Yang pafundinau anch yidiamu

Yang pafundinau anch yidiamu

Mwant Waleta Chitokish Piur pa Want

Mwant Waleta Chitokish Piur pa Want

5

Mwant Waleta Chitokish Piur pa Want

RUTONG RA SHAPITRE

Antu a Nzamb ashikena ku kujingunin uyakin wa usey piur pa Want, anyikel au, antu akuyikelau, pamwing ni yijil yau yitentamina

1, 2. Mu mutapu ik wamekeshay Yesu kwikal ntakel wa manangu?

 TONG bil anch ntakel umwing wija nawamp mudimu wend ukutwadinany mu kwendangan mu musumb umwing wamushena ni wa ufun. Musumb winou udi usu kudi ey ni kudi antu udia nau, chawiy lel uteshinany yawonsu yilondinay muntu winou ukata kukutwalany. Pasutina chisu, ey ni ambay ney angez ukat kushimokany piumenanya yom yimwing yidia mu musumb winou. Pakwez, piumwipulanya muntu ukutakedilanya piur pa yom yiney, ndiy ulikin kwakul kushik ni pa chisu chiwanyidina kwakul, uchingedin anch amana chom kanang kupwa asambisha kurumburil. Kupwa, wasambish kushimok nakash piur pa manangu mend, mulong ukulejinany yom uswiridinanya kwijik kapamp kamwing pa chisu chiuswiridinanya kuyijik.

2 In Kristu adi mu mwikadil wa chilik chimwing ni wa angez. Tufanyidin kwilej nich mushiku ndond jipadakena kuwap ja musumb, “ul ukweta manguj,” Want wa Nzamb. (Heb. 11:10, TMK) Padingay Yesu pa divu, wayitakela amwinend in kwilej end, wayishikija ku ronganyin rijim nakash ra Want. Ov, wakula ku yipul yau yawonsu ni kuyilej kapamp kamwing yom yawonsu piur pa Want? Bwat. Walonda anch: ‘Nikwet yom yikwau yivud ya kukulejany, pakwez kiukutwishanyip kuyitambul katat.’ (Yoh. 16:12) Mudi mwin kutakel ukweta manangu, Yesu kayirumbangeshap in kwilej end nich ronganyin radinga rakadau kuyitenchik kutambul.

3, 4. (a) Mutapu ik wandandamenay Yesu kuyilej antu ashinshamena piur pa Want wa Nzamb? (b) Yom ik tukwileja mu shapitre winou?

3 Yesu walonda mazu mafundau mu Yohan 16:12 pa uchuku wa nsudiel wa mwom wend pa divu. Kupwa kwa rufu rend, ov, mutapu ik ukezay kudandamen kuyilej antu end ashinshamena piur pa Want wa Nzamb? Wayinkisha atwimbuy end kashinsh anch: “Mwiku [u]tumbila umekeshina uyakin, . . . ukukulejany uyakin wawonsu.” * (Yoh. 16:13) Tukutwish kuman mwiku utumbila mudi ntakel ushimpishina muchim. Mwiku yidi njil yisadidilay Yesu chakwel kuyilej in kwilej end yawonsu yiswiridinau kwijik piur pa Want wa Nzamb​—kapamp kamwing paswirikedinau kwijik.

4 Tushinshikinay mutapu wayitakelau in Kristu akin kudi mwiku utumbila mu ronganyin rijim nakash piur pa Want. Chakusambish, tukushinshikin mutapu twashikena ku kutesh piur pa chisu chasambisha Want wa Nzamb kuyikel. Kupwa, tukushinshikin piur pa ruchingej ni mutapu udiau anyikel a Want ni antu akuyikelau. Kwinsudiel, tukuman mutapu washikenau in kwilej a Kristu ku kutesh nawamp chifanyidina chakwel kushinshaman ku Want.

Kutesh Kurumburik Kwa Muvu wa Usey Nakash

5, 6. (a) Ov, in kwilej Bibil ading nich yitongijok ik ya makasu piur pa kutek kwa Want ni chirung cha kwangul? (b) Mulong wak yitongijok mudi yiney ya makasu yaletap kwidjidjek piur pa kwel anch Yesu wading uyitakedil in kwilej end?

5 Mudi kamu mutapu twamena mu shapitre wa 2 wa buku winou, in Kwilej a Bibil asala makum ma mivu nich kulejan anch muvu wa 1914 ukwikal wa pakampwil mu kuwanyin kwa uprofet wa Bibil. pakwez, pachisu chinicha itiyija anch kwikalaku kwa Kristu kwasambisha mu muvu wa 1874, ni anch wasambisha kuyikel mwiur mu muvu wa 1878, ni anch Want kakezap kuutek rawonsu kushik ni pa Mwikind mu muvu wa 1914. Kwangul kukusadik pa muvu wa 1874 kushik ni mu muvu wa 1914 ni kukez kupwa nich kukumangej kwa azizidilau many mwiur. Ov, yitongijok mudi yiney ya makasu yaletisha kwidjidjek piur pa kulond anch Yesu wading uyitakedil antu inay ashinshamena kusutil ku mwiku utumbila?

6 Bwat kwau! Tongijokin kand pa chilikej cha kwinsambishil. Ov, yitongijok yakad kufanyin yakusambish ni yipul ya kusot nakash kwijik yikulet kwidjidjek piur pa kuchingej kwau mudiay mwin kuyitakel? Chikasiken! Chilik chimwing, mu yisu kanang antu a Nzamb asota kutesh yom yikemp yikemp piur pa rutong ra Yehova kurutu kwa chisu chifanyidina mwiku utumbila kuyitakel mu kutesh uyakin mudi winou. Chimeken patok anch Yesu uyitakedil. Chawiy lel, Antu ashinshamena amekesha anch ading tayad chakwel kwikal atenchikinau, ni akat nich kwikepish kuswimpang yitongijok yau.​—Jak. 4:6.

7. Ov, antu a Nzamb ikala ayukishinau nich yitokish ik ya muspiritu?

7 Mu mivu yeza kwinyim kwa muvu wa 1919, antu a Nzamb ikala ayukishinau nich yitokish yivud nakash ya muspiritu. (Tang Kuseng 97:11.) Mu muvu wa 1925, kwabudika mu Chinong cha Kalam, mutu wa mulong umwing ulondina anch: “Kuvadik kwa Muchid.” Walejana patok Mifund yipanina uman ukash anch Want wa Mesia wasambisha kal mu muvu wa 1914, mu kuwanyin kwa uprofet mband wa mwiur wa Nzamb uvadina mwan, mudi mwafundau mu Kujingunik shapitre wa 12. * Mutu wa mulong winou walejana kand anch rupompat ni kanvudangesh kezina pantaliken ni antu a Nzamb pa chirung cha njit jinej chading patok chijingidij chimekeshina anch Satan amudjibula pansh kudiokal mwiur, “Ujimen nakash, mulong wij anch chisu chend chashal kal chikemp.”​—Kuj. 12:12.

8, 9. (a) Ov, mutapu ik washikena usey wa Want wa Nzamb kwijikan kwawonsu? (b) Ov, yipul ik tukushinshikina?

8 Ov, Want ukwet usey ik? Mu muvu wa 1928, Chinong cha Kalam Chasambisha kukasikeshin anch Want wading nich usey nakash kupandakanamu dipandish dia muntu ipend kusutil ku chakupesh. Chakin kamu, chidi kusutil ku Want wa Mesia kukezay Yehova kutumbishin dijin diend, kuchidij ukaleng wend, ni kuwanyish rutong rend pantaliken ni antu.

9 Ov, anany akuyikela nend Kristu mu Want winou? Ov, anany akwikala antu akuyikelau pa divu kudi Want winou? Ni in kwilej a Kristu akusal mudimu ik?

Mudimu wa Kwangul Wimena pa Azizidilau Many

10. Yom ik yateshau antu a Nzamb piur pa antu 144 000?

10 Makum ma mivu kurutu kwa muvu wa 1914, in Kristu akin ading ateshin kal anch in kwilej ashinshamena a Kritu 144 000 akuyikel pamwing nend mwiur. * In kwilej inay a Bibil atesha anch uvud winou udi wa kin ni anch wasambisha kuwanyin mu chitot chakusambish cha mivu pa C.C.

11. Ov, mutapu ik wayau antu inay akutwisha kwikal yid ya ngachik wa Kristu kurutu mu ronganyin piur pa mudimu wa pa divu wayinkishau?

11 Pakwez, yom ik yadinga yifanyidinau antu inay akutwisha kwikal yid ya ngachik wa Kristu winkishau mudimu wa kusal padingau achidi pa divu? Amana anch Yesu wakasikeshina pa mudimu wa kulejan ni wanunga mudimu winou ku chirung cha kwangul. (Mat. 9:37; Yoh. 4:35) Mudi mutapu twashinshikidina mu shapitre 2, pa chisu chimwing atonga anch chirung cha kwangul chikusal mivu 40, ni chikusul nich kukumangej kwa azizidilau many mwiur. Pakwez, mulong mudimu winou wadandamena kupwa kwa mivu 40, chafanyina kurumburil nawamp. Katat twij anch chirung cha kwangul chirung cha kwauril kwa tidiku ni yinfananfan, kwauril kwa in Kristu azizidilau many ashinshamena ni in Kristu a makasu​—chasambisha mu muvu wa 1914. Chisu chawanyina cha kushinshikin pa kukumangej kwa uvud ushadilaku wa chisak chinech cha mwiur!

12, 13. Mutapu ik wawanyina mu machuku ma nsudiel chishimu cha Yesu cha ayangadim dikum akad kal kwachik?

12 Kusambish mu muvu wa 1919 kuya ni kurutu, Kristu wadandamena kumutakel kashalapol ushinshamena ni kubabal chakwel akasikeshina pa mudimu wa kulejan. Wateka mudimu winou mu chitot cha kusambish cha mivu. (Matt. 28:19, 20) Walejana kand ngikadil yikwikalau nich kuswir in kwilej end azizidilau many chakwel kuwanyish mudimu winou wa kulejan. Mutapu ik? Mu chishimu chend cha ayangadim dikum akad kal kwachik, walejana anch antu azizidilau many afanyidin kushal achila ku mes, ababela mu spiritu, anch asotin kushiken ku rutong rau ra nsudiel ra kwandam mu musambu ujim wa uruw mwiur, pakezay Kristu kwikal pamwing ni “ngachik” wend, chisak cha antu 144 000. (Kuj. 21:2) Kupwa, mu chishimu chend cha talent, Yesu wafundisha anch atushalapol end azizidilau many akez kwikal nich mushiku wa kusal mudimu wa kulejan wayinkishau.​—Mat. 25:1-30.

13 Azizidilau many amekesha anch adinga achila ku mes ni akweta mushiku mu yitot ya mivu yasuta. Chakin kamu, kucha kwau ku mes akez kukuyukish! Pakwez, ov, mudimu ujim wa kwangul wafanyina kwimen ching kusu pa kuyikumangej atushal a mu chisak cha antu 144 000 akeza kuyikel nend Kristu?

Antu Akuyikelau pa Divu Ayikumangejin Kudi Want!

14, 15. Ov, yisak ik yinying yishalijadina yisambinau mu buku Le mystère accompli ?

14 Amakundj ashinshamena ni amband achingela chisu chilemp nakash kuman “chisak chipandikena kujimb” (“runtu ruvud,” Mukand wa Nzamb) chalejanau mu Kujingunik 7:9-14, TMK. Chishimokishinap, mulong kurutu chadinga chisu cha Kristu kulejan chirumburikina chisak chinech chipadikena kujimb, yom yivud yalondau piur pa mulong winou yading yimedin pa uyakin uswapela utwija, wovikena ni utukatina nlel.

15 Mu muvu wa 1917, buku Le mystère accompli walonda anch “kudi milad yaad ya dipandish dia mwiur ni milad yaad ya dipandish dia pa divu.” Ov, nany wateka yisak yiney yinying ya antu akweta milad yiney yishalijadina ya ruchingej ra dipandish? Chakusambish, kwading antu 144 000, akeza kuyikel pamwin ni Kristu. Chakaad, kwading runtu ruvud. Kurutu, chitongijok chading anch antu inay ading in Kristu alondinau anch ading achidi mu maeglise ma Kristendom. Adinga nich ritiy kanang pakwez rakad kwikal rikash chakwel kushal ashishamena nakash. Chawiy lel, akuyinkish ndond yakad usey mwiur. Piur pa divu, adinga ni kutong anch chisak cha kasatu, cha “atushalapol ashinshamena a pa chirung cha kurutu kwa kristu”​—antu ashinshamena mudi Aburaham, Moses, ni akwau—​akez kuyikel piur pa chisak cha kanying, antu a pa mangand.

16. Ov, chitokish ik cha muspiritu cheza mu muvu wa 1923 ni mu muvu wa 1932?

16 Ov, mutapu ik wayitakelau kudi mwiku utumbila in kwilej a Kristu ku kutesh kutukata kusanger nlel unou? Kwasadika pakemp pakemp, kusutil ku yitokish ya muspiritu yilondulijadina. Mudi kurutu kwa muvu wa 1923, Chinong cha Kalam chapwitina managu pa chisak chakad kwikal nich ruchingej ra kuya mwiur chikeza kushakam pa divu mwinshin mwa winyikel wa Kristu. Mu muvu wa 1932, Chinong cha Kalam chisambina piur pa Jonadab (Jehonadab), wading ulamatin amwinend kuday Jehu Mwant wa Isarel uzizidilau many wa Nzamb chakwel kumukwash mwi njit pantaliken ni difukwil dia makasu. (2 Ant 10:15-17) Mutu wa mulong winou walonda anch kwading chisak cha antu pa chirung cha katat adinga mudi Jonadab, ni wawejinaku kand anch Yehova ukuchiking chisak chinech “ku kanvundangesh ka Armagedon” chakwel ashakama pa divu.

17. (a) Mu muvu wa 1935, ov, chitokish ik cha muspiritu cheza? (b) Mutapu ik wiyovau in Kristru ashinshamena mulong wa kutesh kwinoku kusu kwa runtu ruvud? (Tal mushet “ Chijingidij Chijim cha Dikasikesh.”)

17 Mu muvu wa 1935 kweza chitokish chikash cha muspiritu. Ku chitentam chasadika mu musumb wa Washington, D.C., ajingunina chisak chipandikena kujimb mudi chisak cha pa divu, chilik chimwing mudi amikoku isambinau mu chishimu cha Yesu cha amikoku ni ampemb. (Mat. 25:33-40) Chisak chipandikena kujimb chikwikal pakach pa “amikoku akwau,” alonday Yesu anch: “Nifanyidin kuyilet kand.” (Yoh. 10:16) Chisu chipulay J. F. Rutherford anch: “Ov, antu awonsu akweta ruchingej ra kushakam rawonsu pa divu akutwish amboku kutumbuk?” chikunku chijim cha in kutesh chatumbuka! Walonda anch: “Talany! Runtu ruvud!” Antu avud ikala akasikeshinau kwijik ruchingej rau ra kurutu.

18. Mutapu ik wakunginau in kwilej a Kristu usu wau pa mudimu wa kuleja, nich chibudikin ik?

18 Kudiosh pinipa, Kristu uyitakedil antu end chakwel akungina usu wau pa kukumangej kwa antu akutwisha kwikal yid ya chisak chipadikena kujim chinech akeza kusut, aom ni kupand, ku mar makash mapadikena. Pakusambish, kukumangej kwamekanap nakash. Mukadivar Rutherford warumburila chisu chimwing anch: “Chamekana mudi anch ‘runtu ruvud’ rukwikalap ruvud.” Mwaning, twij katat mutapu wayukishay Yehova mudi ik mudimu wa kwangul kudiosh pinipa! Mwinshin mwa umutakel wa Yesu ni mwiku utumbila, azizidilau many ni ambay nau “amikoku akwau” ashikena ku kwikal mudi kamu mwasambelay Yesu kulond anch​—“a diyind dimwing” asadina pamwing mwinshin mwa “kafung umwing.”

19. Mutapu ik tukutwisha kukwash mu kujimbish chisak chipadikena kujimb?

19 Antu avud ashinshamena akez kushakam chikupu pa divu, diyikedilau kudi Kristu ni antu 144 000 akuyikela pamwing nend. Ov, chidiap cha musangar kuman mutapu uyitakedilay Kristu antu a Nzamb mu richingej mudi riner ra Mifund rovikena? Tukwet chisend mudi ik cha kuyilejamu antu tusankena mu mudimu wa kulejan ruchingej riner! Tusalany nich usu pichitwishikina chakwel chisak chipandakena kujimb chidandamena kuvulijan nakash, kujimb mu uvud, ni kupan rawonsu kushiman kujim ku dijin dia Yehova!​—Tang Luka 10:2.

Chiswiridina Chakwel Kushinshaman ku Want

20. Dirijek dia Satan dikwet yom ik, ni mulong wak in Kristu afanyidin kushinshaman?

20 Mulong antu a Nzamb adandamena kwilej piur pa Want, afanyina kand kwijik nawamp chirumburikina kwikal ashinshamena ku winyikel winou wa mwiur. Mulong antu a Nzamb adandamena kwilej piur pa Want, ading kand nich kuswir kwa kutesh nawamp nakash chirumburikina kwikal ushinshamena ku winyikel wa mwiur. Pa chinech, mu muvu wa 1922, Chinong cha Kalam chalejana anch kudi yirijek yaad yisadila, dirijek dia Yehova ni dia Satan, dia Satan dikweta milong ya kwisak, ya relijon, ni ya politik. Antu ashinshamena ku Want wa Nzamb utakedilau kudi Kristu kafanyinap kushesh kushinshaman kwau kusutik mu kwiyandjik mu mulad win wawonsu uyimp wa dirijek dia Satan. (2 Kor. 6:17) Ov, chirumburikin ik?

21. (a) Mutapu ik wayibabeshau antu a Nzamb kudiay kashalapol ushinshamena piur pa wingendamushing ujim? (b) mu muvu wa 1963, Chinong cha Kalam chalonda yom ik piur pa “Babilon Mujim”?

21 Yakudia ya muspiritu yidiokila kudiay kashalapol ushinshamena yikat kumekesh chisu ni chisu kwijond kwa wingendamushing ujim ni yiyibabeshin antu a Nzamb chakwel kangal awila mu mupit wau wa kukat nakash yom ya kumujimbu. (Mat. 6:24) Chilik chimwing, mikand yetu yilejen patok piur pa mutapu udia relijon chikunku cha dirijek dia Satan. Mu muvu wa 1963, Chinong cha Kalam chamekesha patok anch “Babilon Mujim” kadiap kusu Kristendom pakwez udi kand want wa pa mangand wa relijon wa makasu. Chawiy lel, mudi kamu mutapu tukumana nawamp mu shapitre wa 10 wa mukand winou, antu a Nzamb a ngand ni ngand ni yishankur ayikwasha kal chakwel atwisha “kudiokalamu,” ni kwitokish ayinau ku yisal yawonsu ya relijon wa makasu.​—Kuj. 18:2, 4.

22. Pa chisu cha Njit ja Mangand Mawonsu ja I, mutapu ik wateshau antu avud pakach pa antu a Nzamb dikasikesh didia mu Rom 13:1?

22 Pakwez, chidi nchik piur pa chikunku cha politik cha dirijek dia Satan? Ov, in kristu akin akutwish kwiyandjik mwi njit ni mu matend ma michid? Pa chirung cha Njit ja Mangand Mawonsu ja I, in Kwilej a Bibil avud atesha anch in kwilej a Kristu kafanyinap kuyijip ambay nau antu. (Matt. 26:52) Pakwez, kudi antu avud, dikasikesh didia mu Rom 13:1 dia kuziyil kudi “in kutakel” diaruburika anch afanyidin kwikal amasalay, kudjal masun ma amasalay, ni ap kusend mat; pakwez, anch ayilej chakwel ayijipa akankuny, afanyidin kubul mat mwiur.

23, 24. Ov, kutesh kwetu kwa Rom 13:1 kwading mutapu ik pa chirung cha Njit ja Mangand Mawonsu ja II, ni chitongijok ik chakin nakash chalondulau in kwilej a Kristu?

23 Chawiy kand chimwing pasambisha Njit ja Mangand Mawonsu ja II mu muvu wa 1939, Chinong cha Kalam chisambina nawamp piur pa kulik kwiyandjik mu milong ya mangand. Mutu wa mulong walejana patok anch in Kristu kafanyidinap kwiyandjik mu milong ya njit ni matend ma michid ya mangand ma Satan. Wading umutakel ufanyidina mudi ik! Chawiy lel ayichidija in kwilej a Kristu ku chisend chikash cha mash chayikwata michidi mwi njit jinija. Pakwez, kwinsambishil mu muvu wa 1929, mikand yetu, yalejana kand anch in kutakel isambidinau mu Rom 13:1 kadingap kusu anyikel a mangand, pakwez Yehova ni Yesu. Kwanding kuswir kwa kutesh nawamp nakash.

24 Mwiku utumbila wayitakela in kwilej a Kristu ku kwitiy chitongijok mudi chinech mu muvu wa 1962, pabudishau mutu wa mulong uswapela kutesh piur pa Rom 13:1-7 mu Chinong cha Kalam cha Kalang 15 ni cha Kachirikin 1. Kupwa, antu a Nzamb atesha chijil piur pa kuziyil kukweta mipak kanang chalejanay Yesu mu mazu mend mijikena nakash anch: “Lambulany yom ya mwant wa in Rom kudi mwant wa in Rom, pakwez lambulany kand ya Nzamb kudi Nzamb.” (Luka 20:25) In Kristu akin ateshin katat anch in kutakel inay adi anyikel a pa mangand minam ni anch in Kristu afanyidin kuyiziyil. Pakwez, kuziyil kwinoku kukwet mipak kanang. Chawiy lel, anch antakel a mangand atulej anch tumubwambwila Yehova Nzamb, tukwakul mutapu wakulau atwimbuy a pasak anch: “Tufanyidin kumuziyil Nzamb kupandikan kuyiziyil antu.” (Mid. 5:29) Mu Shapitre wa 13 ni wa 14 wa buku winou, tukwilej yom yivud piur pa mutapu wasadilau antu a Nzamb chijil cha kulik kwiyandjik mu milong ya mangad kudiau in Kristu.

25. Mulong wak ukat kusanger umutakel wa mwiku utumbila mu kutesh piur pa Want wa Nzamb?

25 Tongijokin pa yom yawonsu yafundishau kal kudi in kwilej a Kristu piur pa Want mu chirung chinech chasutina. Twilejin piur pa chisu chatekau Want wa Nzamb mwiur ni mutapu chikweta usey. Tukwet chitokish piur pa ruchingej raad rayinkishau antu ashinshamena, ruchingej ra kuya mwiur ni ruchingej ra kushakam pa divu. Ni twij mutapu wa kumekesh kushinshaman kwetu ku Want wa Nzamb pituyiziyidila nich mipak antakel a mangand. Iyipula amwiney anch: ‘Ov, nela kwijik uyakin ap umwing winou wa usey anch Yesu Kristu kamutakelap kashalapol wend ushinshamena pa divu chakwel autesha ni kupwa kuulejan?’ Chidi chiyukish mudi ik cha kwikal nend Kristu ni mwiku utumbila mulong wa kututakel!

[Mazu madia kwishin kwa paj]

^ Kulondulijan nich referans umwing wa mudimu, dizu dia Grek mulong wa “kutakel” mu verse winou dirumburikin “kulejan njil.”

^ Kurutu, adinga ni kutong anch chishimushimu chalejana piur pa njit pakach pa relijon wa apagan wa Rom ni Katolik wa Rome.

^ Mu Kalol 1880, Chinong cha Kalam chalejana anch antu 144 000 akwikal in Yuda a ku mujimbu akarumuka mu muvu wa 1914. Pakwez, kwinyim mu muvu wa 1880, apalangesha mutapu wa kutesh umwing ufanikena nakash ni umwing utwatesha chisu ni chisu kusambish pinipa.

Ov, Want Udi Wakin Kudi Ey Mutapu ik?

▪ Ov, mutapu ik washikenau in Kristu akin ku kutesh uyakin piur pa muvu wa 1914 ni usey wa Want wa Nzamb?

▪ Ov, chom ik chikubachikina kuyikwash antu akwau kwikal akutakelau pa divu kudi Want?

▪ Chitongijok ik chisikena tukweta katat piur pa kushinshaman ku Want ni kuyiziyil antakel a mangand?

▪ Chom ik chikwitiyishina anch Kritu wasadila mwiku utumbila chakwel kuyitakel antu end mu kutesh kwau kwa Want wa Nzamb?

[Yipul ya Dilejan]

[Kamushet kadia pa paj wa 53]

 “CHIJINGIDIJ CHIJIM CHA DIKASIKESH”

DISKUR disambidina piur pa chisak chipandikena kujimb diasalu pa Ndol-Mem 31, 1935, ku chitentam chasadika ku Washington, D.C., ku États-Unis, diading nich usu ukash padiau antu a Nzamb. Shinshikin bil mutapu wakulau antu amwing adingaku ku chitentam chinech.

▪ “Kurutu kwa muvu wa 1935, kwading kupwitijan kukash pakach pa akadivar anch amwing ading azizidilau many ap bwat. Nivurikin dichuku disambinay Mukadivar Rutherford piur pa mutu wa mulong ‘Chisak Chipandikena Kujimb.’ Nading nipanin ukwash ku kafetaria, ni pasambishay diskur diend, neza piswimp chakwel nitesha nawamp. Kupwa kwa kulejan yom patok, Mukadivar Rutherford walonda anch antu awonsu itiyijina anch adi mu chisak chipandakena kujimb imana. Nimana kapamp kamwing ni namana ku mutambu wam, chamekana anch antu avud imana niyawiy. Kudiosh pa chisu chinicha nasambisha kwiyipulap kand anch nidi pakach pa azizidilau many anch bwat. . . . Nisangaredin kwikal pakach pa amikoku akwau.”​—Henry A. Cantwell.

▪ “Mazu minam mayishika antu avud ku michim, mulong nasambisha kuyitesh akadivar alond lel anch kadingap nich kashinsh anch ading azizidilau many. Chikwau kand, kasotap kutong ayinau anch ading mu ‘kachisak kakemp ka antu ashinshamena,’ atonga anch ading mu chisak chipandakena kujimb. Chijingidij chijim cha dikasikesh chovikana kudi antu avud, ni uyakin winou usu wakasikesha mushiku wa antu atesha katat ndon yiminyau kurutu kwa Yehova.”​—Herman L. Philbrick.

▪ “Chitentam chinech chatusangaresha nakash. Twatwisha kupan chakin kamu ruchingej ra mwom wa chikupu pa divu kudi antu. Antu avud ading kudiang ku Chivurikish pamanau anch imana niyawiy alika kundandamen kudia.”​—John C. Booth.