1. Ov, mulong wak mpung ya in Asiria ni in Isarel yakanganya?

PA chisu kanang pakach pa muvu wa 762 K.C.C. ni wa 759 K.C.C., mwant wa Isarel ni mwant wa Asiria akwata mpung ya kurishish Want wa Yuda. Nich rutong ik? Mulong wa kukwat Yerusalem, ni kumudiosh Mwant Akaz, ni kumuswinkeshap Mwant mukwau, pamwing ap wakad kwikal wa mu dijuku dia Mwant David. (Is. 7:5, 6) Mwant wa Isarel wafanyina kwijikan nawamp. Yehova walonda anch ching muntu wa mu dijuku dia David ndiy wafanyina kudil want Wend rawonsu, ni dizu dia Nzamb diaburenap kuwanyin.​—Jos. 23:14; 2 Sam. 7:16.

2-4. Rumburil mutapu wawanyina Isay 7:14, 16 (a) mu chitot cha chinan cha mivu K.C.C. (b) mu chitot cha kusambish cha mivu C.C.

² Cha kusambish, urund wa in Asiria ni in Isarel wamekana mudi wapandakana. Pakwez, mwi njit yimwing kusu, Akaz washadisha ayilabu akash in kurish njit uvud wa 120 000! Amujipa Maseja, “mwan ikundj wa mwant.” (2 Jsng. 28:6, 7) Pakwez Yehova wading umen. Ndiy wavurika kushilamu kwend kwasalay kudiay David; chawiy chamutuminay muprofet Isay nich uruu ukasikeshina nakash.

³ Isay walonda anch: “Changadim mujik wakad kal kumwijik ikundj ukez kimish divumu ni kumuval mwan ikundj. Akez kamupil dijin anch, Emanuwel . . . kurutu kwa kushik chirung chinech, mangand ma ant inay aad [Siria ni Isarel] akez kamakwatish wom ni makez kasheshik, mwashal mwamwamu.” (Is. 7:14, 16) Chikunku cha kusambish cha uprofet winou akat kuchisadil yisu yivud mu mutapu utentamina piur pa kuvadik kwa Mesia. (Mat. 1:23) Pakwez, kudiosh pinipa “ant inay aad,” mwant wa Asiria ni mwant wa Isarel, kamurishishap kand Yuda mu chitot cha kusambish cha mivu C.C., uprofet piur pa Emanuwel wafanyidina  kuwanyin kapamp kakusambish pa chirung cha Isay.

⁴ Kupwa kwa Isay kulond mazu minam, mukajend wimisha ni wavala mwan wapilau dijin anch Maher-shalal-hash-baz. Chimeken pamwing ap anch mwan winou wisambinau kudi Isay wading “Emanuwel.” * Pa chirung chafundau Bibil mwan adinga afanyidina kumupil dijin dimwing pavadikinay, mulong wa kuvurik pamwing ap chinship cha pakampwil, pakwez anvaj ni anamakwend ela kumupil pamwing ap dijin dikwau. (2 Sam. 12:24, 25) Kwikil diyingish dimekeshina anch ading kumutazuk Yesu pa dijin dia Emanuwel.​—Tang Isay 7:14; 8:3, 4.

5. Ov, mupak ik wa usup wakwatay Mwant Akaz?

⁵ Padingau in Isarel ni in Siria kushinshikin piur pa in Yuda, muchid ukwau, wadinga ni amasalay avud, wasota kukwat ngand yiney. Kwalanka usu ukwau wa mangand mawonsu wa in Asiria. Kukwatijan ni Isay 8:3, 4, in Asiria afanyidina kusend “mapit ma in Damas” ni “yibuu yawonsu ya in Samaria” kurutu kwa kumwas mwant wa kurul kwa in Yuda njit. Pa ndond pa kutek ruchingej mu dizu dia Nzamb kusutil kudi Isay, Akaz wakad ritiy wata urund ni in Asiria, chawiy chasala anch asambisha kuyipompat in Yuda. (2 Ant 16:7-10) Akaz wasala uyimp mud ik padingay kafung wa in Yuda! Tufanyidin kwiyipul ayinetu anch: ‘Pinikweta mupak umwing wa usey wa kukwat, ov, nitekining ruchingej ram mudi Nzamb bil anch mudi antu?’​—Jinsw. 3:5, 6.

6. Ilikej kuyikel kwa Akaz ni kwa Ezekias.

⁶ Akaz wafa mu muvu wa 746 K.C.C., ni mwanend Ezekias waswana uzwendj wa yom ya kumujimbu ni wa muspiritu wa want wa in Yuda. Padilay want ni usand wend, ov, chom ik chelay kutek pa ndond ya kusambish? Ov, wela kukimb nfalang mulong wa kuvudish mapit ma ngand ya in Yuda? Bwat. Ezekias wading muntu wa muspiritu, kafung wakashinsh wa amikoku a muchid wend. Chisal chend chakusambish chading cha kuchirish difukwil dishitwila ni kusal anch in muchid antombuj ata urund ni Yehova. Pateshay kurumburik kwa rusot ra Nzamb mulong wendendiy, Ezekias wasala yom kapamp kamwing. Chidi chilakej chiwamp mudi ik kudi etu!​—2 Jnsg. 29:1-19.

7. Mulong wak chading cha usey kudi in Levi kwikal nich kashinsh anch mwant musu ukuyikwash?

⁷ In Levi afanyidina kusal mudimu wa usey wadingau nich wa kuchirish difukwil diakin. Pakwez, Ezekias wasankanijana nau mulong wa kuyikasikesh anch ukez kuyikwash. Tongin bil in Levi ashinshamena adinga ku chikumangan chinech, mutapu wabudishau mansoj ma musangar ku mes mau pateshau mwant wau ukat kulond anch: “Akutondanya kal kudi [Yehova] akutekany kurutu kwend chakwel umusadilany.” (2 Jnsg. 29:11) Mwaning, in Levi ading ni mudimu wa pakampwil wa kutwal kurutu difukwil diakin!

8. Ov, yom ik yikwau yafanyinay Ezekias kusal mulong wa kakasikesh mwikadil wa muspiritu wa muchid, ni nich chibudikin ik?

⁸ Ezekias wayitazuka in Yuda ni in Isarel awonsu ku musambu ujim wa Pasak, ni ukwau wa machuku sambwad ma Musambu wa Mabot Makad Chivish. Antu asangera nakash musambu winou. Chawiy lel awejinaku kand machuku makwau sambwad. Bibil ulejen anch: “Mu Yerusalem mwading musangar wa kushimwok, mulong kudiokal pa chirung cha Mwant Salomon, mwan ikundj wa David, mwant wa in Isarel, kand kal asalangap musambu mudi winou mu Yerusalem.” (2 Jnsg. 30:25, 26) Musambu winou wa muspiritu wayikasikesha  mudi ik antu awonsu! Mu mukand wa 2 Jinsangu 31:1 afundin anch: “Chapwishau kal yom yawonsu . . . apumwon manguj, akatwola akish awonsu, asheshol jindond ja piur ja kwifukwil akish, ni yintamb.” Mu mutapu umwing ukash, in Yuda asambisha kumuchirikin Yehova. Kutokish kwinoku kwa muspiritu kwafanyina kwikal kwa usey nakash mulong wa yom yafanyina kushiken.

9. (a) Yatenchikau in Isarel yakanganya kusadik mutapu ik? (b) Mutapu ik wakwatay Sanakerib pa kusambish ul wa in Yuda?

⁹ Kukwatijan ni yalonday Isay, in Asiria akwata want wa kurul wa Isarel ni kuyitwal mu uswik, akangesha yatenchikau in Isarel mulong wa kutek muntu mwindjing pa want wa David. Pakwez, yom ik yatenchikau in Asiria? In Asiria ashinshikina katat pa in Yuda. “Mu muvu wa dikum ni yinying wa kuyikel kwa Ezekias, mwant wa in Yuda, wawiy wezay Sanakerib, mwant wa in Asiria. Ndiy weza ni kurish njit ni misumb yawonsu ya jimpwembu ya in Yuda, chad wayikwata.” Alejen anch, Sanakerib wakwata misumb ya in in Yuda 46. Tongin bil mutapu uwela kwiyov anch wadinga mu Yerusalem pa chirung chinicha. Misumb ya in Yuda ayikwata umwing ni ukwau kudi yisak ya amasalay a in Asiria!​—2 Ant 18:13.

10. Ov, mulong wak Mike 5:4, 5 wamukasikesha Ezekias?

¹⁰ Chawiy lel, Ezekias wamana anch ubaj udi piswimp, pakwez pa ndond pa kwit ukwash kudi muchid wa apagan, mudi mwasalay tatukwend Akaz wapumbuka, Ezekias wateka ruchingej rend mudiay Yehova. (2 Jnsg. 28:20, 21) Ndiy watesha pamwing ap mazu ma muprofet Mike, muntu wa pa chirung chend watakela kulejan piur pa in Asiria anch: ‘Pakez kandamau in Asiria, . . . etu tukez kayitumin atufung sambwad ni ayilol chinan kurish nau. Akez kakwat ngand ya in Asiria.’ (Mike 5:4, 5) Mazu minam mapepidilau mamukasikesha chakin kamu Ezekias, mulong mamekesha anch chisak chimwing cha amasalay chikez kulank mulong wa kuyirishikish in Asiria ni kumwopat mukankuny winou mukash.

11. Ov, chisu ik chawanyina kapamp ka kusambish uprofet piur pa atufung sambwad ni ayilol chinan?

¹¹ Uprofet piur pa atufung sambwad ni ayilol chinan (“ant,” Mukand wa Nzamb) wamekana kwikal wakusambish, ap wa usey nakash, wawanyina pasak kupwa kwa  kumuval Yesu, “mwin kutakel wa in Isarel. Ukez kikal wa dijuku dia pakur.” (Tang Mike 5:1, 2.) Chinech chasadika pa chisu chasotau kuyishesh atushalapol a Yehova kudi “in Asiria” a mu chirung chetu. Ov, usu ik ukezay Yehova kusadil mulong wa kurish ni mukankuny nend mukash kusutil kudi Mwanend uyikedila katat? Tukez kuman. Chakusambish, shinshikinany bil yitukutwisha kwilejin kusutil ku yom yasalay Ezekias mulong wa kurish ni in Asiria.

12. Yom ik yasalay Ezekias ni antu akwau adinga nend mulong wa kuyiking antu a Nzamb?

¹² Yehova usotining kutusadin yom yitukutwisha kukangany kusal ayinetu, pakwez uchingejin anch tusala yitukutwisha kusal. Ezekias wayipula “ayibol end, nau ayilabu end a njit,” ni awonsu pamwing akwata mpung ya “kuya ni kujik mem ma misul yadinga pol pa musumb. . . . Mwant Ezekias wikasikesha, watungirila mpwembu yading yawa kal, watungurila manguz malemp ma atulam. Watunga kand mpwembu yikwau pol pa mpwembu ya kusambish. . . . Wasala mirumbu ni jinkibu.” (2 Jnsg. 32:3-5) Mulong wa kuyiking ni kuyilam atwend pa chisu chinicha, Yehova wasadina uvud wa ayilabu kanang​—Ezekias, ayilol end, ni aprofet akash muspiritu.

13. Chom ik cha usey nakash chasalay Ezekias chakwel ayitenchika antu mulong wa njit jading jezina kurutu? Rumburil.

¹³ Chasalay Ezekias chading kand cha usey nakash pa ndond pa kwimik mem ap kukasikesh mpwembu ya musumb. Mudi mwadingay kafung, Ezekias wayikumangeja antu ni wayikasikesha muspiritu mu mazu minam anch: “Kangal wovany kwen wom. Kangal wazalizalany kurutu kwa mwant wa in Asiria . . . , udia ni yetwetu ou ukwet usu kumupandakan udia nend ndiy. Ndiy ukwet chikas chimwing cha mujimbu wa mbij, pakwez etu tumukwet [Yehova] Nzamb wetu, mwin kutukwash ni kuturishin njit jetu.” Atambula dikasikesh pavurikau anch​—Yehova ukez kuyirishin antu end! Pateshau yom yiney, in Yuda “ikala nich usu mulong wa mazu ma Ezekias, mwant wa in Yuda.” Shinshikin mutapu wikala nich “mazu ma Ezekias” usu pa michim ya antu. Ndiy ni ayilol end ni ayilabu, mudi muprofet Mike nenday Isay, amekana kwikal atufung afanyidina, mudi mwalejanay kamu Yehova kusutil aprofet end.​—2 Jnsg. 32:7, 8; tang Mike 5:5, 6.

14. Ov, mudimu ik wasalay Rabishakey, ni mutapu ik wakulau antu?

¹⁴ Mwant wa Asiria wateka chibeng mu Lakis, kwiyand ni kurand kwa Yerusalem. Kwinikwa, kusutil kudi aruu asatu, ndiy wayileja antu anch kafanyidinap kurish. Muruu wend, wading utazukinau anch Rabishakey, wasadila mitapu yivud. Palonday mu dizu dia Hebereu, ndiy wayileja anch alika kumuziyil mwant ni ayiziyila in Asiria, ni kuyidimb anch ukez kuyitwal mwi ngand mukezau kwikal ni mwom wa musangar. (Tang 2 Ant 18:31, 32.) Chawiy lel Rabishakey wakasikesha anch mudi mwakanganyau anzamb a michid kuyilam in kuyifukwil au, chilik chimwing Yehova kakutwishap kuyikamunin in Yuda mu makas ma in Asiria. Nich manangu, antu kapakishap kwakul ku makasu minam, mwamu mukatau kusal atushalapol a Yehova nlel unou.​—Tang 2 Ant 18:35, 36.

15. Ov, chom ik chitau kudi antu adinga mu Yerusalem, ni mutapu ik wakolay Yehova musumb winou?

¹⁵ Ezekias wova wom, pakwez pa ndond pa kuya kudi angez chakwel ita ukwash, ndiy wamutazuka muprofet Isay. Isay wamuleja Ezekias anch: “Ndiy [Sanakerib] kakushikap mu musumb winou, ap kwas nseu kwinikwa.” (2 Ant 19:32) Antu awonsu ading mu Yerusalem ayileja anch afanyidin kwiman dang. Yehova ukez kuyirishin in Yuda. Chawiy chasalay! “Uchuku winiwa kamu muruu wa [Yehova] waya, wajip amasalay  a in Asiria tunan chitot ni makum chinan ni atan ading mu chibeng.” (2 Ant 19:35) Kukolik kwa Yuda kwashikap mulong Ezekias wimika mem ma tuwit, ap mulong watunga mpwembu ya musumb, pakwez ayikola kudi Nzamb.

16. Ov, anany nlel afanikeshinau ni (a) Antu adinga mu Yerusalem (b) “mwin Asiria” (c) atufung sambwad, ni ayilol chinan?

¹⁶ Uprofet piur pa atufung sambwand ni ayilol chinan ukat kuwanyin mu mutapu ujim nlel unou. Antu adinga mu Yerusalem wa pasak ayirishisha kudi in Asiria. Mu machuku ma kurutu, antu a Yehova amekena mudi adi akad usu akez kuyirishish kudi “in Asiria” a katat, akeza kusot kuyishesh. Maverse minam misambidin piur pa njit ja ‘Gog wa Mwingand ya Magog,’ njit ja ‘mwant wa kurul,’ ni njit ja “ant a pa mangand.” (Ezek. 38:2, 10-13; Dan. 11:40, 44, 45; Kuj. 17:14; 19:19) Ov, chinech chimekeshin anch muntu ni muntu ukez kwirishin panrend? Bwat kwau. Bibil wisambidin mu piur pa njit jinej mu mitapu kushalijan. Ov, ‘ut ik wa mu ujindj’ ulejinau mu uprofet wa Mike ukezay Yehova kulet mulong wa kurish nich mukankuny winou mukash​—“mwin Asiria”? Kadingap achingejin anch ukulet​—“atufung sambwad, ni ayilol chinan”! (Mike 5:4) Atufung nau ayilol (ap “ant,” Mukand wa Nzamb) mu chisak chinech chijim nakash cha amasalay mudi chikumangen cha amakarump. (1 Pita 5:2) Nlel, Yehova waletin antu avud amuspiritu mulong wa kulam amikoku end a usey, ni kuyikasikesh antwend mulong wa njit jidia kurutu oku ja “in Asiria” a pa chirung chetu. * Uprofet wa Mike ulejen anch akez “kakwat ngand ya in Asiria. . . . kwin njit.” (Mike 5:6) Mwaning, pakach pa ‘yom yau ya kurish nich,’ padi “mpak ya musamun ya Spiritu,” ap Dizu dia Nzamb.​—2 Kor. 10:4; Efes 6:17.

17. Ov, malejan ik manying makutwishau amakurump kutan mu jinsangu twisambinanga?

¹⁷ Amakurump atangina mutu wa mulong winou akutwish kutan malejan mamwing ma usey mu jinsangu twisambinanga: (1) Chom chimwing cha usey nakash tukutwisha kusal mulong wa kwirijek kwi njit jezina kurutu ja “mwin Asiria” chidi kukasikesh ritiy retu mudiay Nzamb ni kuyikwash akadivar netu chakwel asala niyawiy chilik chimwing. (2) Amakurump afanyidin kwikal nich kashinsh anch Yehova ukez kutukamunin pakezay “mwin Asiria” kutwas njit. (3) Pa chisu chinicha, umutakel wa kutupandish tutambwila ku dirijek dia Yehova ukezap kumekan anch udi wa usey kukwatijan ni yitonginau antu. Etwawonsu tufanyidin kwikal tayad mulong wa kuziyil ku yany yawonsu tutambwila, ap anch chimeken anch chidi cha usey nakash ap chikwatijadin ni manangu ma antu ap bwat. (4) Katat antu awonsu atekina ruchingej rau mu shikol, mu yom ya kumujimbu, ap mu yirijek ya antu afanyidin kuswimp yitongijok yau. Amakurump afanyidin kwikal tayad mulong wa kuyikwash antu awonsu akutwisha kushadish ritiy rau.

18. Ov, mutapu ik tukutwisha kutaninamu mu machuku ma kurutu mu kutongijokin pa rusangu riner?

¹⁸ Chisu chikat kwez pakezau kumekan atushalapol a Nzamb a pa chirung chetu mudi akad usu mudi in Yuda a mu Yerusalem pa chirung cha Ezekias. Pa chisu chinicha, muntu ni muntu pakach petu ukez kutambul dikasikesh mu mazu ma Ezekias. Vurikany amboku anch akankuny etu “akwet chikas chimwing cha mujimbu wa mbij, pakwez etu tumukwet [Yehova] Nzamb wetu, mwin kutukwash ni kuturishin njit jetu”!​—2 Jnsg. 32:8.