Yang pafundinau anch yidiamu

Yang pafundinau anch yidiamu

Ov, Wij?

Ov, Wij?

Ov, mulong wak Ninive wa pasak ading amutazukin anch “musumb wizwila nich makasu ni kujipan”?

Chipich cha amasalay asendina mitu ya akankuny akwatau ni ayidjibwil pa muruzu

Ninive wading ul ujim wa Want wa in Asiria. Wading musumb umwing wa dikand ukweta yikumbu ni ma tempel mawamp nakash, ni jinjiI jijim, ni yibumbur yijim. Nahum muprofet mwin Hebereu wautazuka anch “musumb wizwila . . . kujipan.”—Nahum 3:1.

Yom yiney yamekana patok, mulong yipich yadinga mu chikumbu chijim cha Sanakerib mu ul wa Ninive yalejana patok piur pa chisum cha in Asiria. Chipich chimwing chalejana muntu umwing ukatwil rudim ra muntu wa rukan wasinau pansh. Afunda pinipa anch aswik ading akat kuyipwit nich mwoj uswikinau ku mazur ap ku milamu yau yifurilau. Amakurump a aswik adinga ni kuyidjik mwinshing yau mitu yivud ya ant au, mudi jimbwambu jakamishina.

Mwin kwilej milong mwin Asiria Archibald Henry Sayce wisambina piur pa yisal ya chisum yalondula kupwa kwa kukwat musumb anch: “Ma piramid ma mitu ya antu yading ni kumekesh jinzau ja mwin kuwin njit; ansand ni ayangadim ayosha aom ap ayilama mu mitapu yimwing yiyimp nakash; ayipampa antu ku mitond, ayibula aom, ayijipa mes, ap ayikatula makas ni mend, matu nich mizur yau.”

Ov, mulong wak afanyidina kusutish jinkwatish ni kunyingumwish ku yikumbu ya in Yuda?

In Yuda ayileja kudi Nzamb anch: “Anch wez wakatung chikumbu chisu, ukez kusutishaku jinkwatish kunyingumwish chikumbu chalalela piur, chakwel chikumbu chey kangal chez chileta mash anch muntu weza wapalikaku.” (Kuvurik Yijil 22:8) Jinkwatish jading ja usey, mulong wa majuku ma in Yuda ma pa chirung cha Bibil kusal nawamp misong ya yikumbu yau.

Yikumbu yivud ya in Isarel yadinga yilalela piur. Nsiny yalalela ya chikumbu yading ndond yimwing yadingau ni kushakamin mulong wa kwitek pa chirungul cha muten, kusut rinkind, ap kusadin midimu ya chikumbu. Mu chishipu, jading ndond jiwamp ja kulal. (1 Samwel 9:26) Ndim wading utekin mbut piur pa chikumbu chakwel jiuma kurutu kwa kujitwa wung ap kunish nfung ni mabuj ma nviny pa muten.—Joshua 2:6.

Ading akat kwifukwil kand piur pa chikumbu, dikal difukwil diakin ap dia akish. (Nehemiy 8:16-18; Jeremiy 19:13) Kambuy Pita wakandama piur pa chikumbu chalalela mukach mwa muten mulong wa kulembil. (Midimu 10:9-16) Anch kwading urel wa mutond wa nviny ap mutond wa dibu, ading akat kupimin piur pa chikumbu.

Buku La terre et le Livre ulejen anch yikumbu ya in Isarel yading ni chikandamin mulong wa kuya piur pa chikumbu, “kuya pol pa chikumbu, mu chipang cha pol.” Pakwez mwin chikumbu wela ap kushal kwend piur pa chikumbu pakad kwandam mu chikumbu. Chawiy chimekeshina usey wa kubabesh kwa Yesu piur pa kuswapej kwa kuchin mu musumb wafishau kal nich anch: “Muntu ushicha pa nsiny yalalela ya chikumbu chend, kangal washirik kwandam mu chikumbu mulong wa kunon yom yend.”—Mateu 24:17.