Yang pafundinau anch yidiamu

Yang pafundinau anch yidiamu

RUSANGU RA MWOM

Yehova Wakulang ku Malembil Mam

Yehova Wakulang ku Malembil Mam

DICHUKU dimwing uchuku, chisu nading ni mivu dikum, namana atutumbu ading azazina mwiur. Kapamp kamwing, nasa manungun pansh ni nasambish kulembil. Ap anch nad nasambish kal lel chad kwilej piur pa Yehova, namuleja yom yawonsu nading nich ku muchim. Malembil minam mikala disambishin da weny ulemp pamwing ni Yehova Nzamb, ‘Mwin Kutesh malembil.’ (Ks. 65:2) El nikulejany mulong wak namulembila Nzamb nada nijika kal lel kandikal palab.

KWENDIN KWASWIMPA MWOM WAM

Navadika machuku ma ngond 22 Ngond wa 12, muvu wa 1929, mu Noville, ka ul kakemp kadinga pakach pa ma ferm chidivu mading piswimp ni musumb wa Bastogne, mu Beljik Ardenne. Ku wanikanch, nading nikwet musangar nakash pitwading ku ferm pamwing nau anvajam. Am ni mwancham Raymond twakamang mayel ma angomb ku makas dichuku dawonsu ni twakwashanang kand kwangul mbut. Antu akwashijanang nakash mu ka ul kinak.

Nikat kusal mudimu mu ferm pamwing ni dijuku dam

Anvajam, Emile ni Alice, ading in Katolik akweta mushiku. Ayangang ku egliz Darubing dawonsu. Pakwez, piswimp ni muvu wa 1939, ayibol amwing adokala mu Angleter eza mu ul wetu ni amwinkisha tatuku mukand umwing wading wisambidina piur pa Rongoj (utazukinau nlel anch Lankany!). Tatuku wajingunina kapamp kamwing anch yom yading yilondinau mu mukand winou wading uyakin ni wasambisha kutang Bibil. Chisu chimikay kuya ku Egliz, amutej netu twading tushicha nau nawamp, asambisha kumupompat nakash. Amushindila tatuku kushal mwin Katolik, kusutin ntad jilemp.

Chanenganesha nakash pa kumuman tatuku akat kumumesh mar mwamu. Chinech chambachika kukimb ukwash wa Nzamb kusutin malembil madokila ku muchim nasambelang kulond kwinsambishin. Nasangara nakash pimikau amutej netu kumupompat tatuku. Chinech changikisha kashinsh anch Yehova ud ‘Mwin Kutesh malembil.’

MASHAKAMIN PA CHIRUNG CHA NJIT

Alemany Nazi wandama mu Beljik mu machuku ma ngond 10, Ngond wa 5, muvu wa 1940 ni chinech chasala anch antu avud achin mwi ngand. Dijuku detu dachinina kurul kwa ngand ya Frans. Mwi njil, twatanang jindond jasadikinang njit jikash pakach pa amasalay in Alemany ni in Frans.

Patwachirika ku ferm wetu, twatana anch yom yetu yivud ayibuwa. Ching kusu kabu wetu, Bobbie, ndiy watwaka. Yom yiney yambachika kwiyipul anch: ‘Mulong wak kud njit ni mar?’

Pinawanyisha mivu dikum, nakudisha urund wa piswimp nakash nend Yehova

Pa chirung chinicha, kwendin kwa Mukadivar Emile Schrantz a kwatukasikesha nakash, wadinga mukurump uda chibol ushinshamena. Waturumburila nawamp kusutin Bibil mulong wak kwading mar nakash mwamu ni wakula ku yipul yam yikwau piur pa mwom. Nakudisha urund wa piswimp nakash nend Yehova ni nikala nich kashinsh anch ud kamu Nzamb wa rukat.

Ap kurutu kwa njit kupwa, dijuku detu dabambang nakash ni Atuman akwau. Mwi Ngond wa 8, muvu wa 1943, Mukadivar José-Nicolas Minet weza kututal ku ferm mulong wa kusal diskur. Wipula anch: “Nany ukatina kumubatish?” Tatuku wazambula chikas, niyam nazambula. Etu awonsu atubatishina mu kawit kakemp kadinga piswimp ni ferm wetu.

Mwi Ngond wa 12, muvu wa 1944, amasalay in Alemany atuma amasalay au avud a nsuden ku mutambu wa kwingangel mulong wa kurish njit jatazukau anch Njit ja Ardenne. Twading tushich piswimp ni ndond yading yisadikidina njit, ni twajingama mu kapalakany ka pansh ka chikumbu chetu piswimp mwi ngond wa kabuj. Dichuku dimwing pinabudika mulong wa kuyidish annam, mabomb mabarika mu ferm ni mashesha tusik mwadinga yom. Isalay umwing mwin Amerik wadinga mu ditang dadinga piswimp niyam, watoya anch: “Lal pansh!” Naya mau ni nalala pansh piswimp ni ndiy, chad wandjika chiful chend ku mutu mulong wa kwinchidij.

KUKUL MU SPIRITU

Dichuku twatijana

Kupwa kwa njit, twasala usu mulong wa kwambamb ni akadivar nau anambaz a mu chikumangen cha Liège, chadinga mu akilometre 90 kwiyand ni kutwadinga. Mu kusut kwa chisu, twatwisha kusal kachisak kakemp ka kwilej mu Bastogne. Nasambisha kusal mudimu wa kulambwish yitad ni nikala ni mutapu wa kwilej chijil (droit). Kupwa nasambisha kusal mudimu ku biro wa guvernema. Mu muvu wa 1951, twatenchika kachitentam kakemp ka munyingumuku mu Bastogne. Kwakumangana antu piswimp chitot, pamwing ni nambaz umwing chibol wading ukweta mushiku nakash, dijin dend Elly Reuter. Wendisha nking mwa akilometre 50 mulong wa kwez kukumangan. Kupwa twakatijana ni twakwata mupak wa kwatijan. Elly ading amutazuk kal kamu mulong wa kuya ku Shikol ya Gilead mu États-Unis. Wafunda ku biro mujim wa pa mangand mawonsu mulong wa kurumburil mulong wak walika kwitiy kutazuk kwinoku. Mukadivar Knorr, wading utakedina mudimu wa Yehova pa chisu chinacha, wamwakula nawamp anch pamwing ap dichuku dimwing ukez kukumangan ku Gilead pamwing ni nfumwey. Twatijana mwi Ngond wa 2, muvu wa 1953.

Elly ni mwanetu Serge

Muvu wawiy umwing, am ni Elly twakumangana ku Chitentam chadinga ni mutu wa mulong anch La société du monde nouveau chasadikina mu Yankee Stadium, mu New York. Pitwading kwinikwa, namanijana ni mukadivar umwing wankana kwingikish mudimu uwamp ni wanleja kubukin mu États-Unis. Kupwa kwa kumulembil Yehova piur pa mulong winou, am ni Elly twalika kwitiy ni twachirika mu Beljik mulong wa kukwash ka chisak kakemp ka in kulejan dikum a mu Bastogne. Muvu walondulaku, twasangara nakash pavalay Elly mwanetu ikundj Serge. Cha ushon, kupwa kwa angond sambwad, Serge wayela ni wafa. Twamulembila Yehova mulong wa kumulejamu ushon wetu, ni watukasikesha kusutin ruchingej ra divumbuk.

MUDIMU WA CHISU CHAWONSU

Mwi Ngond wa 10, muvu wa 1961, namana mudimu wa kusal mu chisu chikemp wankwasha kwikal chibol. Pakwez dichuku dawiy dinada, kashalapol wa mutiy wa Beljik wantazuka ku telefon. Wangipula anch nishadidin mulong wa kusambish kusal mud kashalapol wa munyingumuku (utazukinau nlel anch kalam wa munyingumuku). Namwipula anch: “Ov, tufanyidinap bil kusal uchibol kurutu kwa kwitiy chisend chinech?” Mukadivar wakula anch tukutwish kwetu kusal. Kupwa kwa kusal mud ayibol mwa angond chinan, twasambisha mudimu wa munyingumuku mwi Ngond wa 9, muvu wa 1962.

Kupwa kwa kusal mivu yaad mu mudimu wa munyingumuku, atutazuka kusadin ku Betel wa Bruxelles. Twasambisha kusadin kwinakwa mwi Ngond wa 10, muvu wa 1964. Chisend chinech chisu chatuletina yiyukish yivud. Chisu chikemp kupwa kwa Mukadivar Knorr kwendin Betel wetu mu muvu wa 1965, nashimwoka pantondau kwikal kashalapol wa mutiy. Kupwa, am ni Elly atutazuka kuya ku Shikol ya Gilead mu kalas ka 41. Mazu malonday Mukadivar Knorr kwasut kal mivu 13 mawanyina! Kupwa kwa shikol, twachirika ku Betel wa Beljik.

KULONDIN KU DIRUMBURISH MBIL JA ANTU A YEHOVA

Mu mivu yivud, nikala ni chisend cha kusadin yom nileja ku shikol ya droit mulong wa kukwash kulondin ku dirumburish mbil ja antu a Yehova ja kwifukwil mu Erop ni ndond jikwau. (Flp. 1:7) Chinech chasala anch nimanijana ni kwambamb nau antakel a ngand mu jingand 55 ni kusut mwading mujidikinau ap mukangeshinau mudimu wetu. Pa ndond pa kukasikeshin pa ukaliweny nading nikweta wa yom nileja, niyijikishang anch nid “muntu wa Nzamb.” Chisu chawonsu, nakimbang umutakel wa Yehova mu malembil, mulong nij anch “muchim wa mwant [ap wa nzuj] udi mu chikas cha [Yehova] mudi mem ma mukwaku. [Yehova] ukat kuukarumon kwawonsu kukatinay.”​—Jsw. 21:1.

Uman umwing washimwokisha ud chisu nambamba ni muntu umwing wa mu Parlement wa mu Erop. Nita tupamp tuvud mulong wa kwambamb nend, chad kwinsuden witiya kutanijan niyamam. Walonda anch: “Nakwinkish kal aminit atan, kangal wasutish ap umwing.” Nazendjika mutu ni nasambisha kulembil. Ikundj winou wangipula kwa ujim anch nisadin yom ik. Nazambula mutu ni nalonda anch: “Nading nimujikitishin Nzamb mulong ud niyey kashalapol wend.” Ndiy wangipula anch: “Kwawiy kulond anch nchik?” Namuleja mukand wa Rom 13:4. Wading mwin Protestan, chawiy verse winou wa Bibil wapwita nkeu jend. Wijany yom yasadika? Wangikisha chikunku cha saa umwing, ni twambamba nend nawamp nakash. Wanleja anch ulimishin mudimu wa Atuman a Yehova.

Mu kusut kwa mivu, antu a Yehova asambin kal milong yivud mu Erop piur pa kulik kwikal ku mutambu kanang, milong ya kulam an, kulambul yitad ni milong yikwau kand. Dading dilau kud am kukwash mu milong yiney ni kuman mutapu watukwashay Yehova kuwin ni kupandakan mu mutapu ushimwokishena. Atuman a Yehova awinin kal milong 140 ni kusut ku Cour européenne des droits de l’homme!

KUJIMB KWA MUDIMU WA WANT MU KIBA

Mu mivu ya 1990, nasala pamwing ni Mukadivar Philip Brumley, wa ku biro mujim wa pa mangand mawonsu, ni Mukadivar Valter Farneti, wa mu Itali, mulong wa kuyikwash akadivar nau anambaz a mu Kiba kumwifukwil Yehova nich want ipau, mulong mudimu wetu ading aukangeshin mu Kiba. Namufundina ntimesh wa mu Kiba wadinga mu Beljik, ni twatanijana ni ikundj umwing watondau mulong wa kupwish mulong wetu. Pitwamanijana kapamp ka kusambish, twatwishap kupwish kulik kwovijan kwasala anch guvernema akangesha mudimu wetu mu Kiba.

Pamwing ni Philip Brumley ni Valter Farneti pitwaya mu Kiba mu mivu ya 1990

Kupwa kwa kukimb umutakel wa Yehova mu malembil, twita ni atwiyina kutum ma Bibil 5 000 mu Kiba. Ma Bibil mashika nawamp ni amapana kud akadivar, chawiy twamana anch Yehova wading ukat kuyukish usu wetu. Twita kand mbil mulong wa kutum ma Bibil makwau 27 500. Guvernema witiya kand. Kuyikwash akadivar nau anambaz netu akatish a mu Kiba kwikal ni Bibil wau wa kuchap kwansangaresha nakash.

Naya mu Kiba tupamp tuvud mulong wa kukwash milong kanang ya dirumburish piur pa mudimu wetu. Mu kusut kwa chisu, natwisha kwikal ni urund uwamp nau antakel avud a mu guvernema.

KUYIKWASH AKADIVAR NETU A MU RWANDA

Mu muvu wa 1994, antu 1 000 000 ni kusut ayijipa chisu chayinongishau Atutsi mu Rwanda. Cha ushon nakash, akadivar netu nau anambaz amwing niyau ayijipa. Pakad kulab, ayita akadivar amwing kutenchik yom mulong wa kupan ukwash mwi ngand yiney.

Pitwashika mu Kigali, musumb ujim wa ngand, twatana anch mu biro wa kukarumwin ni mu biro mwading mikand abulangamu kal yidang nakash. Atuleja jinsangu jikwatishena wom ja akadivar nau anambaz ajipau nich yindjang. Pakwez twatesha kand jinsangu ja akadivar nau anambaz amekeshijadina rukat ra win Kristu. Chilakej, twatana mukadivar umwing wa mu muchid wa Tutsi wajindjikau mwinshin mwa divu mu machuku 28 kud dijuku dimwing da Atuman a muchid wa Hutu. Ku chikumangan twasala mu Kigali, twayikasikesha mu spiritu ni kuyongoj akadivar nau anambaz 900 ni kusut.

Ku kamaku: Buku wabulau chidang mu biro wa kukarumwin

Ku katatuku: Kusal mudimu mulong wa kupan ukwash

Kupwa twaya mu Zaïre (ngand yitazukinau katat anch République Démocratique du Congo) mulong wa kukimb Atuman avud a mu Rwanda achinina mu ma kompony ma arefije piswimp ni musumb wa Goma. Twayitanap, chawiy twalembila mulong wa kumwit Yehova chakwel atukwasha kuyiman. Twamana muntu umwing ukat kwez kud etu, ni twamwipula anch wij Kaman wa Yehova ap umwing. Wakula anch: “Mwaning, nid Kaman. Nikutwish kukutwalany ku komite wa kupan ukwash.” Kupwa kwa kukumangan mulong wa kuyikasikesh antu a mu komite, twakumangana nau arefije piswimp 1 600 mulong wa kuyikasikesh mu spiritu ni kuyongoj. Twayitangina kand mukand wadokala ku Chisak Chitakedila. Akadivar nau anambaz asangara nakash kutesh kashinsh kading kalondina anch: “Tukat kulembil chisu chawonsu mulong wenen. Twij anch Yehova kakukuvuramenanyap.” Mazu minam madokala ku Chisak Chitakedila mading kamu makin. Nlel unou, mu Rwanda mud Atuman 30 000 ni kusut amusadidina Yehova nich musangar!

NAKWATA MUPAK WA KUSHAL USHINSHAMENA

Kupwa kwa kusal mivu 58 mu uruu, mukajam mukatish Elly wafa mu 2011. Yehova wangongoja pinamulembila mulong wa kumulej runeng nadinga nich. Angongoja kand kusutil kulejan rusangu ruwamp ra Want kud amutej nam.

Ap anch nikwet mivu 90 ni kusut, nichid kulejan rubing ni rubing. Nikwet kand musangar wa kukwash Departema Utadina Milong ya Dirumburish uda ku Betel wa Beljik, kuyilejamu antu akwau yom namena kal, ni kuyikwash mu ukafung ansand ada ku Betel.

Kwasut kal mivu piswimp 84, namulembila Yehova kapamp ka kusambish. Dading disambishil da weny uwamp nakash wansejishina piswimp nakash ni ndiy. Nimujikitishin Yehova nakash mulong mu mwom wam wawonsu, Yehova ukat kuteshang malembil mam.—Ks. 66:19. b

a Rusangu ra mwom ra Mukadivar Schrantz arilejana mu Chinong cha Kalam cha 1 Ngond wa 1, 1974 paj 26-30, mu Franse.

b Pading parijekinau mutu wa mulong winou, Mukadivar Marcel Gillet walel mu rufu machuku ma ngond 4 Ngond wa 2, muvu wa 2023.