Yang pafundinau anch yidiamu

Mupim Chom Ik?

Mupim Chom Ik?

Chakul cha Bibil

 Mu Bibil, dizu “mupim” diawiy dikarumwinau mu Hebereu anch neʹphesh ni mu Grek anch psy·kheʹ. Dizu dia Hebereu dirumburikin anch “chitang chipimina,” ni mu Grek dirumburikin anch “chitang chikweta mwom.” a Komb mupim urumburikin chitang chin, kadiap chom chidia mukach chikata kudandamen kwikalaku kupwa kwa mujimbu kufa. Shinshikin mutapu umekeshinay Bibil anch mupim wa muntu ndiy muntu win wakabuj:

Adam kamwinkap mupim​—pakwez ‘wikala mupim ukweta mwom’

  •   Chisu chamutangau muntu wakusambish, Adam, kud Yehova, Bibil ulondin anch “muntu wikala mupim ukweta mwom.” (Disambishil 2:7, King James Version) Adam kamwinkap mupim—pakwez wikala mupim ukweta mwom, kwakulond anch muntu.

  •   Bibil ulondin anch mupim ukutwish kusal mudimu, kwov nzal, kudia, kuziyin yijil, ni kumukwat muntu wafang kal. (In Levi 5:2; 7:​20; 23:30; Kuvurik Yijil 12:20; Rom 13:1) Mijikit yiney yitin anch mujimbu wakabuj usala.

Ov, mupim ukufangap?

 Bwat, mupim ukutwish kufa. Maverse ma Bibil mavud mamekeshin anch mupim ukat kufang. Yilakej yimwing yawiy ey:

  •   “Mupim ukusala chitil, ufanyidin kafa.”​—Ezekiel 18:4, 20, King James Version.

  •   Mu Isarel wa pakur, dipup diapanangau mulong wa yitil yijim nakash diading “kushesh mupim.” (kubudik 12:15, 19; In Levi 7:​20, 21, 27; 19:8, King James Version) Kwakulond anch muntu winou afanyina “kumujip.”​—Kubudik 31:14.

  •   Mu maverse mamwing ma Bibil, dizu dikarumwinau anch ‘mupim wafang kal,’ adisadidin mulong wa kumekesh mujimbu wa muntu wafang kal. (In Levi 21:11; Kuchind Michid 6:6) Ap anch ma Bibil mavud masadidin mazu “mujimbu wafang kal ap “muntu wafang kal mu maverse minam, dizu dia Hebereu disadidinau pinap did neʹphesh, charumburik anch “mupim.”

“Mupim” ukutwish kurumburik “mwom”

 Bibil ukat kusadin kand dizu “mupim” mulong wa kwisambin “mwom.” Chilakej, Job 33:22 usadidin dizu dia Hebereu “mupim” (neʹphesh) mulong wa kwisambin “mwom.” Chilik chimwing, Bibil umekeshin anch mupim wa muntu ap mwom wend, ukutwish kwikal mu ubaj ap kufa.​—Kubudik 4:​19; Ankalansambu 9:​17; Filip 2:​30.

 Mutapu winou usadidinau dizu “mupim” utukwashin kutesh nawamp maverse malondina anch mupim ukat “kukatuk” ap “kubudik.” (Disambishil 35:18) Mutapu winou wa kulond wa chifanakesh umekeshin anch mwom wa muntu wapwa kal. Ma Bibil mamwing makarumwin dizu dined mu Disambishil 35:18 anch “wakatula mupim.”​—Good News Translation; New Jerusalem Bible.

Kwisu kudiokila chitiyij cha kulond anch mupim ukufangap?

 Marelijon mitiyijining anch mupim ukufangap madioshin mafundish minam kadiap mu Bibil, pakwez mu filozofi wa in Grek. Buku Encyclopædia Britannica ulondin anch: “Pisambidinay Bibil piur pa mupim, umekeshin chitongijok cha kupim ni kalejenap anch mupim chid chom chakad kumekan chishalijadina ni mujimbu wa mbij. Mafundish ma chirelijon mafundishina anch kud kushalijan pakach pa mupim ni mujimbu madiokil kud in Grek a pakur.”

 Nzamb ukisining nakash kubomb mafundish mend nich ma filozofi ma antu, mud yitiyij ya kwel anch mupim ukufangap. Chawiy Bibil utubabeshin anch: “Babalany chakwel kangal muntu wakukwatany mu mupit wa manangu [filozofi] ma antu ma kudimban makad usey.”​—Kolosay 2:8.

a Tal The New Brown, Driver, and Briggs Hebrew and English Lexicon of the Old Testament, paj wa 659, ni Lexicon in Veteris Testamenti Libros, paj wa 627. Ma Bibil mavud makarumwin mazu neʹphesh ni psy·kheʹ mu mitapu kushalijan kukwatijan ni yom yisambidinau, mu kusadin mazu mud “mupim,” “mwom,” “muntu,” “chitang,” ap “mujimbu.”