UKWASH MULONG WA MAJUKU | KULIL AN AKEMP
Yom Yifanyidinau Anvaj Kwijik Kurutu kwa Kumutwal Mwan kwi Ndond kwa Kulamin An Akemp
Anvaj amwing ansalamudimu akweta an akad kal kuwanish mivu ya kwandam ku shikol, akat kukwat mupak wa kuyitwal kwi ndond ya kulamin an, charumburik anch kwi ndond kufanakena ni shikol. Ov, niyey umen anch chikwikal chiwamp kud mwaney kumutum kwi ndond yiney?
Yipul ufanyidina kwiyipul
Ov, urund wa anvaj ni mwan ukuyip anch amutwal kwi ndond ya kulamin an akemp? Mwaning, chikutwishidik. Mu mivu ya kwinsambishin, wong wa mwan ukat kukul mau mau ni chinech chikweting yibudikin pa urund wend ni antu akwau. Chawiy, sal usu wa kusutish chisu chivud nakash ni mwaney pa chisu chinech.—Kuvurik Yijil 6:6, 7.
Anvaj atongina kumutwal mwanau kwi ndond kwa kulamin an akemp afanyidin kutongijokin pa mutapu wa kulam urund wa piswimp ni mwanau.
Ov, kumutwal mwan kwi ndond yiney kukutwish kukepish usu ukwetau anvaj pad mwanau? Mwaning, chikutwishidik. Buku wa Inglish Hold On to Your Kids ulondin anch: “Anch an ayila kuwanyish mivu ya kwandam ku shikol asutish chisu chivud nakash pamwing, akat kwikal ni yibachikin pa mwikadil wa umwing ni mukwau.”
Anvaj atongina kumutwal mwanau kwi ndond kwa kulamin an akemp afanyidin kushinshikin anch awiy akwikala ni chibachikin cha kusambish mu mwom wa mwanau.
Ov, kumutwal mwan kwi ndond kwa kulamin an akemp kukutwish kumukwash mwan kwikal nsand wa shikol muwamp chisu chikwandamay ku shikol? Antu amwing akutwish kulond anch mwaning. Antu akwau akutwish kulond anch kumutwal mwan kwi ndond yiney kukwet usey ukemp, ap kukwetap kwau usey pa manangu ma mwan. Chikalap nchik chitongijok chidia chakin, mwin kwilej kukul kwa mu manangu kwa an Penelope Leach ufundin anch: “Kangal kutong anch yom yikwilejay mwan ku shikol yawiy yikumukwasha nakash mu mwom wend. Ni kangal kwitiyij anch chisu chawonsu chiding chiwamp kud mwan kusambish shikol pachidiay mwanikanch nakash. Anch watong mutapu winou, ukutwish kukwat nich kapipej ‘dilij’ wamwinkishina kal mwaney kudiosh ku kuvadik kwend.”
Anvaj atongina kumutwal mwanau kwi ndond ya kulamin an afanyidin kwiyipul anch chid kamu cha ukwash ap cha usey kusal mwamu.
Ov, chitwishikin kud ey ap mbay ney wa uruw kulikap mudimu mulong wa kwikal nlij wa mwan? Yisu yimwing, chikutwish kwikal anch anvaj awonsu aad asadin midimu mulong wa kwikal ni mashakamin ma piur. Ov, nfalang jitaninau ku midimu jawiy jidia ja usey nakash?
Anvaj atongina kumutwal mwanau kwi ndond ya kulamin an afanyidin kwiyipul anch akutwish kukepish mutapu wau wa kusadin nfalang chakwel nvaj umwing ashakam ku chikumbu.
Kurutu kwa kukwat mupak wa kumutwal mwan kwi ndond ya kulamin an ap bwat, tongijokinany nakash pa uwamp ni uyimp udiaku. Kupwa, yom ik ufanyidinanya kusal anch wajinguninany anch mupak wa kumutwal mwan kwi ndond ya kulamin an wawiy udia uwamp mu dijuku dien?
Yom ukutwishanya kusal
Bibil ulondin anch “muntu wamwamu ukat kwitiyij mazu mawonsu.” (Jinswir 14:15) Kukwatijan ni mbil yiney, tongijokany chikurikina mulong wa kuman mulad ik wa kulam an ufanyidinanya kusadin mulong wa kumulam mwanen.
Ipulany nsangu piur pa milad ya kulam an yisadidinau
Anvaj amwing akat kutond kutwal mwanau kwi ndond kulaminau an mud mu dijuku. Ku jindond mud kwinoku akat kusadin muntu umwing ap avud mulong wa kulam ka chisak ka an akemp.
Anvaj akwau akat kushakam ni mwanamakwau mulong wa kwikal nlij wa mwanau, ap kusambish kumufut muntu kanang mulong wa kumulam mwanau.
Mipak yiney yawonsu yikwet mutambu uwamp ni uyimp. Umen nchik anch wayipul anvaj akwau asadina mulad kanang mulong wa kumulam mwanau? Bibil ulondina anch: “Manangu madi kudi awiy akata kutambul chiyul.”—Jinswir 13:10.
Pakwez chid nchik anch watond kumutwal mwan kwi ndond yikatau kulamin an? Pa mulong winou . . .
Ipulany nsangu piur pa ndond ukimbinanya kumutwal mwanen
Ov, ndond yiney ayij kud mburamatad, ni yiwanyishin mbil jawonsu ja mburamatad? Yom ik yikatau kulond antu piur pa ndond yiney?
Ov, yid ndond yishitwila ni yakad ubaj?
Yom ik yikusenganay nich mwanen kwinikwa? *
Ipulany nsangu piur pa antu akata kuyilam an
Kufumb ik kwatambulau? Mu kufumb kwinoku mukutwish kwikal kwilej mutapu wa kulam an akemp, mutapu wa kumukwash mwan anch wayel, ni mutapu wa kumupizurish mwan.
Ov, ukwet mutapu wa kushinshikin mulong wa kuman anch antu akata kulam an kandikal ayilondulangap kud mburamatad mulong wa wintombwij kanang?
Ov, antu akata kulam an akat kuyiswimpol chisu chawonsu? Anch chid mwamu, chikumwit mwanen kwijidin in kuyilam asu chisu ni chisu.
Kwi ndond utonginanya kumutwal mwan, muntu umwing ukat kulam an inch? Anch nsalamudimu umwing ulamining an avud nakash, chinech chirumburikin anch kakumubanginap mwaney mu mutapu chifanyidina. Chakin kamu, maswir ma kumubangin mwan mimedining pa chimbu chend ni pa mutapu utwishinay kusal yom amwinend.
Ov, in kulam an ad aswakela kwambamb nen mulong wa kuyilej yom yikwakamishinanya—ap yom yiyakamishina awiy?
^ Chilakej, ov, akat kuyitekin an televizion mulong wa kwipuwangej nich, anch akat kusadin masengan makutwisha kumukwash mwaney kupam mu manangu ni kwijidish mujimbu?