Telefon ukweta mutapu wa kwandam pa internet chid kamu chom chiwamp nakash—kukwatijan ni mutapu umusadidina, ukutwish kwikal wa ukwash ap wa ubaj. Mutapu ik ukutwisha kuyifundish aney kumekesh manangu chisu chisadidinau ma aparey minam? Chilakej, yom ik yikutwisha kumekesh anch mwaney usutishin chisu chivud nakash ku telefon? *

•  Yom ufanyidina kwijik

•  Yom ukutwisha kusal

•  “Nvaj mwin rukat ukat kutekang mbil”

•   Kusadin matelefon kukutwish kulet ubaj. Mud mutapu twamanang mu mutu wa mulong ulondina anch “An ni Matelefon—Chikunku cha 1: Ov, Mwanam Ufanyidin Ching Kwikal ni Telefon?” telefon ukutwish kumekesh yom yawonsu yidia pa internet, yikala yiwamp ap yiyimp.

   “Chiswapel kuvuramen anch telefon ukutwish kuyitek anetu mu umwing nau antu a mitapu yin yawonsu ni yitongijok ya ubaj.”—Brenda.

•   An akwet kuswir kwa kuyitakel. Ansand avud nlel avadikin pa chisu chavulijana kal nakash yom ya teknolij, pakwez amakurump avud kijap kwau nakash yom yiney. Chawiy, chinech chirumburikinap anch anvaj kijap chom ap chimwing piur pa yom ya teknoloji ni anch an awiy awanyidina chad kukwat mipak piur pa mutapu ni chisu chifanyidinau kusadin matelefon mau.

   Pamwing ap aney ij nawamp kusadin matelefon kukusutamu ey, pakwez kud kushalijan kujim nakash pakach pa ukaliweny ni kukul. Ap mwan wija kusadin nawamp matelefon ukwet kuswir kwa kumutakel mulong wa kumasadin kwa manangu.

   “Kumwinkish mwan telefon pakad kumufumb kud mud kumwinkish anfungul a motak, kumushichik pa chitwam cha motak, kwakish moter ni kumulej anch : ‘Babal, endish nawamp’ pakad bil kumufundish mutapu wa kwendish motak win.”—Seth.

•   Ijik yom kushalijan yidia pa telefon wa mwaney. Sal usu wa kwijik ma program kushalijan makutwisha kumukwash mwaney kusadin telefon wend kwa manangu. Chilakej:

   Ov, pa telefon wend pa ma application makutwishau anvaj kusadin mulong wa kumusop nich?

   Ov, wij anch ma program makata kumukangesh muntu kutal yom yiyimp madiap kwau ma kuchingejin nakash?

   Anch wijik nawamp maprogram madia mu telefon wa mwaney, ukutwish kand kumukwash nawamp nakash kumusadin kwa manangu.

   Mbil ya Bibil: “Muntu wa manangu ukwet usu.”—Jinswir 24:5.

•   Mutekina mimbu. Muleja yom ukutwisha kwitiy ni yikwau ukutwisha kulik. Chilakej:

   Ov, ukwitiy anch mwaney asadin telefon wend pa chisu cha kudia, pa chisu wendidinanya antu akwau a mu dijuku dien ap arund?

   Ov, mwaney ukusambish kulalang ni telefon uchuku mu kapalakany kend?

   Ma application ik makutwishay kutek pa telefon?

   Yom ik yikutwisha kumekesh anch mwaney usutishin chisu chivud nakash ku telefon?

   Ov, ukumutekin chisu kanang chifanyidinay kusutish mu kusadin telefon wend pa dichuku?

   Murumburila nawamp mbil wamutekina kal, ni sal usu wa kukwat mipak mulong wa kumukand anch kalimishinap mbil jinej.

   Mbil ya Bibil: “Kangal walik kumubabesh mwanikanch.”—Jinswir 23:13

•   Shinshikin mutapu umusadidinay. Ijik mot de passe wa telefon wa mwaney, ni shinshikin yom yidia mu telefon wend, mud ma mesaj, ma application madiamu, yipich ni tupend twa web tukatay kwandam.

   “Twamuleja mwanetu mband anch tukusambishang kushinshikin telefon chisu chawonsu pakad kumulejamu, ni anch kamusadidinap kwa manangu, tukumutekin mimbu yikwau piur pa kusadin telefon.”—Lorraine.

   Mulong ud nvaj, ukwet mbil ya kwijik mutapu usadidinay mwaney telefon wend.

   Mbil ya Bibil: “Mwan ukat kwimekeshil ku yisalijok yend, ap anch yidiap nchik zwang ni kutentam.”—Jinswir 20:11.

•   Mufundisha mwaney mbil jiwamp. Mukwasha mwaney chakwel ikal ni rusot ra kusal yom yitentamina. Mulong wak chid cha usey? Mulong ap anch wasalap nchik usu nakash wa kumusop, anch mwaney wakwat kamu mupak wa kukujindjikin chom kanang, ukukimb ching mutapu wa kusal mwamu. *

   Chikwau kand, mufumba mwaney kwikal ni mikadil yiwamp mud win kashinsh, kwikand ni kwitiyin yisal yend. Mwan ukweta mbil jiwamp ukutwish kamu kusadin telefon wend kwa manangu.

   Mbil ya Bibil: “Yakudia ya amakurump akat kuyidia kudi antu akudila kal, akata kwauril kuwap ni kuyip mulong ijidin kal kusal mwamu tupamp tuvud.”—Hebereu 5:14.