Skip to content

Skip to table of contents

NDZRIMA 26

“A Ku Na Lweyi A Ta Ka Fa Kwenu”

“A Ku Na Lweyi A Ta Ka Fa Kwenu”

Loko boti ledzri a va yendzra ha dzrone dzri li kusuhi ni ku mbombomela, Pawulo a kombise lipfumelo ledzrikulu ni lizrandzru hi vhanu van’wana

Dzrungula Ledzri Dzri Seketeliwe Ka Mintizro 27:1–28:10

1, 2. I liyendzro dzra muxaka muni ledzri Pawulo a a djula ku dzri hamba, nakone a nga va yini leswi swi mu xukuvalisaka?

 “U TA yisiwa ka Khezari”. Mazritu lawa, lawa ma hlayiwiki ha govhernadori Fextu, a ma suki ka miyanakanyu ya mupostola Pawulo hikusa ma khumba wumundzruku byake. Pawulo a ni malembe mabidzri na a pfaleliwile. Xileswo a liyendzro dzrake dzra ku ya Roma dzri ta mu pfuna kuva a beliwanyana hi moya, a wisa ku vona makhumbi ya djele. (Mint. 25:12) Kambe leswi Pawulo a a swi dzrimuka mayelanu ni mayendzro lawa a samiki a va na wone a a nga li ku famba a beliwa hi moya ni ku vona tumbuluku, hikusa minkama yin’wana a swi mu fambela ximatsri. Xileswo a liyendzro dzra Pawulo dzra kuva a yisiwa ka Khezari dzri mu yentxa a yanakanyisisa ni ku xukuvala mayelanu ni leswi mu yimeliki.

2 Hi makhambi manyingi Pawulo a same a va “tinghozini . . . a lwandle”, lani a tsrhovekeliwiki hi boti makhambi mazrazru, a tlhela a heta siku dzrin’we ni wusiku bya kone a makazri ka lwandle. (2 Kor. 11:25, 26) Handle ka leswo, a liyendzro ledzri, a dzri hambanile ni mayendzro yake ya wuzrumiwa lawa a a ma hamba na a ha li wanuna lweyi a ntsrhunxekiki. Swoswi Pawulo a yendzra swanga xib’otxhwa nakone a liyendzro dzra kone dzri lehi ngopfu swinene, va ta yendzra mpfhuka wa kolomu ka 3.000 wa makilometru va suka Khezariya va ya Roma. Xana liyendzro ledzri dzri ta famba ha hombe? Loko a li leswaku dzri ta famba ha hombe, xana Pawulo a ta tsremeliwa lifu loko a tlhasa Roma? Dzrimuka leswaku a ta yavanyisiwa hi mfumu lowu a wu ni ntamu ku tlula hinkwayu a misaveni ya Sathana hi nkama lowuyani.

3. Xana Pawulo a a tiyimisele ku yentxa yini, nakone hi ta kambisisa yini ka ndzrima leyi?

3 Ntsrhaku ka loko u dondzre hinkwaswu leswi mayelanu na Pawulo, u yanakanya leswaku a heleliwe hi dumbo a va a tsrhovekela mazrambu hi mhaka ya leswi n’waninkama a swi ta mu yentxekela? Nikutsrongo! Nambileswi Pawulo a a swi tiva leswaku a a ta lavisana ni swikazratu, a a nga swi tivi leswaku a swi ta va swa muxaka muni. Kutani ha yini Pawulo a a ta pfumelela kuva mintxhumu leyi a yi nga li ntan’wini wake yi mu pumbela ku nyonxa a ntizrweni wa ku zrezra? (Mat. 6:27, 34) Pawulo a a swi tiva leswaku a ku zrandzra ka Yehovha a a li kuva a londzrovota mukhandlu wun’wana ni wun’wana akuva a zrezrela vhanu hinkwavu madzrungula ya Mfumu wa Xikwembu Nkulukumba, ku patsra ni lava a va ni wulawuli. (Mint. 9:15) Pawulo a a tiyimiselile ku tama a zrezra swi nge na mhaka leswi a swi ta mu yentxekela. Xana leswi a hi swone leswi na hine hi tiyimiseliki ku swi yentxa? Xileswo, a hi longolokeni na Pawulo ka liyendzro ledzri dzra lisima hi tlhela hi kambisisa ndlela leyi hi nga buyeliwaka ha yone hi xikombiso xake.

‘A Moya A Wu Hi Sivela’ (Mintizro 27:1-7a)

4. Xana Pawulo a sungule liyendzro ka boti dzra muxaka muni, nakone i vamani lava a va yendzra na yene?

4 Pawulo ni swib’otxhwa swin’wana a va voneleliwa hi muzrangeli wa masotxha lweyi a vitaniwaka Yuliyu, lweyi a hlawuliki leswaku va yendzra hi boti dzra manegosiyu ledzri a dzri tlhase a Khezariya. A boti ledzri a dzri buya hi Adramita, ku nga xititxhi lexi a xi kumeka a mpeladambu wa Ásia Menor. Loko dzri suka Khezariya, a boti ledzri a dzri ta kongoma n’walungu dzri gama dzri ya mpeladambu akuva dzri ya xixa ni ku pakela leswi a swi ya ku xavisiweni. A maboti lawa ya manegosiyu a a nga li wone ya kuva vhanu va yendzra na va tsrhamisekile, a ha ha hlayi swib’otxhwa. (Vona bokisi ledzri liki “ Ku Yendzra Hi Maboti Ya Ku Pakela Mintsrhwalu”, ka pajina 234.) Leswi nyonxisaka hi leswaku Pawulo a a nga li yene wuswake lweyi a a li mukriste ka ntlawa luwani wa swib’otxhwa, a a yendzra ni vakriste vabidzri, ku nga Arixtaku na Luka. Swi le livaleni leswaku Luka hi yene lweyi a tsraliki dzrungula ledzri. A hi swi tivi leswaku vanghanu lavabidzri va ku dumbeka va Pawulo ve tihakelela akuva va yendzra hi boti ledzro kumbe va yendzre swanga malandzra ya Pawulo.—Mint. 27:1, 2.

5. I vamani lava pfuniki Pawulo loko a tlhase Sidoni, nakone hi nga dondzra yini ka mfambu lowo?

5 Ntsrhaku ka loko va hete siku hinkwadzru na va li lwandle, lani va yendzriki mpfhuka wa kolomu ka 110 wa makilometru va kongoma n’walungu, va yimise boti a Sidoni, a nkingeni wa lwandle dzra le Siriya. Swi tikomba na Yuliyu a a khoma Pawulo hi ndlela leyi hambaniki ni leyi a a khoma swib’otxhwa leswin’wana ha yone, kumbexana hi leswi Pawulo a a li Muroma ni leswi a swi nge si na tiyisekisiwa hi tribunali leswaku a a ni nandzru kumbe im-him. (Mint. 22:27, 28; 26:31, 32) Yuliyu a pfumelele kuva Pawulo a xika botini akuva a vona vamakwezru. Phela vakriste lavayani swi nga yentxeka va nyonxe ngopfu hi leswi va kotiki ku pfuna Pawulo ntsrhaku ka loko a pfaleliwile djele hi nkama wa ku leha. Wene ke, xana ku ni mikhandlu leyi u nga yi tizrisaka akuva u kombisa malwandla?—Mint. 27:3.

6-8. Xana dzri fambise kuyini liyendzro dzra Pawulo dzra ku suka a Sidoni va ya Kinido, nakone he yini mikhandlu leyi a nga ha vaka a yi londzrovotile akuva a zrezra?

6 Ntsrhaku ka loko va suke Sidoni va tame va yendzra va khaluta Kilikiya, kusuhi ne Tarso, lani Pawulo a pswaliwiki kone. Nambileswi Luka a hlayiki leswaku ‘a moya a wu va sivela’ a nga hi byeli leswaku boti ledzro dzri tlhele dzri yimisiwa ka mimbangu yin’wana kumbe im-him. (Mint. 27:4, 5) Nambitanu ha tiyiseka leswaku Pawulo a a londzrovota mukhandlu wun’wana ni wun’wana akuva a zrezra madzrungula lamanene. Handle ka ku ganaganeka, Pawulo a nyikele wumboni ka swib’otxhwakulobye, vhanu lava a va yendzra ka boti ledzro, vhanu lava a va tizra botini, masotxha ku patsra ni vhanu lava a a va kuma swititxhini leswi boti a dzri pfa dzri yimisiwa ka swone. Hine ke, ku fana na Pawulo, xana hi londzrovota mukhandlu wun’wana ni wun’wana akuva hi zrezra madzrungula lamanene?

7 Hi wugamu, a boti dzri tlhase a xititxhini xa le Mira, lexi a xi kumeka nkingeni wa lwandle dzra le nyingitimu wa Ásia Menor. Loko va tlhasa ka xititxhi lexo, va txintxe boti akuva va ya mahlweni ni liyendzro dzravu va ya Roma. (Mint. 27:6) Hi nkama luwani, a tiko dzra Roma a dzri xava ngopfu trigu ni swin’wana ka tiko dzra Egipta, nakone a maboti ya Vaegipta lawa a ma pakela mintsrhwalu leyo a ma yimisiwa a xititxhini xa le Mira. Yuliyu a kume dzrin’we dzra maboti wolawo kutani a leleta leswaku a masotxha ni swibotxhwa swi khwela ka dzrone. Swi nga yentxeka a boti ledzri a dzri li dzrikulu ku tlula ledzra ku sungula. A dzri pakele ntsrhwalu wa lisima, ku nga trigu, dzri tlhela dzri pakela 276 wa vhanu, ku nga vatizri va le botini, masotxha, swib’otxhwa nakone swi nga yentxeka a ku ni vhanu van’wana lava a va yendzra va ya Roma. Swi le livaleni leswaku hi kola ka ku txintxiwa koloko ka maboti, a nhlayu ya vhanu lava Pawulo a a ta kota ku yi zrezrela yi yengeselekile, nakone a hi ganaganeki leswaku Pawulo a londzrovote mukhandlu wolowo akuva a zrezra.

8 Hi ku landzrela a boti a dzri ta yima a Kinido, ku nga tlhelo dzra kukazri a makazri ka nyingitimu ne mpeladambu wa Ásia Menor. Loko moya wu bela lomu a va ya kone, hi ntolovelo maboti a ma tolovela ku famba mpfhuka wolowo ndzreni ka siku dzrin’we. Kambe Luka a dzrungula leswaku va ‘hete masiku manyingi na va famba hi ku nana, va ye tlhasa Kinido na swi va bindzrelile’. (Mint. 27:7a) A maxela a ma nga ha li manene. (Vona bokisi ledzri liki “ Mimoya Leyi Sivelanaka Ya Le Mediteraniya”, ka pajina 238.) Zama ku yanakanya ndlela leyi vhanu lava a va li botini va titwiki ha yone nkama lowu xidzedze ni mavimbi lamakulu a ma ba boti ledzro.

“A Xidzedze A Xi Ba Ngopfu Swinene” (Mintizro 27:7b-26)

9, 10. Loko Pawulo ni lava a a yendzra na vone va li kusuhi ni ku tlhasa a Kreta, he swini swikazratu leswi va kumaniki na swone?

9 Loko va suke Kinido, mufambisi wa boti a a ni makungu ya ku ya mahlweni ni liyendzro va ya mpeladambu, kambe Luka lweyi na yene a a li botini, a dzrungula leswi: “A moya a wu hi sivela ku ya mahlweni.” (Mint. 27:7b) Nkama lowu boti dzri yaka dzri tlhasa ka mati lamakulu, a moya lowu pfaka hi le n’walungu wu susumete boti dzri kongoma nyingitimu, nakone swi nga yentxeka a dzri tsrutsruma ngopfu swinene. Swanga hi leswi xihlale xa le Kipra xi samiki xi sizrelela boti akuva dzri nga biwi hi xidzedze, hi khambi ledzri a xihlale xa le Kreta xi yentxe leswi fanaka. Ntsrhaku ka loko boti dzri khalute Salmoni, a wuxeni bya le Kreta, a mintxhumu yi sungule ku yampswanyana. Ha yini? Hikusa ka mbangu wolowo a moya a wu nga ha bi ngopfu. Yanakanya ku zrula loku lava a va li botini va viki na kone, nambileswi a ko va ka nkamanyana! Kambe loko boti dzra ha tama dzri li matini, a vatizri va le botini a va ni swivangelo swa ku kazrateka hikusa wuxika a byi li kusuhi ni ku tlhasa.

10 Luka a dzrungula leswi: ‘Hi fambe hi le kusuhi ni nkinga [Kreta], a moya wu tame wu hi bindzrisela, nambitanu hi tlhase mbangwini lowu vitaniwaka Hlaluku Ledzrinene.’ Nambileswi boti a dzri fambela nkingeni, a swi nga nabyali ku dzri kongomisa. Hi wugamu, va kume mbangu wa wutsrongo wa ku yimisela ka wone maboti, lowu ku yanakanyiwaka leswaku wu kumeka kusuhi ni lani nkinga wu djikelaka kone wu kongoma n’walungu. Xana va hete nkama wa ku gama kwini na va yime kolahayani? Luka a hlaya leswaku a ve “nkama wa ku leha”, kambe a swi djula leswaku va hantla va suka, hikusa a swi ni nghozi ku yendzra hi boti hi tihweti ta Setembru ni Otubru.—Mint. 27:8, 9.

11. He dzrini vonela ledzri Pawulo a dzri nyikeliki ka lava a va li botini, kambe he xini xiboho lexi va xi tekiki?

11 Leswi Pawulo a a tolovele ku yendzra hi boti a migangeni ya Mediteraniya swi nga yentxeka vhanu van’wana lava a va li botini va kombele mpfunu wake. Pawulo a vone swi yampswa kuva va nga yi mahlweni ni liyendzro hikusa loko a vo yentxa leswo a swi ta va ni ‘nghozi [swi tlhela swi] va luzisa mintxhumu yinyingi’, nambi wutomi bya vhanu. Kambe mufambisi ni n’winyi wa boti va vone swi yampswa ku ya mahlweni ni liyendzro, kumbexana hi ku yanakanya leswaku a swi li swa xihantla kuva va kuma mbangu lowu sizrelelekiki. A mufambisi ni n’winyi wa boti va kholwise Yuliyu leswaku a swi yampswa kuva va ya xititxhini xa Fenikiya lexi a xi kumeka kusuhi ni lani a va li kone, nakone ntalu wa lava a va li botini va yime ni mavonela yavu. Swi nga yentxeka a xititxhi lexi a xi li xikulu, nakone a xi li mbangu wa hombe akuva va tsrhama ka wone hi wuxika. Xileswo, loko ku ve ni swimoyana leswi a swi pfa he nyingitimu, va suse hangi, kutani a boti dzri sungula ku famba.—Mint. 27:10-13.

12. He wani makhombo lawa boti dzri lavisaniki na wone loko dzri suke Kreta, nakone i yini leswi vatizri va le botini va dzringisiki ku swi yentxa?

12 Kutani ku humelele xikazratu xin’wana, ku nga “xidzedze lexikulu” lexi a xi pfa he n’walungu wa le wuxeni. Ku dzringana nkama wa kukazri va kume nsizrelelo ka “xihlale lexitsrongo lexi vitaniwaka Kawuda”, ka mpfhuka wa kolomu ka 65 wa makilometru loko u sukela Nhlalukwini Ledzrinene. Kambe boti a dzra ha li nghozini ya ku susumetiwa dzri kongoma nyingitimu lani a dzri ta tlhasa dzri tiba hi xidulu xa misava kusuhi ni África. Leswi a va nga djuli leswaku leswo swi yentxeka, va kokovise xibotana lexi a xi khungiwa hi boti. Leswo swi djule kuva va tikazrata ngopfu hikusa swi nga yentxeka xibotana lexo a xi tale hi mati. Xileswo va yentxe hinkwaswu leswi va nga swi kota akuva va tiyisa boti hi ku dzri tsrimbelela hi mapindzra ni matxhini, akuva mapulangu ya dzrone ma nga hahlukeli. Xileswo va songe matsranga ni ku yentxa hinkwaswu leswi va swi kotiki akuva va weta boti va va va khaluta ka xidzedze lexo. Yanakanya ndlela leyi xiyimu lexo xi txhavisiki ha yone! Kambe minzamu hinkwayu leyo a yi yanelanga hikusa ‘a xidzedze a xi tama xi ba ngopfu swinene’. Hi siku dzra wuzrazru, va teke switizro swa le botini va swi txukumeta matini, kumbexana va yentxela kuva boti dzri nga mbombomeli.—Mint. 27:14-19.

13. A xiyimu ndzreni ka boti a xi tsrhamisise kuyini nkama lowu a ku ba xidzedze?

13 Handle ka ku ganaganeka hinkwavu lava a va li botini va khomiwe hi ntxhavu wukulu, kambe Pawulo ni lava a va li na yene a va tiyile, hikusa na leswo swi nga si yentxeka, a Hosi a yi va tiyisekise leswaku Pawulo a a ta ya nyikela wumboni a Roma, nakone hi ku famba ka nkama, ntsrumi ya kukazri yi tiyisekise xidumbiso lexo. (Mint. 19:21; 23:11) Kambe xidzedze xi tame xi ba ku dzringana mavhiki mabidzri, wusiku ni nhlikanhi na xi nga yimi. Leswi mpfula a yi nga yimi ni leswi a ku ni matlavi ya ku mphuma lawa a ma yentxa leswaku dambu ni tinyeleti swi nga voneki, a mufambisi wa boti a a nge na ku swi tiva leswaku va kwini ni leswaku va kongoma kwini. Nambi swakuda swinene a swi nga ngheni. I mani lweyi a a ta yanakanya hi ku da na a biwa hi xizrami, a tsrakama hi mpfula, a hlambuluka timbilu a tlhela a txhava?

14, 15. a) Loko Pawulo a vulavula ni lava a va li botini na yene, ha yini a va dzrimuxe hi mavonela lawa a samiki a ma nyikela? b) Xana hi nga dondzra yini ka dzrungula dzra dumbo ledzri Pawulo a yavelaniki dzrone ni lava a va yendzra na yene?

14 Pawulo a sekeleke a yima mahlweni kwavu, kutani a va dzrimuxa hi mavonela lawa a nga ma nyikela ya kuva va nga yi mahlweni ni liyendzro. Pawulo a a ngo djula ku tiyentxa ntivi, kambe a a djula ku va tiyisekisa leswaku a swi ta va swi yampswile loko a ve yingiseta mavonela yake. Kutani a hlaye leswi: “Mi nga txhavi, a ku na lweyi a ta ka fa kwenu, ku to hohloka boti ntsena.” (Mint. 27:21, 22) Handle ka ku ganaganeka mazritu lawa ma tiyise vanyingi ndzreni ka boti! Nakone swi nga yentxeka Pawulo a nyonxe ngopfu hi leswi Yehovha a mu byeliki dzrungula ledzri nyikanaka dumbo akuva a yavelana ni van’wana. I swa lisima ku dzrimuka leswaku Yehovha awa zron’weka hi wutomi bya mun’wana ni mun’wana, hikusa hinkwezru hi va lisima kwake. Mupostola Petro a tsrale leswi mayelanu na Yehovha: “Yehovha a nga . . . naveli leswaku ni mun’we a helisiwa kambe a navela leswaku vhanu hinkwavu va tisola.” (2 Pet. 3:9) Leswo swi kombisa leswaku i swa xihantla swinene kuva hi yavelana dzrungula dzra dumbo ledzri pfaka ka Yehovha ni vhanu vanyingi hi lani hi nga kotaka ha kone. Phela a wutomi bya vhanu byi le khombyeni!

15 Handle ka ku ganaganeka, Pawulo a nyikele wumboni ka lava a va li botini mayelanu ni “swidumbiso leswi Xikwembu Nkulukumba a swi dumbisiki”. (Mint. 26:6; Kol. 1:5) Kutani swoswi, leswi a swi tikomba ingi boti dzravu a dzri ta phatluka, Pawulo a a pfulekeliwe hi mukhandlu wa kuva nyika dumbo dzra leswaku a va ta huluxiwa hi nkama wolowuya. Pawulo a te: “A wusikwini, a ntsrumi ya Xikwembu Nkulukumba lweyi ni mu tizrelaka . . . yi yime mahlweni kwanga yi ku: ‘U nga txhavi Pawulo. U fanela ku ya yima mahlweni ka Khezari, wa swi twa! Xikwembu Nkulukumba a ta ku huluxa, wene kun’we ni hinkwavu lava u welaka na vone.’” Kutani Pawulo a va tiyisekise leswi: “Kutani tiyani vavanuna, hikusa na kholwa leswaku Xikwembu Nkulukumba a ta yentxa swoswi ni byeliwiki swone. Nambitanu, hi mhaka ya xidzedze hi ta tsrhovekeliwa hi boti a xihlaleni xa kukazri.”—Mint. 27:23-26.

“Hinkwavu Va Tlhasa Misaveni Na Va Hlayisekile” (Mintizro 27:27-44)

“A hamba xikhongoto a tlangela Xikwembu Nkulukumba na a li mahlweni kwavu.”​—Mintizro 27:35

16, 17. a) I ka xiyimu muni lani Pawulo a khongotiki, nakone yi ve yini mihandzru ya kone? b) Xana leswi Pawulo a swi hlayiki swi hetiseke hi ndlela yini?

16 Ntsrhaku ka mavhiki mabidzri ya ku txhavisa, lani boti dzri susumetiwiki hi xidzedze mpfhuka wa kolomu ka 870 wa makilometru, a vaweti va sungule ku kumbexetela leswaku boti a dzri ya dzri tsrhindzrekela misaveni, hikusa swi nga yentxeka a va yingela mpfumawulo wa mavimbi a nkingeni. Va game va peta tihangi matini akuva boti dzri nga djiki, kambe dzri kongoma misaveni akuva va kota ku huma a lwandle. Hi nkama wolowo van’wana va dzringise ku tsrutsruma, kambe masotxha ma va sivelile hikusa Pawulo a va byele leswi: “Mi to huluka ntsena loko vavanuna lava va tama va tsrhama lani botini.” Leswi xidzedze kutani a xi khalutile, Pawulo a kutxe hinkwavu leswaku va da a tlhela a va tiyisekisa hi khambi dzra wubidzri leswaku a va nge ti fa. Kutani Pawulo ‘a hambe xikhongoto a tlangela Xikwembu Nkulukumba na a li mahlweni kwavu’. (Mint. 27:31, 35) Hi kuva Pawulo a hambe xikhongoto lexo xa ku tlangela a a bekela Luka, Arixtaku ni vakriste va namunhla xikombiso. Xana swikhongoto leswi wene u swi hambaka mahlweni ka vhanu swa va kutxa swi tlhela swi va txhavelela?

17 Ntsrhaku ka xikhongoto xa Pawulo ‘hinkwavu va tiye nhlana, va sungula ku da’. (Mint. 27:36) Ntsrhaku ka leswo, va humese mintsrhwalu va yi txukumetela matini akuva boti dzri vevuka loko dzri ya dzri tsrhindzrekela a nkingeni. Loko dzri xile, a vatizri va le botini va tsreme mapindzra ya tihangi va ma tsrhika ma wela matini, va tlhela va tlhantlha marema va gama va gwimba matsranga akuva moya wu txhova boti dzri ya misaveni. Loko va yentxa leswo a boti dzri ye yima ka xidulu xa misava kumbe ka ntsrokolo. A nkila wa boti wu biwe hi mavimbi wu va wu sungula ku hahlukela. Masotxha man’wana a ma djula ku dlaya swib’otxhwa akuva swi nga tsrutsrumi, kambe Yuliyu a nga ma pfumelelanga. Yuliyu a kutxe hinkwavu akuva va hlambeta va huma matini. Leswi Pawulo a swi hlayiki swi yentxekile, hinkwavu va 276 va hulukile. Xileswo “hinkwavu va tlhasa misaveni na va hlayisekile”. Kambe he kwini lani va yiki humelela kone?—Mint. 27:44.

“Wunene Lebyikulu” (Mintizro 28:1-10)

18-20. Xana vahanyi va le Melita va kombise “wunene lebyikulu” hi ndlela yini, nakone he dzrini hlolana ledzri Xikwembu Nkulukumba a dzri yentxiki hi ku tizrisa Pawulo?

18 Vhanu lava va 276 va ye humelela ka xihlale xa Melita, a nyingitimu wa Kilikiya. (Vona bokisi ledzri liki “ A Xihlale Xa Le Melita A Xi Kumeka Kwini?”) A vhanu va xihlale lexo va va kombe “wunene lebyikulu”. (Mint. 28:2) Nambileswi a va nga va tivi, a vhanu va xihlale lexo va tsrhivele ndzrilo akuva vayendzri lava a va tsrakamile va tlhela va zruzrumela hi xizrami va wozra. A ndzrilo wu va pfune leswaku va kufumela nambileswi a ku ni xizrami ku tlhela ku na mpfula, wu tlhela wu pfula mukhandlu wa leswaku ku humelela hlolana.

19 Akuva a pfunisa hi xa kukazri, Pawulo a hlengelete swihunyana akuva a tsrhivelela ndzrilo. Na a djuletela swihunyana ku humelele nyoka leyi nga ni vhenene yi mu luma voko. A vahanyi va le Melita va yanakanye leswaku a ku li xikhatiso xa swikwembu. a

20 A vhanu va le xihlaleni lexo lava voniki Pawulo loko a lumiwa hi nyoka va yanakanye leswaku ‘a a ta pfimba’. Hi ku ya hi referensiya dzra kukazri, a zritu ledzri tizrisiwiki lani, a a li zritu dzra Xigriki ledzri a dzri tolovele ku tizrisiwa hi vadokodela. A swi hlamalisi kuva zritu ledzro dzri tsraliwe ha “Luka dokodela lweyi a zrandzrekaka”. (Mint. 28:6; Kol. 4:14) Pawulo a hlakahle voko dzrake kutani a nyoka leyo yi wa na yi nga mu vavisanga.

21. a) He byini wutsrhokotsrhoko lebyi Luka a byi nyikeliki lebyi hi byi kumaka ka dzrungula ledzri? b) He wani mahlolana lawa Pawulo a ma yentxiki, nakone vahanyi va le Melita va yangulise kuyini?

21 Ka xihlale lexo a ku tsrhama wanuna wa kukazri wa ku ganya lweyi a a ni masimu, lweyi a vito dzrake a a li Publiyu. Swi nga yentxeka a a li muzrangeli lwenkulu wa Varoma a xihlaleni xa Melita. Luka a mu vitane “muzrangeli wa xihlale”. A tizrise xithopo lexi fanaka ni lexi kumiwiki ka mabuku mabidzri ya le xihlaleni xa Melita. Hi malwandla, Publiyu a yamukele Pawulo ni lava a a yendzra navu kaya kwake, lani va tsrhamiki ku dzringana masiku mazrazru. Hi nkama lowo, papayi wa Publiyu a a vabya. Ni ka khambi ledzri, Luka a nyikele wutsrhokotsrhoko mayelanu ni mavabyi ya papayi wa Publiyu. Luka a tsrale leswaku papayi wa Publiyu “a a li mubedeni hi leswi a a vabya, a a ni dzedzedze a tlhela a hluphiwa hi ndzreni”. Pawulo a tlhanteke papayi wa Publiyu mavoko a mu khongotelela kutani a hanyisiwa. Hi kuva va hlamalisiwe hi hlolana ledzri, a vahanyi va xihlale lexi va buyisele Pawulo vhanu van’wana lava a va vabya akuva a va hanyisa. Va tlhele va buyisa mintxhumu yinyingi akuva va hanana Pawulo ni lava a a yendzra navu.—Mint. 28:7-10.

22. a) Xana prisori wa kukazri wa univhersidadi a kulungele dzrungula dzra Luka mayelanu ni liyendzro dzra ku ya Roma hi ndlela yini? b) Hi ta kambisisa yini ka ndzrima leyi landzrelaka?

22 A wutsrhokotsrhoko lebyi Luka a byi nyikelaka mayelanu ni liyendzro ledzri bya hlamalisa. Prisori wa kukazri wa univhersidadi a hlaye leswi: “A dzrungula ledzri tsraliwiki ha Luka i dzrin’we dzra lawa ma nyikelaka ngopfu wutsrhokotsrhoko a Bibeleni hinkwadzru. A wutsrhokotsrhoko hinkwabyu lebyi Luka a byi nyikeliki mayelanu ni mayendzro lawa va ma hambiki hi boti a dzaneni dzra ku sungula ni leswi humeleliki a lwandle dzra Mediteraniya i ntiyiso [swi nga yentxeka Luka a a tsraletela mintxhumu hinkwayu leyi a yi yentxeka siku ni siku].” Kumbexana swiyentxakalu leswi hinkwaswu, Luka a swi tsrale nkama lowu na a yendzra na mupostola Pawulo. Xileswo, a liyendzro ledzri a dzri ta landzrela a dzri ta va ni mintxhumu yinyingi akuva Luka a yi tsrala. I yini leswi a swi ta yentxekela Pawulo ni lava a a yendzra na vone loko va tlhasa Roma? A hi swi voneni.

a Kuva vahanyi va le Melita va tiva tinyoka leto swi kombisa leswaku a xihlaleni lexo a ku ni tinyoka leti nga ni vhenene hi nkama wolowo. Namunhla wa siku tinyoka leto a ta ha kumeki xihlaleni xa Melita. Kumbexana leswo swi yentxeke hi kuva xihlale lexo xi txintxile hi ku famba ka malembe. Nakone swi nga yentxeka tinyoka leto ti ye ti nyamalala hi kuva xihlale lexi xi tale hi vhanu.