Mulong wa kusal mwamu, afanyidin kubabal nakash mulong wa kwijik mutapu usadiningay DIU ni piur pa kusadin mbil ja Bibil jilondina piur pa yom yiney.

Yehova wamuleja Adam ni Ev, ni kupwa wamuleja Nowa ni dijuku diend anch: “Valijanany, vulijanany.” (Disambishil 1:28; 9:1) Bibil kalondinap anch tufanyidin kulondul mbil yiney. Pakwez, ambay a uruw afanyidin kukwat mupak anch akusadin mutapu umwing wa kukangesh kwimish mulong wa kukepish uvud wa an mu dijuku ap kwijik chisu ik chifanyidinau kuval. Yom ik yifanyidinau kushinshikin?

In Kristu afanyidin kukwat mupak win wawonsu piur pa kuval an kukwatijan ni mbil ja Bibil. Chawiy kafanyidinap kusadin kudiosh madikaj mudi mutapu wa kukangesh kuval an pakad kutongin. Kudiosh madikaj kwa kwikatin kukat kusal anch muntu alika kand kwimish, madikaj minam makimbang kulet mwan anch amalikang anch madandamena kwikalaku. Kudiosh madikaj kukwatijadinap ni yom yilondinay Bibil piur pa kulimish mwom. (Kubudik 20:13; 21:22, 23; Kuseng 139:16; Jeremiy 1:5) Chad chidi nchik piur pa kusadin DIU?

Chinong cha Kalam cha 1 Ngond wa 9, 1979 (paj wa 30-31, mu Français), chalondina yom yiney. Mitapu yivud ya DIU yasadinangau chisu chinicha yading ya ndundu ap ya plastik yatekangau mu dichimb (matrice) mulong wa kukangesh muntu kwikal ni madikaj. Mutu wa mulong winou warumburila anch chadingap chijikena nawamp mutapu wading usadina DIU winou. In siyans avud alonda anch DIU winou wakangeshang mem ma ruvaj chakwel kangal mafukisha diy dia muntu mband. Anch diy dia muntu mband difukinap, kwawiy kulond anch madikaj makwikalakwapu.

Pakwez, kudi kashinsh kamwing kamekeshina anch yisu yimwing diy dikutwish kufuk. Diy disu dined difukina dikutwish kupamin mu trompe de Fallope (madikaj mapamidina pol pa dichimb) ap dikutwish chad kwez mu dichimb. Anch diashik mu dichimb, DIU ukutwish kukangesh diy difukina chakwel dilamata ku dichimb, ni madikaj minam makuyap kurutu. Chinech chidi mudi kudiosh madikaj. Mutu wa mulong winou wapwisha nich kulond anch: “In Kristu akin iyipwila anch chiwanyidin kusadin mon winou afanyidin kushinshikin kamu nawamp jinsangu jinej chakwel ijika yilondinay Bibil piur pa kulimish mwom utumbila.”—Kuseng 36:9.

Pakwez kudiosh mu muvu wa 1979, pabudishau mutu wa mulong winou, milong ya chimwingang ni ya siyans yiyil kurutu nakash.

Katat awejidinaku mitapu yaad ya DIU. Mutapu umwing ukwet utad wa kwivre ni udiaku mu États-Unis kudiosh mu muvu mu 1988. Ukwau ukat kubudish ormon ni asambisha kuulandish mu muvu wa 2001. Yom ik twija piur pa mutapu ukata kusal mitapu yiney yaad ya DIU?

Utad wa kwivre: Mudi mutwalondang, mitapu ya DIU ya kukangesh kwimish yikat kusal anch mem ma ruvaj makangany kusut mu dichimb chakwel matanijana ni diy. Chikwau kand, mon yiney yikwet utad wa kwivre, chad kwivre ukat kuyipish mem ma ruvaj, chawiy kwivre ukat kujip mem ma ruvaj. * (Tal mazu ma kwinshin.) Chikwau kand, mon yiney yikat kuswimp kachom kanang ka mu dichimb katazukinau anch endomètre.

Ormon: Mutapu ukwau wa DIU ukwet ormon ufanakena ni udia mu mutapu umwing wa kukangesh kwimish utazukinau anch pilule (mon). Mitapu ya DIU yiney yikat kusal mudi ma DIU ma pakur, pakwez makutwish niyau kubudish ormon mu dichimb. Kudi amband, chinech chikat kuyikangesh kubudish diy. Chakin  kamu, anch diy dibudikinap, chimekeshin anch dikufukap. Mitapu yiney ya DIU yikat kuswimp kachom kanang ka mu dichimb katazukinau anch endomètre. * (Tal mazu ma kwinshin.) Chikwau kand, yikat kujimbish ndamin ya kol wa dichimb ni kukangesh anch mem ma ruvaj malika kusut mu mujimbu wa wimband mulong wa kuya mu dichimb.

Mudi mutwalondang kal, chimeken anch mitapu yiney yaad yikat kuswimp endomètre wa dichimb. Chinech chirumburikin anch ang mband wabudish diy ni kupwa diafuk, dikwandam mu dichimb pakwez dikushakamapamu mulong endomètre kakuditiyijap. Chinech chikusal anch madikaj madiokala pamachidia kwisambishil. Pakwez, in siyans akat kwitiyij anch chikat kushikenang pachipatu, ni chikutwish kand kushiken anch mband ukat kuna mon wa kukangesh kwimish utazukinau anch ma pilule.

Chawiy kwikil kamu muntu ukutwisha kwikal nich kashinsh anch DIU wa utad wa kwivre ap wa ormon kakutwishap kulik anch diy difuka. Pakwez, kukimbijol kwa in siyans kulejen anch mulong mitapu yiney ya ma DIU yikat kusal mudi mutapu twajimbulang kwiur oku yikata kukangesh diy kufuk, yikat kusal anch mband imisha pachipatu.

Ambay a uruw in Kristu akimbina kusadin mitapu ya ma DIU minam afanyidin kwambamb mulong winou ni dokter wau. Ndiy ukutwish kuyilej mitapu ya ma DIU yidiaku ndond yishichau ni ukuyilej kand kutaninamu ni ubaj udiaku pa mujimbu wa mband mu kusadin yom yiney. Ambay a uruw kafanyidinap kwitiyij ap kulik anch muntu win mwawonsu, ap dokter win, ayikwatina mupak wa yom yikusalau. (Rom 14:12; Galatia 6:4, 5) Winou udi mupak wa ayinau aad mu uruw wau. Mupak wau ufanyidin kwikal wa kumusangaresh Nzamb ni kwikal ni kom kishitwila.—Ilikej ni 1 Timote 1:18, 19; 2 Timote 1:3.