Milawu ya Xikwembu Nkulukumba yi seketeliwe ka minsinya ya milawu yakwe. Minsinya leyi ya milawu, i mintiyiso leyi hi yi kumaka a Bibeleni. Yi hi pfuna ku twisisa mapimisela ya Xikwembu Nkulukumba ni matitwela yakwe hi mintxhumu. Minsinya ya milawu yi hi pfuna ku teka swiboho leswinene a wuton’wini ni ku yentxa leswinene. Yi pfuna ngopfu ka swiyimu leswi nawu wa Xikwembu Nkulukumba wu nga hlayikiki ntxhumu ha swone.

▸ Ndzrima 1, yava 8

Ku yingiseta Yehovha swi hlaya kuva hi yentxa leswi a hi byelaka swone hi mbilu hinkwayu. Yehovha a djula hi mu yingiseta hi ku susumetiwa hi lizrandzru ledzri hi dzri twaka ha yene. (1 Yohan 5:3) Loko hi zrandzra Xikwembu Nkulukumba hi tlhela hi mu dumba, hi ta yingiseta swileleto swakwe ka swiyimu hinkwaswu. Hi ta mu yingiseta nambi loko swi hi kazratela. Swi pfuna hine ku yingiseta Yehovha, hikusa a hi dondzrisa ndlela ya ku va ni wutomi byinene swoswi a tlhela a dumbisa ku hi nyika matovoko manyingi a nkameni lowu taka.​—Ezaya 48:17.

▸ Ndzrima 1, yava 10

Yehovha a nyike mhunu wini na wini ntsrhunxeko wa ku tihlawulela, ku nga wuswikoti bya ku tilangela. A nga hi hambanga na hi fana ni mareboti. (Deuteronoma 30:19; Yehošua 24:15) Hi nga tizrisa ntsrhunxeko wezru leswaku hi hlawula leswinene. Kambe loko hi nga tivoneli, hi nga ha teka swiboho leswi ngeke swa wutlhazri. Ku va ni ntsrhunxeko wa ku tihlawulela swi hlaya leswaku i xiboho xezru ku hlawula ku va hi dumbeka ka Yehovha hi mbilu hinkwayu hi tlhela hi mu komba leswaku ha mu zrandzra.

▸ Ndzrima 1, yava 12

Yehovha a beka milawu ya mahanyela, kumbe minkongomiso, leswaku yi lawula mahanyela ni swiyentxo swezru. Hi nga tiva milawu leyo a Bibeleni, ni leswi yi nga hi pfunisaka xiswone leswaku hi hanya wutomi byinene.  (Amaproverbia 6:16-19; 1 Ba-le-Korinte 6:9-11) Minkongomiso leyo yi hi pfuna ku tiva leswi Xikwembu Nkulukumba a swi vonaka na swi li swinene kumbe swi bihile. Yi tlhela yi hi pfuna ku kombisa lizrandzru, ku yentxa swiboho leswinene, ni ku komba vambeni wunene. Nambi leswi milawu ya mahanyela ya misava yi yaka yi hohloka, milawu ya mahanyela ya Yehovha a yi txintxi. (Deuteronoma 32:4-6; Malaki 3:6) Ku yi landzra swi sizrelela hine leswaku hi nga vavisiwi a mizrini ni kuva hi nga tlhaveki mbilu.

▸ Ndzrima 1, yava 17

Lipfalu dzrezru i matitwela ya le ndzreni ya ku hambanisa leswinene ni leswi bihiki. Yehovha a nyike mun’wana ni mun’wana lipfalu. (Ba-le-Roma 2:14, 15) Akuva lipfalu dzrezru dzri tizra hi ndlela leyinene, hi fanela ku dzri dondzrisa milawu ya Yehovha ya mahanyela. Xileswo dzri ta kota ku hi pfuna ku teka swiboho leswi nyonxisaka Xikwembu Nkulukumba. (1 Petros 3:16) Lipfalu dzrezru dzri nga hi basopisa loko hi djula ku teka xiboho xa wuphukuphuku, kumbe dzri hi kingindzra swinene loko hi yentxe ntxhumu lowu bihiki. Lipfalu dzrezru dzri nga tsrana, kambe hi ku pfuniwa ha Yehovha, hi nga tlhela hi dzri tiyisa. Lipfalu ledzri basiki dzri hi nyika ku zrula ka miyanakanyu dzri tlhela dzri hi yentxa hi tibekela lisima.

▸ Ndzrima 2, yava 3

Ku txhava Xikwembu Nkulukumba swi hlaya leswaku hi mu zrandzra hi tlhela hi mu bekela lisima lakakuva hi nga djuli ku yentxa ntxhumu lowu nga mu khunguvanyisaka. Ku txhava Xikwembu Nkulukumba swi hi pfuna ku yentxa leswinene ni ku bakanya leswi bihiki. (Amapsalma 111:10) Swi hi susumetela ku yingiseta hi wukheta hinkwaswu leswi Yehovha a swi hlayaka. Swi tlhela swi hi pfuna ku hetisisa swidumbiso swezru hi leswi hi mu txhavaka swinene. Ku txhava Xikwembu Nkulukumba swi khumba mapimisela yezru, ndlela leyi hi khomaka vambeni ha yone, ni swiboho leswi hi swi yentxaka siku ni siku.

▸ Ndzrima 2, yava 9

Ku tisola swi patsra ku vaviseka ka le ndzreni loku mhunu a ku twaka hi kola ka wubihi lebyi a byi yentxiki. Lava va zrandzraka Yehovha va tisola ngopfu  swinene loko va xiya leswaku va yentxe ntxhumu lowu lwisanaka ni milawu yakwe. Loko hi yentxa leswi bihiki, hi fanela ku khongota Yehovha leswaku a hi dzrivalela a henhleni ka xitizrulo xa Yesu Kriste. (Mattheo 26:28; 1 Yohan 2:1, 2) Loko hi tisola na swi sukela mbilwini hi tlhela hi tsrhika ku yentxa leswi bihiki, hi nga tiyiseka ka leswaku Yehovha a ta hi dzrivalela. A hi fanelanga ku tama hi titwa nandzru hi mhaka ya leswi hi samiki hi swi yentxa. (Amapsalma 103:10-14; 1 Yohan 1:9; 3:19-22) Hi fanela ku tikazratela ku dondzra ka swihoxo swezru, hi tsrhika ku pimisa yini na yini leswi hoxekiki, hi tlhela hi hanya hi milawu ya Yehovha.

▸ Ndzrima 2, yava 18

Loko mhunu lweyi a yentxiki xidoho lexikulu a nga tisoli, a tlhela a yala ku hanya hi milawu ya Yehovha, a tsrhika ku va xizro xa bandla. A fanela ku susiwa. Loko mhunu a susiwa, a hi tami hi tizrisana na yene, nakone hi tsrhika ku khanela na yene. (1 Ba-le-Korinte 5:11; 2 Yohan 9-11) Lulamiselo dzra ku susiwa a bandleni dzri sizrelela vito dzra Yehovha ni bandla. (1 Ba-le-Korinte 5:6) Handle ka leswo, ku susiwa a bandleni i xilayu lexi nga pfunaka mhunu ku tisola, a tlhelela ka Yehovha.​—Luka 15:17.

▸ Ndzrima 3, yava 19

Yehovha awa hi zrandzra nakone a djula ku hi pfuna. Xileswo a hi nyika nkongomiso a tlhela a hi laya hi ku tizrisa Bibele ni vhanu lava zrandzraka Xikwembu Nkulukumba. Leswi hi nga hetisekangakiki, hi wu djula ngopfu mpfuno lowu. (Yeremiya 17:9) Loko hi xitxhavu hi yingiseta lava Yehovha a hi kongomisaka ha vone, hi kombisa leswaku ha mu txhava nakone hi djula ku mu yingiseta.​—Ba-Heberu 13:7.

▸ Ndzrima 4, yava 2

Leswi hi nga hetisekangakiki, swi nabyalile kuva hi va ni wutiyanakanyi hi tlhela hi tikulisa. Kambe Yehovha a djula leswaku hi titsrongahata. Hakanyingi, hi dondzra ku titsrongahata loko hi tipimanisa na Yehovha, kutani hi xiya leswaku hi vatsrongo swinene. (Yob 38:1-4) Ku titsrongahata i ka lisima hikusa ku tlhela ku hi dondzrisa ku yanakanyela vambeni ni ku pimisa hi leswi swi taka va pfuna ku tlula hine. Ku tikulisa ku talisa ku yentxa mhunu a kholwa leswaku awa yampswa ku tlula vambeni. Mhunu lweyi a titsrongahataka a tivona hi ndlela leyi dzringaniselekiki, a tiva leswi a swi kotaka ni leswi swi mu hlulaka. A nga txhavi ku pfumela swihoxo swakwe, ku kombela lidzrivalelo, ku yamukela mavonela ni ku pfumela ku layiwa. Mhunu lweyi a titsrongahataka a dumba Yehovha a tlhela a landzra nkongomiso wakwe.​—1 Petros 5:5.

▸ Ndzrima 4, yava 4

Wulawuli i mfanelo ya ku nyikela nawu ni ku hamba swiboho. I Yehovha lweyi a nga ni wulawuli lebyikulu a matilweni ni la misaveni. Leswi a vumbiki hinkwaswu, hi yene Mhunu wa ntawu hinkwawu a wuyakweni. Minkama hinkwayu a tizrisa wulawuli byakwe leswaku a hi pfuna. Yehovha a tamelise vhanu va kukazri mfanelo ya ku hi hlayisa. Hi xikombiso, vapswele, vakulu va bandla, ni vafumi va ni wulawuli bya kukazri, nakone Yehovha a djula leswaku hi va yingiseta. (Ba-le-Roma 13:1-5; 1 Timoteo 5:17) Kambe loko milawu ya vhanu yi lwisana ni milawu ya Xikwembu Nkulukumba, hi yingiseta Xikwembu Nkulukumba ku tlula vhanu. (Amintiṛo 5:29) Loko hi pfumela ku zrangeliwa hi lava Yehovha a va tizrisaka, hi kombisa Yehovha leswaku hi bekela xitxhavu swiboho swakwe.

▸ Ndzrima 4, yava 7

Yehovha a tizrisa vakulu, ku nga vamakwezru lava wupfiki, leswaku va hlayisa bandla. (Deuteronoma 1:13; Amintiṛo 20:28) Vamakwezru lava va hi pfuna ku tiyisa wuxaka byezru na Yehovha ni ku mu gandzrela hi ndlela ya ku zrula ni hi nhleleko. (1 Ba-le-Korinte 14:33, 40) Akuva vakulu va hlawuliwa hi moya wa ku xwenga, va fanela ku kombisa matsrhamela ya kukazri  lama nga Bibeleni. (1 Timoteo 3:1-7; Tito 1:5-9; 1 Petros 5:2, 3) Ha yi dumba hi tlhela hi yi seketela nhlengeletanu ya Xikwembu Nkulukumba, xileswo hi tizrisana ni vakulu na hi nyonxile.​—Amapsalma 138:6; Ba-Heberu 13:17.

▸ Ndzrima 4, yava 8

Yehovha a nyike vapswele wutiyanguleli bya ku hlayisa vanavu ni ndangu. Nambitanu, Bibele dzri tlhamuxela leswaku a nuna hi yene nhloko ya ndangu. Loko ndangu wu nge na tatana, a nhloko ya ndangu i mamana. Wutiyanguleli bya nhloko ya ndangu byi patsra ku djulela ndangu a swakuda, mpahla, ni ka ku tsrhama kone. I swa lisima swinene kuva nhloko ya ndangu yi zrangela hi ku pfuna ndangu ku gandzrela Yehovha. Hi xikombiso, a lwela kuva ndangu wu nga phukwi mintlhanganu ya bandla, wu huma nsimu, ni ku dondzra Bibele xikan’we. Nhloko ya ndangu yi tlhela yi zrangela a ku tekeni ka swiboho. Yi lwela ku yetisela Yesu hi ku kombisa wunene ni ku dzringanisela nakone a yi na tihanyi mfuzri a yi tiwomisi nhloko. Leswo swi byala moya wa lizrandzru, lakakuva hinkwavu a ndangwini va titwa na va sizrelelekile va tlhela va kulisa lizrandzru dzravu ha Yehovha.

▸ Ndzrima 4, yava 12

Huvo Leyi Zrangelaka i ntlawa wa vavanuna lava va nga ni dumbo dzra ku ya a matilweni, lava va tizrisiwaka ha Xikwembu Nkulukumba leswaku va zrangela ntizro wa vhanu vakwe. Ka dzana dzra ku sungula, Yehovha a tizrise huvo leyi zrangelaka leswaku yi kongomisa bandla dzra wukriste dzra ku sungula a wugandzrelini ni le ku zrezreni. (Amintiṛo 15:2) Namunhla, ntlawa wa vamakwezru lava va tizraka swanga Huvo Leyi Zrangelaka, wu dondzrisa, wu kongomisa wu tlhela wu sizrelela vhanu va Xikwembu Nkulukumba. Loko vamakwezru lava va hamba swiboho, va tiseketela hi nkongomiso wa Zritu dzra Xikwembu Nkulukumba ni moya wakwe wa ku xwenga. Yesu a vulavule hi ntlawa lowu wa vavanuna lava totiwiki a ku i ‘nandzra lwe wa ku dumbeka ni ku tlhazriha’.​—Mattheo 24:45-47.

▸ Ndzrima 4, yava 15

Minkama yimbeni, makwezru waxisati a nga ha kombeliwa ku hamba ntizro lowu hi ntolovelo wu hambiwaka hi makwezru waxinuna. Loko a hamba ntizro lowo, a funeketa nhloko akuva a kombisa xitxhavu ka lulamiselo dzra Yehovha. Kambe ku funeketa nhloko swi tizrela ntsena ka swiyimu swa kukazri. Hi xikombiso, makwezru waxisati a nga funeketa nhloko loko a fambisa xidondzro xa Bibele lani ku nga ni nuna wakwe kumbe makwezru waxinuna lweyi a babatisiwiki.​—1 Ba-le-Korinte 11:11-15.

▸ Ndzrima 4, yava 17

Loko hi kala-tlhelo, hi yala ku seketela tlhelo dzra kukazri dzra politika. (Yohan 17:16) Vhanu va Yehovha va seketela Mfumu wakwe. Ku fana na Yesu, a hi yimi ni tlhelo dzra kukazri ka swa misava.

Yehovha a hi byela leswaku hi fanela ku “tibeka hansi ka tihosi ni mintamu”. (Tito 3:1, 2; Ba-le-Roma 13:1-7) Kambe a nawu wa Yehovha wu tlhela wu hi byela leswaku a hi fanelanga ku dlaya. Xileswo, a lipfalu dzra mukriste a dzri nge mu pfumeleli ku ya yimpini. Loko mukriste a hlawula ku yamukela ntizro wumbeni leswaku a nga yi yimpini, a fanela ku kambisisa leswaku lipfalu dzrakwe dzra mu pfumelela kumbe im-him.

Hi gandzrela Yehovha ntsena hikusa hi yene Muvumbi wezru. Nambi leswi hi bekelaka lisima mimfungu ya tiko, a hi nge losi mudjeka kumbe ku yimbelela lisimu dzra tiko. (Ezaya 43:11; Daniel 3:1-30; 1 Ba-le-Korinte 10:14) Tlhantakubidzri, vhanu va Yehovha va tihambela xiboho xa kuva va nga vhoti xizro ni xin’we xa politika kumbe ntlawa. A xivangelo hi leswaku hine hi hlawule Mfumu wa Xikwembu Nkulukumba.​—Mattheo 22:21; Yohan 15:19; 18:36.

▸ Ndzrima 5, yava 2

Misava yi kutxetela mapimisela ya Sathana. Mapimisela lawo ma tolovelekile ka vhanu lava nga mu zrandzrikiki Yehovha, va nga mu yetiseliki, va dzrelaka nambi milawu yakwe. (1 Yohan 5:19) Mapimisela ya ku tanu ni mintizro ya wone swi vitaniwa leswaku i moya wa misava. (Ba-le-Efesa 2:2)  Vhanu va Yehovha va lwela kuva va nga hluliwi hi moya lowu. (Ba-le-Efesa 6:10-18) A matsrhan’wini ya ku zrandzra moya lowo, hi zrandzra tindlela ta Yehovha nakone hi yentxa leswi hi nga swi kotaka leswaku hi fambisana ni mayanakanyela yakwe.

▸ Ndzrima 5, yava 7

A wudukwa, ku nga wukanganyisi bya wukhongoti i ku lwisana ni ntiyiso wa Bibele. A vakanganyisi va pfukela Yehovha na Yesu, Hosi leyi bekiwiki ya Mfumu wa Xikwembu Nkulukumba, nakone va dzringisa ku hlohlotela vambeni leswaku va va seketela. (Ba-le-Roma 1:25) Va djula ku byala ku ganaganeka a miyanakanywini ya vagandzreli va Yehovha. A bandleni dzra wukriste ka dzana dzra ku sungula vambeni va ndzruluke madukwa; ni namunhla swa ha humelela. (2 Ba-le-Thesalonika 2:3) Lava va dumbekaka ka Yehovha a va titwananisi ni madukwa. Nambi swo yini, a hi swi djuli ku va ni moya wa ku hlomeletela mintizro ya madukwa, kumbe ku kutxeteliwa ku dondzra mabuku ya vakanganyisi lavo, nambi ku yingisetela mavonela yavu. Ha dumbeka ka Yehovha nakone hi gandzrela yene ntsena.

▸ Ndzrima 5, yava 9

A hansi ka Nawu wa Moxe, tiko dzra Israyele afa dzri kombela ku dzrivaleliwa swidoho ka Yehovha. Afa va ya tempeleni na va tamele swibewu, mafuzra, ni swihazri akuva va hamba magandzrelo ha swone. Leswi afa swi dzrimuxa va-Israyele leswaku Yehovha afa a tiyimisele ku dzrivalela swidoho swa tiko dzravu ni swa mhunu ha byakwe. Hi ku famba ka nkama, loko Yesu a nyikele wutomi byakwe akuva hi dzrivaleliwa swidoho, magandzrelo lawa afa ma nga ha vileleki. Yesu a nyikele gandzrelo ledzri hetisekiki, “kan’we” swi helela kolanu.​—Ba-Heberu 10:1, 4, 10.

▸ Ndzrima 7, yava 6

A hansi ka Nawu wa Moxe, vhanu afa va pfumeleliwile ku dlaya swihazri leswaku va da. Nakone afa va leletiwe ku nyikela swihazri swanga  magandzrelo. (Levitika 1:5, 6) Kambe Yehovha a nga zanga a pfumelela vhanu vakwe ku xanisa swihazri. (Amaproverbia 12:10) Ku hlaya ntiyiso, a Nawu afa wu ni nkongomiso lowu afaka wu sizrelela swihazri ka nsele. Va-Israyele afa va leletiwe ku hlayisa swihazri swavu.​—Deuteronoma 22:6, 7.

▸ Ndzrima 7, yava 6

Swiyenge leswitsrongo swa ngati. Ngati yi ni swiyenge swa mune leswikulu—ma-célula ya libungu, ma-célula ya ku basa, ma-plaqueta, ni plasma. Swiyenge leswikulu swa mune swa ngati swi nga ha tlhela swi tsravukanisiwa, ku huma leswi hlayiwaka swiyenge leswitsrongo swa ngati. *

Vakriste a va pfumeli ku txheliwa ngati leyi tlhanganiki kumbe swiyenge swa yone leswikulu swa mune. Kambe xana va nga pfumela swiyenge leswitsrongo swa ngati? Bibele a dzri tsrhokoveteli. Xileswo mukriste a fanela ku titekela xiboho lexi seketeliwiki ka lipfalu dzrakwe ledzri dondzrisiwiki hi Bibele.

Vakriste vambeni va hlawula kuva va nga pfumeli xiyenge ni xin’we xa ngati. Swi nga yentxeka va twisisa leswaku Nawu lowu Xikwembu Nkulukumba a wu nyikiki va-Israyele afa wu djula leswaku ngati yini na yini leyi humexiwiki ka xihazri yi “halatiwa hansi”.​—Deuteronoma 12:22-24.

Vambeni va teka xiboho lexi hambaniki. Lipfalu dzravu dzra va pfumelela ku yamukela swiyenge leswitsrongo swa ngati. Swi nga yentxeka va twisisa leswaku swiyenge leswitsrongo swa ngati a swa ha yimeli wutomi bya xivumbiwa lexi ngati yi sukaka ka xone.

Loko u teka xiboho mayelanu ni swiyenge leswitsrongo swa ngati, kambisisa swivutiso leswi:

• Xana na swi twisisa leswaku ku yala swiyenge hinkwaswu leswitsrongo swa ngati swi hlaya leswaku ni nge ti pfumela mizri ya kukazri leyi lwisanaka ni mavabyi, kumbe leyi yi nga ha pfunisaka ku pfalela ngati leswaku yi nga humeteli?

•   Xana ni nga mu tlhamuxelisa kuyini dotori leswaku ha yini ni yala kumbe ni pfumela ku tizrisiwa ka swiyenge swa kukazri leswitsrongo swa ngati?

Madahela. Swanga vakriste, a hi nyikeli ngati, nambi ku hlayisa ngati yezru leswaku yi ta tizrisiwa loko hi hambiwa wuhandzruli ka mavhiki lama landzrelaka. Nambitanu, ku ni mayentxela mambeni lama tizrisaka ngati ya mbabyi. Mukriste mun’wana ni mun’wana a fanela ku titekela xiboho mayelanu ni ndlela leyi ngati yakwe yi taka tizrisiwa ha yone loko a hambiwa wuhandzruli, loko a kambeliwa hi dotori kumbe loko a dahiwa hi mayentxela ya xinan’waka. Loko mbabyi yi li ku dahiweni hi mayentxela lawo, ngati yakwe yi nga ha hambanisiwa hi ku helela ni mizri yakwe.​—Akuva u kuma dzrungula ledzri yengetelekiki, vona Xihondzo Xo Rindza xa 15/10/2000 pp. 30-31.

Hi xikombiso, ku ni mayentxela lama vitaniwaka hemodiluição, lani loko mbabyi yi djula ku hambiwa wuhandzruli, ku djikisiwaka xiyenge xa ngati yakwe yi yisiwa handle ka mizri, yi siviwa hi muhlovo wa kukazri wa mati. Loko va heta wuhandzruli, kumbe na bya ha famba, va tlhelisela ngati ya mbabyi a mizrini.

 Mayentxela mambeni va li i ku huluxa ma-célula. Ka yentxela ledzri, loko mbabyi yi hambiwa wuhandzruli, ngati leyi luzaka ya hlengeletiwa, yi hlampswiwa, yi va yi tlheliseliwa mizrini ya mbabyi na ka ha hambiwa wuhandzruli kumbe loko bya ha ku hela.

Dotori mun’wana ni mun’wana a nga ha tizrisa mayentxela lawa hi tindlela leti hambanakanyana. Kutani ke, na mukriste a nge si na pfumela ku handzruliwa hi ndlela ya kukazri, ku kambeliwa ha dotori, kumbe madahela ya xinan’waka, a fanela ku tiva ndlela leyi ngati yakwe yi taka tizrisiwa ha yone.

Loko u teka swiboho mayelanu ni madahela ya kukazri lama tizrisaka ngati yaku, kambisisa swivutiso leswi:

• Loko xiyenge xa ngati yanga xi ta hambukisiwa a mizrini, n’waninkama yi yimisiwa ku famba ku dzringana nkama wa kukazri, xana lipfalu dzranga dzri ta ni pfumelela ku vona ngati leyi na ya ha li yanga, lakakuva swi nga vileleki kuva yi “halatiwa hansi”?​—Deuteronoma 12:23, 24.

• Xana lipfalu dzranga ledzri dondzrisiwiki hi Bibele dzri ta kazrateka loko nkama lowu ni dahiwaka, xiyenge xa ngati yanga xo susiwa, xi txintxiwa, xi tlhela xi tlheliseliwa a mizrini yanga?

• Xana na swi twisisa leswaku ku yala tindlela hinkwatu ta madahela leti patsraka ku tizrisiwa ka ngati yanga swi tlhamuxela leswaku ni nge ti pfumela ku kambeliwa ngati, hemodiálise, kumbe ku tizrisiwa ka mutxhini wa ku fambisa ngati a handle ka mizri?

 Na hi nge si na teka xiboho mayelanu ni swiyenge leswitsrongo swa ngati ni madahela lama tizrisaka ngati yezru, hi fanela ku khongota hi kombela nkongomiso wa Yehovha hi gama hi hamba wusetxhi. (Yakob 1:5, 6) Ntsrhaku ka leswo, hi fanela ku tizrisa lipfalu dzrezru ledzri dondzrisiwiki hi Bibele akuva hi teka xiboho xezru. A hi fanelanga ku vutisa vambeni leswaku afa va ta yentxa yini a xiyin’wini xezru, mfuzri na vone a va fanelanga ku dzringisa ku hlohlotela swiboho swezru.​—Ba-le-Roma 14:12; Ba-le-Galatia 6:5.

▸ Ndzrima 7, yava 11

Ku va lwa basiki a mahanyelweni swi hlaya leswaku hinkwaswu leswi hi swi yentxaka swi basile a matihlweni ya Yehovha. Ku basa a mahanyelweni swi patsra leswi hi swi pimisaka, hi swi hlayaka, ni ku swi yentxa. Yehovha a hi byela leswaku hi fanela ku tingawula muxaka wini na wini wa mahanyela ya ku biha a timhakeni ta tinkuku. (Amaproverbia 1:10; 3:1) Hi fanela ku teka xiboho xa ku landzra milawu ya Yehovha mayelanu ni ku basa na hi nge si na kumeka ka xiyimu lexi nga hi dzringaka ku yentxa leswi bihiki. Hi fanela ku khongota ka Xikwembu Nkulukumba nkama ni nkama, hi kombela leswaku a hi pfuna ku va ni miyanakanyu leyi tengiki, nakone hi fanela ku tiyimisela ku bakanya ndzringo wa ku yentxa leswi bihiki.​—1 Ba-le-Korinte 6:9, 10, 18; Ba-le-Efesa 5:5.

▸ Ndzrima 8, yava 11

Xiyentxo xa tingana xi patsra ku vulavula kumbe ku yentxa mintxhumu leyi tsrhovaka milawu ya Xikwembu Nkulukumba hi ndlela ya ku pfumala tingana. Mhunu lweyi a yentxaka leswi, a kombekisa leswaku a nga yi hloniphi milawu ya Xikwembu Nkulukumba. Loko mhunu a li ni nandzru wa xambya, ku fanela ku vumbiwa xihubyana xa wuyavanyisi akuva xi tenga mhaka ya kone.

Xambya yi patsra mintizro ya ku siyana-siyana leyi nga basangakiki. Hi ku ya hi makulela ya mhaka ya kone, mintizro yimbeni ya xambya yi nga ha djula ku tengiwa hi xihubyana xa wuyavanyisi a bandleni.​—Ba-le-Galatia 5:19-21, Tradução do Novo Mundo; Ba-le-Efesa 4:19; akuva u kuma dzrungula ledzri yengetelekiki, vona “Swivutiso Swa Vahlayi” ka Xihondzo Xo Rindza xa 15/07/2006.

 ▸ Ndzrima 9, yava 7; Ndzrima 12, yava 10

Yehovha afa a djula leswaku timhaka ta tinkuku ti va ndlela leyi basiki ya kuva nuna ni nsati va kombisana lizrandzru. Kambe loko mhunu a titlangisa swizro swa mbeleko, kumbe a swi tizrisa hi ndlela leyi ngeke yone leswaku a tinyonxisa, a va na a li ku yentxeni ka xambya. Xihena lexi xi nga hona wuxaka bya mhunu na Yehovha. Xi nga byala ku navela loku soholotekiki xi tlhela xi yentxa mhunu a vona timhaka ta tinkuku hi ndlela ya ku biha. (Ba-le-Kolosa 3:5) Mhunu lweyi a nga ni xihena lexi, lexi nga basangakiki, kambe swi mu kazratelaka ku xi tsrhika, a nga fanelanga ku hela ntamu. (Amapsalma 86:5; 1 Yohan 3:20) Loko u li ka xiyimu lexi, khongota u kombela mpfuno wa Yehovha na swi sukela mbilwini. Bakanya mintxhumu ya ku fana ni swinavetisi swa timhaka ta tinkuku hikusa swi ta ku dlodletela mimpimiso leyi nga basangakiki. Khanela ni mun’we wa vapswele vaku lweyi a nga mukriste, kumbe ni munghanu lweyi a wupfuki lweyi a txhavaka milawu ya Yehovha. (Amaproverbia 1:8, 9; 1 Ba-le-Thesalonika 5:14; Tito 2:3-5) Tiyiseka ka leswaku Yehovha awa yi vona a tlhela a yi bekela lisima minzamu yaku, ya ku tsrhama u basile a mahanyelweni.​—Amapsalma 51:17; Ezaya 1:18.

 ▸ Ndzrima 9, yava 9

Tsrhengwe ku hlayiwa xihena xa ku txhata ni vhanu vabidzri kumbe ku tlula. Yehovha a tumbuluxe wukati leswaku byi vumbiwa hi wanuna mun’we ni wansati mun’we. A israyeleni wa khale, Xikwembu Nkulukumba a pfumelelile kuva wanuna a teka vasati vabidzri kumbe ku tlula, kambe leswo afa ku nga li ku zrandzra kwakwe. Namunhla, Yehovha a nga va pfumeleli vhanu vakwe ku teka tsrhengwe. Wanuna a nga tekana ni wansati mun’we ntsena, ni wansati a nga tekana ni wanuna mun’we ntsena.​—Mattheo 19:9; 1 Timoteo 3:2.

 ▸ Ndzrima 10, yava 12

Yehovha afa a djula kuva nuna ni nsati va hanya xikan’we wutomi byavu hinkwabyu. (Genesis 2:24; Malaki 2:15, 16; Mattheo 19:3-6; 1 Ba-le-Korinte 7:39) A pfumelela ku dlaya wukati ntsena loko nuna kumbe nsati a yentxe wumbuye. Ka xiyimu lexo, Yehovha a pfumelela lweyi a doheliwiki leswaku a hlawula kumbe awa swi djula ku dlaya wukati kumbe im-him.​—Mattheo 19:9.

 Minkama yimbeni, vakriste vambeni va hlawule ku tsravukana ni vakatavu na ku nga li hi mhaka ya wumbuye. (1 Ba-le-Korinte 7:11) Ka swiyimu leswi landzrelaka, mukriste a nga ha tihlawulela kumbe a djula ku tsravukana.

• Ku yala ku hlayisa ndangu ha mavomu: Loko nuna a yala ku wundla ndangu hi tlhelo dzra nyama, lakakuva ndangu wu pfumala mali kumbe swakuda.​—1 Timoteo 5:8.

• Ku banana ngopfu: Ku fumbutelana a mizrini lakakuva a nuna kumbe nsati a tivona na wutomi kumbe lihanyu dzrakwe dzri li khombyeni.​—Ba-le-Galatia 5:19-21.

• Ku beka wuxaka byakwe na Yehovha a khombyeni hi ku helela: Loko nuna kumbe nsati a sivela nkatakwe hi ku helela leswaku a gandzrela Yehovha.​—Amintiṛo 5:29.

 ▸ Ndzrima 11, yava 19

Hinkwezru ha swi djula ku kulungeliwa ni ku tiyisiwa. (Amaproverbia 12:25; 16:24) Hi nga tiyisana ni ku kulungelana hi ku tizrisa mazritu ya manene ni ya lizrandzru. Mazritu ya ku tanu ma nga pfuna vamakwezru ku tiyiselela swikazratu leswikulu ni ku tama va gandzrela Yehovha. (Amaproverbia 12:18; Ba-le-Filipi 2:1-4) Loko mhunu a titwa na a hele ntamu swinene, hi fanela ku mu yingiseta hi xitxhavu swinene hi tlhela hi dzringisa ku twisisa leswi a titwisaka xiswone. Swi nga hi pfuna ku tiva leswi hi nga swi hlayaka kumbe hi nga swi yentxaka leswaku hi mu pfuna. (Yakob 1:19) Tibekele kungu dzra ku tiva vamakwezru ku yampswa akuva u ta kota ku twisisa hi wuyenti leswi va swi vilelaka. Xileswo u ta kota ku va kongomisa ka Xihlovo xa ku tiyisa hinkwaku, lomu va nga wisisiwaka kone.​—2 Ba-le-Korinte 1:3, 4; 1 Ba-le-Thesalonika 5:11.

 ▸ Ndzrima 12, yava 16

Bibele a dzri na milawu leyi kongomiki mayelanu ni mitxhatu. Swihena ni milawu swa hambana hi ku ya hi mimbangu. (Genesis 24:67; Mattheo 1:24; 25:10; Luka 14:8) A xiyenge xa lisima ngopfu a mutxhatwini i ku funga ka vatekani a mahlweni ka Yehovha.  Vatekani vanyingi va zrandzra ku va ni maxaka ni vanghanu vavu loko va sinara ni ku yingela wukaneli bya le Bibeleni lebyi nyikeliwaka hi nkulu wa bandla. Vatekani hi vone va titekelaka xiboho xa leswaku va djula ku hamba nkhuvu kumbe im-him; loko va wu hamba, wu fanela ku va a ntsrhaku ka mutxhatu. (Luka 14:28; Yohan 2:1-11) Xini na xini lexi vatekani va hlawulaka ku xi yentxa mayelanu ni malulamiselela ya mutxhatu wavu, xi fanela ku dzrumisa Yehovha. (Genesis 2:18-24; Mattheo 19:5, 6) Minsinya ya milawu ya Bibele yi nga va pfuna ku teka swiboho leswinene. (1 Yohan 2:16, 17) Loko vatekani va hlawula ku nyikela byala a nkhubyini wavu, va fanela ku tiyiseka ka leswaku a nkhuvu wu nge ti huma ndleleni. (Amaproverbia 20:1; Ba-le-Efesa 5:18) Loko va hlawula ku txhaya kumbe ku tlanga, va fanela ku tiyiseka ka leswaku mintxhumu yoleyo yi kombisa xitxhavu ka Yehovha. Vatekani lava va nga vakriste va fanela ku yanakanya hi wuxaka bya vone vabidzri, ni hi wuxaka byavu na Xikwembu Nkulukumba ku tlula ku yanakanya hi siku dzra mutxhatu ntsena.​—Amaproverbia 18:22; akuva u tiva leswi yengetelekiki, vona Xihondzo Xo Rindza xa 15/10/2006, pp. 18-31.

 ▸ Ndzrima 13, yava 18

Hi djula ku teka swiboho swa wutlhazri, leswi seketeliwiki ka minsinya ya milawu ya Zritu dzra Xikwembu Nkulukumba. Hi xikombiso, mukriste a nga ha zrambiwa hi nkatakwe lweyi a nga liki Mboni ya Yehovha leswaku va ya da xikan’we ni maxaka hi siku dzra feriyadu. Loko u li ka xiyimu lexo, xana u ta yentxa yini? Loko lipfalu dzraku dzri ku pfumelela ku famba, u nga ha tlhamuxela nkataku leswaku loko ku ta va ni swihena swa wugandzreli bya madzrimi u nge ti swi seketela. U fanela ku tlhela u kambisisa kumbe vambeni va ta khunguvanyeka loko ho famba.​—1 Ba-le-Korinte 8:9; 10:23, 24.

Kumbexana mutholi waku a nga ha ku nyika xihiwa hi masiku ya khisimusi. Xana u fanela ku yala? Swi ta ya hi xiyimu. Xiboho xaku xa ku yala kumbe ku pfumela xi ta ya hi ndlela leyi mutholi waku a xi vonisaka xiswone xihiwa lexo. Xana a xi vona swanga xiyenge xa khisimusi? Kumbexana xo va ntsena ndlela ya ku khensa ntizro  waku? Yanakanyisisa hi swiyimu leswi ni swimbeni akuva u hlawula leswaku u ta xi yamukela xihiwa kumbe im-him.

Ka swiyimu swimbeni, mun’wana a nga ha ku nyika xihiwa hi masiku ya khisimusi a va a ku: “Na swi tiva leswaku a wu di khisimusi, kambe ni navela ku ku hanana leswi.” Kumbexana mhunu wa kone o va ni timpswalu. Hi tlhelo dzrimbeni, xana ku ni xivangelo xa ku pimisa leswaku o djula ku dzringa lipfumelo dzraku kumbe ku ku patsra ka khisimusi? Loko u kambisise leswo, swi salela wene ku teka xiboho xa ku yamukela xihiwa kumbe ku yala. Ka swiboho hinkwaswu leswi hi swi tekaka, hi djula ku va ni lipfalu ledzrinene ni ku dumbeka ka Yehovha.​—Amintiṛo 23:1.

 ▸ Ndzrima 13, yava 22

Makhambi manyingi, loko vhanu vabidzri va nga twanani ka xiyimu xa kukazri, kambe va xi lulamisa hi xihatla ni hi ku zrula, xiyimu lexo a xi ndzruluki mhaka ya yikulu. (Mattheo 5:23-26) Vakriste hinkwavu va fanela ku zrangisa ku dzrumisa Yehovha ni ku hlayisa wumun’we bya bandla.​—Yohan 13:34, 35; 1 Ba-le-Korinte 13:4, 5.

Loko vakriste va nga twanani ka timhaka ta mabindzru, va fanela ku lwela ku ti lulamisa na va nga yanga a hubyeni ya wuyavanyisi. Buku dzra 1 Ba-le-Korinte 6:1-8 dzri ni xilayu xa mupostola Pawulo mayelanu ni timhaka ta nawu a makazri ka vakriste. Ku yisa mukriste a hubyeni swi nga ntxhimisa Yehovha ni bandla. Ka buku dzra Mattheo 18:15-17, ku longoloxiwe magwansu mazrazru lawa vakriste va fanelaka ku ma landzra akuva va lulamisa timhaka letikulu, ku fana ni ku kanganyisana ni xihehlo. 1) Va fanela ku zranga va dzringisa ku lulamisa mhaka na va li wuswavu. 2) Loko va nga twanani, va nga vitana mhunu mun’we kumbe vabidzri lava va wupfiki a bandleni leswaku va va pfuna. 3) Ntsrhaku ka leswo, loko swi vileleka, va nga nyiketa mhaka ka vakulu va bandla. Loko mhaka yi tlhasa ka xiyimu lexo, vakulu va ta tizrisa minsinya ya milawu ya Bibele leswaku va dzringisa ku pfuna hinkwavu lava va patsrekaka leswaku va tlhaselela ntwananu hi ndlela ya ku zrula. Loko vambeni lava va patsrekaka va nga djuli ku landzra nkongomiso wa Bibele,  swi nga ha djula kuva vakulu va bandla va vumba xihubyana xa wuyavanyisi.

Swiyimu swimbeni swi nga ha fanela ku lulamisiwa hi wuhosi, kumbexana swa ku fana ni ku dlaya wukati, lweyi a taka hlayisa vana, mali ya xipfuno, ku hakeliwa mali ya maseguru, swikweneti swa banku, kumbe xitiyiso xa ku siyela mhunu a ntxhumu wa kukazri. Loko mukriste a landzra tindlela leto ta le nawini leswaku a lulamisa mhaka hi ndlela ya ku zrula, a nga honisi xilayu xa Pawulo.

Loko ku ni ku tluliwa ka nawu hi ndlela leyikulu, ka ku fana ni ku pfinya, ku xanisa vatsrongwana, ku biwa, ku yiveliwa kumbe ku dlaya, mukriste lweyi a yisaka mhaka leyo a hubyeni ya mfumu a nga tluli xilayu xa Pawulo.

 ▸ Ndzrima 14, yava 14

Ku sukela a xizrambeni xa Edeni, Sathana a ha dzringisa ku kanganyisa vhanu. (Genesis 3:1-6; Apfuletelo 12:9) Awa swi tiva swaku loko o kota ku soholota miyanakanyu yezru, a nga swi kota ku hi kutxa hi yentxa leswi bihiki. (2 Ba-le-Korinte 4:4; Yakob 1:14, 15) A tizrisa politika, wukhongoti, mabindzru, swihungatiso, tindondzro, ni swimbeni swa ku tala leswaku a hlohlotela mapimisela yakwe ni ku ma yentxa ma yamukeleka.​—Yohan 14:30; 1 Yohan 5:19.

Sathana awa swi tiva leswaku a nkama wa ku kanganyisa vhanu wa mu helela. Xileswo a yentxa leswi a nga swi kotaka leswaku a hambukisa lava a nga va kotaka. Ngopfu-ngopfu a navela ku hambukisa vagandzreli va Yehovha. (Apfuletelo 12:12) Loko hi nga tivoneli, ha kutsrongo-kutsrongo Diyavulosi a nga ha hezra mapimisela yezru. (1 Ba-le-Korinte 10:12) Hi xikombiso, Yehovha a djula kuva wukati byi nga heli. (Mattheo 19:5, 6, 9) Kambe vanyingi namunhla va vona wukati na byi li xipfumelelanu xa nkamanyana lexi xi nga tsrhoviwaka hi ku nabyala. Ma-filme manyingi ni minongonoko ya televhizawu na swone swi kutxetela mapimisela wolawo. Hi fanela ku tiyiseka ka leswaku a hi pfumeleli mavonela ya misava mayelanu ni wukati ma hi khumba.

 Ndlela yimbeni leyi Sathana a dzringisaka ku hi kanganyisa ha yone i ku hlohlotela moya wa ku tifuma. (2 Timoteo 3:4) Loko hi nga tivoneli, hi nga ha sungula ku yeyisa wulawuli bya lava va bekiwiki ha Yehovha. Hi xikombiso, makwezru waxinuna a nga ha sungula ku kanya nkongomiso wa vakulu va bandla. (Ba-Heberu 12:5) Kumbe makwezru waxisati a nga ha sungula ku xopaxopa lulamiselo dzra Yehovha, dzra leswaku a ndangwini a zrangeliwa hi nhloko.​—1 Ba-le-Korinte 11:3.

Hi fanela ku tiyimisela leswaku hi nga pfumeleli Diyavulosi a kutxetela mapimisela yezru. A matsrhan’wini ya leswo, hi djula ku yetisela mapimisela ya Yehovha ni ku tama hi ‘yanakanya swa le henhla’.​—Ba-le-Kolosa 3:2; 2 Ba-le-Korinte 2:11.

 ▸ Ndzrima 16, yava 9

Hinkwezru hi djula ku va ni lihanyu dzrinene ni ku dahiwa hi ndlela leyinene loko hi vabya. (Ezaya 38:21; Marka 5:25, 26; Luka 10:34) Namunhla, ku ni tindlela tinyingi ta madahela leti pfaka ka vadotori ni vambeni. Loko hi li ku hambeni ka xiboho xa leswi hi djulaka ku dahisiwa xiswone, i swa lisima kuva hi landzrelelisa minsinya ya milawu ya Bibele. Ha dzrimuka leswaku ko va ntsena Mfumu wa Xikwembu Nkulukumba lowu taka hi daha hi ku helela. Xileswo, a hi swi djuli ku talelisa ngopfu miyanakanyu ka lihanyu dzrezru lakakuva hi dzrela wugandzreli byezru ka Yehovha.​—Ezaya 33:24; 1 Timoteo 4:16.

Hi fanela ku tivonela ngopfu akuva hi kota ku fulazrela madahela wani na wani lawa ma nga ha tizrisaka mintamu ya mademona. (Deuteronoma 18:10-12; Ezaya 1:13) Xileswo, na hi nge si na pfumela madahela kumbe muzri wa kukazri, hi fanela ku zranga hi tiva leswi fambisanaka na wone ni lomu wu byekameliki kone. (Amaproverbia 14:15) Hi nga txhuki hi dzrivala leswaku Sathana a navela ku hi kanganyisa leswaku hi tizrisa wungoma. Loko hi za hi pimisa leswaku a madahela ya kukazri swi nga yentxeka ma tizrisa wungoma, swa yampswa hi ma bakanya.​—1 Petros 5:8.

▸ Ndzrima 16, yava 18