1, 2. (a) Ov, chom ik chadinga “want wa David,” ni mutapu achitungirila? (b) Ov, anany asadila pamwing mudi atushalapol a Yehova nlel unou?

PASHIKAU pa chisu chimwing cha usey mu kukumangan kwa chisak chitakedila mu Yerusalem mu muvu wa 49 C.C., mwin kwilej Jakob walonda anch: “Simon waturumburilang mutapu wayivurikau antu a michid yikwau kudi Nzamb kapamp ka kusambish. Ndiy watondap antu amwing a pakach pau kwikal aend. Mazu ma aruu a Nzamb malonda kand mutapu umwing mulong wa chom chinech. Mukand wa Nzamb ulondil anch: ‘[Yehova] ulondil anch: Kwinyim kwa yom yiney, am nikez kuchirik, mulong wa kuvuvuril want wa David. Nikez kutungiril yibumbur yau, ni kuukasikesh kand. Chawiy antu akwau awonsu akez kwez kudi am, awiy kamu antu a michid yikwau awonsu inatazuka kwikal amam. Mwamu mulondilay [Yehova], ndiy kamu washinshika yom yiney pakur.’”​—Mid. 15:13-18.

² “Want wa David” wawil pa chisu chamudioshau Mwant Sedekias pa want. (Amos 9:11) Pakwez, “want” winou akez kuutungiril kudi mwanend a David, Yesu udia Mwant wa rawonsu. (Ezek. 21:27; Mid. 2:29-36) Pisambinay Jakob pa kukumangan kwinoku kwa usey, uprofet wa Amos wawanyina mu kukumangej kwa answan a Want pakach pa in Yuda ni in Michid. Nlel unou, atushal a in Kristu azizidilau many ni Mamiliyon ma “amikoku akwau” makat kwinung nau mu kulejan uyakin wa Bibil mudi atushapol a Yehova.​—Yoh. 10:16.

3, 4. Ov, mutapu ik antu a Yehova apanda muspiritu mu Babilon?

³ Payisendau in Yuda mu uswik mu Babilon, chamekana patok anch “want wa David” wawil. Mulong relijon wa makasu wapandakana mu Babilon, ov mutapu ik antu a Nzamb ela kupand mu spiritu  mu mivu 70 yasalau mu uswik kudiosh pa muvu wa 607 K.C.C. kushik pa muvu wa 537 K.C.C.? Niyetu Atuman a Yehova tukat kupand chilik chimwing mu mangand minam matakedilau kudi Satan (1 Yoh. 5:19) Mapit ma uswan wa muspiritu mayikwasha chakwel apanda.

⁴ Tukwet Dizu dia Nzamb diafundau, mudi chikunku cha uswan wetu wa muspiritu. In Yuda akwatau mu uswik mu Babilon kadingap ni Mukand wa Nzamb wawonsu, pakwez ading ij Chijil cha Moses, ni Yijil yend Dikum. Awiy ading ij “muminy wa Zion,” atwisha kuvurik jinswir jivud, ni yom yikash yasalau kudi atushalapol a Yehova pasak. Mwaning, antu inay adinga mu uswik adila pavurikau piur pa Zion, ni kamuvuramenap Yehova. (Tang Kuseng 137:1-6.) Ap mu Babilon, nich malejan ni yisal yiyimp yadingamu, ndiy wayilama aom muspiritu.

5. Ov, chom ik chimekeshina anch mu Babilon ni mu Idjibit wa pasak mwading ma relijon ma usatu?

⁵ Relijon wa usatu wading wa usey nakash mu difukwil dia mu Babilon. Usatu umwing wa mu Babilon wadinga nich Sin (nzamb-ngond), Shamash (nzamb-muten), ni Ishtar (nzamb-mband wa kudim ni wa njit). Mu Idjibit wa pasak, adinga atongin anch nzamb ukutwish kwatan kudi nzamb-mband ni kumuvadish mwan, “ni kusal usatu wa winzamb ukweta tatuku, wakad kwikal chisu chawonsu mwant, chad ukutwish kwikal kand mwan a mwant, pakatau kumwifukwil nzamb-mband mu musumb.”​—Mythologie générale (Larousse) Usatu umwing wa in Idjibit wadinga ni nzamb Osiris, nzamb mband Isis, ni mwanau Horus.

6. Ov, mutapu ik ukutwisha kurumburil Usatu, ni mutapu ik twilama ku yitiyij yiney ya makasu?

⁶ Kristendom ukweting usatu wend​—utazukingau anch Usatu. Amakurump a Kristendom alondining anch Tatuku, Mwan, ni spiritu utumbila yidi Nzamb umwing. Pakwez riner ridi rupompat ku ukaleng wa Yehova, ni kuusal anch wikala yom yisatu—ni kusal anch, umwing pakach pau wikala mutu. Antu a Yehova ayilamin ku kwitiyij malejan minam ma makasu mulong akat kwitiyij mazu minam mapepilau nich spiritu wa Nzamb anch: “A! Teshany, en in Isarel. [Yehova] Nzamb wetu udi Nzamb umwing.” (Kuv. 6:4) Yesu wajimbula dizu dined, ni kudi kand mwin Kristu wakin ukutwish kumutadik?​—Mar. 12:29.

7. Ov, mulong wak muntu witiyijina mu Usatu kakutwishap kutambul dibatish chakwel amekesha kwipan kwend kudi Nzamb?

⁷ Malejan ma Usatu mayilap pamwing ni mudimu wapanay Yesu kudi in kumulondul end anch “yangany kwen ku michid yawonsu uyikadishany in kwilej, wend uyibabatishany mu dijin dia Tatuku ni dia Mwan ni dia Spiritu Utumbila” (Mat. 28:19, TMK) Chakwel atambula dibatish mulong wa kwikal mwin Kristu wakin ni umwing wa Atuman a Yehova, muntu ufanyidin kwitiyij ukaleng wa Tatuku, Yehova, ni ndond ni uyaj wa Mwan a Nzamb, Yesu. Muntu utambwila dibatish ufanyidin kwitiyij anch spiritu utumbila udi usu wa Nzamb, udiap chikunku cha Usatu bwat. (Dis. 1:2) Muntu udandamedina kwitiyij mu Usatu kakutwishap kutambul dibatish mulong wa kumekesh anch wipan kal kudi Yehova Nzamb. Tujikitishin mud ik pakuman anch uswan wetu wa muspiritu watulamin chakwel twipuka kwitiyij malejan makad kumulimish Nzamb!

8. Ov, chom ik chading chitonginau kudi in Babilon piur pa anzamb nau ayilembil?

⁸ Malejan ma relijon madinga mu Babilon, mamekesha yitiyij yivud ya makasu, anzamb a makasu, ayilembil,  ni urund ni aspiritu. Buku utazukinau anch The International Standard Bible Encyclopaedia ulejen anch: “Chikwau kand, usey wa anzamb mu relijon wa in Babilon udi anch kuding ayilembil akweta usu wa kulet mayej ma ku mujimbu ni mu manangu ma antu. Mudimu ukash wa relijon udi wa kuyikwash antu atwisha kurish ni ayilembil inay, ni anzamb ading akat kuyitazuk kusutil ku malembil chakwel ayikwasha antu mulong wa ayilembil inay.”

9. (a) Pabudikau mu uswik mu Babilon, ov, mutapu ik in Yuda avud awila mu malejan ma makasu ma chirelijon? (b) Ov, mutapu ik tukutwisha kwipuk ubaj wa kusot kuta urund nau ayilembil?

⁹ Kupwa kwa uswik wau mu Babilon, in Yuda avud awila mu yitongijok yakad kwambatan nich Mukand wa Nzamb. Malejan ma Grek masambisha kwandam, ni in Yuda avud asambisha kwitiyij umutakel wa ayilembil mulong asambisha kwitiyij chitongijok cha kwel anch ayilembil akutwish kwikal ayimp ap awamp. Uswan wetu wa muspiritu utulamin ku ubaj wa kusot kwikal mu urund ni ayilembil, mulong twij anch Nzamb wafisha nich yisal ya urund ni ayilembil yadinga mu Babilon. (Isay 47:1, 12-15) Chikwau kand, tulondwil chitongijok cha Nzamb piur pa kwipuk urund nau ayilembil.​—Tang Kuvurik Yijil 18:10-12; Kujingunik 21:8.

10. Ov, chom ik tukutwisha kulond piur pa yisal ni yitiyij ya Babilon Mujim?

¹⁰ Urund nau ayilembil kausadilap kusu kudi in Babilon ayinau pakwez ausadila kand kudi antu ading apanina ukwash kudi Babilon Mujim, want wa pa mangand mawonsu wa relijon wa makasu. (Kuj. 18:21-24) Buku utazukinau anch Dictionnaire interprétatif de la Bible (angl.) ulejen anch: “Babilon mujim ukwet mant ap yaku yivud. Umekening kusutil ku kwifukwil kwa akish pakad kwikal nich mimbu ya ul ap ya chisu.” (Vol. 1, p. 338) Ap anch wizwil nich urund nau ayimbil, difukwil dia akish, ni yitil yikwau, Babilon Mujim udandamedin kwikalaku​—pakwez kakulabap.​—Tang Kujingunik 18:1-5.

11. Ov, kubabesh ik twalejana mu mikand piur pa urund ni ayilembil?

¹¹ Yehova walonda anch: “Kinikatilap Misambu yen ya Kwarik kwa Ngond, ap ya Machuku ma Kwiswedish kand kubombakesh kuyip pamwing ni kukumangan kuwamp.” (Isay 1:13) Chitazukiningau anch mwikadil wa muspiritu, chisal cha urund nau ayilembil chasala mudimu ukash mu manangu ma antu mu chitot cha 19. Gazet wading utazukinau anch Le phare de la tour de Sion wa Ndol-mem 1885 walejana anch: “Chitiyij cha kwel anch afu adi aom mu mangand ap mu mwikadil ukwau chisambishinap nlel unou. Chadinga mu relijon wa pasak, ni chikwet mij mu jingany.” Mutu wa mulong winou ulejen kand anch malejan minam makad kwambatan nich Bibil piur pa kwambamb kwa afu ni aom “majindjika, ni kukasikesh uyimp usadinau ‘kudi ayilembil’ amekena mudi aspiritu a afu. Ayinau asota nakash mutapu winau wa kwijindjik, ni adandamena kuyikel mu manangu ni mu mwom wa antu avud.” Buku wafundau pa kusambish anch Que disent les Écritures du spiritisme? uletin kubabesh kwa chilik chimwing, mudi musadilau mikand yetu yivud ya katat.

12. Kusutil ku mwiku wa Nzamb,ov, chom ik chalonday Salomon piur pa mwikadil wa afu?

¹² “Antu awonsu ija uyakin” akutwish kwakul ku chipul chinech. (2 Yoh. 1) Tukat kwitiyij mazu ma Salomon ulondina anch: “Kabu mwom umupandakenamu ntambu ufila. Mulong antu aom ij anch, kwisudiel tukez kafa, pakwez afu kijap chom . . . Sal midimu yey yawonsu nich usu, mulong ku rufu kuukuya kwikiling midimu, ap yitongijok, ap ronganyin, ap manangu.”​—Mul. 9:4, 5, 10.

13. Ov, mutapu ik yaku ni relijon ya in Grek yikala nich usu padi in Yuda?

 ¹³ In Yuda ading ij uyakin piur pa rufu. Pakatulau Grek pakach pa amakurump a Alexandre Mujim, asala usu wa kutek mu uumwing in Yuda ni in Siri kusutil ku relijon wa in Grek ni yaku yau. Mud chibudikin, in Yuda itiyija malejan ma makasu anch mupim wa muntu kakatap kufang ni ku rufu kuding ndond yimwing yikatau kuyimesh antu mar. In Grek kaletap chitongijok cha kuman mar kukash kwa mupim, mulong wa chitongijok cha in Babilon cha “mangand ma pansh . . . mud ndond yakamishina, . . . muyikedilau kud anzamb ni ayilembil akweta usu ni a chisum.” (The Religion of Babylonia and Assyria) Mwaning, in Babilon itiyija anch mupim uding wakad kufang.

14. Ov, chom ik chadingay chijay Job piur pa rufu ni pa kuvumbuk?

¹⁴ Ap anch Job muntu utentamina kadingap ni Bibil, ndiy wading wij uyakin piur pa rufu. Ndiy wamana kand anch Yehova udi Nzamb wa rukat ukweta rusot ra kumuvumbul ku rufu. (Job 14:13-15) Abraham witiyija kand piur pa kuvumbuk. (Tang Hebereu 11:17-19.) Mulong chitwishikinap kumuvumbul muntu wakad kufang, antu inay amwovila Nzamb wom kitiyijap piur pa mupim wa muntu wakad kufang. Chimeken anch spiritu wa Nzamb wamukwasha Job nenday Abraham chakwel ijika mwikadil wa afu ni ateka ritiy mu kuvumbuk. Uyakin winou udi kand chikunku cha uswan wetu.

15, 16. Ov, mutapu ik atukwola ku chitil ni ku rufu?

¹⁵ Tujikitishin mulong Nzamb walejana kand uyakin kusutil ku difut mu kutukwol ku chitil ni ku rufu twaswana kusutil kudi Adam. (Rom 5:12) Tumen anch Yesu “kezap mulong wa kumusadil, pakwez weza mulong wa kuyisadil antu akwau, ni kupan kand mwom wend mulong wa kuyikwol antu avud.” (Mar. 10:45) Chiwapidil mud ik kwijik piur pa  “Kristu Yesu ukata kuyikwol ku yitil yau”!​—Rom 3:22-24.

¹⁶ In Yuda ni Akamichid a mu mivu chitot ya kusambish adinga nich kuswir kwa kukarumuk ku yitil yau ni kutek ritiy mu difut dia yakupesh ya Yesu. Pakad kwitiyij, awiy kelap kuyilikishin. Nlel unou tudi mu mwikadil wa chilik chimwing. (Yoh. 3:16, 36) Anch muntu witiyij ku malejan ma makasu, mudi Usatu ni mupim wakad kufang, ndiy kakutwishap kutan yiyukish ya difut. Pakwez, etu tukutwish. Mulong twij uyakin piur pa “Mwanend ukatishena. Ndiy watukwola, watulikishin kand yitil yetu.”​—Kol. 1:13, 14.

17, 18. Ov, kwisu tukutwisha kutan jinsangu ja ukwash piur pa rusangu retu, ni mutapu ik tukutwisha kutan yiyukish mu kwilej malejan minam?

¹⁷ Chitwishikin kulond yom yivud piur pa malejan makin tukata kwitiyij, mudimu wetu mud atushalapol a Nzamb, ni yiyukish ya muspiritu ni ya ku mujimbu tukata kusanger. Mu dikum dia mivu, ma Annuaires metu madinga ni jinsangu jamushena piur pa mijikit yetu mu mangand mavud. Rusangu retu arulejen mu video utazukinau anch La foi en action, Chikunku cha 1 ni cha 2, ni mu ma buku mudi Les Témoins de Jéhovah : Prédicateurs du Royaume de Dieu. Ni magazet metu makwet jinsangu jamushena ja antu ni ja ambay netu akatish akaritiy.

¹⁸ Tutanin yiyukish mu jinsangu jamushena ja dirijek dia Yehova, mudi mwadingau in Isarel pavurikau mutapu wayipandishay Nzamb mu uswik wa in Idjibit. (Kub. 12:26, 27) Mudi mukurump ukutwisha kupan uman piur pa yisal yamushena ya Nzamb, Moses wayileja in Isarel anch: “Vurikany machuku makwau ma pakur, tongijokany bil mivu ya majuku mavud. Ipul bil kudi tatukwey, niyend ukez kukulej. Amakurump ey, niyau akez kukurumburil.” (Kuv. 32:7) Pitudia ‘antu a [Yehova], amikoku a madil mend,’ etwawonsu tukat kulejan katumb kend nich musangar ni kuyilej antu akwau yisal yend yijim. (Kus. 79:13) Chikwau kand, chiwapidil kushinshikin pa rusangu retu, kwilej rusangu riner, ni kutenchik mulong wa machuku ma kurutu.

19. Pitukweta chitokish cha muspiritu, ov, chom ik tufanyidina kusal?

¹⁹ Tujikitishin mud ik mulong twendinap mu mididim pakwez tukwet chitokish cha muspiritu chidiokila kudi Nzamb. (Jinsw. 4:18, 19) Chawiy lel, ilejany amboku nakash Dizu dia Nzamb ni lejanany nich mushiku uyakin kudi antu akwau mudi mwalembilay nfund a kuseng wamushimana Mukaleng Mwant Yehova anch: “Nikuvurik kutentam kwey, inge kweyey kwey! A Nzamb, Ey wanlejil kudiok ku usand djat ni lel unou, chawiy nikata kulejanang midimu yey ya kushimok. Inge, anch nananap nchik ni kwikal nich nswich jitok to, A Nzamb kangal wanlik, ching bil napwish kulejan dikand diey dipandikena ku dijuku dikwau dikwezaku.”​—Kus. 71:16-18.

20. Ov, yom ik yalejanau twija ni mutapu ik tukata kwiyov pa milong yiney?

²⁰ Pitudia antu ipanina kal kudi Yehova, twij jinsangu jalejanau ja ukaleng wa Nzamb ni ja kushinshaman kwa muntu. Chikwau kand, tukat kulejan uyakin wakad kutadik anch Yehova udi Sakatang wa pa Mangand Mawonsu, uwanyidina kutambul kwipan kwetu ni muchim wawonsu kudi ndiy. (Kuj. 4:11) Pitukweta spiritu wend, tulejen rusangu ruwamp kudi antu itudishina, kuyok akweta michim ya runeng, ni kuyongoj antu awonsu adidila. (Isay 61:1, 2) Ap anch Satan wakanganya kupakish kuyikel antu a Nzamb ni mangand mawonsu, tusangaredin nakash piur pa uswan wetu wa muspiritu ni tusadil usu wa kulam kushinshaman kwetu kudi Nzamb ni kumushiman Sakatang Mwant Yehova nlel ni chikupu.​—Tang Kuseng 26:11; 86:12.