Spiritu Utumbila​—Usadin Mu Chitangil!

“Maur amatanga ku dizu dia [Yehova] ni yisak yawonsu ku [spiritu] wa mukan mwend.”​—KUS. 33:6, TMK.

1, 2. (a) Ov, mutapu ik rapandakana ronganyin ra muntu piur pa maur ni divu pakwasuta mivu? (b) Ov, chipul ik chitina kwakul?

 PAFUNDAY Albert Einstein malejan mend ma pakampwil piur pa diur, chisu ni kunyingumok kwa yitangil mu muvu wa 1905, ndiy ni in siyans akwau itiyija anch diur dikwet Chisak cha atutumbu chimwing kusu​—mutushicha. Alejana kujimb kupandakena mudi ik kwa diur! Nlel unou atongin anch diur dikwet tutikit 100 ni kusut twa rukongal ra atutumbu, mamwing makwet tutikit ni tutikit twa atutumbu. Ap anch asala ma telescope makash pa divu ni kumatek mwiur, adandamedin kujingunin yisak ni yisak yivud ya atutumbu.

² Mulong ronganyin ra in siyans piur pa maur rading nich mipak mu muvu wa 1905, chading chilik chimwing ni ronganyin piur pa divu. Chakin kamu, antu ashakama mu chitot cha mivu kwinyim ijika yom yivud kupandakanamu angakau. Pakwez, nlel unou, ufun ni kujimb kwa mwom ni mutapu udilamina divu mwom ayiteshin nawamp kupandakanamu antu adingaku pa chisu chinicha. Ni tukez kwilej yom yivud piur pa divu ni maur mu machuku ma kurutu. Pakwez chidi cha usey kwiyipul anch, Ov, mutapu ik weza kwikal yom yiney yawonsu pa ndond ya kusambish? Chitwishikin kwakul ku chipul chinech mulong Sakatang wa chilejena mu Bibil.

Chilay cha Kutang

3, 4. Mutapu ik watangay Nzamb diur, ni midimu yend yikat kumutumbish mutapu ik?

³ Mutapu diasambisha diur kwikalaku aurumburil mu mazu minam ma kusambish ma Bibil anch: “Pakusambish Nzamb watanga diur ni divu.” (Dis. 1:1) Kwadingap chom ap chimwing kurutu kwa kutang yom yawonsu, Yehova wasadila spiritu wend utumbila​—usu wend ukash—​mulong wa kutang maur, divu, ni yom yawonsu yidia mwiur. Nkaliweny ukat kusadilang makas mend ni yom yend ya mudimu mulong wa kuchil yom, pakwez Nzamb ukat kutumang spiritu wend utumbila mulong wa kusal midimu yend yijim.

⁴ Bibil mu chifanikesh wisambidin piur pa spiritu utumbila mudi “muny” wa Nzamb. (Luka 11:20; Mat. 12:28) Ni “yitang ya makas mend “​—yatangay Yehova kusutil spiritu wend utumbila​—yikat kumutumbish nakash. Nfund a kuseng David wawanga anch: “Diur dikat kulejan uyaj wa Nzamb, ni yom ya mwiur yikat kumekesh mudimu wa makas mend.” (Kus. 19:1, TMK) Chikwau kand, yitang yimekena nich mes yimekeshin usu upandakena wa spiritu utumbila wa Nzamb. (Rom 1:20) Ov, mutapu ik yisadina mwamu?

Usu Upandakenamu Nakash wa Nzamb

5. Let chilakej piur pa usu wa kutang wa spiritu utumbila wa Yehova.

⁵ Diur dietu dipandakenamu kujimb dilejen patok anch usu ni ukash wa Yehova yidi yakad mupak. (Tang Isay 40:26.) Siyans wa katat wij anch yom yikutwish kukarumuk yikala usu ni usu wikal yom. Muten wetu, katumbu, yiletin chilakej piur pa yom yikata kukarumuk yikal usu. Mu sekond win wawonsu, muten ukat kukarumunang ma mamiliyon manying ma matone ma yom mu kulay kwa muten ni mu milad yikwau ya usu. Ka chikunku kakemp ka usu winou kashikina kudi etu kawanyidin mulong wa kulam mwom pa divu. Chimeken patok  anch chafanyina kwikal nich usu upandakena kujimb mulong wa kutang muten ni tutikit ni tutikit tukwau twa atutumbu. Yehova ukwet usu wadinga ufanyidina ni upandakenamu kujimb.

6, 7. (a) Mulong wak tukutwish kulond anch Nzamb wasadina spiritu wend utumbila pakad kanvundangesh? (b) Chom ik chimekeshina anch diur dikalaku pakad kuchingejin?

⁶ Tukwet mayingish malejena anch Nzamb wasadina usu wend wa kutang pakad kanvundangesh. Chilakej: Tongin bil anch ukwet mushet mudia mabuj ma ulombu kushalijan. Nyikesh mushet winou, ni kutek mabuj minam pamwing. Kupwa madjibula pansh kapamp kamwing. Ov, ukuchingejin anch mabuj minam makwitek pamwing yisak ni yisak kwambatan ni ulombu wau​—mabuj ma ulombu wa mem ma kanyik pamwing, ma ulombu wa or pamwing, ni mabuj makwau mwau? Chakin kamu bwat! Chisal chakad kutongijokin chiding cha kanvundangesh. Mulong winou wijiken mudi chijil chijim cha chitangil. *

⁷ Chikwau kand, pitutadina ni mes metu mwiur ni telescope, ov, chom ik tumena? Tukuman ditenchik dijim dirijekinau nawamp dia rukongal ra atutumbu, atutumbu, ni maplanet, yawonsu yikat kunyingumok nawamp. Yiney kiyasadikap pakad kuchingejin ap pakad kuyitakel kudi muntu kanang. Chawiy lel tufanyidin kwiyipul anch, ov, usu ik wasadinau pa kusambish mulong wa kutang mangand metu pakad kanvundangesh? Etu antu tukwet ukaliweny ukemp wa kujingunin usu winou kusutil ku kutal yom kusutil siyans ni ku kuyisadin ayinetu. Pakwez, Bibil winou ulejen anch usu winou udi spiritu utumbila wa Nzamb, usu upandikenamu mu mangand mawonsu. Nfund a Kuseng wawanga anch: “Maur amatanga ku dizu dia [Yehova] ni yisak yawonsu ku mwiku wa mukan mwend.” (Kus. 33:⁠6) Chawiy, ni mes metu, tukutwish kuman ching kusu ka chikunku kakemp ka “yisak” ya atutumbu adia mwiur uchuku!

Spiritu Utumbila ni Divu

8. Ov, mutapu ik twija chakin kamu piur pa midimu ya Yehova?

⁸ Yituteshina katat piur pa chitangil yidi yikemp nakash kwilikej nich yawonsu yitufanyidina kwilej. Mulong wa kumekesh anch ronganyin retu piur pa midimu ya kutang ya Nzamb rikwet mipak nakash, kashalapol wend Job walonda mu wiswimp anch: “Yom yiney yawonsu yidi kusu kachikunku ka midimu yend, niyetu tukat kutesh ching kusu mu kayauyau.” (Job 26:14) Kupwa kwa yitot ya mivu, Mwant Salomon, wading ukat kushinshikin ni manangu piur pa yom yatangay Yehova walonda anch: “Ndiy warijeka [Nzamb] yom yawonsu yiwamp mu chisu chau. Ndiy watwinkisha etu rusot ra kwijik yom ya kurutu, pakwez katwinkishap kujingunin yom yawonsu yasalay kudiokal kwisambishil djat ni kwisudiel.”​—Mul. 3:11; 8:17.

9, 10. Ov, usu ik wasadinay Nzamb patangay divu, ni mutapu ik waya kuya kurutu yom yimwing mu machuku masatu ma kusambish?

⁹ Pakwez Yehova wamekesha yom ya usey kachom ni kachom piur pa midimu yend. Chawiy lel, Bibil utulejin anch spiritu wa Nzamb wading usadin pa divu pasak. (Tang Disambishil 1:2.) Pa chisu chinicha kwadingap ngand  yiumina, ap chimunyik, ni rinkind rikutwishau kupim pa divu.

¹⁰ Bibil udandamedin kulejan yasalay Nzamb mu chirungu cha machuku matangay. Madingap machuku ma asaa 24 pakwez yadinga yirung. Pa dichuku dia kusambish, Yehova wasala anch chimunyik chikalaku pa divu. Mudimu winou wela kupwa pasambisha kumekan muten ni ngond pa divu. (Dis. 1:3, 14) Pa dichuku dia kaad asambisha kusal diur. (Dis. 1:6) Pa chisu chinicha divu diasambisha kwikal nich mem, chimunyik, ni rinkind pakwez kwadingap divu diumina. Pamanch pa dichuku dia kasatu, Yehova wasadina spiritu wend utumbila mulong wa kubudish divu diumina, pamwingap, wasadina usu wa mwinshin mwa divu mulong wa kupwit divu chakwel dibudika mu mem. (Dis. 1:9) Kwading yom yikwau yamushena yasadika pa dichuku dia kasatu ni mu machuku makwau matangau yom pa divu.

Spiritu Utumbila ni Yitang Yikweta Mwom

11. Ov, chom ik chimekeshina ukash, kuwanyin, ni ufun wa yom yikweta mwom?

¹¹ Spiritu wa Nzamb wasala kand midimu yitenchikinau nawamp mu yitang yikweta mwom. Kusutil spiritu wend utumbila, mu machuku mend ma kutang masatu kushik ku musamban, Nzamb watanga mitond ni annam mu mitapu kushalijan yamushena. (Dis. 1:11, 20-25) Chawiy lel, yom yikweta mwom yiletin yilakej yivud ya ukash, kuwanyin, ni ufun way umekeshin rutong ra piur nakash.

12. (a) Ov, mudimu ik usadinay ADN? (b) Chom ik tufanyidina kwilej piur pa mudimu uwamp wa ADN?

¹² Shinshikin piur pa ADN (acide désoxyribonucléique), didi ditenchik dimwing dia usu dikweta mudimu wa kuswanish ngikadil ya muntu kudiokal ku dijuku dimwing ni diezina kurutu. Yom yawonsu yikweta mwom  pa divu​—atupwapu, masuku, andjamb, ansh ajim-ajim akweta ulombu wa mem ma kanyik, ni antu—​akat kuvalijan mu kusadil ADN. Ap anch yitang ya pa divu yishalijadin nakash, pakwez ADN uyitakedila yitang yivud yaswana ngikadil udi wakad kuyikesh ni wakwasha kulam kushalijan kudia pakach pa yitang mu mivu ni mivu. Kwambatan nich rutong ra Yehova Nzamb, yitang kushalijan yidia pa divu yidandamedin kusal midimu yau mu yom yikweta mwom. (Kus. 139:16) Ditenchik dined diwamp, ni dirijek diakad kanvundangesh diletin uman ukwau anch kutang udi mudimu wa “muny,” ap spiritu utumbila wa Nzamb.

Chom cha Usey Chatangau pa Divu

13. Ov, mutapu ik watangay Nzamb muntu?

¹³ Kupwa kwa mivu yivud, Nzamb watanga yom yivud yikweta mwom ni yakad mwom, divu diadingap “diamwamu mwakad chom.” Chikwau kand, Yehova kapwishap kusadil spiritu wend mulong kuwanyish rutong rend ra kutang. Ndiy wasambisha kutang yom yend yijim pa divu. Kwinsudiel kwa machuku musamban ma kutang, Nzamb wamutanga muntu. Ov, mutapu ik wasalay Yehova mwamu? Ndiy wamutanga kusutil ku spiritu wend utumbila ni yom ya pa divu.​—Dis. 2:7.

14. Ov, antu ni annam ashalijadin nakash mutapu ik?

¹⁴ Disambishil 1:27 ulondin anch: “Chawiy Nzamb wamutanga muntu mu chifu chend amwinend, mu chifu cha Nzamb mwawiy mwa yitangay, ikundj ni mband.” Kumutang muntu ku chifu cha Nzamb kurumburikin anch Yehova watutanga nich ukaliweny wa kumekesh rukat, want ipau, ni kuta urund wa piswimp ni Sakatang wetu. Chawiy lel, wong wetu ushalijadin nakash ni wa annam. Pakampwil, Yehova wasala wong wa muntu chakwel tukutwish kwilej nich musangar piur pend ni midimu yend chikupu.

15. Ov, ruchingej ik radingau nich Adam ni Ev?

¹⁵ Kwinsambishil kwa antu, Nzamb wamwinkisha Adam ni mukajend Ev, divu ni yom yend yawonsu yamushena chakwel ayishinshikina ni kuyisanger. (Dis. 1:28) Yehova wayinkisha yakudia yivud ni paradis. Ela kushakam chikupu ni kwikal anvaj a rukat a tutikit ni tutikit twa anau awanyidina. Pakwez, yom kiyasadikap mwamu.

Kwijik Mudimu wa Spiritu Utumbila

16. Ov, ruchingej ik tukweta chikalap nchik kubwambwil kwa antu a kusambish?

¹⁶ Pa ndond pa kumujikitish Sakatang wau, Adam ni Ev abwambwila nich choy. Antu awonsu akad kuwanyin avadikina kudi awiy ni amana yibudikin ya mar. Pakwez, Bibil urumburil mutapu ukezay Nzamb kupwish uyimp wawonsu wadiokala ku chitil cha anvajetu a kusambish. Bibil ulejen kand anch Yehova ukez kuwanyish rusot rend ra kusambish. Divu dikez kwikal paradis wizwila nich musangar, antu akweta ukash wa mujimbu ayukishinau nich mwom wa chikupu. (Dis. 3:15) Tuswiridin ukwash wa spiritu utumbila wa Nzamb, chakwel tulama ritiy retu mu ruchingej riner rikasikeshina.

17. Ov, yitongijok ya mutapu ik tufanyidina kwipuk?

¹⁷ Tufanyidin kumwit Yehova spiritu utumbila. (Luka 11:13) Kusal mwamu kukez kakukwash kukasikesh ruchingej retu anch kutang udi mudimu wa ku makas ma Nzamb. Nlel unou, kudi kuvulijan kwa jinsangu ja kulik kutek ritiy mudiay Nzamb ni kukarumuk jimedina pa yitongijok ya makasu ni yakad mufulandal. Tufanyidinap kulikidil yitongijok yiney ya makasu yiturumbangesha ap yitwovisha wom. In Kristu awonsu afanyidin kwirijek ayinau chakwel kurish nich kuzengol kukash ni yipwichik ya arund ayimp.​—Tang Kolosay 2:8.

18. Pitutongina piur pa disambishil dia mangand ni dia antu, ov, mulong wak chidi kuburen manangu kulik kumwitiyij Sakatang mwin manangu?

¹⁸ Chifanyidin kwikal nich ritiy piur pa Bibil ni mudiay Nzamb amwinend rikutwisha kutukasikesh kusutil ku kushinshikin nich kashinsh uman wimedina pa yom yatangay. Kusutil ku kushinshikin piur pa disambishil dia mangand ni antu, antu avud atongin anch chiwapidilap kwitiyij anch kwading usu kanang watanga. Anch twisambin yom nich chitongijok chinech, tukutwishap kwisikesh uman winou wawonsu pakad  katond. Chikwau kand, tukez kavuramen chitongijok cha kwikalaku kwa yom yakad kanvundangesh, kwa yitang yatangau “yakad kutwish kuchind.” (Job 9:10; Kus. 104:25) Etu in Kristu, tukwet kashinsh anch usu winou ukash wasadinau mulong wa kutang yom wading spiritu utumbila nich umutakel wa manangu wa Yehova.

Spiritu Utumbila ni Ritiy Retu Mudiay Nzamb

19. Ov, chom ik chiletina uman ukash wa kwikalaku kwa Nzamb ni mudimu wa spiritu wend utumbila?

¹⁹ Tuswiridinap kwijik yom yawonsu piur pa kutang chakwel twikala nich ritiy mudiay Nzamb ap tumukata ni kumulimish nakash. Mudi mukatau antu kuta urund, ritiy mudiay Yehova rimedin piur pa yom yivud kupandakanamu yisal kusu. Mudi mukata kupam urund pakach pa arund pakatau kwijikijan muntu ni muntu nawamp, ritiy retu mudiay Nzamb rikez kudandamen pitwilejina yom yivud piur pend. Chikwau kand, kwikalaku kwend kutwinkishin ukashinsh anch ndiy ukez kutesh ku malembil metu ni tukwikal nich yibudikin yiwamp ya kusadil yany yend mu mwom wetu. Tukez kamushejin Yehova piswimp pitumena kuvulijan kwa uman umekeshina anch utakedil jinzau jetu, ukat kutulam, uyukishin usu tusadina mu mudimu wend, ni utwinkishin yom yituswiridina. Yom yiney yawonsu yiletin uman ukash wa kwikalaku kwa Nzamb ni mudimu wa spiritu wend utumbila.

20. (a) Mulong wak Nzamb watanga mangand ni antu? (b) Chom ik chikeza kusalik anch twadandamen kulondul umutakel wa spiritu utumbila wa Nzamb?

²⁰ Bibil udi chilakej chiwamp cha Yehova cha kusadil usu wend wa kusal nich mulong in kufund “alonda mazu madiokala kudi Nzamb payitakelangau kudi mwiku utumbila.” (2 Pita. 1:21) Kwilej nawamp Bibil kukutwish kukudish ritiy retu mudiay Nzamb udia Sakatang watanga yom yawonsu. (Kuj. 4:11) Pikalay Yehova Sakatang, chinech chamekesha mwikadil wend wamushena wa rukat. (1 Yoh. 4:8) Pakwez, tusalany amboku usu wetu wawonsu chakwel tuyikwasha antu akwau ileja piur pa Tatukwetu mwi rukat wa mwiur ni Murund netu. Ku mutambu wetu, anch adandamen kututakel kudi spiritu wa Nzamb, tukwikal nich chisend cha kwilej piur pend chikupu. (Gal. 5:16, 25) El amboku muntu ni muntu pakach petu adandamena kwilej piur pa Yehova ni midimu yend yikash ni kumekesh mu mwom wetu rukat rakad mupak ramekeshay pasadilay spiritu wend utumbila mu kutang maur, divu, ni antu.

[Dizu didia Kwishin kwa paj]

Ov, Ukutwish Kurumburil?

• Ov, kwikalaku kwa maur ni ngand kutufundishin chom ik piur pa mutapu usadidinay Nzamb spiritu utumbila?

• Ov, kututang ku chifu cha Nzamb kutukwashin kusal ik?

• Mulong wak tuswiridin kushinshikin piur pa uman wa kutang?

• Mutapu ik ukutwisha urund wetu ni Yehova kupam?

[Yipul ya Dilejan]

[Chipich chidia pa paj wa 15]

Ov, kuburen kanvundangesh kumekena mwiur kutulejin chom ik piur pa kutang?

[Dizu Dirumburila]

Tutumbu: Anglo-Australian Observatory/David Malin Images

[Chipich chidia pa paj wa 16]

Ov, mutapu ik ukwetay ADN mudimu umwing mu yom yiney yawonsu?

[Chipich chidia pa paj wa 18]

Ov, wirijekin kal mulong wa kuchidij ritiy rey?