Yang pafundinau anch yidiamu

Yang pafundinau anch yidiamu

RUSANGU RA MWOM

Mutapu Nikala ni Musangar mu Kupan

Mutapu Nikala ni Musangar mu Kupan

Nading ni mivu 12 chisu nijika anch nading ni chom cha usey chinafanyina kupan. Ku chitentam chimwing, mukadivar umwing wangipula anch nikukat kulejan. Ap anch nading kand kal nilejanangap, nakula anch mwaning. Twaya mu teritwar, ni wangika mikand yimwing yilondina piur pa Want wa Nzamb. Kupwa walonda anch: “Ey tal antu adia ushad wa njil, ni am niyil mutambu ukwau.” Nova wom, pakwez nasambisha kulejan ku chikumbu ni chikumbu. Nashimoka chisu napana mikand yawonsu. Chid chakin, antu avud akata yom nading nich ya kupan.

Navadika mu muvu wa 1923 mu ul wa Chatham, Kent, mwi ngand ya Angleterre. Mu mivu yiniya kupwa kwa Njit ja Kusambish ja Mangand mawonsu, antu achingejina anch mangand makwikal ndond yimwing yiwamp. Pakwez palika kumekan yom yiney, antu avud aziya, pamwing nau anvaj am. Ayiziyisha kand kud amakurump a chirelijion a mu Baptiste ading akatina ndond ya piur mu ekliz. Pinawanyisha mivu piswimp chidivu, maku wasambisha kuya ku chot cha l’Association internationale des Étudiants de la Bible, kwinikwa kwawiy “kwilejinangau,” atuman a Yehova ap kwasandinangau yikumangan yau. Kinakwa nambaz umwing watulejang mafundish ma mu Bibil mulong wa an ni wasadinang buku utazukinau anch La Harpe de Dieu. Nakata nakash yom yatulejangay.

KWILEJIN KUD AKADIVAR APAMINA KAL

Mud nsand, nasangerang kupan ruchingej ridiokila mu Dizu dia Nzamb. Yisu yivud nalejanang ku chikumbu ni chikumbu amwinam, pakwez pinading kulejan ni antu akwau, nilejang yom yivud. Chilakej, dichuku dimwing twading tuyil mu teritwar ni mukadivar wapamina kal, twasutijana ni mukurump umwing wa relijon ni nalonda anch: “Winou ud mpemb.” Mukadivar wimika nking ni wangela anch tushakam pa chikunku cha mutond. Walonda anch: “Nany wakwinkisha mbil ya kumurumburish muntu anch ud mpemb? Tusanger ching kuyilej antu rusangu ruwamp ni tumulikin Yehova dirumburish.” Mu machuku minima, nileja yom yivud piur pa musangar udiokiling ku kupan.​—Mateu 25:31-33; Midimu 20:35.

Mukadivar mukwau wapamina kal wanfundisha mutapu wa kwikal ni musangar udiokiling mu kupan, yisu yimwing tukat kujijaman nich kushimpish muchim. Mukajend kadingap kuyikat atuman a Yehova. Chisu chimwing wantazuka kwol kwend mulong wa kudia yisakol. Wova ujim mulong nfumwend waya mu kulejan ni wasambisha kutwas tu ma pake twa chay. Pa ndond pa kumujimen, wasangara ni wanona tu ma pake twa chay watuchirish pa ndond yau. Kupwa kwa mivu, kushimpish kwend kwa muchim kwamukwasha mukajend atambula dibatish ni ikala Kaman wa Yehova.

Mwi ngond wa 9 muvu wa 1939, pinading ni mivu 16, kwading njit pakach pa Grande-Bretagne ni Allemagne. Mwi ngond wa kasatu 1940, am ni maku twatambula dibatish mu ul wa Douvres. Mwi ngond wa musamban muvu wa 1940, namana piswimp ni ku chis tunan twa amasalay ading asutin mu motik. Awiy apanda kwi njit ja ku Dunkerque. Namana anch ading arumbangen mu manangu ni kadingap ni ruchingej. Nakata kuyilej piur pa Want wa Nzamb ni kuyinkish ruchingej mulong wa machuku ma kurutu. Kupwa kwa muvu winiwa, Allemagne wasambisha kudjubul ma bomb mu Angleterre. Uchuku wawonsu, ma bomb mabulangau in Allemagne masutinang pa ndond pitwading. Twovang wom pa kutesh yidjimin ya ma bomb. Dichuku dikwau, twatana yikumbu yabumukang kal. Yom yiney yankwasha kwijik anch Want wawiy kamu nifanyidina kuchingejin mu machuku ma kurutu.

NSAMBISHIN YA MWOM WA KUPAN

Mu muvu wa 1941, nasambisha kusal mudimu wa chisu chawonsu, nasambisha mashakamin ma mwom manletina musangar. Nasambisha kusal mudimu ku chantiers navals royaux mu ul wa Chatham, nileja mutapu wa kusal ma bateau. Mudimu winou wading mudimu wakatau antu avud mulong ataninangamu. Pakwez atushalapol a Yehova ading ij anch in Kristu kafanyidinap kurish njit ni muchid ukwau. Mu muvu wa 1941, twijika kand anch tufanyidinap kusal mat. (Yohan 18:36) Mu chantiers navals royaux ading kusadin antu atazukinau anch a sous-marins, chawiy nakwata mupak anch chawiy chisu cha kulik mudimu winou mulong wa kusambish mudimu wa chisu chawonsu. Ndond yam ya kusambish kusadin mudimu wa chisu chawonsu yading mu musumb wa Cirencester, musumb uwamp nakash wa mwi ngand ya Cotswolds.

Pinading ni mivu 18, anteka mu rukan mu angond chidivu mulong nalika kwandam mu usalay. Nova wom nakash papatau ku chis cha rukan ni usu ni nashala amwinam. Pakwez antu alamang rukan ni adinga mu rukan asambisha kwingipul anch mulong wak nid mwinimwa, ni nova musangar nakash wa kuyirumburil mulong wa ritiy ram.

Kupwa kwa kwindosh mu rukan, naya kumutan Leonard Smith, a ni twasambisha kulejan mu misumb yadinga mu ul wa Kent, kwawiy twadiokala. Ma avion ma Nazi masutinang mu Kent mulong wa kuya kudjibul ma bomb mu Londre. Kusambishin mu muvu wa 1944, ma bomb kanan ni kusut matwikang ni mawilang mu Kent. Ma bomb minam amatekang mu avion mwakad pilot chakwel avion aya akamabul. Anch twatesh chidjimin, twijikang anch kusut kwa ma sekond makemp avion ukushik ni ukubul ma bomb. Muntu mwawonsu wovang wom. Mu chisu chinicha, twasalang dilejan dia Bibil ni dijuku dia antu atan. Yisu yimwing twajingamang mwinshin mwa tebur wa yikung mulong wa kutuking anch chikumbu chawa. Dijuku dinidia diawonsu diatambula dibatish.

KULEJAN RUSANGU RUWAMP MU JINGAND JIKWAU

Kuyilej antu piur pa chitentam pinadinga kusal mudimu wa uchibol mu Irlande (mwinshin)

Kupwa kwa njit, nasala mudimu wa uchibol mu mivu yaad kwinkaj kwa ngand ya Irlande. Twayangang ku chis ni chis ni twalondang anch tud a mishoner ni twita ndond ya kushakam. Twapanang magazet mu ma bal bal. Pakwez Irlande wading ushalijangen ni Angleterre. Avud amana anch wading mud usup kud etu kutong anch antu akutwish kwitiy yom tuyilejina mwi ngand ya in Katolik! Patupompatau kud ikundj umwing, namuleja mpurij umwing, pakwez wangakula anch: “Chiwamp ukimbin ik?” Twijikap usu wadingau nich a mwimpel inay. Antu afanyina kushadish midimu yau anch itiy ma buku metu. Chawiy atuleja kudiokal ndond yitwadinga tushicha.

Twatonga anch ang twashik mu teritwar musu chifayidin kuya kulejan kwi ndond yakaday mwimpel kwijik anch tudiaku. Chawiy twayangang mu kulejan kulemp nakash ni kwi ndond twadinga tushicha ni twayitalang antu mulong wa kwijik ku yikumbu yau kapamp kakusambish. Kupwa, twalejanang kud antu a piswimp. Mu Kilkenny, twilejang ni nsand umwing tumpamp tusatu pa rubing ap anch chisak cha ayirumbangan chezang kutwovish wom. Mulong nasangerang nakash kufundish Bibil, nakata kwikal mishoner ufumbinau. Chawiy nakwata mupak wa kwilej Shikol ya Bibil ya Gilead.

Bateau utazukuna anch Sibia wading chikumbu chetu cha umishoner mu muvu wa 1948 kushik 1953 (ku mutambu wa katuku)

Kupwa kwa kwilej mu angond atan mu New York, anying pakach petu apwisha shikol ni ayituma pa matung ma karung wa Caraïbes. Mwi ngond wa 11 mu muvu wa 1948, twadiokala mu New York City ni twaya ni bateau wa ametre 18 utazukinau anch Sibia. Nading kand kal nawishangap bateau, chawiy nova wom. Gust Maki, twapisha nend pamwing shikol ya Gilead, wading kapiten wija kwendish nawamp pa karungu. watufundisha mitapu yimwing ya kwawish, mud mutapu wa kushemunin ni mutapu wa kutek ma voiles, mutapu wakusadin boussole, ni mutapu wa kwawish anch kud mambek. Gust wendisha nawamp bateau mu machuku 30 ap anch kwading mambek makash, twashika nawamp ku Bahamas.

‘KULEJAN PA MATUNG’

Kupwa kwa kulejan mu angond akemp pa matung ma Bahamas, twaya pa matung ma Sous-le-Vent ni matung ma du Vent. Matung minam mading ni ma kilometre 800 pakach pa Matung ma Vierges ni Matung ma Trinité. Mu mivu yitan, twalejana pa matung minam, mu jindond jinej mwadingap Kaman ap umwing. Yisu yimwing twatumap ap twatambulap mesaj. Pakwez twading ni musangar mulong twalejana piur pa Yehova ‘pa matung’!—Jeremiy 31:10.

Chisak cha a mishoner adia mu bateau utazukinau anch Sibia (kusambishin ku chikas cha kamaku kushik ku chikas cha katatuku): Ron Parkin, Dick Ryde, Gust Maki, ni Stanley Carter

Pitwashika ku chau antu ading pa matung ashimoka ni ezang imanang kuns kwa bateau mulong wa kutal ni ijik anch twading anany. Amwing ading kand kal amanangap bateau mud wetwetu ap kuman chindel. Antu a pa matung inay ading arund a antu ija nawamp Bibil. Yisu yimwing atwikinsha ansh atalel , avoka ni nyimu. Ap anch mu bateau mwadingap ndond, twading ni ndond ya kwisukin, ya kulal ni ya kututin maswin.

Twayangang pa matung kuyital antu dichuku diakabuj. Twayileja anch tukusal diskur dimedina pa Bibil. Kupwa, urel twadjimisha rupwambu ra ku bateau. Chading chom chiwamp pa kuman mutapu wezau antu. Malamp mau mading makat kuzaz mud atutumbu amunyikina ku mikandu. Yisu yimwing antu chitot ezang ni ipulang yipul kushik ni uchuku nakash. Asangera nakash kuwang, chawiy twayiwanginang miminy yimwing ya Want. Antu anying pakach petu ading ij kuwang miminy nawamp. Kupwa twasambisha kuwang nau pamwing, ni awangang nawamp. Chading chisu chisangareshina mud ik!

Kupwa kwa dilejan dia Bibil, in kwilej amwing atutwalang kuya kutal majuku makwau chakwel twileja nau niyau. Kupwa kwa kusutish jimbing jikemp, twafanyina kuchirik. Pakwez twayileja antu asangera chakwel adandamena kwilej ni antu akwau kushik ni patukuchirikina. Chading cha musangar pa kuman mutapu witiyau mulong wa kuwanyish yisend yau nich mushiku.

Nlel unou antu avud in kwedangan akat kwez kutal pa matung minam, pakwez anch ez pa jindond jinej akatining pa jindond jakad masok mud ku chikum cha turquoise, ku plage wa usukuril, ni mu mabu. Yisu yivud twasalang dichuku diakabuj mulong wa kushik pa ditung dikwau. Ansh atazukinau anch les Dauphins ading kusengen kuns kwetu, ni pitwading kwauk twateshang ching masok ma bateau. Chitokish cha ngond chamekanang pa karung mud njil ya utad wa argent kushik ni kwinsuden.

Kupwa kwa kulejan pa matung mu mivu yitan, twaya ku Porto Rico mulong wa kuland bateau musu ukweta moteur. Chisu twashika, twamanijana ni Maxine Boyd nambaz mishoner muwamp nakata. Wading ukwet mushiku mu mudimu wa kulejan rusangu ruwamp kudiosh padingay changadim. kupwa, wasala mud mishoner mwi ngand ya République Dominicaine kushik mu 1950, kushik ni pamudioshau kud want wa in Katolik. Mulong nading umwing wa mu chisak cha a marins, angitiyina kushakam mu Porto Rico mwi ngond umwing. Kupwa kwa yom yiney, nauka matung ni naya kulemp mu mivu yikemp. Chawiy nalonda amwinam anch, ‘Ronald, anch umukatin changadim winou, ufanyidin kusal mau mau.’ Kupwa kwa mbing jisatu, namuleja ni kupwa kwa mbing musamban twatijana. Maxine ni yam atutuma ku Porto Rico mud a mishoner, chawiy kand kal nisalangap weny ni bateau musu.

Mu muvu wa 1956, twasambisha mudimu wa munyingumuk, ni twakata kuya kuyital akadivar. Avud pakach pau ading atuzwendj. Chilakej, mu ul wa Potala Pastillo, mwading majuku maad ma Atuman mading nau an avud, nayibudinang flimb. Namwipula changadim umwing dijin diend, Hilda, anch ukukat tuya nend mu mudimu wa kulejan. Wakula anch: “Nikatin, pakwez nikutwishap. Mulong nikwetap yilat.” Twamulandina yilat, ni twaya nend mu mudimu wa kulejan. Chipasuta mivu, Maxine ni yamam twaya kutal ku Brooklyn mu muvu wa 1972, nambaz umwing wileja ku Shikol ya Gilead weza kwambamb netu. Wading piswimp ni kudiokal chakwel aya ku mudimu wend mwi ngand ya Equateur, ni walonda anch: “Wingijanap kwen? Yam changandim mukemp wa ku Pastillo wading wakad yilat.” Wading Hilda! Twasangara kumuman ni twatoya!

Mu muvu wa 1960, twasambisha kusadin ku betel wa Porto Rico, wadinga ni ka chikumbu kakemp mu Santurce, San Juan. Chakusambish, Lennart Johnson ni yam twasala midimu yivud. Ndiy ni mukajend awiy ading Atuman akusambish mwi ngand ya République Dominicaine, ni mu muvu wa 1957, aya kushakam mu Porto Rico. Kupwa, Maxine watuma ma gazet kud antu ita. Watumang ma gazet kanan ni kusut pa rubing. Wasangerang kusal mudimu winou mulong wayifundishang antu inay awonsu piur pa Yehova.

Nasangera kusadin ku Betel mulong kwankwasha kusadin usu wam mu mudimu wa Yehova. Pakwez chiswapelingap. Chilakej, chisu chasadika chitentam cha kusambish cha michid yawonsu mu Porto Rico mu muvu wa 1967, niyova anch nafanyina kusal usu wa kwirijek. Nathan Knorr, wading ntakel wa Atuman a Yehova weza ku Porto Rico. Wangela anch narijekangap kwam transpor wa a mishoner ezang kutal ngand yiney. Kupwa, wanginkisha chiyul chikash piur pa mutapu wa kwirijek ni winana. Nakatap kutadikijan nend, pakwez namana anch wansadina nayimp kupwa najimana mu ka chisu kakemp. Kupwa kwa chisu, am ni Maxine atutazuka kud Mukadivar Knorr mu chikumbu chend ni watwinka yakudia.

Twayangang kutal dijuku diam mu Angleterre. Tatuku kitiyap uyakin chisu twitiya am ni Maku. Pakwez chisu chezau akadivar a ku Betel kutal ndond yadingau, maku wayitazukang chakwel eza kwol kwetu. Tatuku wamana anch atulam inay adiokila ku Betel ading in kwikepish. Ading ashalijadin nakash ni antekel a ma rilijon ading kupwitijan muvu ni muvu. Kupwa, mu muvu wa 1962, watambula dibatish ni wikala Kaman wa Yehova.

Am ni Maxine mu Porto Rico machuku makemp kupwa kwa kwatijan ni mu muvu wa 2003 twawanyisha mivu 50 mu uruw

Mukajam mukatish, Maxine, wafil mu muvu wa 2011. Nichingejin kumuman kand dichuku dimwing pa kuvumbukay. Yinsangareshin mud ik pa kutong mwamu! Mivu 58 twashakama nend pamwing, twamana uvud wa Atuman a Yehova mu Porto Rico wadinga 650 washika chad 26,000! Kupwa, mu muvu wa 2013, Betel wa Porto Rico amubomba pamwing ni wa États-Unis, ni am anleja kusadin ku Wallkill, New York. Kupwa kwa kusutish mivu 60 pa ditung, niyova mud nading mwin Porto Rico mud coquí, mutond ukemp wijikena nakash mu Porto Rico wawangangau anch ko-kee, ko-kee pansh. Nasangara nakash kwikal mu Porto Rico pakwez chisu chawanyina cha kudiokalamu.

“NZAMB UKATIL MUNTU UKATA KUPAN NICH MUSANGAR”

Nichikwet musangar wa kumusadin Nzamb ku Betel. Nikwet katat mivu 90, ni chisend cham chid cha kuyikasikesh antu adia ku Betel. Kudiosh nashikina ku Wallkill, nakasikeshin kal akadivar ni anambaz 600 ni kasut. Amwing ezang kwintal akata kwisamb pa milong yau ap milong ya mu dijuku. Akwau akimbang yiyul yikutwisha kuyikwash chakwel adandamena ni mudimu wau wa Betel. Pakwez akwau akimba yiyul mulong ading asu mu uruw wau ap atumau mulong wa kusal mudimu wa uchibol. Nikat kumutesh muntu mwawonsu ukatina kwambamb ni yamam, ni anch chitwishikin niyilejining anch: “‘Nzamb ukatil muntu ukata kupan nich musangar.’ Chawiy lel ufanyidin kusanger mudimu wey. Mulong ud wa Yehova.”—2 Korint 9:7.

Anch ukimbin kwikal ni musangar ku Betel ap kwi ndond yikwau, ufanyidin kushinshikin mulong wak yom usadina yid ya usey. Mudimu win wawonsu tusadina ku Betel ud utumbila. Kud kumukwash “kashala pol ushinshamena ni kubabal” mulong wa kupan yakudia ya muspiritu kud akadivar awonsu a pa mangand. (Mateu 24:45,TMK.) Ndond yawonsu tukumusadina Yehova, tukwet mutapu wa kumutumbish. El amboku tusangerany kusal yom yawonsu yikutulejau kud Nzamb, mulong “Nzamb ukatil muntu ukata kupan nich musangar.”

a Rusangu ra mwom ra Leonard Smith rid mu Chinong cha Kalam cha 15 ngond wa 4, 2012 mu Français.