Yang pafundinau anch yidiamu

Yang pafundinau anch yidiamu

Kuya Kurutu Anch Uruw Wafa

Kuya Kurutu Anch Uruw Wafa

—MARK, * wajipa uruw pasutin kal muvu umwing. Ulondin anch: “Nova kuyip nakash. Chidi mudi, mwom wey wading uwamp, kupwa wakashimuk kapamp kamwing ukwetap chom ap chimwing.”

​​—EMMELINE, wajipa uruu pasutin kal mivu 17, ulejen anch: “Nfumwam wakatijana ni mband wa chimbu cha mivu chimwing ni cha mwanetu changadim. Pafa uruw, nasangara mulong niyepa ku chaku chend chiyimp, pakwez nova usany ni kwikal wakad usey.”

Antu avud ajipa uruw nich ruchingej ra kwikal ni mwom usangareshina, pasotinau antu akwau kudandamen ni uruw wau pakwez katwishinap kusal anch akajau ashakama nau. Pakwez avud ajipa uruu amana anch mwom wakasikana nakash kusut mwadiau kuuchingejin. Chawil lel, anch uruw wey wafil, ukutwish kuman anch chidi chom chimwing chiletina runeng nakash chakushikena mu mwom wey. Pakwez, chikwikal cha usey kushinshikin chiyul chimwing cha usey chidiokila mu Bibil chikutwisha kukukwash kurish nich yikokujol ya kufa kwa uruw.

CHIKOKUJOL CHA 1: YOVIL YIYIMP.

Runeng ridiokila ku milong ya nfalang, ya kulil an, ni ya kwikal amwiney rikutwish kwikal rikash, ni yovil yiney yikutwishap kupwa swaa. Judith Wallerstein pisikolog umwing wa katat wamana anch mivu yilondwila kupwa kwa kufa kwa uruw, antu amwing adandamedin kuman anch ayirumbukina ni ayilika, ni kutong anch “mwom udi wa kasolikany, uziyishena, ni wakad urund.”

CHOM IK UKUTWISHA KUSAL

  • Akat kudil piur pa chom chashadishau. Ukutwish kushadish murund udandamedina kukat. Ap anch urund wey wading uyimp, ukutwish kudil mulong ukwetap kand musangar wading uchingejina kwikal nich mu uruw. (Jinswir 5:18) Kangal wov usany wa kwitekin “chisu chimwing cha kudil.”​—Mulej 3:1, 4.

  • Ipuk kwishakamin amwiney. Piukweta kuswir kwa kwishakamin amwiney mulong wa kudil, kudandamen mu mwikadil winou kudiap kwa manangu. (Jinswir 18:1) Sadil mazu makasikeshina piwambambina ni arund, pakwez kwinan chisu chawonsu piur pa muntu wadinga mbay ney wa uruw, ap anch kudi kwakin, kukutwish kuyibachik antu akwau kulemp. Anch ufanyidin kukwat mipak ya usey kupwa kwa kufa kwa uruw wey, tambul ukwash udiokila kudi muntu kanang uchingejidina.

  • Lam ukash wey wa mujimbu. Runeng ra kufa kwa uruw rikutwish kulet milong ya kumujimb, mudi mayej ma rudjung (hypertension) ap mayej ma mutu. Ufanyidin kudia nawamp, kusal jimnastik, ni kulal tul nakash.​—Efes 5:29.

  • Diosh yom yikuvurishina kand ujim wadinga nich pantaliken ni muntu wadia mbay ney wa uruw ap yom yiwakad nich kuswir, pakwez lam mapapel ma usey. Yom mudi yipich ya musambu wa uruw yiletining runeng, yiteka kulemp ni yilama mulong wa aney.

  • Ufanyidin kurish nich yitongijok yiyimp. Olga, wiyaurila ni nfumwend wasala masandj, walonda anch: “Nadandamena kwiyipul amwinam anch, ‘Chom ik chadingay nich mband winiwa chinakad am kwikal nich?’” Kupwa, Olga washikena ku kujingunin anch, kuchirikin pa yitongijok yiyimp kukutwish kushiken ku kulet ‘muchim ubarikina.’​—Jinswir 18:14.

    Antu avud amening anch kufund yitongijok yau kuyikwashin kutesh nawamp ni kwilam mu yitongijok yau. Anch wasal mwamu, pakish kwikal nich chitongijok chisu, ni chiwamp pa ndond pa chitongijok chiyimp urishina nich. (Efes 4:23) Shinshikin yilakej yiney yaad:

    Chitongijok chikur: Anch nfumwam warumbuka chidi mulong wamam.

    Chitongijok chisu: Uyimp wam wamwinkishap mbay nam wa uruw mutapu wa kwingimburij.

    Chitongijok chikur: Nasutisha mivu yam yiwamp nich ikundj muyimp.

    Chitongijok chisu: Nikez kwikal nich musangar anch natal kurutu mu mwom, kwinyim bwat.

  • Vuramen mazu mayimp. Arund ni anamakwey a kashinsh akutwish kulond yom yovishena kuyip ap yakad kutentam kud ey anch: ‘Mband winou kadingap muwamp kudi ey ap kapamp kamwing’ ap anch ‘Nzamb ukisin kujip uruw.’ * Chawiy chibabeshinay Bibil anch: “Kangal wata matu ku yom yikata kulondolau antu.” (Mulej 7:21) Martina, wajipa uruw pasutin kal mivu yaad, ulondin anch: “Pa ndond pa kushinshikin pa mazu masansena, nisadil usu wa kuman yom mudi muyimenay Nzamb. Yitongijok yend yidi kulemp ni yitongijok yetwetu.”​—Isay 55:8, 9.

  • Mulembila Nzamb. Ndiy uyikasikeshin in kumwifukwil end anch ‘aleta yakamish yau yawonsu kudi ndiy,’ pakampwil anch adi mu mar makash.​—1 Pita 5:7.

PAKISH KUSAL MWAMU: Fund pa dipapel maverse ma Bibil umena anch madi ma ukwash, ni diteka pa ndond ukutwisha kudiman chisu ni chisu. Kuwejaku ku maverse ma Bibil matwajimbulanga mu mutu wa mulong winou, antu avud ajipina uruw atana ukwash udiokila ku maverse minam: Kuseng 27:10; 34:18; Isay 41:10; ni Rom 8:38, 39.

Likidil chakwel Dizu dia Nzamb dikukasikesha mu yisu ya mar

CHIKOKUJOL CHA 2: KOVIJAN NI MUNTU WADINGA MBAY NEY WA URUW.

Juliana, wasala mivu 11 mu uruw, ulondin anch: “Namwilembila nfumwam chakwel ashakama. Pakwez, kupwa kwa kuya kwend, namwovila ujim nakash ndiy ni mband wayay nend.” Antu avud ajipa uruw adandamena kuyijimen antu adinga ambay nau a uruw mu mivu yivud. Pakwez, ayishindila kwambamb chisu ni chisu pakad kwisotil, pakampwil anch avala an.

CHOM IK UKUTWISHA KUSAL

  • Dandamen kwovijan ni muntu wadinga mbay ney wa uruw. Shinshikin pa yom ya usey ni lond mu wiswimp kachom pa kachom. Antu avud amana anch kusal mwamu kwayiletina chisambu.​—Rom 12:18.

  • Ipuk mazu mayimp. Pakampwil ang waman anch akupompatin, Bibil uletin chiyul chinech cha usey: “Muntu ukata kulam kan kend udi mwin ronganyin.” (Jinswir 17:27) Anch utwishinap kwipuk mambamb mayimp ni kulond yom yakad ni usey, ukutwish kulond anch: “Nifanyidin kutongin bil pa yiulondina kupwa tukwambamb chisu chikwau.”

  • Auril yom yey ni ya muntu wadinga mbay ney wa uruw yawonsu ukutwisha kwauril, kuwejinaku ni mikand ya mburamatad, ya nfalang, ni ya umwingang.

PAKISH KUSAL MWAMU: Chisu chikwau ukeza kwambamb ni muntu wadinga mbay ney wa uruw, shinshikin nawamp chakwel umana anch kudi muntu pakach pen usotil kwiyingish ap wakad kuswimp. Anch chidi cha usey, imik mambamb ap itiyij kusadil internet mulong wa kwisambin pa mulong winou.​—Jinswir 17:14.

CHIKOKUJOL CHA 3: YIKWASHA ANEY CHAKWEL IJIDINA MWIKADIL WINOU.

Maria uvurikin chamushikena kupwa kwa kufa kwa uruw wend anch: “Mwanam mband wasambisha kudil chisu chawonsu ni kusukwil kand pa ulal. Ap anch mwanam changandim mukwau wapamina kal wapakisha kujindjik yovil yend, pakwez najingunina anch kadingap kand mudi mwadingay pasak.” Cha ushon, ukutwish kwiyov anch uburedin chisu ap usu mu yovil yey mulong wa kuyikwash aney pakwetau ney kuswir nakash.

CHOM IK UKUTWISHA KUSAL

  • Yikasikesha aney chakwel ambamba ney piur pa yovil yau, ap anch yiney yikutwish kwikal “mazu ma usup.”​—Job 6:2, 3.

  • Wanyish chisend chey nawamp. Piuchingejina ukwash winou mu yovil ap anch aney akutwish kusot kukukwash, pakwez chiyipin kumwit mwan akukwasha kupwish milong yikash. (1 Korint 13:11) Ipuk kusal anch mwaney ikala muntu wambambina nend yom ya ujindj ap kusal anch ikala muruu ap mwin kukusangikeshany ey ni muntu wadinga mbay ney wa uruw.

  • Tenchik nawamp mwom wa mwaney. Kulam mashakamin ni program umwing kudi kwa usey nakash, pakwez chidi kand cha usey kulam program muwamp wa muspiritu, mudi kwilej Bibil ni difukwil dia mu dijuku.​—Kuvurik Yijil 6:6-9.

PAKISH KUSAL MWAMU: Chisu chimwing pa rubing, yikasikesha aney anch uyikatin ni kadiap awiy asala anch uruw wey ni wa muntu wading mbay ney wa uruw ufa. Akul ku yipul yau pakad kumufish nich nvaj mukwau.

Ukutwish kuya kurutu mu mwom wey kupwa kwa kufa kwa uruw. Melissa, wasal mivu 16 mu uruw, ulondin anch: “Pafa uruw, natonga anch, ‘Kinasotap anch mwom wam wikala mwamu.’” Katat, usangaredin kwend mwikadil wend. Ulejen anch: “Pinapakisha kulik kutongin pa yom yasadika pasak, niyova nawamp nakash.”

^ par. 2 Mu mutu wa mulong winou majin mamwing amaswimpin.

^ par. 18 Nzamb ukisining kujip uruw pakad kwikal ni mayingish makin. Pakwez anch mbay umwing wa uruw wasal masandj, Nzamb umwinkishin mbay wa uruw wakad ni mulong mbil ya kukwat mupak wa kujip uruw ap bwat. (Malakiy 2:16; Mateu 19:9) Tal mutu wa mulong « D’après la Bible... Quel genre de divorce Dieu hait-il? » udia mu nimero wa Réveillez-vous ! wa Kasan 8, 1994, wapalangeshau kudi Atuman a Yehova.

IYIPULA ANCH . . .

  • Ov, nitekinap kal chakin kamu chisu cha kudil piur pa kufa kwa uruw wam?

  • Mutapu ik nikutwisha kuvuramen kuyip kwawonsu namwovila muntu wadinga mbay nam wa uruw?