NDZRIMA 23
“Yingisetani Loko Ni Mi Tlhamuxela Mhaka Yanga”
Pawulo a lwela ntiyiso mahlweni ka xitsrhungu lexi hlundzrukiki ni le ka Sanedri
Dzrungula Ledzri Dzri Seketeliwe Ka Mintizro 21:18–23:10
1, 2. I yini lexi yentxiki mupostola Pawulo a tlhelela Yerusalema, nakone he swini swikazratu leswi a a ta kumana na swone kohala?
YERUSALEMA! Pawulo a tlhela a famba ka switaratu swa ku khuma leswi taliki hi vhanu. Handle ka Yerusalema, a ku na doropa dzrin’wana misaveni ledzri ku khaneliwaka ngopfu ha dzrone loko ku vulavuliwa hi ndlela leyi Yehovha a tizrisaniki ha yone ni vhanu vake. A vhanu va doropa ledzro va tikhuza ngopfu swinene hi matimu lawo. Pawulo awa swi tiva leswaku ntalu wa vakriste ka doropa ledzro va dumba ngopfu matimu wolawo lakakuva va tsrhika ni ku longoloka ni nkongometo wa Yehovha. A tlhela a xiya leswaku vamakwezru ka doropa ledzro a va li swisiwana, ku nga li hi tlhelo dzra nyama ntsena kambe ni hi tlhelo dzra moya, ku nga leswi mu yentxiki a suka Efesa a tlhelela a Yerusalema. (Mint. 19:21) Nambileswi a a swi tiva leswaku leswo a swi ta beka wutomi byake a khombyeni, Pawulo a nga txintxanga makungu yake ya ku yendzrela doropa ledzriyani.
2 I yini leswi Pawulo a taka kumana na swone a Yerusalema? Yin’we ya mindzringo yi ta pfa hi ka valandzreli va Kriste hi ku kongoma, nakone vakriste van’wana va kazrateka hi leswi va swi yingelaka mayelanu na Pawulo. Kambe swikazratu leswikulu swi ta pfa hi ka valala va Kriste. Va ta lumbeta Pawulo, va mu ba ni ku luka makungu ya ku mu dlaya. Kambe swiyentxakalu leswo swi ta nyika Pawulo mukhandlu wa ku tihlamulela. Ku titsrongahata, xixixi ni lipfumelo dzrake nkama lowu a langusanaka ni swikazratu leswo, i xikombiso lexinene ka vakriste namunhla. A hi voneni leswaku hi ndlela yini.
“Va Sungula Ku Dzrumisa Xikwembu Nkulukumba” (Mintizro 21:18-20a)
3-5. a) He wini ntlhanganu lowu Pawulo a a li ka wone a Yerusalema nakone ku vulavuliwe ha yini? b) Hi nga dondzra yini ka ntlhanganu lowu Pawulo a viki na wone ni vakulu a Yerusalema?
3 Hi mundzruku ka kone, loko a tlhase Yerusalema, Pawulo ni lava a a yendzra na vone va ye tlhangana ni vakulu lava a va zrangela bandla. Ka vapostola lava a va ha hanya hi nkama wolowo, a nga kone ni mun’we lweyi ku vulavuliwaka ha yene ka dzrungula ledzri. Swi nga yentxeka hinkwavu a va sukile va ya tizrela ka mimbangu yimbeni, kambe Yakobe makwavu wa Yesu, a a ha li kohala. (Gal. 2:9) Swi nga yentxeka Yakobe a a li mufambisi wa ntlhanganu nkama lowu “vakulu hinkwavu a va li kone” ku patsra na Pawulo.—Mint. 21:18.
4 Pawulo a tlhase a losa vakulu “a va a sungula ku va tlhamuxela hi wunyaminyami leswi Xikwembu Nkulukumba a swi yentxiki ka vamatiko hi ku tizrisa ntizro wa ku zrezra lowu yene a wu yentxiki”. (Mint. 21:19) Nakunene dzrungula ledzro dzri va tiyise ngopfu! Namunhla, na hine hi nyonxa ngopfu swinene loko hi twa madzrungula ya ku kula ka ntizro wezru a matikweni mambeni.—Amapr. 25:25.
5 Swi nga yentxeka nkama lowu Pawulo a a beka wukaneli byake, a vulavule hi swihananu leswi a buyiki na swone he Europa. N’waninkama ndlela leyi vamakwezru va mimbangu yimbeni a va zron’weka ha yone yi nyonxise lava a va yingiseta mazritu ya Pawulo lakakuva “[vakulu] va sungula ku dzrumisa Xikwembu Nkulukumba”. (Mint. 21:20a) Hi ndlela leyi fanaka, ni namunhla, lava kumanaka ni timhangu kumbe mavabyi lamakulu, va khumbeka ngopfu loko vamakwavu va va nyika mpfunu lowu va wu vilelaka ni ku hlaya mazritu lawa ma tiyisakana nhlana hi nkama wa kone.
Vanyingi A Va Ha “Hisekela Nawu” (Mintizro 21:20b, 21)
6. He xini xikazratu lexi Pawulo a byeliwiki xone?
6 Hi loko vakulu va byela Pawulo leswaku a ku ni xikazratu a Yudeya lexi a xi khumba yene hi ku kongoma. Va te: “Wa swi vona makwezru leswaku ku ni magidigidi ya Vayuda lava viki vapfumeli nakone hinkwavu va wu hisekela Nawu. Kambe va twe mavalivali ya leswaku u dondzrisa Vayuda hinkwavu a xikazri ka vamatiko akuva va lwisana ni Nawu wa Moxe, u va byela leswaku va nga sokisi vanavu kumbe ku landzra swihena.” a—Mint. 21:20b, 21.
7, 8. a) He wani mapimisela lawa ma hoxekiki lawa vakriste va le Yudeya a va li na wone? b) Ha yini mapimisela lawa ma hoxekiki lawa van’we va vakriste va Vayuda a va li na wone a ma nga hlayi swone leswaku a va li madukwa?
7 Ha yini vakriste vanyingi a va ha tama va hisekela Nawu wa Moxe nambileswi a ku khalute 20 wa malembe na wu helisiwile? (Kol. 2:14) Hi lembe dzra wu 49 N.Y., a vapostola ni vakulu lava a va tlhangane a Yerusalema va zrumele papela ka mabandla, na va tlhamuxela leswaku a swi nga ha vileleki kuva vakriste lava kalaka va nga li Vayuda va sokisiwa ni ku landzra Nawu wa Moxe. (Mint. 15:23-29) Kambe a papela a dzri nga vulavuli hi vakriste lava a va li Vayuda, lava ntalu wavu a va nga swi twisisi leswaku Nawu wa Moxe a wu nga ha tizri.
8 Xana mayanakanyela lawo, lawa ma hoxekiki, ma djula ku hlaya leswaku a vapfumeli lavaya va Vayuda a va nga faneleki ku va vakriste? Nikutsrongo. Phela a a nga li leswaku khale a va gandzrela swikwembu swa madzrimi, lakakuva ku nga hlayiwa leswaku a va ya mahlweni va landzra swihena swa wukhongoti byavu bya khale. A Nawu lowu Vayuda lavayani, lava a va txhava Xikwembu Nkulukumba a va wu hisekela, a va nyikiwe ha Yehovha. Ka Nawu lowu, a ku nga patsreki ntxhumu lowu a wu fambisana ni mademona, kumbe lowu a wu hoxekile. Kambe a Nawu wa Moxe a wu fambisana ni xipfumelelanu xa khale, nakasi vakriste va le hansi ka nawu lowumpshwa. Kambe a wugandzreli bya ku xwenga a byi djula leswaku va tsrhika ku landzra Nawu wa Moxe. A vakriste va Vaheberu, lava a va wu hisekela Nawu wa Moxe, a va nga yi twisisi yinhla leyo nakone a va nga dumbi hi ku helela leswaku a bandla dzra Xikwembu Nkulukumba hi dzrone ledzri swoswi a dzri yentxa leswaku va va lava lulamiki a mahlweni ka Yehovha. A va fanela ku twananisa mapimisela yavu ni ntiyiso lowu a wu ya wu khanyisiwa. b—Yer. 31:31-34; Luk. 22:20.
Mintizro 21:22-26)
“A Mavalivali Lawa Va Ma Hlayiki Mayelanu Na Wene A Hi Ntiyiso” (9. I yini leswi Pawulo a a swi dondzrisa mayelanu ni Nawu wa Moxe?
9 Xana a a li ntiyiso leswaku Pawulo a a dondzrisa Vayuda lava a va li xikazri ka vamatiko kuva va nga ‘sokisi vanavu kumbe va nga landzri swihena’? Pawulo a a li mupostola ka Vamatiko nakone a a va tiyisekisa hi xiboho xa leswaku a swi nga vileleki kuva Vamatiko va yingiseta Nawu wa Moxe. A tlhele a paluxa xihoxo xa hinkwavu lava a va dzringisa ku sindzrisa vakriste Vamatiko kuva va sokisiwa swanga xikombiso xa ku landzra Nawu wa Moxe. (Gal. 5:1-7) Ka madoropa lawa a a ma yendzrela, Pawulo a a tlhela a zrezrela Vayuda madzrungula lamanene. Nakunene a a tlhamuxela Vayuda lava a va ni timbilu letinene leswaku a lifu dzra Yesu dzri helise Nawu wa Moxe, ni leswaku mhunu a a ta va lweyi a lulamiki hi kola ka lipfumelo ku nga li hi kola ka ku landzrelela swihena leswi fambisanaka ni Nawu wa Moxe.—Rom. 2:28, 29; 3:21-26.
10. Xana Pawulo a swi kombise hi ndlela yini leswaku a a dzringanisela a mhakeni ya Nawu ni ku soka?
10 Nambitanu, Pawulo a a va hlonipha lava a va titwa ha hombe hi ku bekisa swihena swa kukazri swa Xiyuda, swa ku fana ni ku kala va nga tizri hi Masavata ni ku kheta swakuda swa kukazri. (Rom. 14:1-6) Nakone a a nga beki swinawanawana mayelanu ni ku soka. Ku hlaya ntiyiso, Pawulo a sokise Timotewu akuva Vayuda van’wana va nga khunguvanyeki hi mhaka ya leswi papayi wake a a li Mugriki. (Mint. 16:3) A ku soka a a nge nsindzrisa. Pawulo a byele Vagalatiya a ku: “A ku soka ni ku nga soki a swi pfuni ntxhumu, kambe a xa lisima i ku va ni lipfumelo ledzri kombisiwaka hi lizrandzru.” (Gal. 5:6) Kutani a ku soka hi nkongometo wa ku landzra Nawu, kumbe ku yentxa leswo swanga xikombiso xa ku djula ku yamukeleka ka Yehovha a swi ta kombisa ku kala lipfumelo.
11. He wini nkongomiso lowu vakulu va wu nyikiki Pawulo, nakone i yini leswi a swi djuleka kuva a wu landzra? (Vona ni ntlhamuxelo wa le hansi.)
11 Nambileswi a a nga li ntiyiso, leswi a swi vulavuliwa a swi kazrata vakriste lava a va li Vayuda. Xileswo, vakulu va byele Pawulo va ku: “Hi ni mune wa vavanuna lava tiyentxeliki xihlambanyu. Teka vavanuna lava u famba na vone mi ya tibasisa hi ku ya hi Nawu u tlhela u va hakelela akuva va tsremetiwa misisi. Kutani hinkwavu va ta swi tiva leswaku a mavalivali lawa va ma hlayiki mayelanu na wene a hi ntiyiso kambe wene u yentxa mintxhumu hi ndlela leyi nga yone nakone na wene wa wu hlayisa Nawu.” c—Mint. 21:23, 24.
12. Xana Pawulo a swi kombise hi ndlela yini leswaku a a titwananisa ni swiyimu nakone a a tizrisana ni vakulu va le Yerusalema?
12 Pawulo a a ta va a hlaye leswaku a mhakankulu a ku nga li leswi a swi vulavuliwa mayelanu na yene, kambe a a li ndlela leyi vakriste lava nga Vayuda a va hisekela Nawu wa Moxe ha yone. Pawulo a a tiyimisele ku titwananisa ni swiyimu, ntsena loko ku yentxa leswo swi nga lwisani ni milawu ya Xikwembu Nkulukumba. A malembeni lama khalutiki a a tsrale leswi: “Ka lava landzraka Nawu wa Moxe ni tiyentxe lweyi a landzraka Nawu wa Moxe akuva ni koka lava landzraka Nawu wa Moxe.” (1 Kor. 9:20) Hi ku landzra mazritu lawo, Pawulo a tizrisane ni vakulu va le Yerusalema hi ku tiyentxa “lweyi a landzraka Nawu wa Moxe”. Hi ku yentxa leswo, a hi bekele xikombiso lexinene namunhla a mhakeni ya ku tizrisana ni vakulu ni kuva hi nga sindzrisi kuva mintxhumu yi yentxiwa hi ndlela leyi hine hi yi djulaka.—Heb. 13:17.
“A Nga Faneliwi Hi Ku Hanya!” (Mintizro 21:27–22:30)
13. a) Ha yini Vayuda va kukazri va hambe mpfilumpfilu a tempeleni? b) Xana Pawulo a huluxiwe hi ndlela yini?
13 A mintxhumu a yi fambanga ha hombe tempeleni. Na masiku ya xipfumelelanu ma li kusuhi ni ku hela, loko Vayuda va le Ásia va vone Pawulo va mu lumbete leswaku a fambe ni Vamatiko a tempeleni, va va va pfuxa hasahasa. Loko muzrangeli wa masotxha wa Muroma a a nga nghenelelanga, Pawulo i na a biwe a za a fa. Nambitanu, a muzrangeli wa masotxha wa Muroma a pfalele Pawulo. Ku sukela ka siku ledzro a swi ta teka ku tlula kolomu ka 4 wa malembe akuva Pawulo a tlhela a ntsrhunxiwa. Nakone Pawulo a a ha li nghozini. Loko muzrangeli wa masotxha a vutisa Vayuda leswaku ha yini va hlasela Pawulo, a va huwelela va mu lumbeta hi mintxhumu ya ku siyanasiyana. Nkama lowu a va huwelela, a muzrangeli wa masotxha a nga swi twisisanga leswaku a va hlaya swa kuyini, kutani swi djule kuva va susa Pawulo va mu yisa mbangwini lowu sizrelelekiki. Loko Pawulo ni musotxha wa Muroma va li kusuhi ni ku nghena bazini dzra masotxha, Pawulo a byele muzrangeli wa masotxha a ku: “Ni kombela u ni pfumelela kuva ni vulavula ni vhanu.” (Mint. 21:39) A muzrangeli wa masotxha a pfumelile nakone hi xixixi Pawulo a lwele lipfumelo dzrake.
14, 15. a) I yini leswi Pawulo a swi tlhamuxeliki Vayuda? b) I yini leswi muzrangeli wa masotxha a swi yentxiki akuva a gungula leswaku ha yini Vayuda va nyenya Pawulo?
14 Pawulo a sungule hi ku hlaya leswi: “Yingisetani loko ni mi tlhamuxela mhaka yanga.” (Mint. 22:1) Pawulo a vulavule ni xitsrhungu hi xiheberu, leswi yentxiki leswaku vhanu va zrula. A va tlhamuxele hi ndlela leyi tiyiki leswaku hi mhaka muni a ndzruluke mulandzreli wa Kriste. Hi ku yentxa leswo, Pawulo a tizrise wutlhazri akuva a hlaya tinhla leti a Vayuda a va ta ya tikambisisa, loko va swi djula. Pawulo a a dondzrisiwe hi mhunu lweyi a a tiviwa ngopfu, ku nga Gamaliyele, nakone a a xanise vakriste, hi lani van’we vavu a va swi tiva ha kone. Kambe nkama lowu a a li ndleleni ya ku ya Damaska a ve ni xivoniso xa Yesu lweyi a pfuxiwiki, lweyi a vulavuliki na yene. Lava a va li ku yendzreni na Pawulo va vone livaningu va tlhela va yingela zritu dzra kukazri, kambe a va twisisanga ntxhumu. (Vona mintlhamuxelo ya Mintizro 9:7; 22:9, ka Bíblia de Estudo, TNM) Ntsrhaku ka leswo, Pawulo a fe matihlo hi mhaka ya xivoniso lexi a viki na xone. Swi djule kuva lava a a yendzra na vone va mu khungisa va za va ya tlhasa Damaska. Na va li kohala, Ananiya, wanuna lweyi a a tiviwa ngopfu hi Vayuda va le mugangeni wolowo, hi hlolana a dahe Pawulo.
15 Pawulo a ye mahlweni a hlaya leswaku ntsrhaku ka loko Yesu a humelele kwake a Yerusalema, a tlhele a humelela na a li tempeleni. Hi nkama wolowo, Vayuda va bandlukane va ku: “Susani wanuna lweyi a misaveni, hikusa a nga faneliwi hi ku hanya!” (Mint. 22:22) Akuva a huluxa Pawulo, muzrangeli wa masotxha a yentxe leswaku Pawulo a yisiwa a bazini dzra masotxha. Leswi muzrangeli wa masotxha a a djula ku tiva xivangelo xa leswaku ha yini Vayuda a va nyenya Pawulo, a lelete leswaku Pawulo a lulamiseliwa akuva a thethisiwa na a biwa, nambitanu, Pawulo a hlaye leswaku i Muroma akuva a tisizrelela hi ku ya hi nawu. Ni namunhla, vagandzreli va Yehovha va tizrisa milawu leyi nga kone akuva va tisizrelela va va va yimelela lipfumelo dzravu. (Vona bokisi ledzri liki “ Varoma Ni Nawu Wa Le Roma”, ka pajina 210 ni bokisi ledzri liki “ Ku Hlula Ka Timboni Ta Yehovha A Matribunali A Masikwini Yezru”, ka pajina 212.) Loko muzrangeli wa masotxha a twe leswaku Pawulo i Muroma a vone swi yampswa ku djuletela tindlela timbeni ta ku kuma dzrungula ledzri yengetelekiki. Hi siku ledzri landzreliki a yise Pawulo a mahlweni ka Sanedri, ku nga tribunali ledzrikulu dzra Vayuda, ledzri a dzri ta tlhanganela mhaka leyo.
“Ni Mufarisi” (Mintizro 23:1-10)
16, 17. a) I yini leswi humeleliki loko Pawulo a vulavulile a Sanedri? b) Pawulo a swi kombise hi ndlela yini leswaku a a titsrongahata nkama lowu a nga biwa?
16 Pawulo a sungule ku tiyimelela ka Sanedri hi ku hlaya mazritu lawa: “Vavanuna, vamakwezru, ni nga hlaya a mahlweni ka Xikwembu Nkulukumba leswaku a lipfalu dzranga dzri ni byela leswaku a ni honanga ntxhumu ku ta tlhasa namunhla.” (Mint. 23:1) A nga kotanga ku hlaya mazritu ya ku tlula lawo. A dzrungula dzri li: “Xileswo a muprista lwenkulu Ananiya a zruma lava a va yime kusuhi na Pawulo leswaku va mu ba nomu.” (Mint. 23:2) Lexo a ku li xizruku! Nakone leswo a swi kombisa xihlawuhlawu, hikusa va hlaye leswaku Pawulo i muhembi na va nga si yi kambela ha hombe mhaka yake. A swi hlamalisi leswi Pawulo a hlamuliki a ku: “Xikwembu Nkulukumba a ta ku ba, mukanganyisi ndzriwene. U tsrhama lani akuva u ta ni yavanyisa hi ku ya hi Nawu u tlhela u ndzruluka u tlula Nawu hi ku va zruma leswaku va ni ba?”—Mint. 23:3.
17 Van’we ka lava a va li kone va hlamalile, ku nga li hi mhaka ya lweyi a nga ba Pawulo kambe hi mhaka ya leswi Pawulo a swi hlayiki! Va djule ku tiva leswaku ha yini Pawulo a hlaye leswo, va te: “Wo zruka muprista lwenkulu wa Xikwembu Nkulukumba?” Hi loko Pawulo a hlamula hi ndlela leyi kombisaka leswaku a a titsrongahata nakone a a hlonipha Nawu, a ku: “Vamakwezru, a ni nga swi tivi leswaku i muprista lwenkulu. Hikusa ku tsraliwile: ‘U nga txhuki u zruketela hosi yenu.’” d (Mint. 23:4, 5; Eks. 22:28) Pawulo a hambe mpulana yimbeni. Leswi a xiyiki leswaku a Sanedri a yi vumbiwe hi Vafarisi ni Vasaduki, a te: “Vavanuna, vamakwezru, ni Mufarisi, n’wana wa Vafarisi. Ni yavanyisiwa hi mhaka ya leswi ni kholwaka ka ku pfuka ka vafi.”—Mint. 23:6.
18. Ha yini Pawulo a hlaye leswaku yene i Mufarisi, nakone hi nga dzri tizrisisa kuyini yentxela ledzri fanaka ka swiyimu swa kukazri?
18 Ha yini Pawulo a hlaye leswaku yene i Mufarisi? Hi mhaka a a li “n’wana wa vafarisi” wa ndangu lowu a wu lumba wukhongoti bya Vafarisi, xileswo vanyingi a va ha mu vona na a li Mufarisi. e Xana Pawulo a a ta swi yelanisa kuyini leswi a a swi kholwa hi ku pfuxiwa ka vafi ni leswi Vafarisi a va swi kholwa? Ku hlayiwa leswaku a Vafarisi a va kholwa leswaku a moya a wu fi nakone a moya wa lava ku lulama a wu tlhela wu hanya ka mhunu mumbeni. Pawulo a a nga pfumeli ka tidondzro toleto, a a pfumela ka ku pfuxiwa ka vafi loku dondzrisiwiki hi Yesu. (Yoh. 5:25-29) Nambitanu, Pawulo a a pfumelelana ni Vafarisi a mhakeni ya leswaku lava fiki va ni dumbo dzra ku tlhela va hanya. Leswi a swi hambanile ni leswi Vasaduki a va dondzrisa swone, hikusa Vasaduki a va nga pfumeli leswaku loko mhunu a fa a nga tlhela a hanya. Na hine hi nga tizrisa yentxela ledzri fanaka loko hi zrezrela Vakatolika ni Vaprotextanti. Hi nga ha va byela leswaku ku fana na vone, na hine ha pfumela ka Xikwembu Nkulukumba. I ntiyiso leswaku vone va nga ha kholwa ka dondzro ya wuzrazrumun’we kuve hine hi kholwa ka Xikwembu Nkulukumba wa le Bibeleni. Kambe hinkwezru, hine na vone, ha kholwa leswaku Xikwembu Nkulukumba a kone.
19. Ha yini ku ve ni yimayima a Sanedri?
19 Leswi Pawulo a swi hlayiki swi yentxe leswaku a Sanedri dzri yavana. A dzrungula dzri li: “Ku va ni yimayima ya yikulu ngopfu swinene, kutani van’we va vatsrali va ntlawa wa Vafarisi va sekeleka va sungula ku va hlundzrukela ngopfu swinene, va ku: ‘A hi kumi xa ku biha ka wanuna lweyi, kambe loko moya wa ku xwenga kumbe ntsrumi ye vulavula na yene . . . ’” (Mint. 23:9) A Vasaduki va nyenyetsekile hi leswi Pawulo a nga swi hlaya mayelanu ni tintsrumi, hikusa vone a va kholwi leswaku tintsrumi ti kone. (Vona bokisi ledzri liki “ Vasaduki Ni Vafarisi”, ka pajina 214.) A yimayima yi ve yikulu lakakuva swi djule leswaku muzrangeli wa musotxha wa Muroma a tlhela a huluxa Pawulo. (Mint. 23:10) Nambitanu, Pawulo a a ha li khombyeni. I yini leswi a swi ta humelela Pawulo? Hi ta swi vona ka ndzrima leyi landzrelaka.
a Swi nga yentxeka a ku ni mabandla manyingi lawa a ma tlhangana a kaya ka vamakwezru akuva va yanelisa swivileleko swa moya swa vakriste va Vayuda.
b Ntsrhaku ka malembenyana, mupostola Pawulo a tsralele Vaheberu papela, lani a kombisiki leswaku a xipfumelelanu leximpshwa xi ni lisima ngopfu. Ka papela ledzro, a swi kombise ha hombe leswaku a xipfumelelanu leximpshwa xi sive lexa khale. Handle ka ku va Pawulo a nyikela mintlhamuxelo leyi twalaka leyi vakriste a va ta yi tizrisa akuva va hlamula Vayuda lava a va kaneta mazritu yake ya ntamu, mintlhamuxelo yake yi tlhele yi tiyisa lipfumelo dzra vakriste lava a va hisekela Nawu wa Moxe.—Heb. 8:7-13.
c A tintivi ti hlaya leswaku vavanuna lavayani va hambe xihlambanyu xa ku va Vanaziri. (Atinhl. 6:1-21) I ntiyiso leswaku Nawu wa Moxe, lowu xipfumelelanu lexo a xi hambiwe ku wone, a wu nga ha tizri. Nambitanu, swi nga yentxeka Pawulo a hlaye leswaku a swi ta va swi nga hoxanga kuva vavanuna lavayani va hetisisa xihlambanyu lexi va xi yentxeliki Yehovha. Kutani a swi ta va swi nga hoxanga kuva Pawulo a hakelela swivileleko swavu a tlhela a va heketa. A hi swi tivi hi ku kongoma leswaku he xini xipfumelelanu lexi a va xi hambile, kambe swi nge na mhaka leswaku i yini leswi a swi patsreka ka xipfumelelanu xavu, Pawulo a a nge ti pfumela ku seketela ku yentxiwa ka magandzrelo ya swihazri (hi lani Vanaziri a va yentxa ha kone) na va yanakanya leswaku hi ku yentxa leswo a va ta dzrivaleliwa swidoho swavu. A gandzrelo ledzri hetisekiki dzra Kriste dzri helise magandzrelo hinkwawu lawa vhanu a va ma yentxa akuva va kombela ku dzrivaleliwa swidoho swavu. Swi nge na mhaka leswaku i mpswini leswi Pawulo a swi yentxiki, hi nga tiyiseka leswaku a a nge ti pfumela ku yentxa ntxhumu ni wun’we lowu a wu ta lwisana ni lipfalu dzrake.
d Van’wana va yanakanya leswaku Pawulo a nga mu tivanga muprista lwenkulu hi leswi a a nga voni ha hombe hi nkama wolowo, kumbe a a nga mu tivi muprista lwenkulu lweyi a a tizra hi nkama lowo hi leswi a a hete nkama wunyingi na a li kule ne Yerusalema. Kumbexana hi mhaka ya leswi a ku tale hi xitsrhungu Pawulo a nga swi kotanga ku vona lweyi a leletiki leswaku va mu ba.
e Hi 49 N.Y., nkama lowu vapostola ni vakulu a va li ku kambisiseni ka leswaku a va fanela ku landzra Nawu wa Moxe kumbe im-him, ku gunguliwe leswaku van’we ka vakriste lava a va li kolanu a va li “lava a va landzrela tidondzro ta Vafarisi, lava gamiki va ndzruluka vapfumeli”. (Mint. 15:5) Swi tikomba na vakriste lavayani, hi ndlela ya kukazri, a va voniwa swanga Vafarisi.