NDZRIMA 24
“Vana Ni Xixixi!”
A Vayuda va kunguhata ku dlaya Pawulo kutani a ya tiyimelela ka Felekisi
Dzrungula Ledzri Dzri Seketeliwe Ka Mintizro 23:11–24:27
1, 2. Ha yini Pawulo a nga hlamalisiwanga hi tinxanisa leti a kumaniki na tone a Yerusalema?
PAWULO a a ha ku huluxiwa ka xitsrhungu lexi hlundzrukiki a Yerusalema, kambe a tlhele a khomiwa. A tinxanisa leti mupostola lweyi wa nkhinkhi a kumanaka na tone ka doropa ledzri a ti mu hlamalisi. A a byeliwe leswaku “a djele ni mahlomulo” a swi mu yimelile. (Mint. 20:22, 23) Nambileswi Pawulo a kalaka a nga swi tivi hi ku kongoma leswi a taka kumana na swone, awa swi tiva leswaku a ta tama a xanisiwa hi mhaka ya vito dzra Yesu.—Mint. 9:16.
2 Nambi vaprofeta lava nga vakriste va mu basopisile Pawulo leswaku a a ta khomiwa ni ku nyikeliwa a “mavokweni ya vhanu va matiko”. (Mint. 24:4, 10, 11) Nakone ntsrhakunyana ka leswo, a swizro swa Sanedri swi djule ku ‘mu handzrula he makazri’ nkama lowu a swi holovisana hi mhaka yake. Swoswi Pawulo a le djele na a zrindzriwa hi masotxha ya Varoma nakone a yimela ku thethisiwa ni ku lumbetiwa. (Mint. 21:31; 23:10) Nakunene mupostola Pawulo a vilela ku tiyisiwa!
3. Xana hi tiyisiwa hi ndlela yini akuva hi ya mahlweni ni ntizro wezru wa ku zrezra?
3 A masikwini lawa ya wugamu ha swi tiva leswaku “hinkwavu lava djulaka ku hanya na va gandzrela Xikwembu Nkulukumba swanga vadondzrisiwa va Kriste Yesu, na vone va ta xanisiwa”. (2 Tim. 3:12) Na hine hi pfa hi djula ku tiyisiwa akuva hi ya mahlweni ni ntizro wezru wa ku zrezra. Hi ma tlangela ngopfu swinene mazritu lawa ma tiyisanaka nakone ma tlhasaka hi nkama, lawa hi ma yamukelaka hi ka mabuku yezru ni mintlhanganu yezru leswi humesiwaka hi “nandzra wa ku dumbeka ni ku tlhazriha”! (Mat. 24:45) Yehovha a hi tiyisekisa leswaku a ku na nala ni mun’we wa madzrungula lamanene lweyi a taka hlula. A va nge ti swi kota ku helisa malandzra ya Xikwembu Nkulukumba swanga ntlawa kumbe ku sivela ntizro wa ku zrezra. (Eza. 54:17; Yer. 1:19) Kambe hi nga kuyini hi mupostola Pawulo? Xana a tiyisiwile akuva a ya mahlweni a zrezra madzrungula lamanene hi ku helela mayelanu ni Mfumu wa Xikwembu Nkulukumba nambiloko a xanisiwa? Loko ku li leswaku a tiyisiwile, ku ve hi ndlela yini nakone a yangulise kuyini?
Nambileswi Va Nga “Hlambanya” Va Hlulekile (Mintizro 23:11-34)
4, 5. Xana Pawulo a tiyisiwe hi ndlela yini, nakone ha yini ku tiyisiwa loko ku tlhase hi nkama lowunene?
4 Mupostola Pawulo a tiyisiwile ka wusiku lebyi landzreliki, ntsrhaku ka loko a huluxiwile ka huvo ya Sanedri. A dzrungula ledzri huhuteliwiki dzri hi byela leswi: “A Hosi yi humelela kwake yi ku: ‘Vana ni xixixi! Hikusa ku fana ni leswi u nyikeliki wumboni hi ku helela mayelanu na mine a Yerusalema, u fanela ku tlhela u ya nyikela wumboni ni le Roma.’” (Mint. 23:11) Loko Pawulo a twa mazritu lawo, lawa ma tiyisanaka ya Yesu, a vhele a swi vona leswaku a ta ntsrhunxiwa. A swi tivile leswaku a a ta huluka a za a ya tlhasa Roma, nakone kohala a a ta va ni mukhandlu wa ku nyikela wumboni hi ku helela mayelanu na Yesu.
“Ku ni ku tlula 40 wa vavanuna lava mu tumbeleliki”—Mintizro 23:21
5 A mpfunu lowu Pawulo a wu yamukeliki wu tlhase hi nkama. Hi siku ledzri landzreliki, vavanuna lava tlulaka 40, lava a va li Vayuda, va kunguhate ku dlaya Pawulo va tlhela va hlambanya va hlaya leswaku ‘a va nga ti da ntxhumu nikutsrongo na va nga si mu dlaya Pawulo’. A Vayuda lavayani a va tiyimisele ku mu dlaya lakakuva va patsre ni ku funga na va kholwa leswaku a va ta weliwa hi khombo loko va nga swi yentxi leswo. (Mint. 23:12-15) A kungu dzravu ledzri pfumeleliwiki hi vakulu ni vaprista lavakulu a ku li ku vitana Pawulo leswaku a yisiwa Sanedri leswaku a ya tlhela a thethisiwa, swi yentxa ingiki hi loko vo djula ku ya tlhamuxela swa kukazri mayelanu na yene. A ndleleni ya ku ya Sanedri, vavanuna lavayani a va ta tumbelela Pawulo akuva va mu hlasela va va va mu dlaya.
6. Xana makungu ya ku dlaya Pawulo ma gunguliwe hi ndlela yini, nakone vampshwa va nga dondzra yini ka dzrungula ledzri?
6 Kambe a n’wana wa makwavu wa Pawulo a swi tivile leswi a va kunguhata ku mu yentxa swone, hiloko a ya mu byela. Kutani Pawulo a byela djaha ledzro akuva dzri ya byela Klawudiyu Liziya mhaka leyo, lweyi a a li muzrangeli wa masotxha wa Muroma. (Mint. 23:16-22) Nakunene Yehovha a va zrandzra ngopfu vampshwa lava yetiselaka n’wana wa makwavu wa Pawulo, lweyi vito dzrake dzri kalaka dzri nga hlayiwi a Bibeleni. A vampshwa lava, hi xixixi va zrangisa wuhlayiseki bya vhanu va Xikwembu Nkulukumba a matsrhan’wini ya wuhlayiseki byavu, nakone hi ku dumbeka, va yentxa hinkwaswu leswi va nga swi kotaka akuva va zrangisa Mfumu wa Xikwembu Nkulukumba.
7, 8. I yini leswi Klawudiyu Liziya a swi yentxiki akuva a sizrelela Pawulo?
7 Loko Klawudiyu Liziya, lweyi a a zrangela 1.000 wa vavanuna, a tive leswi a va djula ku mu yentxa swone Pawulo, hi ku kahlula a zrumele 470 wa masotxha lani man’we a ma ni matlhazri kasi man’wana a ma famba hi makavhalu, akuva ma tilulamisela leswaku wusiku lebyiyani ma heleketa Pawulo leswaku a ya Khezariya na a sizrelelekile. Loko a tlhase kohala, a a ta nyikeliwa ka govhernadori Felekisi. a Khezariya a ku li ntsindzra wa mfumu wa Roma lowu a wu fuma a Yudeya. Doropa ledzro a dzri ni Vayuda vanyingi, kambe ku tala ka vhanu lava a va hanya mfun’wini lowo a va li Vamatiko. A mahanyela ya doropa ledzro a ma hambanile ni ya Yerusalema, lani a ku ni mpfilumpfilu ni xihlawuhlawu hi mhaka ya wukhongoti nakone vhanu a va hamba switereka.
8 Hi ku landzra nawu wa Varoma, Liziya a zrumele papela ka Felekisi na a tlhamuxela mhaka. Ka papela ledzro Liziya a hlaye leswaku nkama a nga tiva leswaku Pawulo i Muroma a mu huluxe ka Vayuda akuva va nga mu dlayi. Liziya a hlaye leswaku a nga kumanga ntxhumu ka Pawulo lexi yentxaka “a faneliwa hi ku dlayiwa kumbe ku khomiwa a pfaleliwa djele”, kambe yene a a mu nyikela ka govhernadori Felekisi akuva a twa leswi Pawulo a lumbetiwaka ha swone ni kuva a tsrema mhaka.—Mint. 23:25-30.
9. a) Xana timfanelo ta Pawulo swanga Muroma a ti hloniphiwanga hi ndlela yini? b) Ha yini minkama yimbeni swi nga ha djulaka hi lwela timfanelo tezru swanga vahanyi va tiko dzra kukazri?
9 Xana leswi Liziya a swi tsraliki i ntiyiso? A hi hinkwaswu, swi tikomba a o zama ku tixongisa. Phela a nge huluxa Pawulo hi leswi a tiviki leswaku i Muroma, handle ka leswo, Liziya a nga hlayanga leswaku a zrume kuva Pawulo a “tsrimbiwa hi matxhini mabidzri” ni leswaku hi ku famba ka nkama a zrumele leswaku a “thethisiwa na a biwa”. (Mint. 21:30-34; 22:24-29) Hi ku yentxa leswo Liziya a nga ti hloniphanga timfanelo ta Pawulo swanga Muroma. Ni namunhla, Sathana a tizrisa vakaneti lava hisekelaka ngopfu swa wukhongoti akuva va hlohlotela leswaku hi xanisiwa, nakone minkama yin’wana timfanelo tezru swanga vahanyitiko a ti hloniphiwi. Kambe ku fana na Pawulo, malandzra ya Xikwembu Nkulukumba hakanyingi ma nga ha lwela timfanelo ta wone swanga vahanyi va tiko dzra kukazri ni ku djuletela nsizrelelo ka nawu wa tiko.
“Ni Tihlamulela Mahlweni Kwaku” (Mintizro 23:35–24:21)
10. He swini swihehlo leswikulu leswi Pawulo a hehliwiki ha swone?
10 Loko Pawulo a li Khezariya, a ‘pfaleliwe a ndlwini ya wuhosi ya Heroda’ na ka ha yimeliwa leswaku ku tlhasa vakaneti vake lava pfaka hi Yerusalema. (Mint. 23:35) Va tlhase ntsrhaku ka ntlhanu wa masiku. Ku tlhase muprista lwenkulu Ananiya, Tertulu ntivi ya swa milawu ni ntlawa wa kukazri wa vakulukumba. Tertulu a sungule hi ku kulungela Felekisi hi leswi a a swi yentxela Vayuda, swi nga yentxeka Tertulu a yentxe leswo akuva a nyonxisa Felekisi ni kuva a yamukeleka kwake. b Kutani loko a nghene mhakeni, Tertulu a vulavule hi Pawulo a ku: “Wanuna lweyi i ntungu, a hlohlotela Vayuda hinkwavu a misaveni hinkwayu akuva va pfukela mfumu nakone hi yene muzrangeli wa ntlawa wa madukwa ya Vanazareta. A dzringise ni ku nyamisa tempele, kutani hi mu khoma.” Kutani a Vayuda lava a va li na yene “na vone va seketela, va hlaya leswaku mhaka leyo i ntiyiso”. (Mint. 24:5, 6, 9) Kuva mhunu a hehliwa hi ku pfukela mfumu, kuva muzrangeli wa ntlawa wa madukwa lowu nga ni khombo ni ku nyamisa tempele, a ku nga li matlangwana, nakone a swi ta yentxa leswaku mhunu yelweyo a dlayiwa.
11, 12. Xana Pawulo a swi kombise hi ndlela yini leswaku leswi a a hehliwa ha swone a a li madzrimi?
11 Hi loko Pawulo a nyikiwa mukhandlu wa ku vulavula. Kutani a ku: “Na nyonxa hi ku va ni tihlamulela mahlweni kwaku.” Pawulo a hlaye hi ku kongoma leswaku a nga pfumelelani na swone swihehlo leswiyani hinkwaswu. Pawulo a nga zanga a nyamisa tempele nambi ku hlohlotela leswaku ku pfukeliwa mfumu. A swi beke livaleni leswaku a hete “malembe manyingi” na a nga li Yerusalema, ni leswaku a tlhelele Yerusalema akuva a “nyikela mali” leyi a yi ta pfuna vakriste lava a va li wusiwanini lebyi n’waninkama a byi vangiwa hi ndlala kumbe ku xanisiwa. Pawulo a khanyise leswaku a a ‘tibasisile hi ku ya hi xihena’ na a nga si nghena tempeleni ni leswaku a a tikazratela ku va ni “lipfalu ledzri basiki a mahlweni ka Xikwembu Nkulukumba ni le ka vhanu”.—Mint. 24:10-13, 16-18.
12 Nambitanu Pawulo a pfumele leswaku a a yentxele Xikwembu Nkulukumba wa vakokwana vake ntizro wa ku xwenga, ‘ku nga leswi [a valumbeti vake] a va swi vona ku li wudukwa’. Kambe a khanyise leswaku a a “kholwa ka hinkwaswu leswi tsraliwiki a Nawini ni le ka mabuku ya Vaprofeta”, ni leswaku ku fana ni vakaneti vake na yene a a ni dumbo “dzra leswaku lava lulamiki ni lava kalaka va nga lulamanga va ta pfuxiwa a ku feni”. Pawulo a game a kongoma vakaneti vake a ku: “Tsrhika vavanuna lava yimiki lani va hlaya leswaku i yini xa ku biha va xi kumiki kwanga a nkama na va ni thethisa a mahlweni ka huvo ya Sanedri. Lexi va nga xi hlayaka ko va mazritu lawa ni ma hlayiki na ni yime makazri kwavu ya ku: ‘Ni lani mahlweni kwenu namunhla ni yavanyisiwa hi mhaka ya leswi ni kholwaka ka ku pfuka ka vafi!’”—Mint. 24:14, 15, 20, 21.
13-15. Ha yini hi nga hlayaka leswaku Pawulo i xikombiso lexinene xa mhunu lweyi a nyikelaka wumboni hi xixixi a mahlweni ka wuhosi?
13 Pawulo a hi bekele xikombiso lexinene lexi hi nga xi yetiselaka loko ho txhuka hi yisiwa matribunali hi kola ka wugandzreli byezru, hi lumbetiwa leswaku hi vahlohloteli kumbe swizro “swa madukwa” lawa ma nga ni khombo. Ku hambana na Tertulu, Pawulo a nga zamanga ku baba govhernadori hi mazritu ya ku xonga, kambe a tame a zrula a va a kombisa xitxhavu. Hi wutlhazri Pawulo a tame a nyikela wumboni lebyi twisisekaka nakone byi nga bya ntiyiso. A hlaye leswaku Vayuda va kukazri va xifundzra xa le Aziya lava va mu lumbetiki leswaku a nyamise tempele a va nga li kone lahayani ni leswaku hi ku ya hi nawu a a ni mfanelo ya ku vulavula na vone a yingela swihehlo swavu.—Mint. 24:18, 19.
14 Kambe lexi hlamalisaka hi leswaku Pawulo a nga tsrhikanga ku nyikela wumboni mayelanu ni leswi a a pfumela ka swone. Hi xixixi, mupostola Pawulo a hlaye leswaku a a kholwa ka ku pfuxiwa ka vafi, ku nga mhaka leyi samiki yi pfuxa mpfilumpfilu na a li Sanedri. (Mint. 23:6-10) Ha yini Pawulo a tame a vulavula hi dumbo dzra ku pfuka ka vafi loko a tiyimelela? Hi leswaku a mhaka yikulu leyi a va holovisana ha yone a yi li ya ku pfuxiwa ka vafi, ngopfungopfu ku pfuxiwa ka Yesu Kriste. (Mint. 26:6-8, 22, 23) Ku hlaya ntiyiso, Pawulo a a li ku thethisiweni hi mhaka ya ku nyikela wumboni mayelanu na Yesu kun’we ni ku pfuxiwa ka vafi, ku nga mintxhumu leyi a vakaneti vake a va nga yi pfumeli.
15 Ku fana na Pawulo, na hine hi nga nyikela wumboni hi xixixi, nakone hi nga tiyisiwa hi mazritu lawa Yesu a ma byeliki vadondzrisiwa vake, loko a ku: “Mi ta nyenyiwa hi vhanu hinkwavu hi mhaka ya vito dzranga. Kambe lweyi a tiyiselaka ku ya tlhasa wugamu a ta huluxiwa.” Xana hi fanela ku vilela hi leswaku hi ta hlamulisa kuyini? Im-him. Hikusa Yesu a hi tiyisekise a ku: “Loko va mi khoma va mi yisa wuhosini, mi nga vileli hi leswi mi taka hlaya swone; kambe hlayani leswi mi taka nyikiwa swone hi nkama wolowo, hikusa a hi n’wine mi vulavulaka, kambe i moya wa ku xwenga.”—Mar. 13:9-13.
“Felekisi A Sungula Ku Txhava” (Mintizro 24:22-27)
16, 17. a) Felekisi a yangulise kuyini loko ku yavanyisiwa Pawulo? b) Ha yini Felekisi a sungule ku txhava, nakone ha yini a tame a vonana na Pawulo?
16 Ledzri a ku nga li khambi dzra ku sungula na govhernadori Felekisi a twa hi ta lipfumelo dzra vakriste. A dzrungula dzri li: “Leswi Felekisi a a yi tiva ha hombe Ndlela leyi ya ntiyiso [ku nga ndlela ya ku sungula leyi vakriste a va vitaniwa ha yone], a va mukisa a ku: ‘A mhaka yenu ni ta yi tsrema loko ku tlhasa Liziya muzrangeli wa yimpi.’ Kutani a zruma muzrangeli wa masotxha leswaku a pfalela Pawulo a djele kambe a mu nyikanyana ntsrhunxeko, a tlhela a pfumelela vanghanu vake leswaku va mu pfuna ka swivileleko swake”.—Mint. 24:22, 23.
17 Hi ku famba ka nkama, Felekisi ni nkatake wa Muyuda Drusila, va zrumele leswaku ku vitaniwa Pawulo kutani va “mu yingiseta loko a tlhamuxela leswaku swi hlaya yini ku pfumela ka Kriste Yesu”. (Mint. 24:24) Kambe loko Pawulo a vulavule hi “wululami, ku tikhoma ni wuyavanyisi lebyi taka, Felekisi a sungula ku txhava”, swi tikomba na leswo a swi kazrata lipfalu dzrake hi mhaka ya mintizro yake ya ku biha. Kutani a tsrhunxa Pawulo a ku: “Swoswi pfana u famba, kambe ni ta tlhela ni ku vitana hi nkama wumbeni loko ni kuma nkama.” Felekisi a tlhele a vitana na Pawulo makhambi ya ku siyanasiyana ntsrhaku ka xiyentxakalu lexo, kambe a hi leswaku a o djula ku dondzra ntiyiso, a a tibyela leswaku Pawulo a a ta mu nyika mali.—Mint. 24:25, 26.
18. Ha yini Pawulo a vulavule na Felekisi ni nkatake mayelanu ni “wululami, ku tikhoma ni wuyavanyisi lebyi taka”?
18 Ha yini Pawulo a vulavule na Felekisi ni nkatake mayelanu ni “wululami, ku tikhoma ni wuyavanyisi lebyi taka”? Dzrimuka leswaku leswi a va djula ku swi tiva a swi khumba mhaka ya ku pfumela ka Yesu. Leswi Pawulo a a ku tiva ha hombe ku tikhoma ka ku biha hi tlhelo dzra tinkuku, nsele ni ku pfumala wululami loku a va li na kone, a khanyise leswi yimeliwaka ka hinkwavu lava djulaka ku va valandzreli va Yesu. Nakone leswi a swi hlayiki a swi kombisa ku hambana a makazri ka milawu ya Xikwembu Nkulukumba ni mahanyela lawa Felekisi ni nsati wake a va li na wone. Leswo a swi fanela ku va pfuna ku vona leswaku vhanu hinkwavu va fanela ku tihlamulela ka Xikwembu Nkulukumba hi kola ka leswi va swi pimisaka, va swi hlayaka ni ku swi yentxa. Kasi a xa lisima ngopfu ku tlula wuyavanyisi lebyi Pawulo a a yavanyisiwa ha byone, a ku li wuyavanyisi lebyi vone a va ta yavanyisiwa ha byone mahlweni ka Xikwembu Nkulukumba. A swi hlamalisi leswi Felekisi ‘a sunguliki ku txhava’.
19, 20. a) I yini leswi hi nga swi yentxaka a nsin’wini loko hi kumana ni vhanu lava tikombaka na va djula ntiyiso kambe va nga djuli ku txintxa mahanyela yavu ya ku biha? b) Hi swi tivisa kuyini leswaku Felekisi a a ngo zron’weka hi wuhlayiseki bya Pawulo?
19 Swi nga yentxeka a wutizrelini byezru hi kumana ni vhanu va ku fana na Felekisi. A ku sunguleni swi nga tikomba ingiki va djula ntiyiso, kambe va nga djuli ku txintxa mahanyela yavu ya ku biha. Swi djula hi tivonela nkama lowu hi pfunaka vhanu va ku fana ni lavo. Kambe ku fana na Pawulo, hi nga va komba milawu ya Xikwembu Nkulukumba leyi lulamiki hi ndlela ya wutlhazri, kumbexana ntiyiso wu nga ha khumba timbilu tavu. Kambe loko swi va livaleni leswaku a va djuli ku tsrhika mahanyela yavu ya ku biha, a hi nge ti va sindzrisa kuva va txintxa, a matsrhan’wini ya leswo, hi ta tizrisa nkama wezru akuva hi djuletela vhanu lava nakunene va djulaka ntiyiso.
20 Ka mhaka ya Felekisi hi kota ku vona leswi mbilu yake a yi tsrhamisise xiswone ka mazritu lawa: “Loko ku khalute malembe mabidzri, Felekisi a pfaletiwe xitsrhan’wini xake xa wuhosi hi Porkiyu Fextu; kutani leswi Felekisi a a djula ku nyonxeliwa hi Vayuda, a tsrhike Pawulo a djele.” (Mint. 24:27) Hi vhela hi swi vona leswaku nakunene Felekisi a a ngo zron’weka hi wuhlayiseki bya Pawulo. Felekisi a a swi tiva leswaku a valandzreli va “Ndlela” a va nga pfukeli mfumu nakone a va nga hambi switereka. (Mint. 19:23) Futsrhi a a swi tiva leswaku Pawulo a a nga tlulanga nawu ni wun’we wa Varoma, nambitanu, Felekisi a tame a tsrhika mupostola Pawulo a djele akuva a “nyoxeliwa hi Vayuda”.
21. I yini leswi yentxekeliki Pawulo ntsrhaku ka loko Porkiyu Fextu a ve govhernadori, nakone i yini leswi tamiki swi tiyisa Pawulo?
21 Hi lani ndzrimana ya wugamu ya buku dzra Mintizro ndzrima 24 yi kombisaka ha kone, nkama lowu Felekisi a nga txintxiwa hi Porkiyu Fextu swanga govhernadori, Pawulo a a ha pfaleliwe djele. Xileswo Pawulo a nyikeliwe ka govhernadori yelweyo a va a thethisiwa makhambi ya ku siyanasiyana. Nakunene a mupostola lweyi wa xixixi a yisiwe “a mahlweni ka tihosi ni ka vagovhernadori”. (Luk. 21:12) Hi lani hi taka swi vona ha kone, hi ku famba ka nkama mupostola lweyi a nyikele wumboni ka mufumi lweyi a a li mukulu ngopfu a masikwini yake. Ka swiyimu hinkwaswu leswo, Pawulo a nga zanga a pfumelela ntxhumu xi tsranisa lipfumelo dzrake. Nakunene a tame a tiyisiwa hi mazritu ya Yesu lawa ma liki: “Vana ni xixixi!”
a Vona bokisi ledzri liki “ Felekisi—Hosi Ya Le Yudeya”, ka pajina 221.
b Tertulu a tlangele Felekisi hi leswi a yentxiki leswaku ku va ni “ku zrula” a tikweni. Kambe a ntiyiso hi leswaku a nkameni wa ku fuma ka Felekisi a ku vanga ni ku zrula a Yudeya loko ku pimanisiwa ni mimfumu hinkwayu leyi khalutiki ku ya tlhasa ni loko ku hohlotiwa Roma. Nakone a ku li madzrimi kuva a hlaye leswaku Vayuda a va swi “tlangela” ngopfu leswi Felekisi a a swi yentxile. Ku hlaya ntiyiso, a Vayuda vanyingi a va mu nyenya Felekisi hi leswi a a va bindzrisele wutomi ni kuva a djule ku helisa switereka swa vhanu hi ndlela ya nsele.—Mint. 24:2, 3.
