1, 2. Xana Yehovha a titwisa kuyini loko hi tikazratela ku dumbeka?

DJAHA dzrimbeni dzri buya he xikole, hi loko dzri zrola xipatxhi lexi taliki hi mali. Xana dzri ta yentxa yini? Dzri nga ha langa ku tsrhama na xone. Kambe a matsrhan’wini ya leswo, dzri tlhelisela xipatxhi ka n’winyi wa xone. Hi loko mamana wa djaha ledzri a swi twa, kutani a nyonxa swinene.

² Vapswali vanyingi va nyonxa loko n’wanavu a dumbeka. Yehovha, tatana wezru wa le matilweni, i ‘Xikwembu Nkulukumba wa ku dumbeka’, nakone awa nyonxa loko hi dumbeka. (Amapsalma 31:5) Hi djula ku nyonxisa Yehovha hi tlhela hi “tifambela hi ku dumbeka ka mintxhumu hinkwayu”. (Ba-Heberu 13:18, NM) A hi buleni hi mune wa swiyenge swa wutomi lani swi nga kazrataka ku dumbeka. Hi ta tlhela hi vona mabindzru lama tisiwaka hi ku dumbeka ka swiyimu leswo.

3-5. a) Hi nga tikanganyisa hi ndlela yini? b) I yini xi taka hi pfuna ku va lava dumbekaka?

³ Leswaku hi dumbeka ka vambeni hi fanela ku zranga hi dumbeka ka hine vinyi. Minkama yimbeni leswi a  swi nabyali. Hi dzana dzra ku sungula, vamakwezru va bandla dzra Lawodikiya va tikanganyisile va pimisa leswaku va nyonxisa Xikwembu Nkulukumba, kasi afa vo tihembela. (Apfuletelo 3:17) Na hine hi nga tikanganyisa mayelanu ni leswi hi nga xiswone ha kakunene.

⁴ Mudondzrisiwa Yakobe a te: ‘Loko mhunu a pimanisa leswaku a khinyela vukhongotini, na a nga bohi kumbe a nga lawuli lidzrimi lakwe, kambe a kanganyisa mbilu yakwe, a vukhongoti bya mhunu lweyo a hi bya ntxhumu.’ (Yakob 1:26) Hi ga va na ho tikanganyisa loko ho pimisa leswaku loko hi yentxa mintxhumu yimbeni ya yinene, Xikwembu Nkulukumba a ta hi nyonxela, nambi loko hi ni tihanyi, nsele, ni madzrimi. I yini swi nga hi pfunaka leswaku hi nga tikanganyisi?

⁵ Loko hi tivona ka xipelhu, hi nga vona leswi hi nga xiswone handle. Loko hi dondzra Bibele, hi nga vona leswi hi nga xiswone a ndzreni kwezru. Bibele ndzri nga hi pfuna ku vona lani hi swi kotaka kone ni lani hi tsraniki kone. Dzri hi dondzrisa leswi hi fanelaka ku txintxa ka ndlela leyi hi pimisaka, hi vulavulaka, ni ku yentxa mintxhumu ha yone. (Dondzra Yakob 1:23-25.) Kambe loko hi tibyela leswaku a hi na swihoxo, a hi nge yentxi leswi djulekaka leswaku hi yapswisa. Hi ndlela leyo, hi fanela ku tizrisa Bibele leswaku hi vona leswi hi nga xiswone ha kakunene. (Aŝiḍilo 3:40; Hagai 1:5) Ku khongota na kone ku hi pfuna ku vona leswi hi nga xiswone ha kakunene. Hi nga kombela Yehovha hi xikhongoto leswaku a hi pfuna ku vona swihoxo swezru akuva hi kota ku txintxa. (Amapsalma 139:23, 24) I swa lisima ku dzrimuka leswaku ‘a mhunu wa ku somboloka i likasi kumbe nsila ku Yehovha, lava va lulamiki va ni vunakulobye byakwe’.—Amaproverbia 3:32.

6. Ha yini nuna ni nsati va fanela ku dumbanana?

⁶ Ku dumbeka i ka lisima swinene a ndangwini. Loko nuna ni nsati va nga fihlelani ntxhumu, va titwa na va sizrelelekile va tlhela va dumbanana. Ku pfumala ku dumbeka a wukatini ku nga va hi tindlela ta ku hambana-hambana. Hi xikombiso, mhunu lweyi a txhatiki a nga ha sungula ku tlanga hi ku gangisana, ku vona swinavetisi swa tinkuku kumbe ku va ni mbuya. Vona leswi mupsalma a swi hlayiki: ‘A ndzri tsrhami na vhanu va ku hemba, a ndzri yendzrelani na vakanganyisi.’ (Amapsalma 26:4) Loko u nga dumbeki ka nkataku, nambi hi le mimpimisweni yaku, swi nga hona wukati byaku.

7, 8. Xana u nga dzri tizrisisa kuyini Bibele leswaku u pfuna vatsrongwana ku vona lisima dzra ku dumbeka?

 ⁷ A vatsrongwana na vone va fanela ku dondzra leswaku a ku dumbeka i ka lisima. Vapswele va nga va dondzrisa leswo hi ku tizrisa Bibele. Dzri ni swikombiso swa ku biha swa vhanu lava nga pfumala ku dumbeka. Akani, lweyi a ndzrulukiki muyivi; Gehazi, lweyi a hembiki leswaku a kuma mali; na Yuda, lweyi a yiviki mali a tlhela a xavisa Yesu hi 30 wa timali ta silivhela.​—Yehošua 6:17-19; 7:11-25; 2 Tihosi 5:14-16, 20-27; Mattheo 26:14, 15; Yohan 12:6.

⁸ Handle ka leswo, Bibele dzri tale hi swikombiso leswinene swa vhanu lava afaka va dumbekile. Yakobe, lweyi a kutxiki vanakwe leswaku va tlhelisa mali leyi va yi kumiki; Yefta ni n’wanakwe wa xisati, lava va hetisisiki leswi va dumbisiki Xikwembu Nkulukumba; na Yesu, lweyi afaka a dumbeka nambi ka swiyimu swa ku kazrata. (Genesis 43:12; Abaṭemi 11:30-40; Yohan 18:3-11) Swikombiso leswi swi nga pfuna vatsrongwana ku twisisa lisima dzra ku dumbeka.

9. Xana ku dumbeka ka vapswele ku va pfunisa kuyini vanavu?

⁹ Nsinya wa nawu wa Bibele wa lisima lowu nga dondzrisaka vapswele hi lowu: ‘Wene u dondzrisaka mun’wana, a wu tidondzrisi xana? Wene u zrezraka, ku nga yiviwe, wa yiva xana?’ (Ba-le-Roma 2:21) A vatsrongwana va swi vona loko vapswele va va byela swa kukazri na kasi vone va yentxa swimbeni. Loko hi byela vanezru leswaku va dumbeka na hine hi nga dumbeki, va ta pfilunganyeka miyanakanyu. Loko vatsrongwana va vona leswaku a vapswele vavu va hemba, nambi ka leswitsrongo, na vone va nga ha sungula ku hemba. (Dondzra Luka 16:10.) Hi tlhelo dzrimbeni, loko vatsrongwana va vona leswaku a vapswele vavu va dumbeka, na vone swi nga ha  va pfuna ku va vapswele lava dumbekaka loko va kulile.​—Amaproverbia 22:6; Ba-le-Efesa 6:4.

10. Xana hi nga dumbekisa kuyini loko hi bula ni vakriste-kulozri?

¹⁰ Hi fanela ku tlhela hi dumbeka ka vamakwezru lava nga vakriste. Swi nabyalile kuva mabulu ya siku ni siku ma ndzruluka mahlevo kumbe xihehlo. Loko hi byela vambeni leswi hi ngeke na wumboni bya swone, hi nga ha hangalasa madzrimi. Swa yapswa ku ‘tikhoma nomu’. (Amaproverbia 10:19) Ku dumbeka a swi hlayi leswaku hi fanela ku hlaya hinkwaswu leswi hi swi pimisaka, hi swi tivaka kumbe hi swi twiki. Nambi loko leswi hi djulaka ku swi hlaya ku li ntiyiso, swi nga yentxeka hi nga fanelanga ku swi nhingenela, kumbe ku swi byela vhanu. Ku yentxa leswo a swi nge kombisi wunene. (1 Ba-le-Thesalonika 4:11) Vambeni va vulavula hi ndlela ya nsele, va tiyimelela hi leswi: “No hlaya ntiyiso.” Kambe swanga vhanu va Yehovha, hi djula kuva minkama hinkwayu mazritu yezru ma lungiwa hi munyu, ma kombisa lizrandzru.​—Dondzra Ba-le-Kolosa 4:6.

11, 12. a) Xana mhunu lweyi a dohiki, loko a nga dumbeki a nga yengesela ku biha ka xiyimu hi ndlela yini? b) Hi fanela ku tihamba swivutiso swini? c) Hi nga dumbeka ka nhlengeletanu ya Yehovha hi ndlela yini?

¹¹ Yehovha a tamelise vakulu a ntizro wa ku pfuna bandla. Vakulu va hi pfuna hi ku nabyala loko hi va byela ntiyiso. Ha yini? Loko afa wo vabya, kutani u ya ka dotori leswaku a ku pfuna, xana afa u ta mu fihlela swimbeni mayelanu ni leswi u titwisaka xiswone? Loko afa wo yentxa leswo, xana afa a ta ku pfunisa kuyini? Hi ku fanana, loko ho hamba mphazamu wa wukulu, a hi fanelanga  hi hemba. A matsrhan’wini ya leswo, hi fanela ku ya ka vakulu hi va dzrungulela hinkwaswu hi ku dumbeka. (Amapsalma 12:2; Amintiṛo 5:1-11) Swoswi, pimisa hi xiyimu lexi hambaniki: U nga ku yini loko wo gungula leswaku munghanu waku a hambe mphazamu wa wukulu? (Levitika 5:1) Xana afa u ta ku: “Ni mu zrandzra ngopfu munghanu wanga, na ha fihla?” Kumbe u ta dzrimuka leswaku ku ni vakulu lava nga mu nyikaka mpfuno lowu a wu vilelaka leswaku a lulamisa ni ku tiyisa wuxaka byakwe na Yehovha?​—Ba-Heberu 13:17; Yakob 5:14, 15.

¹² Hi fanela ku tlhela hi dumbeka ka nhlengeletanu ya Yehovha loko hi tsrala ntizro wezru wa nsimu kumbe dzrungula dzrimbeni. Ha dumbeka ni loko hi tsrala papela dzra xikombelo xa ntizro wa wuphayona kumbe wumbeni.​—Dondzra Amaproverbia 6:16-19.

13. Xana hi nga dumbeka hi ndlela yini loko hi hamba mabindzru ni vakriste-kulozri?

¹³ Vamakwezru va fanela ku hambanisa timhaka ta mabindzru ni ta wugandzreli. Hi xikombiso, a hi hambi mabindzru loko hi li a ndlwini ya wugandzreli kumbe a ntizrweni wa nsimu. Nakone a hi xololi vamakwezru a timhakeni ta mabindzru. Loko u thola Timboni Ta Yehovha, ti hakele hi nkama, ti nyike ntsrengo lowu u ti dumbisiki, u tlhela u ti yentxela hinkwaswu leswi swi ti fanelaka hi ku ya hi nawu. Swi nga ha patsra ku dahisa vatizri vaku a xipiritana kumbe ku va hakela loko va tizra nkama lowu tlulelaka. (1 Timoteo 5:18; Yakob 5:1-4) Loko u tholiwe hi Mboni-kuloni, u nga yimele ku khomiwa hi ndlela ya ku hlawuleka. (Ba-le-Efesa 6:5-8) Tiyiseka hi ku tizra nkama lowu mi dumbisaniki wone ni ku yentxa ntizro lowu a ku hakelaka ha wone.​—2 Ba-le-Thesalonika 3:10.

14. Xana vakriste va fanela ku yentxa yini na va nge si na nhingenela bindzru xikan’we?

 ¹⁴ Swi li yini hi loko hi nhingenela bindzru ni makwezru? Swi nga ha patsra ku txeneka mali kumbe swimbeni. Ka swiyimu swa ku tanu, ku ni nsinya wa nawu wa Bibele lowu pfunaka ngopfu: Tsrala mintxhumu hinkwayu a papeleni! Loko muprofeta Yeremiya a xave nsimu, a tsrale mapapela mabidzri ya xipfumelelanu, dzrin’we dzri sinariwa hi timboni, kutani a ma hlayisa leswaku ma tizra swanga wumboni a nkameni lowu taka. (Yeremiya 32:9-12; tlhela u vona Genesis 23:16-20.) Vambeni va pimisa leswaku ku tsrala papela dzra xipfumelelanu swi nga yentxa ingiki makwezru a nga dumbeki. Kambe a ntiyiso hi leswaku ku tsrala xipfumelelanu swi pumba timholovo, ku twisisa mhaka hi ndlela leyi hambaniki, ni ku tilaya. Nambi a timhakeni ta mabindzru, dzrimuka leswaku a ku zrula ka bandla i ka lisima swinene ku tlula bindzru dzrini na dzrini.​—1 Ba-le-Korinte 6:1-8; yana ka “Dondzra Swin’wana”, 30.

15. Xana Yehovha a titwisa kuyini hi wukanganyisi ka mabindzru?

¹⁵ Hi fanela ku dumbeka ka hinkwavu, ku patsra ni ka lava va nga liki Timboni Ta Yehovha. I swa lisima ka Yehovha kuva hi dumbeka. ‘A xikalu xa madzrimi i likasi kumbe nsila ku Yehovha; kambe a mpimu wa ku lulama wa mu tsrhavisa.’ (Amaproverbia 11:1; 20:10, 23) A minkameni ya Bibele, swikalu afa swi tizrisiwa ka mabindzru. Kambe vaxavisi vambeni afa va kanganyisa vaxavi vavu, hi ku va nyika mpimu wa le hansi ka lowu va twananiki wone, kumbe hi ku va hakelisa mali leyi tlulaka leyi afaka va fanela ku yi hakela. Ku fana ni le minkameni ya Bibele, ni namunhla ku ni wukanganyisi byinyingi  ka mabindzru. Kambe Yehovha a nga txintxanga; ni namunhla a ha byi nyenya wukanganyisi.

16,  17. Hi fanela ku tivonela ka wukanganyisi muni lebyi tolovelekiki namunhla?

¹⁶ Hinkwezru hi langusana ni swiyimu leswi dzringaka ku dumbeka kwezru​—ku fana ni loko hi kombela ntizro, hi tsrala mapapela lama yaka wuhosini, kumbe loko hi hamba swikambelo a xikole. Vanyingi va pimisa leswaku a swi bihanga mbangu ku hemba, ku tatisa mhaka, kumbe ku nyikela tinhlamulo leti kanganyisaka. Leswi a swi hi hlamalisi. Bibele dzri profete leswaku a masikwini ya wugamu ya xiyimu lexi, vhanu afa va ta va ‘vatizrandzri, a vazrandzri va mali, . . . lava nga zrandzrikiki lavanene [leswinene]’.​—2 Timoteo 3:1-5.

¹⁷ Minkama yimbeni swi nga ha voneka ingiki a vakanganyisi va hanya dzra ku yapswa a misaveni ya namunhla. (Amapsalma 73:1-8) Mukriste a nga ha heleliwa hi ntizro, a phukwiwa hi mali kumbe a khomiwa hi ndlela ya ku biha a ntizrweni hi kola ka ku dumbeka kwakwe. Kambe ku dumbeka ku tlula yini na yini lexi u nga ha xi luzaka. Ha yini?

18. Ha yini ku dumbeka ku li ka lisima?

¹⁸ Mahanyela ya ku dumbeka i ya lisima ma tlhela ma kala a misaveni leyi. Mun’wana ni mun’wana wezru a ni mukhandlu wa ku txutxela wumhunu lebyo. (Mika 7:2) I ntiyiso leswaku vambeni va nga ha ku hewula, va ku hlaya ximphunta hi kola ka ku dumbeka. Kambe vambeni va ta nyonxisiwa hi ku dumbeka kwaku va tlhela va ku dumba. A misaveni hinkwayu, Timboni Ta Yehovha ti tiviwa hi ku dumbeka. Vatholi vambeni va zrandzra ku tizreliwa hi Timboni hikusa va swi tiva leswaku ti ta dumbeka. Nakone  loko vatizri vambeni va hlongoliwa mintizrweni hi kola ka wukanganyisi, a Timboni ta siyiwa ti tama ti tizra.

19. Xana ku dumbeka swi ta byi khumbisa kuyini wunghanu byaku na Yehovha?

¹⁹ Ku dumbeka ka mintxhumu hinkwayu swi ta ku nyika lipfalu ledzrinene ni ku zrula ka miyanakanyu. Hi nga fana na Pawulo, lweyi a tsraliki a ku: “Ha dumba leswaku hi ni lipfalu lolinene.” (Ba-Heberu 13:18) Xa lisima ku tlula hinkwaswu hi leswaku Yehovha, Tatana waku wa lizrandzru, a ta yi xiya a tlhela a yi tlangela minzamu yaku ya ku hanya hi ku dumbeka ka mintxhumu hinkwayu.​—Dondzra Amapsalma 15:1, 2; Amaproverbia 22:1.