1, 2. a) Xana Pawulo a a li ka xiyimu muni? b) He xini xivutiso lexi xi sekelekaka hi mhaka ya xiboho xa Pawulo xa ku kombela ku yisiwa ka Khezari?

 PAWULO a tama a voneleliwa hi masotxha a Khezariya. Ka malembe mabidzri lama khalutiki loko Pawulo a tlhelele Yudeya, a Vayuda va zame ku mu dlaya makhambi mazrazru ndzreni ka masikunyana matsrongo. (Mint. 21:27-36; 23:10, 12-15, 27) Ku ta tlhasa swoswi, a valala vake a va si swi kota leswi va swi djulaka kambe a va godoli. Loko Pawulo a xiya leswaku a nga ha dlayiwa a byele muzrangeli wa Muroma Fextu a ku: “Ni kombela ku yisiwa ka Khezari!”−Mint. 25:11.

² Xana Yehovha a xi seketelile xiboho xa Pawulo xa ku kombela ku yisiwa ka mufumi wa Roma? A nhlamulo i ya lisima ka hine hi nyikelaka wumboni hi ku helela mayelanu ni Mfumu wa Xikwembu Nkulukumba a masikwini lawa ya wugamu. Hi fanela ku tiva leswaku Pawulo a hi siyele xikombiso muni a mhakeni ya ku “lwela ni ku simeka madzrungula lamanene hi ku ya hi nawu.”—Filp. 1:7.

3, 4. a) A wu li wini nkongometo wa Vayuda loko va kombela leswaku Pawulo a yisiwa a Yerusalema, nakone a huluke lifu hi ndlela yini? b) Xana Yehovha a ma tiyisa hi ndlela yini malandzra yake namunhla hi lani a yentxiki ha kone ka Pawulo?

³ Ntsrhaku ka masiku mazrazru na a bekiwe swanga hosi ya Yudeya, Fextu a ye Yerusalema. a Loko a li kohala a yingele vaprista lavakulu ni vavanuna va ndhuma a makazri ka Vayuda na va lumbeta Pawulo leswaku a yentxe mintxhumu ya ku biha ngopfu swinene. Vone a va swi tiva leswaku a hosi liyani leyimpshwa, a yi sindzriseka ku yentxa leswaku ku va ni ku zrula makazri kwavu ni Vayuda. Kutani va kombele Fextu leswaku a va buyisela Pawulo a Yerusalema akuva va mu yavanyisela kone, kambe va hambe xikombelo lexo na va ni kungu dzra ku biha. A valala va Pawulo a va kunguhata ku mu dlaya ka xitaratu lexi sukelaka Khezariya xi ya Yerusalema. Kambe Fextu a yale xikombelo xavu, a ku: “Tsrhikani lava va mi zrangelaka va fulamela na mine [a Khezariya], va ya hlaya leswi  va nga na swone mayelanu na yene loko nakunene a ni nandzru wa kukazri.” (Mint. 25:5) Hi ndlela leyo, Pawulo a tlhele a huluka ku fa.

⁴ Yehovha a tiyise Pawulo ka mindzringo hinkwayu leyi a kumaniki na yone hi ku tizrisa Hosi Yesu Kriste. Dzrimuka leswaku Yesu a byele mupostola wake a xivonisweni a ku: “Vana ni xixixi!” (Mint. 23:11) Ni namunhla, a malandzra ya Xikwembu Nkulukumba na wone ma lavisana ni swikazratu ma tlhela ma txhaviseliwa. Yehovha a nga hi sizreleli ka swikazratu hinkwaswu leswi hi kumanaka na swone, kambe a hi nyika wutlhazri ni ntamu akuva hi kota ku swi tiyiselela. Minkama hinkwayu hi nga tiyiseka leswaku a ta hi nyika “ntamu  lowu tlulaka lowu tolovelekiki”.—2 Kor. 4:7.

5. Xana Fextu a yangulise kuyini ka mhaka leyi a yi khumba Pawulo?

⁵ Ntsrhakunyana ka masiku, Fextu ‘a tsrhame xitsrhan’wini xa wuyavanyisi’ a Khezariya. b A mahlweni kwake a ku na Pawulo ni valumbeti vake. Akuva a tiyimelela ka leswi valala vake a va mu lumbeta ha swone, Pawulo a te: “A ni tlulanga Nawu wa Vayuda nambi ku li wa tempele kumbe wa Khezari.” Mupostola Pawulo a a nge na nandzru nakone a a faneliwa hi ku tsrhunxiwa. He xini xiboho lexi Fextu a a ta xi teka? Leswi a a djula ku nyonxisa Vayuda, a vutise Pawulo a ku: “Wa swi djula ku tlhantuka u ya Yerusalema u ya yavanyiseliwa kone a mahlweni kwanga mayelanu ni  mhaka leyi?” (Mint. 25:6-9) Xivutiso lexo a xi nga twali! Loko Pawulo a e tlhelela a Yerusalema a ya yavanyisiwa hi lava va mu lumbetiki, handle ka ku ganaganeka a a ta dlayiwa. Swi le livaleni leswaku Fextu a a djula ku nyonxisa Vayuda a matsrhan’wini ya ku yavanyisa hi ku lulama. Pontiyu Pilatu, govhernadori lweyi a siviwiki ha Fextu, na yene a same a yentxa leswi fanaka ka mhaka ya Yesu. (Yoh. 19:12-16) Ni namunhla, vayavanyisi va kukazri va nga ha pfumela ku hlohloteliwa hi vazrangeli va politika. Hi ndlela leyo, a hi fanelanga hi hlamala loko matribunali ma teka swiboho leswi lwisanaka ni wumboni lebyi nga livaleni mayelanu ni timhaka leti khumbaka vhanu va Xikwembu Nkulukumba.

6, 7. Ha yini Pawulo a kombele ku yisiwa ka Khezari, nakone he xini xikombiso lexi a hi bekeliki xone namunhla?

⁶ A ku navela loku Fextu a a li na kone a ku ta va ku beke wutomi bya Pawulo a nghozini. Xileswo, Pawulo a tizrise mfanelo yake ya ku va Muroma akuva a tilwela. A yele Fextu a ya mu byela a ku: “Ni yime mahlweni ka xitsrhamu xa wuyavanyisi xa Khezari, ku nga lani ni fanelaka ku yavanyisiwa kone. A ni va dohelanga ntxhumu Vayuda hi lani na wene u swi vonaka ha kone. [. . .] Ni kombela ku yisiwa ka Khezari!” Loko mhunu wa kukazri a za a hamba xikombelo xa ku fana ni lexo, a xi nga yaliwi. Fextu a tiyisekise mhaka leyi hi ku hlaya leswi: “Leswi u kombeliki ku yisiwa ka Khezari, u ta yisiwa ka Khezari.” (Mint. 25:10-12) Leswi Pawulo a kombeliki ku yisiwa ka wuyavanyisi lebyikulu a hi bekele xikombiso lexinene. Loko valala va dzringisa ku ‘seketela wubihi hi milawu’, a Timboni ta Yehovha ti tizrisa milawu leyi nga kone akuva ti lwela madzrungula lamanene. c—Amaps. 94:20, BX.

⁷ Ntsrhaku ka malembe mabidzri na a li djele hi kola ka ku lumbetiwa mintxhumu leyi a kalaka a nga yi yentxanga, Pawulo a nyikiwe mukhandlu wa ku ya thethisiwa a Roma. Kambe na a nga si na famba, mufumi wa kukazri a djule ku mu vona.

8, 9. Ha yini Hosi Agripa a yendzre a ya Khezariya?

⁸ Ntsrhaku ka masikunyana na Pawulo a hambe xikombelo ka Fextu, xa ku yisiwa ka Khezari, hosi Agripa ni makwavu wa xisati Bereniki va ye “pfuxela” govhernadori lweyi a a ha ku bekiwa. d A masikwini ya mfumu wa Roma, a wuhosi a byi tolovela ku ya pfuxela vagovhernadori lava a va ha ku bekiwa. Nkama lowu Agripa a nga kulungela Fextu hi leswi a a ha ku bekiwa swanga govhernadori, handle ka ku ganaganeka a a dzringisa ku tiyisa wunghanu ni mfumu wa Roma akuva a pfuneka a nkameni lowu taka.—Mint. 25:13.

 ⁹ Fextu a bulele Hosi Agripa mayelanu na Pawulo, kutani Hosi yi djule ku mu tiva. Hi mundzruku ka kone, a tihosi leto ha tibidzri ti tsrhame ka xitsrhamu xa wuyavanyisi. Kambe a wulawuli byavu ni ku gwira kwavu a swi nga li swa ntxhumu loko swi pimanisiwa ni mazritu lawa a xib’otxhwa lexi a xi ta ma hlaya mahlweni kwavu.—Mint. 25:22-27.

10, 11. Xana Pawulo a swi kombise hi ndlela yini leswaku a a mu hlonipha Agripa nakone i yini leswi a nga byela hosi leswaku a swi yentxile na a nga si va mukriste?

¹⁰ Hi xitxhavu, Pawulo a tlangele Hosi Agripa hi mukhandlu wa kuva a tihlamulela mahlweni kwake, nakone a a pfumela leswaku Hosi Agripa a a swi tiva swihena hinkwaswu ni ku holovisana loku a ku li kone ka Vayuda. A hlaye ndlela leyi a a hanya ha yone khale, a ku: “A ni li wa ntlawa wa Vafarisi. Nakone hi lani u swi tivaka ha kone ntlawa lowu wu ni milawu ya ku bindzra ngopfu swinene.” (Mint. 26:5) Swanga Mufarisi, Pawulo a a yimela ku ta ka Mesiya. Leswi Pawulo swoswi a a li mukriste, hi xixixi, a a kombisa leswaku Yesu Kriste hi yene Mesiya lweyi a yimeliwiki. A dondzro leyi Pawulo ni lava a va mu kaneta a va pfumelelana ka yone ya leswaku Xikwembu Nkulukumba a a ta hetisisa swidumbiso leswi a swi yentxeliki vakokwana vavu, hi yone yi yentxiki leswaku a thethisiwa siku ledzriyani. A mhaka leyi yi yentxe Agripa a tama a swi navela ngopfu ku twa leswi Pawulo a a ta swi hlaya. e

 ¹¹ Loko a dzrimuka nkama lowu a a hlupha vakriste, Pawulo a hlaya leswi: “Phela na mine a ni tiyimisele ku yentxa hinkwaswu leswi ni nga swi kotaka akuva ni lwisana na Yesu wa Munazareta. [. . .] Leswi a ni va hlundzrukele ngopfu swinene [valandzreli va Yesu], ni patsre ni ku va yela madoropeni ya le kule ni ya va xanisa.” (Mint. 26:9-11) Pawulo a a nga tatisi leswi a a swi hlaya. Vhanu vanyingi a va yi tiva ha hombe ndlela leyi a va xanisiki ha yone vakriste. (Gal. 1:13, 23) Swi nga yentxeka Agripa a tivutise leswi: ‘I yini xi yentxiki wanuna lweyi a txintxa hi ndlela leyi?’

12, 13. a) Xana Pawulo a ku tlhamuxele hi ndlela yini ku txintxa kwake? b) Xana Pawulo a a tama a “tivavisa” hi ndlela yini?

¹² Xivutiso lexo xi hlamuleke ka mazritu ya Pawulo loko a ku: “Na ni le ndleleni ya ku ya Damaska na ni zrumiwe hi vaprista lavakulu akuva ni ya yentxa ntizro lowu, we Hosi, na ni le ndleleni a nhlikanhini, ni vona ku vaninga kun’wana ka ku phatima ngopfu swinene ku tlula dambu loku pfaka hi le tilweni, ku ni tsrandzrela ku tlhela ku tsrandzrela ni lava a va li na mine. Kutani loko hinkwezru hi we hansi, ni twe zritu dzri ni yangula hi Xiheberu dzri ku: ‘Sawulo, Sawulo, u ni xanisela yini? Phela wo tivavisa loko u lwisana na mine.’ Kambe ni ku: ‘Hi wene mani Hosi?’ Kutani a Hosi yi ku: ‘Hi mine Yesu lweyi u mu xanisaka.’” f—Mint. 26:12-15.

¹³ Pawulo a o “tivavisa” ha wuswake. Hi ndlela yini? Hikusa a a lwisana ni ku zrandzra ka Yehovha, hi ndlela leyo a o “tivavisa” hi tlhelo dzra moya. Ku fana ni leswi  xihazri lexi zrwaliki xi tivavisaka hi ku khavetela a ponta ya nhonga leyi nga ni swinsimbana leswi tlhavanaka, Pawulo a a tivavisa hi tlhelo dzra moya hi ku yentxa leswi lwisanaka ni ku zrandzra ka Xikwembu Nkulukumba. Leswi Yesu a humeleliki ka Pawulo na a li ndleleni ya ku ya a Damaska swi yentxe leswaku Pawulo, wanuna lweyi a a ni mbilu leyinene kambe a a nga na mukongomisi a txintxa mapimisela yake.—Yoh. 16:1, 2.

14, 15. I yini leswi Pawulo a nga swi hlaya mayelanu ni ku txintxa loku a ku yentxiki a wuton’wini byake?

¹⁴ Handle ka ku ganaganeka, Pawulo a yentxe ku txintxa lokukulu a wuton’wini byake. Nkama lowu a a vulavula na Agripa, a te: “Ni yingisete leswi ni byeliwiki swone a xivonisweni lexi ni xi voniki na xi pfa hi le tilweni, kambe ku sungula ni yeli va le Damaska, ntsrhaku ni yela va le Yerusalema, ni gama ni yela hinkwavu va muganga wa le Yudeya, kun’we ni ka vamatiko, ni va yisela dzrungula dzra leswaku va fanela ku tisola va gandzrela Xikwembu Nkulukumba hi ku yentxa mintizro leyi kombisaka leswaku va tisola.” (Mint. 26:19, 20) Kutani a ku khaluta malembe manyingi na Pawulo a hetisisa wutiyanguleli lebyi Yesu a mu nyikiki byone a  xivonisweni lexiyani a viki na xone a nhlikanhini. Ma ve wani mabindzru ya kone? Lava a va yamukela madzrungula lamanene lawa Pawulo a a ma zrezra a va tisola va va va tsrhika mahanyela yavu ya ku biha ni ya ku pfumala ku dumbeka, va tlhela va tizrela Xikwembu Nkulukumba. Vhanu lava, a va ndzruluka vayakitiko lavanene, va tlhela va hlonipha nawu ni wuhosi.

¹⁵ Kambe mabindzru hinkwawu lawa a ma nga na lisima ni kutsrongo ka Vayuda lava a va li valala va Pawulo. Pawulo a te: “Hi leswo swi yentxiki leswaku a Vayuda va ni khoma a tempeleni va tlhela va zama ku ni dlaya. Kambe ku ta tlhasa namunhla, hi ku pfuniwa hi Xikwembu Nkulukumba ni tama ni zrezrela lavatsrongo ni lavakulu.”—Mint. 26:21, 22.

16. Hi nga mu yetisela hi ndlela yini Pawulo nkama lowu hi vulavulaka ni vayavanyisi ni tihosi mayelanu ni tidondzro tezru?

¹⁶ Swanga vakriste va ntiyiso minkama hinkwayu hi fanela ku tsrhama na hi lulamele ku “hlamula mun’wana ni mun’wana” akuva hi lwela lipfumelo dzrezru. (1 Pet. 3:15) Ku yetisela ndlela leyi Pawulo a vulavuliki ha yone na Agripa na Fextu, swi nga hi pfuna loko hi vulavula ni vayavanyisi ni tihosi mayelanu ni tidondzro tezru. Loko hi ndlela ya xitxhavu hi vulavula mayelanu ni ndlela leyi mintiyiso ya Bibele yi yampswisaka ha yone wutomi byezru ni bya lava yamukelaka dzrungula dzrezru, kumbexana hi nga swi kota ku khumba timbilu ta lava nga ni wulawuli.

17. Xana Fextu a yangulise kuyini nkama lowu Pawulo a tihlamuleliki, nakone leswo swi fana hi ndlela yini ni leswi yentxekaka namunhla?

¹⁷ Nkama lowu a ti yingiseta wumboni lebyi kholwisaka lebyi Pawulo a a byi nyikela, tihosi letibidzri ti sungule ku va ni mavonela lama hambaniki. Vona leswi yentxekiki: “Na Pawulo a ha tihlamulela hi ku hlaya mintxhumu leyo, Fextu a hlaya hi zritu dzra ku tlakuka a ku: ‘Wa hlanya Pawulo! A ku dondzra ngopfu swa ku hlanyisa!’” (Mint. 26:24) Swi tolovelekile kuva vhanu namunhla va yangula hi ndlela leyi Fextu a yanguliki ha yone. Vhanu vanyingi va vona lava dondzrisaka van’wana ntiyiso wa Bibele na va li swiphunta. A tintlhazri ta misava leyi hakanyingi ti swi vona na swi kazrata ku pfumela ka leswi Bibele dzri swi hlayaka mayelanu ni ku pfuka ka vafi.

18. He yini nhlamulo leyi Pawulo a yi nyikeliki ka Fextu nakone Agripa a hlamulise kuyini?

¹⁸ Kambe Pawulo a a ni nhlamulo ya ku yi byela hosi. A te: “A ni hlanyi nkulukumba Fextu, kambe ni vulavula ntiyiso nakone leswi ni swi hlayaka swa twisiseka. Nakunene a hosi leyi ni vulavulaka na yone na ni ntsrhunxekile yi yi tiva ha hombe mintxhumu leyi; na tiyiseka leswaku a ku na ntxhumu ni wun’we lowu yi kalaka yi nga wu tivi mhakeni leyi hikusa  a xi kone ni xin’we ka swone xi yentxiwiki a xihundleni. Hosi Agripa wa swi kholwa leswi hlayiwiki hi vaprofeta? Na swi tiva leswaku wa swi kholwa.” Kambe Agripa a byela Pawulo a ku: “A wu ta ni ndzruluta mukriste hi nkamanyana wutsrongo.” (Mint. 26:25-28) Swi nge na mhaka leswaku mazritu lawa ma hlayiwiki hi hosi a ma sukela mbilwini kumbe im-him, ma kombisa leswaku a wumboni lebyi nyikeliwiki hi Pawulo byi yi khumbe ngopfu hosi.

19. He byini wugamu lebyi Fextu na Agripa va byi tlhaseliki?

¹⁹ Hi loko Agripa na Fextu va sekeleka akuva va kombisa leswaku a ku thethisiwa ka Pawulo a ku helile. “Nkama lowu va humaka, va byelana va ku: ‘Wanuna lweyi a nga yentxanga ntxhumu lexi nga mu yentxaka a faneliwa hi lifu kumbe ku pfaleliwa a djele.’ Kutani Agripa a byela Fextu a ku: ‘Wanuna lweyi a a ta va a ntsrhunxiwile loko a a nga kombelanga ku yisiwa ka Khezari.’” (Mint. 26:31, 32) A va swi tiva leswaku wanuna lweyi a a yime mahlweni kwavu a a nge na nandzru. Swi nga yentxeka ku sukela kolanu va sungule ku vona vakriste hi ndlela leyinene.

20. He yini mihandzru leyi viki kone hi kuva Pawulo a nyikele wumboni ka valawuli?

²⁰ Ka tihosi letibidzri, leti ku vulavuliwaka ha tone ka dzrungula ledzri, swi tikomba ku nga vanga ni yin’we leyi yamukeliki madzrungula lamanene mayelanu ni Mfumu wa Xikwembu Nkulukumba. Xana swi sizile kuva mupostola Pawulo a ye yima mahlweni ka tihosi leto? Ina swi sizile. Kuva Pawulo a tekiwile a “yisiwa a mahlweni ka tihosi ni ka vagovhernadori” swi yentxe leswaku a Yudeya ku nyikeliwa wumboni ka vafumi va Varoma, lava loko a o kala a nga khomiwanga a a nge ti swi kota ku va zrezrela. (Luk. 21:12, 13) Handle ka leswo, leswi mu humeleliki ni leswi a swi yentxiki nkama lowu a a langutana ni mindzringo, swi tiyise lipfumelo dzra vapfumelikulobye.—Filp. 1:12-14.

21. He yini mihandzru leyinene leyi hi nga ha vaka na yone a ntizrweni wa Xikwembu Nkulukumba?

²¹ Ni namunhla ku yentxeka leswi fanaka. Kuva hi tiyisela ka ntizro wa Xikwembu Nkulukumba loko hi kanetiwa kumbe ku xanisiwa swi nga va ni mihandzru yinyingi leyinene. Ku nga va ni mukhandlu wa ku nyikela wumboni ka wulawuli lebyi a hi nga ti txhuka hi swi kotile ku byi nyikela hi ndlela yimbeni. A ku tiyisela ni ku dumbeka kwezru ku nga va tiyisa ngopfu vamakwezru ni ku va kutxa ku tama va kombisa xixixi a ntizrweni wa ku nyikela wumboni lebyi heleliki mayelanu ni Mfumu wa Xikwembu Nkulukumba.