritu,’ Dizu dia Nzamb. (Efes 6:17) Katat ukat kulejan uruu wa chisambu kudi antu a mitapu yawonsu, chikalap nchik kabil kau. Ni kupwa kwa nambaz udia mukach mwa Europe kwikal Kaman wa Yehova, wachika kudi mukadivar wa muchid wa antu ading akisinay. Awonsu asatu asala kuswimp kwinoku mulong akata kwikal mudi Kristu.

16 Chidi cha usey nakash kusal kuswimp mudi kwinoku! Bibil ulondin anch antu adi mudi karung ukweta mambek ni kakutwishap kwikal mu chisambu. (Isay 17:12; 57:20, 21; Kujingunik 13:1) Yom ya politik yikat kuyisarumun antu ni kuyauril, ni chikat kushikij ku chisum. Pakwez etu tudi mu chisambu ni mu uumwing. Pakatay Yehova kuman mutapu waurokinau antu pa mangand, ufanyidin kwov musangar nakash anch waman mutapu udiau antwend mu uumwing.—Tang Sofoniy 3:17.

17. (a) Yisu mitapu yisatu tukutwisha kukasikesh uumwing? (b) Yom ik tukushinshikina mu mutu wa mulong wambakedinap ou?

17 Mu mutu wa mulong winou, twilej kal anch tukutwish kukasikesh uumwing mu mitapu yisatu: (1) Tuchingejidin anch Want wa Nzamb ukupwish kuburen kutentam kwawonsu, (2) tukatap kwiyandjik mu yom ya politik ni 3) tukat kulik kwikal in chisum. Pakwez chom chikwau chikutwisha kuyipish uumwing wetu kadi kasolikany. Mu mutu wa mulong wambakedinap ou, tukwilej mutapu tukutwisha kupandakan kasolikany, mudi mwasalau in Kristu a kusambish.