1. I yini leswi yentxekeliki vakriste va le dzaneni dzra ku sungula leswi swa ha tamaka swi yentxekela Timboni ta Yehovha namunhla?

 A VAKRISTE va le dzaneni dzra ku sungula va nyikele wumboni hi ku hiseka. A vakriste lava, a va yamukela nkongomiso wa moya wa ku xwenga hi mbilu hinkwayu. A ku na nxanisa leyi a yi ta kota ku va miyeta. Nakone Yehovha a a va tovokisa ngopfu swinene. Leswi, hi leswi yentxekeliki vakriste va le dzaneni dzra ku sungula nakone swa ha tama swi yentxeka ni ka Timboni ta Yehovha namunhla.

2, 3. He wini ntxhumu wa lisima lowu buku dzra Mintizro dzri khanelaka ha wone?

² Handle ka ku ganaganeka, a dzrungula dzra buku dzra Mintizro dzri ku kutxile dzri tlhela dzri tiyisa lipfumelo dzraku. A buku ledzri dzri hlawulekile hikusa ka mabuku hinkwawu lawa ma huhuteliwiki o va dzrone ntsena ledzri vulavulaka hi leswi wukriste byi sungulisiki xiswone.

³ A buku dzra Mintizro dzri vulavula hi 95 wa vhanu, 32 wa matiko, 54 wa madoropa ni 9 wa swihlale. A buku ledzri dzri tamele dzrungula dzra ku nyonxisa mayelanu ni vhanu lava tolovelekiki, vagandzreli va madzrimi lava tikulisaka, vazrangeli va politika va ku tibyela ni vaxanisi lava nga ni tihanyi. Kambe a xa lisima swinene, dzri khanela hi vamakwezru va le dzaneni dzra ku sungula lava a va tama va zrezra madzrungula lamanene hi nkhinkhi nambiloko va kumana ni swikazratu a wuton’wini.

4. Ha yini hi titwa hi li kusuhi ni vhanu va ku fana na mupostola Pawulo, Tabita ni timboni tin’wana ta ku dumbeka leti hanyiki nkameni lowu khalutiki?

⁴ Kutani namunhla, ntsrhaku ka kolomu ka 2.000 wa malembe, hi dondzra mayelanu na Pawulo na Petro vapostola va nkhinkhi, Luka dokodela lweyi a zrandzrekaka, Barnaba wanuna wa malwandla, Stefanu wanuna wa xixixi, Tabita wansati lwenene, Lidiya wansati wa malwandla kun’we ni Timboni tin’wana ta ku dumbeka. Nambileswi ku khalutaka malembe lawo hinkwawu, hi titwa hi li kusuhi ni vakriste lava. Ha yini? Hikusa hi nyikiwe ntizro wa ku fana ni lowu vone va wu yentxiki, a nga ntizro wa ku yentxa vadondzrisiwa. (Mat. 28:19, 20) A ma pimeki matovoko lawa hi ma kumaka hi ku hlengela ka ntizro lowu!

5. Xana he kwini lani valandzreli va Yesu va sunguleliki kone ntizro wa ku zrezra?

 ⁵ Yanakanyisisa hi ntizro lowu Yesu a wu nyikiki valandzreli vake loko a ku: “Mi ta yamukela ntamu loko moya wa ku xwenga wu ta henhla kwenu, nakone mi ta va timboni tanga a Yerusalema, a Yudeya hinkwaku ni Samariya, ku ya tlhasa mimbangwini ya le kule swinene ya misava.” (Mint. 1:8) Ku sungula, a moya wa ku xwenga wu nyike vadondzrisiwa ntamu wa leswaku va va timboni “a Yerusalema”. (Mint. 1:1–8:3) Hi ku landzrela, a moya wa ku xwenga wu va kongomise ku ya nyikela wumboni “a Yudeya hinkwaku ni Samariya”. (Mint. 8:4–13:3) Hi ndlela leyo, va sungule ku zrezra madzrungula lamanene “ku ya tlhasa mimbangwini ya le kule swinene ya misava”.—Mint. 13:4–28:31.

6, 7. I yini leswi hi pfunaka a ntizrweni wa ku zrezra namunhla leswi vamakwezru a dzaneni dzra ku sungula a va nga li naswu?

⁶ A vamakwezru va le dzaneni dzra ku sungula a va nga na Bibele hinkwadzru leswaku va dzri tizrisa a ntizrweni wa ku zrezra. Pawulo a hete ku tsrala a buku dzra Mintizro kolomu ka 61 N.Y. Na a nga si na heta ku tsrala buku ledzro, a ku nga na mapapela mangani lawa Pawulo kutani a a ma tsralile. Ku ya tlhasa ka 41 N.Y., a buku dzra Matewu a dzri nga si va kone. A Vayuda lava a va nga si na ndzruluka vakriste, minkama hinkwayu a va ya sinagogeni va ya yingela ku dondzriwa ka Matsralwa ya Xiheberu. (2 Kor. 3:14-16) Kambe leswi ntalu wavu a va nga na Matsralwa ya Xiheberu hi le kaya, loko va li ntizrweni wa ku zrezra a swi djula va yentxa hi ku tsrhaha Matsralwa lawa a va ma dzrimuka.

⁷ Namunhla, ntalu wezru hi na dzrone Bibele hi tlhela hi va ni mabuku lawa ma seketeliwiki a Bibeleni. Hi le ku yentxeni ka vadondzrisiwa hi ku zrezra ka 240 wa matiko ni hi tindzrimi tinyingi.

8, 9. a) Xana a moya wa ku xwenga wu pfune vadondzrisiwa va Yesu ku yentxa yini? b) I yini leswi xikazrawa xa ku dumbeka xi swi yentxaka hi ku pfuniwa hi moya wa ku xwenga wa Xikwembu Nkulukumba?

⁸ Loko Yesu a byele valandzreli vake leswaku va fanela ku va timboni, a hlaye leswi: “Mi ta yamukela ntamu loko moya wa ku xwenga wu ta henhla kwenu.” Hi ku kongomisiwa hi moya wa ku xwenga, kumbe ntamu wa Xikwembu Nkulukumba lowu tizraka, a valandzreli va Yesu hi wugamu a va ta va Timboni a misaveni hinkwayu. Hi mpfunu wa moya wa ku xwenga, Petro na Pawulo va kote ku daha vhanu, va hlongola mademona va tlhela va pfuxa lava fiki! Nambitanu, a ntamu lowu va nyikiwiki wone hi moya wa ku xwenga wu hetisise nkongometo wa lisima swinene, a nga ku pfuna vapostola ni vadondzrisiwa van’wana leswaku va hangalasa wutivi lebyi nga byone, lebyi hlayaka wutomi lebyi nga helikiki.—Yoh. 17:3.

⁹ Hi siku dzra Pentekoxta wa 33 N.Y., a vadondzrisiwa va Yesu ‘va tale hi moya wa ku xwenga va sungula ku vulavula hi tindzrimi ta ku siyanasiyana’. Xileswo, va sungule ku nyikela wumboni mayelanu ni “mintxhumu  leyi tlakukiki ya Xikwembu Nkulukumba”. (Mint. 2:1-4, 11) Namunhla a hi swi koti ku vulavula tindzrimi ta ku siyanasiyana hi ndlela ya hlolana, kambe hi ku pfuniwa hi moya wa ku xwenga, a xikazrawa xa ku dumbeka xi humesa mabuku ya magidigidi lawa ma seketeliwiki a Bibeleni hi tindzrimi tinyingi, ku patsra ni Xihondzro Xa Ku Zrindzra ni Pfukani! hweti yin’wana ni yin’wana. Nakone a pajina dzrezru dzra jw.org dzri ni mabuku manyingi ni mavhidiyu hi tindzrimi leti tlulaka 1.000 wa tone. Hinkwaswu leswi swi hi pfuna ku zrezra “mintxhumu leyi tlakukiki ya Xikwembu Nkulukumba” ka vhanu va matiko hinkwawu, tinxaka hinkwatu ni tindzrimi hinkwatu.—Apful. 7:9.

10. Ku sukela hi 1989 i yini leswi yentxiwaka a mhakeni leyi khumbaka a wundzruluteli bya Bibele?

¹⁰ Ku sukela hi 1989, a xikazrawa xa ku dumbeka xi zron’wiwa ngopfu hi kuva Wundzruluteli Bya Misava Leyimpshwa Bya Matsralwa Ya Ku Xwenga byi kumeka hi tindzrimi tinyingi. A Bibele ledzri, kutani dzri ndzruluteliwe hi tindzrimi leti tlulaka 200 wa tone. Makopiya manyingi kutani ma imprimiriwile nakone ku ni tindzrimi tinyingi leti ta ha taka ndzruluteliwa. O va Xikwembu Nkulukumba ntsena ni moya wake a nga kotaka ku yentxa leswaku minzamu leyo yi humelela.

11. I yini leswi nga ku yentxiweni mayelanu ni mhaka leyi khumbaka wundzruluteli bya mabuku ya Timboni ta Yehovha?

¹¹ A ntizro wa wundzruluteli wu yentxiwa hi vamakwezru lava tlulaka 2.800 lava tizraka hi ku tizrandzrela, ka matiko lawa ma tlulaka 150 wa wone. Leswo a swi hi hlamalisi hikusa a ku na nhlengeletanu yin’wana a misaveni leyi kongomisiwaka hi moya wa ku xwenga akuva yi “nyikela wumboni hi ku helela” a misaveni hinkwayu mayelanu na Yehovha Xikwembu Nkulukumba, Mfumu wa le matilweni ku patsra ni Hosi ya wone, Mesiya!—Mint. 28:23.

12. I yini lexi pfuniki Pawulo ni vakriste van’wana akuva va nyikela wumboni?

¹² Loko Pawulo a nyikele wumboni ka Vayuda ni ka Vamatiko va le Antiyokiya wa Pisidiya, “lava kombisiki leswaku va swi djula ku kuma wutomi lebyi nga helikiki, va ve vapfumeli”. (Mint. 13:48) Luka a pfala buku dzra Mintizro hi ku hlaya leswaku Pawulo a a ‘zrezra hi ta Mfumu wa Xikwembu Nkulukumba . . . na a nga txhavi ntxhumu futsrhi na ku nga na lexi mu sivelaka’. (Mint. 28:31) He kwini lomu Pawulo a a zrezra kone? A a zrezra a Roma, lomu a a li ntsindzra wa misava hinkwayu. Hi ku tizrisa wukaneli kumbe mayentxela man’wana, a valandzreli va Yesu va le dzaneni dzra ku sungula a va yentxa ntizro wa ku zrezra hi ku pfuniwa ni ku kongomisiwa hi moya wa ku xwenga.

13. Ha yini hi fanela ku khongota loko hi xanisiwa?

¹³ Loko valandzreli va Yesu va le dzaneni dzra ku sungula va xanisiwa, va kombele Yehovha leswaku a va nyika xixixi. Ma ve wani mabindzru? Vone  va tale hi moya wa ku xwenga va tlhela va tiyisiwa akuva va vulavula hi zritu dzra Xikwembu Nkulukumba na va nga txhavi ntxhumu. (Mint. 4:18-31) Hi lani ku fanaka, na hine ha khongota hi kombela wutlhazri ni ntamu akuva hi tama hi nyikela wumboni nambiloko hi xanisiwa. (Yak. 1:2-8) Hi tama hi zrezra hikusa hi tovokisiwa ha Xikwembu Nkulukumba hi tlhela hi pfuniwa hi moya wa ku xwenga. Nambi nkaneto lowukulu kumbe nxanisa ya tihanyi a swi nge swi koti ku hi sivela ku nyikela wumboni. Loko hi xanisiwa, nakunene hi fanela ku khongota hi kombela moya wa ku xwenga, wutlhazri ni xixixi akuva hi zrezra madzrungula lamanene.—Luk. 11:13.

14, 15. a) Ma ve wani mabindzru ya “nhlomulo lowu wu viki kone hi kola ka leswi yentxekeliki Stefanu”? b) A masikwini yezru ke, vhanu vanyingi va le Sibéria va dondzre ntiyiso hi ndlela yini?

¹⁴ Na a nga si na dlayiwa hi valala vake, hi xixixi, Stefanu a nyikele wumboni. (Mint. 6:5; 7:54-60) Loko vadondzrisiwa va sungule ku “xanisiwa ngopfu swinene” va hangalake mugangeni hinkwawu wa Yudeya ni Samariya, na ku nga kontiwi vapostola, kambe nxanisa leyo a yi swi kotanga ku yimisa ntizro wa ku zrezra. Filipi a tsrutsrumele a Samariya a ya ‘zrezra hi ta Kriste’, nakone ntizro wake wu ve ni mihandzru leyinene. (Mint. 8:1-8, 14, 15, 25) Handle ka leswo, hi byeliwa leswi: “Lava a va hangalakile hi mhaka ya nhlomulo lowu wu viki kone hi kola ka leswi yentxekeliki Stefanu, va fambe va ya tlhasa Fenikiya, Kipra ni le Antiyokiya kambe a vo zrezrela Vayuda ntsem. Nambitanu, van’we vavu lava a va huma Kipra ni le Kirene va tlhase Antiyokiya va sungula ku vulavula ni vhanu lava a va vulavula Xigriki, va twalisa madzrungula lamanene ya Hosi Yesu.” (Mint. 11:19, 20) Hi nkama luwani, a nxanisa yi yentxe leswaku a dzrungula dzri ya mahlweni dzri hangalaka.

¹⁵ A masikwini yezru ku yentxeke ntxhumu lowu fanaka khale ka União Soviética, ngopfungopfu lomuya ka ma 1950. Timboni ta Yehovha tinyingi ti susiwe matikweni ya tone ti ya hangalasiwa ka mimbangu yinyingi ya le Sibéria. Leswo swi yentxe leswaku na wone madzrungula lamanene ma hangalasiwa a mimbangwini yinyingi ya tiko dzroledzro. Phela a swi nge ti koteka kuva Timboni toleto ti kuma mali ya kuva ti yendzra mpfhuka wa kolomu ka 10.000 wa makilometru hi nkongometo wa ku ya zrezra madzrungula lamanene. Kambe mfumu wu yentxe leswaku swi koteka hi kuva wu zrumela Timboni a tikweni ledzriya. Makwezru mun’wana a hlaya leswi: “Hi ku famba ka nkama a mfumu wu yentxe leswaku swi koteka kuva vhanu vanyingi lava nga ni timbilu letinene va le Sibéria va dondzra ntiyiso.”

16, 17. I yini leswi a buku dzra Mintizro dzri swi bekaka livaleni mayelanu ni matovoko ya Yehovha a ku nyikeliweni ka wumboni?

¹⁶ Handle ka ku ganaganeka vakriste va le dzaneni dzra ku sungula a va tovokisiwa ha Yehovha. Pawulo kun’we ni van’wana a va byala va tlhela va  txheletela, “kambe Xikwembu Nkulukumba hi yene a swi kulisiki”. (1 Kor. 3:5, 6) A dzrungula dzra buku dzra Mintizro dzri swi beka livaleni leswaku a ku kulisiwa koloko ke koteka ntsena hi kola ka matovoko ya Yehovha. Hi xikombiso: ‘A zritu dzra Xikwembu Nkulukumba dzri ye dzri hangalaka, a nhlayu ya vadondzrisiwa yi ye yi yengeseleka ngopfu swinene a Yerusalema.’ (Mint. 6:7) Hi kola ka ku kula ka ntizro wa ku zrezra, “a mabandla hinkwawu ya le Yudeya, Galileya ni le Samariya ma ve ni ku zrula, ma tiyisiwa”.—Mint. 9:31.

¹⁷ A Antiyokiya wa Siriya, a Vayuda ni vhanu lava a va vulavula Xigriki va dondzrisiwe ntiyiso hi timboni leti nga ni xixixi. A dzrungula dzri hi byela leswi: “Handle ka leswo, Yehovha a a li na vone, nakone vhanu vanyingi va ndzruluke vapfumeli va va va landzrela Hosi.” (Mint. 11:21) Mayelanu ni ku kula ka ntizro wa ku zrezra, a Bibele dzri li: “A zritu dzra Yehovha dzri ye dzri hangalaka nakone vhanu vanyingi va ve vapfumeli.” (Mint. 12:24) “Hi kola ka ntamu wa Yehovha a zritu dzrake dzri ye mahlweni dzri hangalaka dzri tlhela dzri hlula” a nkama lowu Pawulo ni van’wana a va zrezrela Vamatiko hi nkhinkhi.—Mint. 19:20.

18, 19. a) Hi swi tivisa kuyini leswaku ‘a voko dzra Yehovha’ dzri na hine? b) Nyikela xikombiso xa leswaku Yehovha a nga va tsrhiki vhanu vake.

¹⁸ Handle ka ku ganaganeka ‘Yehovha a na hine’ ni namunhla. Leswo swi le livaleni hikusa vhanu vanyingi va yamukela ntiyiso va tlhela va kombisa ku tinyiketela kwavu ka Xikwembu Nkulukumba hi ku babatisiwa. Handle ka leswo, hine ho kota ku tiyiselela nkaneto lowukulu ni nxanisa ya tihanyi, hi tlhela hi humelela a ntizrweni wezru wa ku zrezra hi lani swi yentxekiki ha kone ka Pawulo ni ka vakriste va le dzaneni dzra ku sungula, hi leswi Xikwembu Nkulukumba a hi pfunaka a tlhela a hi tovokisa. (Mint. 14:19-21) Minkama hinkwayu Yehovha Xikwembu Nkulukumba a hi nyika mpfunu lowu hi wu vilelaka. Nakone ‘a mavoko [yake] lawa ma nga helikiki’ ma hi pfuna ka mindzringo hinkwayu. (Deut. 33:27) Xileswo, a hi dzrimukeni leswaku hi kola ka vito dzrake ledzrikulu, Yehovha a nga va tsrhiki vhanu vake.—1 Sam. 12:22; Amaps. 94:14.

¹⁹ Xin’we xa swikombiso ku ve leswi yentxekeliki ndangu wa makwezru Harald Abt. Hi nkama wa yimpi ya wubidzri ya misava, leswi makwezru Harald a a nga tsrhiki ku nyikela wumboni, a Manazi ma mu zrumele ka mbangu wa ku xanisela ka wone vhanu wa le Sachsenhausen. Hi 1942 a mapholisa ya Gestapo ma ye kaya ka nsati wake Elsa ma tlhasa ma teka xin’wanyatana xavu. Elsa a pfaleliwe djele nakone a yisiwe ka mimbangu ya ku siyanasiyana ya ku xanisela ka yone vhanu. Loko makwezru Elsa a dzrungula, a li: “A malembe lawa ni ma hetiki ka mimbangu leyi ya ku xanisela ka yone vhanu ma ni dondzrise leswaku a moya wa ku xwenga wa Yehovha wu nga hi tiyisa swinene loko hi li ka mindzringo. Na ni nga si pfaleliwa, a ni same ni dondzra papela dzra makwezru wa kukazri lweyi a hlayiki leswaku loko hi li ka mindzringo ya ku kazrata a moya wa ku xwenga wa Yehovha wu hi nyika ku zrula. Hi nkama luwani a ni yanakanya leswaku leswi a a swi hlaya a a nga li ntiyiso. Kambe nkama lowu ni  pfaleliwiki ni swi tsrumbulile leswaku leswi a a swi hlaya a a li ntiyiso. Nakunene swi yentxekisa xiswoswo, swa kazrata ku swi twisisa loko swi nga si ku yentxekela, kambe mine ni tivonele hi yanga.”

20. I yini leswi Pawulo a swi yentxiki hi nkama lowu a a pfaleliwe kaya, nakone swi nga va tiyisa hi ndlela yini vamakwezru namunhla?

²⁰ A xiyenge xa wugamu xa buku dzra Mintizro xi vulavula hi ku hiseka ka Pawulo a ku ‘zrezreni hi ta Mfumu wa Xikwembu Nkulukumba’. (Mint. 28:31) Swanga hi leswi a a pfaleliwe kaya, a a nga na ntsrhunxeko wa ku zrezra hi muti ni muti a Roma, nambitanu, a a tama a nyikela wumboni ka hinkwavu lava a va ya mu pfuxela. Ni namunhla, hi kola ka lihanyu, van’we va vamakwezru a va na makotela ya ku humahuma. Swi nga yentxeka van’we kwavu va baxarile kumbe va tsrhama ka mimbangu ya ku tendera swiduhwati ni lava va vabyaka. Nambitanu, lizrandzru dzravu ha Xikwembu Nkulukumba ni ku navela kwavu ka ku nyikela wumboni swi tama swi kula siku ni siku. Ha va khongotelela vamakwezru lava, nakone ha kombela leswaku Papayi wezru wa le matilweni a yentxa kuva swi koteka leswaku va kumana ni vhanu lava nga ni ku navela ka ku dondzra mayelanu ni minkongometo yake ya ku hlamalisa.

21. Ha yini swi li swa xihantla ku nyikela wumboni?

²¹ Ntalu wezru hi na wone makotela ya ku hlengela a ku zrezreni hi muti ni muti ni ka tindlela tin’wana ta ku yentxa vadondzrisiwa. Xileswo, mun’wana ni mun’wana wezru a a tiyimiseli ku yentxa hinkwaswu leswi nga ntan’wini wake akuva a hetisisa ntizro wake swanga muzrezri wa Mfumu hi ku hlengela a ku nyikeleni ka wumboni “ku ya tlhasa mimbangwini ya le kule swinene ya misava”. A ntizro lowu wu fanela kuva wa xihantla hikusa a “xikombiso” xa ku ta ka Kriste xi le livaleni. (Mat. 24:3-14) A hi fanelanga ku tlanga hi nkama hikusa swoswi hi ni “swinyingi swa ku swi yentxa a ntizrweni wa Hosi”.—1 Kor. 15:58.

22. I yini leswi hi fanelaka ku tiyimisela ku swi yentxa nkama lowu hi yimelaka siku dzra Yehovha?

²² Na ha ha yimela leswaku ku ‘tlhasa siku ledzrikulu dzra ku txhavisa dzra Yehovha’, hi tiyimisele ku nyikela wumboni hi xixixi ni ku dumbeka. (Yl. 2:31) Ha ha ta kuma vhanu vanyingi va ku fana ni vahanyi va le Bereya lava va ‘yamukeliki zritu dzra Xikwembu Nkulukumba hi timbilu tavu hinkwatu’. (Mint. 17:10, 11) Xileswo a hi tiyimiseleni ku tama hi nyikela wumboni ku ya tlhasa loko hi ndlela ya kukazri, hi yingela mazritu lawa ma liki: “U yentxe ha hombe, mutizri lwenene lweyi a dumbekaka!” (Mat. 25:23) Loko hi hetisisa xiyenge xezru hi nkhinkhi ka ntizro wa ku yentxa vadondzrisiwa, hi va hi tama hi dumbeka ka Yehovha, handle ka ku ganaganeka hi ta nyonxa hi lani ku nga helikiki hi kuva hi kume tovoko dzra ku hlengela ka ku “nyikela wumboni hi ku helela” mayelanu ni Mfumu wa Xikwembu Nkulukumba!